CroALa: documentum

Documentum marul-mar-carmina.xml in db croala0

Marko Marulić, Latinski stihovi MITOLOŠKI EPIGRAMI

In Titanas contra Iouem coniuratos Tu dabis ęternas, proles Titania, poenas: Sic eat in dominum qui uolet ire suum!

De Lycaone in lupum Haud docuit feritas sic te sęuire, Lycaon: Vir fueras quando sanguinolentus eras.

De Phitone serpente Squamosus Phiton terra de matre creatus Occubui telis, Phoebe superbe, tuis.

De Daphne in laurum Hęc laurus quondam uirgo Peneia Daphne In lauro mulier, ni latuisset, erat.

Io siue Isis Isida nunc uocitant, pater Inacus Iona dixit: Bosque fui Argoę tradita custodię.

Io in uaccam Buccula sum, fueram uirgo dilecta Tonanti. Idem sexus inest: Iuppiter, ergo ueni!

Io in uaccam Inachidos si flamma tuę te, Iuppiter, urit, Qualis ad Europam diceris isse, ueni.

Phoeton Quo tibi, parue puer, Phoebei munera currus? Excussus rapido, Phoeton, ab axe cades.

Phoetusa, Iapete, Phoebe Phoetontis miseri fueramus, Pade, sorores. Nunc populi ripę, maxime Pade, tuę.

Cignus Dum queritur Cignus fatum miserabile fratris, Creuerunt plumę, mansit et albus olor.

Calisto, Lycaonis filia Vrsus ista tibi, Iuno, non ursa Calisto Fiat, ne rursum iuncta sit illa Ioui.

Coruus Quid nisi uerbosę dedit hoc petulantia linguę, Corue, tibi? Niger es, qui prius albus eras!

Idem Nigrior Idea nunc es pice, corue, sed idem Sithonia fueras albior ipse niue.

Cornix Nata Coroneo spaciatur littora circum: Vritur in mediis Ennosigeus aquis.

Nictimene Nocte uolare pudor, cogit sat nota libido. Nictei fueram filia Nictimene.

Ochiroe Ochiroę uati cęssit cortina Sybillę Olli certa nimis, sed cecinisse nocet.

Bathus pastor Hic lapis est index, sed si Cylenia furta Desisset quondam prodere, Bathus erat.

Aglauros Aglauros pretio noctem depecta sororis Duruit et nullas saxea quęrit opes.

Cadmus Cadme, iuuat patria iussis cęssisse paternis Nobile Thebeę surgat ut urbis opus.

Cadmi socii Mutantur animi: quę fratrum sanguine dextras Polluerat, Cadmo gens ea fida fuit.

Acteon Heu, quantum uidisse nocet sine ueste Dianam: Acteon canibus sum data pręda meis.

Tyresias Tyresias quondam sexus expertus utrosque Vno eodem fui foemina uirque modo.

Idem Cęssit Iuno Ioui me iudice: lumine priuor, Sed pro luminibus scire futura datur.

Echo Arsit amans Echo Cęphiso flumine natum: Nunc agit extremos deficiendo sonos.

Narcisus Narcisus liquidis dum se speculatur in undis, Nominis in florem uertitur ipse sui.

Pentheus Cędunt iura mero: discerpsit Penthea mater Ebria nec fratrem nouerat Ino soror.

Pyramus et Tysbe Incubuit Tysbe pariter cui Pyramus ensi: Causa necis miseris error amorque fuit.

Leucotoe Leucotoen miseram pater obruis, Orcame, terra Nata sed e terra thurea uirga fuit.

Clitia, mater Circes Sol placuit Clitię. Sic nunc quo uertitur ille Gaudet helitropium flectere facta caput.

Daphnis pastor Quam sit grande nefas pacti iuga soluere lecti, Daphnidis Idei saxea fata docent.

Salmacis et Hermaphroditus Dum fuit ignotus tibi, Salmacis, Hermaphroditus, Simplicis hic sexus Hermaphroditus erat.

Mineides, Thebanę sorores Facta est Mineis, dum despicit orgia Bacchi, Nec uolucris nec mus, mus tamen et uolucris.

Ino, uxor Athamantis Contemptrix Iunonis erat mater Melicertę In mare cum nato se furiosa dedit.

Athamas Eolides Athamas lustrans indagine siluas Confixit natum: credidit esse feram.

Inoos comites Inoos comites eadem dum fata sequuntur Non eadem accipiunt: hęc natat, hęque uolant.

Cadmus et Hermione Cadmus et Hermione deflebant fata nepotum Fitque draco pariter Cadmus et Hermione.

Medusę caput Gorgonis hoc caput est quod Perseus abstulit harpe. Hinc fuge: ni fugias, saxificatus eris.

Pegasus equus Pegase, pasce tuo mea disticha fonte! Recusas? At saltem lotio, Pegase, pasce tuo!

Athlas Athlas Iapetides stellarum torquet Olympum Atque deos omnis sustinet unus Athlas.

Idem Signifero forsan nunquam premeretur Olympo Hospitium Perseo ni uetuisset Athlas.

Andromeda Perseus Andromedes fertur pepigisse hymeneos Atque hanc ęquoreis eripuisse feris.

Medusa Felix si cupidum nunquam fugisset amantem: Angue foret nullo cincta Medusa caput.

Phineus cum Perseo Phineus Andromedes thalamos dum uendicat armis, Protinus oblato Gorgonis ore riget.

Idem Sero petis, Phineu, iunctam Cepheida Perseo: Hanc prius a monstris eripuisse fuit.

Polidectes rex Vt Polidectei riguerunt ilicet artus, Hunc modo dum uicta Gorgone uictor adit!

Pyreneus e turri pręcipitatus Castalidas uiolare meas fuge, si sapis; his qui Struxerat insidias pręcipitando ruit.

Theseus Lęthifera ignoto propinabat pocula nato Ęgeus: errori crimen inesse solet.

Chiron In scopulos Chirona tibi fuge, nauita, uersum: Latro fuit nec adhuc non habet ille dolos.

Arne Hęc patriam pretio Sithonia uendidit Arne: Nunc aurum uolucris facta cupit rapere.

Mirmidones Magnum ne paruo natum mirere parente Si formica potest ędere Mirmidonas!

Procris et Cephalus Ardet amans Aurora, fugit te, Cephale, Procris: Sępe solent tales necti ab amante doli.

Idem Inuictumque canem cursu certamque sagittam Ipsa suo Procris donat habere uiro.

Cephalus in Procrim Procri, mihi dederas nunquam fallentia tela Hisque cadis. Quid sit fallere, Procri, magis?

Scylla Occidit Androgeus, pugnatur. Scylla capilli Fata secat, Minos Attica regna capit.

Scylla Scylla patrem fugiens fugiebat plumea Cyris. Pone sequens natam Nysus alietos erat.

Labyrintus et Minotaurus Perplexum Labyrinthus iter, uarius Minotaurus. Hoc est Pasiphes, Dedali at illud opus.

Theseus Thesea iuuit amor. Quem ni Minois amasset, Dedalię fuerat pręda cibusque ferę.

Icarus Qui quondam sani spreuit pręcepta parentis, Improbus Icarię nomina fecit aquę.

Perdix Pręceps aeria Perdix dimittitur arce Circinus inuentum serraque cuius erat.

De Antheo ab Hercule superato Antheus Herculea sublatus in aera dextra Defecit: uictor, si cecidisset, erat.

De Męra, Proethi filia, a Ioue uitiata et a Diana interfecta Cinthia, Proethidem quid curuo confodis arcu? Parce, satis telum quod tulit illa Iouis!

Pluto Dux Herebi Pluton superas peruenit ad auras Frugiferęque rapit pignora chara deę.

De hyrco conquerente se conuersum in utrem Saturnus barbam, Pan plantas, cornua Bacchus Abstulit. Hyrcus eram: nunc ego dicor uter. Sic tibi dent, lector, mihi dii quę reddere nolunt: Ne me despicias, sed miserere mei!

POPRATNICE UZ KNJIGE I JAVNI NATPISI

Bibliopola ad lectorem Quisquis nosse cupis modico collecta libello Bibliacis quę sunt sparsa uoluminibus, Primorum mores hominum regumque potentum Res uarias et opes et fera bella ducum Et gnaras fati mentes sortisque futurę Actaque tergemini prodigiosa Dei – Hortamur paruum parua mercede parato Hoc quod non paruę est utilitatis opus.

Carmen de gestis Herculis Paruulus Alcydes geminos interficit angues Aggressus tenera dura pericla manu. Ast ubi creuerunt pariter cum uiribus anni, Liberat oppressam seruitio patriam. Illo autore perit Nemeę leo bellua siluę, De multis unum non habet hydra caput, Ipsa Erimanthei feritas elanguit apri Et ceruam celeres destituere pedes. Stymphalidas domat arcus aues tinnitus et ęris, Et stabuli sordes fluminis unda rapit. Taurum, Creta, tuum tellus Argiua recępit Pasiphen captam cuius amore ferunt. Quos aluit quondam Diomedes hospite cęso, Illos deinde suo sanguine pauit equos. Tris animas triplici fudit de corpore uictus Pro grege Geryones dum capit arma suo. Agmina Amazonidum peltis fugere relictis, Zonam uicta suam perdidit Hippolite. Mactato Hesperidum carpuntur poma dracone Aurea: peruigilem profuit esse nihil. Ferrea soluuntur religati uincla Promethei, Improba cui misero cor lacerabat auis. Cerberus ad superos raptus mirantibus umbris Ducitur, infernę ianitor ille domus. Humana gaudens Busiris cęde cruentus Pertulit occisus quod dabat exitium. Herculeas uires uasti sensere Gygantes Cęlicolis ausi bella mouere deis Et Centaurorum uis ardens quadrupedantum Concidit Herculeę uerbere fracta manus. Victus Achelous propriis caput intulit undis Illum dum Alcydę succubuisse pudet. Fortis Erix cestu, flammę munimine Cacus, Antheus terrę dum cadit usus ope, Oechalię regno fidens Euritus – ab illo Victi omnes dirę damna tulere necis. Neptunno natos saxis prostrauit, ut aiunt, Saxa hęc e cęlo suppeditante Ioue. Sed licet hic semper uictor superauerit olim Terribilesque feras terribilesque uiros, Fortior est illo quisquis se uicerit ipsum Addideritque malis frena cupidinibus, Atque iter ad cęlum uera uirtute pararit Donandus uitę munere perpetuę.

Tetrasticon de Hercule Quem non euertit uitiorum dira libido, Fortior hic ipso est Amphitrioniade. Esse ita cognosces Marci quicunque libellum Quo magni Alcydę rettulit acta leges.

Ad lectorem Sęclorum finem paruus tenet iste libellus Et summi examen iudiciumque Dei Clangoremque tubę quo mortua corpora surgent Et referent meritis pręmia digna suis. Hunc lege et incipies uitiis post terga relictis Iudicis ęterni iussa uerenda sequi. Ille dabit populo cęlestia regna fideli Infernisque reos ignibus ille dabit.

Supra portam urbis Tragurinę Hoc prętoris opus Pizamani conspicis, hospes, Dominico si uis noscere nomen erat. Quęris qualis erat? Celebrarunt laudibus illum Cum patribus populus cum populoque patres.

De Sancto Christophoro Christophorus plusquam cęlum gestauit in armo. Cędat Athlas — prisco carmine clarus Athlas!

De Sancto Stephano Protomartyre Primum pro patria cęlesti uulnera passum, Stephane, te dicunt: tu, Protomartir, aue!

De templo S. Domnii olim Ioui dicato Hęc sunt templa tibi, Domni, data: Iuppiter absit — Vanus cum ritu Iuppiter ille suo!

De dracone marmoreo In magnum latrare, canes, nolite draconem: Hic etiam tauros ore uorare potest.

POHVALNI EPIGRAMI I EPIGRAMSKE POSLANICE

Ad Ioannem Asclepianum poetam de eius Ariminea in qua Robertum Ariminensium ducem Latium Achillem appellat Pyerios cantus Latiumque sonantia plectra Eacidem superis, Asclepiane, parem Legimus. Ipsa suas tibi tanta ad carmina uires Diuinumque dedit Calliope ingenium. Sic, puto, Phlegreę referens certamina pugnę Increpuit resonam Cinthius ipse lyram Et toto plaudente polo, mirantibus astris, Victoris cecinit fortia facta Iouis.

Ad Franciscum Sricham saltatriculum Exercere choros et molli ludere saltu Et terram tremulo uix tetigisse gradu Et pede lasciuo dulces circundare gyros Te circum tenero sępe micante sinu, Postremo ad citharę uocem saltare canorę Nunc his, nunc aliis, denique mille modis, Sic, Francisce, soles ut dicant forte puellę: »Hunc docuit lusus nostra Diana suos!«

Ad Franciscum Martiniacum Nascenti, Francisce, tibi risere Camenę Porrexitque suam lętus Apollo lyram, Et tua ter sacra lustrans cunabula lauro Ter quoque Castaliis illa rigauit aquis. Hinc nondum puber, sed adhuc puerilibus annis, Ędis iam Siculo carmina digna sene. Si fera maturum Lachesis tibi uoluerit ęuum, Aoniam flabis forsan et ipse tubam Atque cothurnatis pedibus comitabere uatem Qui profugos Troas, qui canit arma uirum. Viue igitur, sed uiue diu, ne nostra uetustis Inuideant semper sęcula temporibus, Ne semper uictam doleat se fama nepotum, Te tandem sed auis pręferat et proauis.

Ad Hieronymum Martiniacum Hieronyme, Aonię quanuis nouus incola siluę, Iudice me potis es dicier esse uetus: Nam tua iam redolent Phoebeam carmina laurum Et serta ex hedera iam tibi texta petunt. Eia igitur biiugi cape celsa cacumina montis, Quo uerę laudis semita pandit iter, Et tecum comitem fratrem trahe, nanque duorum Vis una ingenii est unus et artis amor. Parcite sed tandem me tollere ad ęthera pennis, Ne forte Icarię fabula dicar aquę. Magna decent magnos: mihi sat perrepere terram Atque per exiguos uelificare lacus; Sat mihi uester amor, tristes nam temnere possum Inuidię uestro tectus amore minas.

Ad Hieronymum Papalem Hieronyme, in teneris sic carmina concinis annis Vt liceat de te coniicere ista mihi: Tempora Apollinea gestabis cincta corona Et solues Lycio debita uota deo; Tunc tua per terras ibit perque ęquora fama, Quisque feret nomen sydera ad alta tuum. Si, quibus incumbis, studiis pręstabis in illis, Tędia nec longus conferet ulla labor; At si blanda magis te delectare uoluptas Segnis et incipiet gratior esse quies, Obscurus uiues, et tellus nomen eadem Obruat illa tuum quę tua membra teget. Id tibi ne ueniat, Musarum cultibus, oro, Exerce ingenium nocte dieque tuum.

Ad Nicolaum de Albertis Quę mihi misisti, iuuenum doctissime, scripta, Hęc admiranti sępius ore lego, Ingeniique tui mecum noua liba rependens Musarum et Phoebi censeo digna laris, Non quia tu nostram tollis super astra Camenam, Incultis solitam stridere arundinibus, Sed quia uix puber iam proximus ire uideris Vatibus antiquis Pierioque choro. Ergo iter incoeptum, quęso, ne desere, donec Aonii superes culmina summa iugi. O quam magna tibi succedet gloria cum te Ętas nostra simul posteriorque leget!

Ad Thomam Chrancum Nondum bis geminum memorant tua tempora lustrum, Tandem maturos ędis ab ore sonos. Sed non est coepisse satis: persistere oportet Quisquis par magnis uatibus esse cupit. Perge igitur multisque tuis comes ire memento Vsque ad Pierii culmina, Chrance, iugi. Carmina cum Musis tibi tunc dictabit Apollo, Quę pręsens ętas posteriorque leget. Ergo primitias frugum, iucunde, tuarum Ad iustam messem crescere, Chrance, sine. Ore rudi culicem cecinit Maro, mox tamen idem Arma uirum miris retulit ille modis. Post ranas muresque suos diuinus Homerus Victurum sęclis omnibus egit opus. Nemo repente fuit sat magno dignus honore, Grandescitque suo planta nouella die, Quęque humili raras gestabat stipite frondes, Iam pandit ramos fertque sub astra caput.

Ad Phoebum pro Hannibale iuuene poeticę studioso Sume lyram lauroque tuos pręcinge capillos Et lętus uatem suscipe, Phoebe, nouum. Carmina nam primis tibi promere coepit ab annis Hannibal eximio pręditus ingenio Atque idem facie pręstans et crine superbus, Candida qui flauo colla colore tegit. Huic, oro, faueas ut, qui te corpore refert, Cantibus accedat proximus ille tuis. Et qui nunc iuuenum fertur pulcherrimus, idem Arte sua iuuenes anteeat atque senes.

Ad Caterinum poetam Pharensem Dulce tuum nobis carmen, Caterine, nimisque Dulcia polito uerba soluta sono. Est tibi Musarum certus fauor atque canenti Non negat argutam Cinthius ipse lyram. Talia sępe tuo manant de pectore uerba Qualia ab Hybleis roscida mella fauis. Et tua nos tantum delectant carmina quantum Fessos ęstiui temporis aura uiros. Gaudeat ista quidem tua nobilis insula Pharos Se demum uatem progenuisse nouum, Quique suę patrię celebret per sęcula nomen Quique simul laudes edat in orbe suas. Perge alios aliosque refer modulamine cantus Et tibi dii faueant Pyeridumque cohors!

De Alberto citharedo Albertus cithara sonabat ista Quando illum roseis Diana labris, Dum fratrem putat, ipsa basiauit.

De Marino in cęna dulciter canente Dulcior ambrosia est cęna hęc et nectare sacro; Dulcius est cęna carmen cantante Marino.

In Hieronymum Papalem, psalocitharistam omnium pręstantissimum Cantibus Orphei Rhodope lętetur et Hemus, Thebe Amphioniam laudet ametque lyram; Pandus et argutum quod gessit Ariona delphin, Hoc Metimna super sydera cuncta ferat. Gloria non leuior Spalatinę contigit urbi: Hieronymum quo se tam bene iactet habet. Huic admirantes plaudunt hominesque deique Quum cytharam digitis pulsat et ore canit. Hunc prędulce melos Musę sensere sonantem Nullaque non Phoebi credidit esse sui. Fama licet saxis alios placuisse ferisque, Hic placet his quorum mens animusque sapit.

De Diodoro statuario Perdidit infelix charam Diodorus amicam, Quam potuit nullo iam reuocare modo. Quod potuit, similes formauit marmore uultus: Quam fuerat similis ipsa puella sibi! Non poterunt igitur crudelia fata negare Hoc, Diodore, tibi: mortua uiuit enim!

Ad Triphonem Buchiam Qualis amor fratrum fuit olim Tyndaridarum, Qualis amor Thesei Pirithoique fuit, Qualiter ipse suum Pilades dilexit Orestem, Damonem Pithias qualiter ipse suum, Talis amor, Triphon, nostro sub pectore feruet, 5 Concilians pariter me tibi teque mihi. Quos alios nobis poterit pręferre uetustas, Istis si noster cędere nescit amor? Sum tuus atque tuus, dum pręsens suppetit ętas Et dum nostra uigent corpora, semper ero. 10

Ad Nicolaum sibi carissimum Si modo tanta foret dicendi copia nobis Quantam iudicio dicor habere tuo, Horrida sanguinei canerem nunc pręlia Martis Atque coturnato bella cruenta pede. Non ea, sed potius quantum te pectore fixi, Me quoque tu quantum diligis ex animo, Hoc arguta meę resonarent plectra Camenę Tamque pium nobis extrueretur opus. Pasiphes generi iuuenisque Ixione nati Esset, crede mihi, non mage notus amor. 10 Sed licet aut sacrę faueant mihi numina Cyrrhę Siue colit Nysę qui iuga celsa deus, Effari, Nicolae, tamen non carmine possem Quam mihi sit nostrum dulce sodalicium.

Ad Franciscum Natalem Dum, Francisce, meum tollis super ęthera nomen Assiduo cantu carminibusque tuis, Efficis ut comptę mirer dictata Camenę Ipsaque Phoebea uerba sonanda lyra. Cingent Aonię lauro tua tempora Musę Teque colit pręsens posteriorque dies. Hęc dico non ut laudem pro laude rependam, Sed quia me semper dicere uera iuuat. Hęc ego si taceam, taceant si deniqui cuncti, Incipient siluę mutaque saxa loqui.

PRIGODNI I POLITIČKI EPIGRAMI

De uirtute animique pręstantia Dominici Manlipetri, Venetę classis pręfecti, cum Pisas obsedione liberauit iuuitque frumento Pisa, Fluentinę quę multo tempore genti Seruisti indignum ferre coacta iugum, Gaude! Nam Venetum tibi parta potentibus armis Libertas ueteri sorte rediit melior, Libertas auro, gemmis quoque charior Indis Et uitę cunctis anteferenda bonis. Hanc tibi dum rursum conatur ut auferat hostis, Obsedit portus undique classe tuos. Introclusa maris fuerat uia; coeperat ęgra Heu miseros ciues solicitare fames. At Manlipetri bello ducis inclyta uirtus Affuit et tantos iussit abire metus. Irrumpens celsas humili myoparone puppes Dispulit — o, magno dignus Achille uigor! — Atque hinc ingentem frugum uim contulit urbi — 15 O, pietas nullo non recolenda die! Huic geminum debes (nec fallor), Pisa, triumphum: Hostem a te pariter qui fugat atque famem!

Autor et Cęsar Autor: Quo, Cęsar Germane, ruis? Cęsar: Peto regna Latina. Autor: Vade, sed in Venetos arma mouere caue. Cęsar: Cur mi hoc suades? Autor: Toracis tegmen Hiberi Et Galli cristas pignus amoris habent. Cęsar: Ast mecum est pręsul Tiberinę Iulius urbis. Autor: Huic fidis, Venetis qui dedit ipse togam? Cęsar: Cui ergo fidam? Autor: Illis. Cęsar: Dic quo. Autor: Munera pacis Da; uitas nisi des, oppida, crede, dabis.

De Leone X. Pontifice Maximo Florentino de Medicum familia Ipse Deus Medicem clarum pietate fideque Ecclesię iussit totius esse caput Atque uolens illi dare congrua nomina dixit: »Tu decimus posthac, tu Leo dictus eris! Iste etenim numerus numero est perfectior omni 5 Nobiliorque feris omnibus ista fera.« Gaude igitur, Medices, tibi conuenit ampla potestas: Conuenit et meritis nomen utrumque tuis.

In Medicem Leonem X. Pontificem Maximum Ducere securas ad pascua lęta capellas Pastoris cura est officiumque pii; Desertoris opes pecudes et ouilia tota Tradere raptori dilanianda lupo. Tale nefas Latiis admisit Iulius oris Dissidio perdens oppida, cęde ciues. Successit Medicę Leo proles inclyta gentis Dum petitur tantis apta medela malis. Conueniunt placidi stirpis cum nomine mores Et mens non belli, sed studiosa togę. Ergo Italo Mauors quę uulnera contulit orbi Sanabit Medici cura benigna patris.

Pro sanctissimo patre Leone X. Pontifice Maximo oratio Pontifici da, Christe, tuo quę posco Leoni: Apta illi et populis commoda posco tuis. Ecclesiam regat ille tuam moderamine tanto »Non possum melius« dicat ut ipsa »regi«; Commissisque sibi gregibus sic pręsit, hiantes 5 Vt procul a caulis cogat abesse lupos. Illo autore feri tollantur pręlia Martis Et iam pacis amor pectora fida liget. Illius auspiciis uicti domitique prophani Sub leges nostrę religionis eant. Illo iter in cęlum post hęc monstrante fideles Dimissis terris regna beata petant. Talia si dederis, non soli, Christe, Leoni, Sed cunctis sequimur qui tua signa dabis. Est commune bonum quicquid conceditur uni: 15 Omnes membra sumus, omnibus ille caput.

Pro Adriano VI. Pontifice Maximo ad Christum oratio Pontifici da, Christe, tuo quę posco Adriano: Apta illi et populis commoda posco tuis. Ecclesiam regat ille tuam moderamine tanto »Non possum melius« dicat ut ipsa »regi«; Commissisque sibi gregibus sic pręsit, hiantes 5 Vt procul a caulis cogat abesse lupos. Illo autore feri tollantur pręlia Martis Et iam pacis amor pectora fida liget. Illius auspiciis uicti domitique prophani Sub leges nostrę religionis eant. Illo iter in cęlum post hęc monstrante fideles Dimissis terris regna beata petant. Talia si dederis, non soli, Christe, Adriano, Sed cunctis sequimur qui tua signa dabis. Est commune bonum quicquid concesseris uni: 15 Omnes membra sumus, omnibus ille caput.

De Gallis et Hispanis inter se bellantibus Inter sese odiis nimio furore calentes Gallus et Hispanus bella cruenta gerunt. Infensus genti Maumetes Christicolarum Nititur imperio subdere cuncta suo. Hi cum se multis consument cędibus, ille — Ille sui uoti quid nisi compos erit? Si tam grande nefas cupiunt uitare, necesse est Placatis animis foedera pacis ament, Viribus et iunctis communi protinus hosti Occurrant: nullam res petit ista moram. Ille etenim reliquas properat disperdere gentes, Vnus qui mundi plurima regna tenet.

In discordiam principum Christianorum Mus et rana lacu medio dum pręlia miscent, Alter in alterius damna suprema furens, Prędę auidus miluus luctantes cernit ab alto: Deuolat et rostro pręndit utrumque suo. Talia fata manent nostros (mihi credite) reges Inter se Martis dum fera bella cient. Exausti alternis fuerint cum cędibus omnes, Irruet in uacuam barbarus hostis humum. O utinam falsus uates sim uerbaque uentus Nostra ferens auras dissipet in tenues! Sed nisi discordes iungat commune periclum, Phoebea fient uera magis tripode!

Domino Ioanni Baptistę de Molino Spalati prętori bene merito Qui Christum profudit aqua Baptista uocatur Atque eadem noster nomina prętor habet. Alter sanctus erat, iustus nunc dicitur alter: Ergo ut nominibus, sunt ita laude pares. Illius est merces cęlum; speramus et istum Consortem cęli participemque fore. Tale bonum capiet, cum terram liquerit olim, Sed iuuat et terras ut colat ipse diu.

Ad inclytum uirum Andream Grittum Venetorum principem bene meritum nuperrime creatum Placatis animis et uerso numina fato Subsidium nobis auxiliumque ferunt. Nanque deum nutu lectus mihi, Gritte, uideris, Vt pręsis Venetę prospiciasque rei. Quis te nobilior? Quis te formosior uno? Quis quoque te notus Marte togaque magis? Certas cum magno fama uirtutis Achille, Cęsar es officiis Attiliusque fide. Iam sperare licet, quod non sperauimus ante, Principe sub tali prospera cuncta fore.

In laudem eiusdem Si qua fides uatum, formosus Parthenopeius, Prouidus ingenio dux Itacensis erat. Inuicta uirtute ferox memoratur Achilles, Hannibal armorum pręditus arte fuit. Munificus Cęsar, Cicero sermone disertus, Felici Croesus sorte beatus erat. Tempora temporibus ne cędant nostra uetustis, Vnus, quę multis sunt data, Grittus habet: Formosus, prudens, animosus, Marte probatus, Largus opum, dulci nobilis eloquio. In dubiis usus fortunę munere rebus Totque bonis fultus culmen honoris adit. Nam Veneti imperii summa est in sede locatus Cunctorum uotis consilioque patrum. Quis non iam tandem speret sub principe tali Stamine Parcarum prosperiore frui?

Quod omnia prospera sperare liceat Andrea Gritto Venetorum principe Spirabit faciles Venetis pater Eolus auras Neptunusque fauens ęquora tuta dabit; Flaua Ceres fruges et dulces Bromius uuas Incipient larga suppeditare manu; Ditabit merces quęstu Mercurius amplo: Hic etenim lucris fertur adesse deus; Pręstabit claros uicto Mars hoste triumphos Et Venetum domitus uiribus orbis erit. Annuet his magni magnus regnator Olympi Et rata, quę fieri uiderit, esse uolet. Nil non sperandum est Andrea principe Gritto, Omnes quem pariter diique hominesque colunt.

Ad Clementem VII. Pontificem Maximum Pontifices magnos modico discrimine binos Ex una excitos uidimus esse domo. Vna domus Medicum tanto lętatur honore Prima Fluentinos inter habenda uiros. Est et in hoc Medicum nobis uenerabile nomen 5 Quod bello oppressis omina lęta dedit, Scilicet ut Medices pręstet medicamina plagis Quas infert nobis perfida barbaries. At nisi succurrat regum uis tota piorum Nequaquam Medicum gens erit una satis. 10 Hac ratione tamen nobis potes ipse mederi Et tanto, o Medices, obuius ire malo, Christicolam populum si cogas foedus in unum Turcarum ut ualidas frangere possit opes. Hi sunt qui cupiunt cunctos delere fideles Et uiolare tuo templa dicata Deo. Hi tibi commisso generi fera bella mouentes Desistunt nullo carpere nostra die. Hi pecus atque homines prędantur, cędibus instant Vdaque de nostro tela cruore gerunt. Pignora ab amplexu miserorum rapta parentum Suscipere erroris dogmata plena iubent. Christo igitur geniti Maumetica sacra sequuntur Et qui saluari debuerant pereunt. Quid fiet reliquis, quando pars maxima nostrum 25 Vrgetur tantis opprimiturque malis? Efficere ergo tuum est, cum sis caput omnibus unum, Omnes ut pariter foedera pacis ament, Vnanimesque ferum properent mordere tyrannum Qui sibi nunc uni subdere cuncta parat. Vnanimes Deus ipse iuuat, discordibus obstat, Nec nisi pacatis prosperitate fauet.

SATIRIČNI I EROTSKI EPIGRAMI

In Pamphagum malum poetam Allia cenarat cupiens cum pangere uersus Pamphagus Aonias iussit adesse deas. Ast illę offensę diro ructantis odore Conuersis capiunt passibus inde fugam. Lautius hinc pransus tentat reuocare fugaces, Sed neque sic pranso Pieris ulla fauet. Mitte aliis igitur condendi carmina curam: Tu tantum uentrem, Pamphage, pasce tuum!

103. In Iacobum Iacotinum malum poetam Magni inter uates quando Iacotinus habetur, Magni inter numos et bagatinus erit.

In eundem Causidicus, rhetor, uates uis, Iacobe, dici? Hac ratione, puto, qua sine prole pater.

In Iacobum Quid Phoebum Musasque uocas Heliconis ab antro Pyerium quotiens scribere sumis opus? Non uenient: Cipci celebrant nam tecta poetę Qui canit antiquo carmina culta sono. Hęc illis iocunda domus: non Tempe lacusque Bellorophonteos plus pia turba colit. At tu Vulcanum pete Neptunumque madentem O, Iacobe, modis numina digna tuis!

In Iacotinum pessimum poetam Quod rudunt, quod olent Iacotini carmina uatis Et quod desipiunt, quęritis unde uenit? Pro Baccho caprum, pro Phoebo stultus asellum, Mentem pro Musis inuocat ille Malam.

In criticum suorum scriptorum Cur mea scripta notant multi, tua, critice, nemo? Hunc qui nil scribit, critice, nemo notat.

De Ila seruo patre nata Ęthiopes cignos, nanos uocat Ila Cyclopas. Non miror dominum si uocet illa patrem.

In Polyphemum Cum specto medio uersantem forte macello, Esse quidem lanium te, Polipheme, puto. Cum uideo madidę residentem in limine cellę, Cauponis fungi te reor officio. Post hęc ingressum cum cerno turpe lupanar, Te de lenonum suspicor esse grege. Ne tam multa, rogo, cures, Polypheme, sed unum, Vt tandem qua sis pręditus arte sciam.

Ad Bassum pedibus debilem Aeripedem ceruam posses pręuertere cursu, Sed te loripedem, Basse, podagra facit.

Ad eundem Mille facis passus et passum non facis unum. Basse, podagrosos res notat ista pedes.

Ad eundem Tardigradum ne te pigeat, mi Basse! Memento Festinos homines casibus expositos Pernicesque solo collabi sępe caballos Et tardos firmis passibus ire boues. Ne cures igitur lentis te insistere plantis: Non ruere in terram sit tibi, Basse, satis!

In Sabellum, Marci Maruli detractorem Longa, Sabelle, tuo dependet stiria naso: Non possum nasum ferre, Sabelle, tuum! Et pituita subest nigrę foedissima linguę: Non possum linguam ferre, Sabelle, tuam! Emunctę naris sanusque, Sabelle, palato Cum fueris, superis sacrificabo deis.

Ad Bartholum Illyricum Gallica te uestis designat, Barthole, Gallum; Lingua sed Illyricum te genus esse docet. Elinguis fias posthac et mutus oportet Hunc te, qui non es, Barthole, ut esse putem.

De Bartholo comato Lętare, o modo sępe qui rogabas Tot numos tibi quot gerit capillos Vnus non male Bartholus comatus, Sed qui uertice tot gerit capillos Quot tostus numerat dies aristas Et quot sunt Lybici maris lapilli Et quot syderibus refulget ęther. Ridebunt faciles dabuntque diui — Sed caluum facient prius comatum.

Ad Bartholum lusorem Quolibet in ludo scis quare, Barthole, perdis? Hoc te quod nescis, Barthole, scire putas.

In patronum supra causę ęstimationem a clientulo petentem Lis mihi cum Crasso est, debes mihi plurima, Crasse, Sed plus patronus me petit inde meus. Ne plus persoluam quam te modo postulo, Crasse, Ęs mihi quod debes omne remitto tibi.

In bibulum Crassum Vincis Fabricios, uincis grauitate Catones Dum te metiris, bibule, lance tua. At quia metimur mores, non pondera suci, Non minus aut plumis es leuis, aut stipulis.

Ad Crassum diuitem Sępe solet »Longum ualeas« mihi dicere Crassus Atque »O, Nestoreos uiuito, Marce, dies!« Vt ualeam longum, tria da mihi sęcula, Crasse, Aurum, ęs, argentum: sic ego Nestor ero!

In Marinellium uesanum equitem Ibat uectus equo solus Marinellius uno. Vnus equus, uerum est: bruta fuere duo.

Ad Helyam Babalum implagatum Est plaga multa tibi diffusi, Babale, campi, Sed tua, dic, quare non tibi plaga placet?

In Antulum bibacem et loquacem Felix, si prisco uixisses, Antule, sęclo: Nam Baccho maior Mercurioque fores. Deditus iste deus fando est atque ille bibendo, Sed tu plus illis et bibis et loqueris.

In Dominum Bartholomeum Aueroldum, episcopum Spalatensem Aspice dissimiles quam sint duo Bartholomei: Hic pellem Christo sustulit, ille dedit.

In pręsens sęculum Olim Luciliusque Horatiusque, Olim Petroniusque Persiusque, Atque olim Iuuenalis ipse Aquinas Noxas carminibus grauis notarunt. At si uiueret ille nunc uel ille, Nulla esset satyris satis papyrus.

De Myrca puella Cędite Cyrrheo nascentes uertice lauri Atque corimbiferę cędite uos hederę; Pyerium nemus omne meę concede Myricę, Qua nulla in toto lętior orbe uiret. Illa leues patulo diffundit uertice ramos Et prope Castalios iam sedet illa lacus. Mirantes remoratur aquas cursumque refrenat Et capit Aonias tam noua forma deas. Illa meos facili circumdabit orbe capillos Et recinet dulci nostra Thalia sono, Illa mihi ęstiui donabit temporis umbram: Pro tali pretium munere carmen erit.

Ad Musas in amore supplicatio Iam manu curuos puer acer arcus Contrahens totam uacuat pharetram Dum meos certa miseros sagitta Sauciat artus, Insuper duris onerat cathenis Languidum corpus duplicatque uinclis Nec fugę spes est pedibus tenaci compede uinctis. Vos tamen, Musę, penitus precamur Teque, qui quondam mihi non negares, Phoebe, sublime citharam canenti Ingeniumque, Vlla si uestri maneat poetę Cura, si uestrum liceat uocare Quem furor dirus uetat et Cupido Ire solutum: Siue supremum canite et dolendum Mi »uale« moestas iterando uoces Siue desertis Heliconis undis Ferte leuamen!

In amatorem Lucretię habitantis turrim Sydereas habitat fortis Lucretia turres. Mollis Tarquinius irrita uota facit.

In eadem eam auro et donis corrumpi posse Auriferos indute ueni, rex Iuppiter, imbres: Inclusam Danaem ferrea turris habet. Auriferos, mihi crede, feras nisi, Iuppiter, imbres, Damnabis durę limina clausa domus. = Aurum Sauromatas, Parthos, Tracesque Getasque 5 Perdomuit populos, oppida, castra, duces.

In Marcum Suitarizam uxori odiosum Quęris cur coniunx, quę te dilexerat olim, Nunc fugit et duris litibus exagitat? Verius haud quicquam possum tibi dicere, Marce: Dilexit iuuenem, nunc fugit illa senem. Omnibus hoc uitium est: miseros odere maritos 5 Ętas longa quibus languida membra facit. Vis tu pace frui, cum sit tibi candida barba, I procul atque alio uiuere disce loco!

In Thomam tenuiori ueste hyeme utentem Dum desęuit hyems, tritis sudare lacernis Admiror medio teque tepere gelu, Dumque coquit siccas insana canicula messes, Tunc te, Thoma, tuas sumere gausapinas. Te, puto, cogit amor diuersa uiuere lege: Vreris hyberno, sole tepente tremis!

In Peschium ebrium Peschius in nostram turba spectante puellam Reiecit multo membra soluta mero Securusque palam teneros tractare lacertos Coepit et insana lactea colla manu. Me miserum! Fecit quod me fecisse iuuaret. Si licet hoc Baccho, parue Cupido, uale!

Ad Paulum de Franco moecho Si potes uxorem Franco seruare furente Non Argus sed tu, Paule, tetrargus eris.

In Margaritam meretricem Margarita suos sine certo coniuge natos Edit: Lucinam, non Hymenea colit.

De Chichia amasio Dianę Ardet formosam deformis Chichia Dianam; Spernit deformem pulchra Diana uirum. Conueniant ut uota, Deus, uel pulcher ut ipse Fiat, deformis uel sit ut illa iube. Spernere deformem deformis desinet ille Atque eadem pulchrum pulchra Diana colet.

Ad Priapum Dic quibus in terris habites, lasciue Priape, Hortos te quoniam deseruisse ferunt. »Est inter geminos uallis foedissima colles: Hic patet in media nunc mihi ualle domus.«

MORALISTIČKI EPIGRAMI

Ad Symonem fratrem ut a talorum ludo abstineat Talorum uetitum tandem fuge, Symone, ludum: Dedecet ingenuos, dedecet iste iocus. »Lucror,« ais, »talis doctus subuertere talos Fallacique dolum composuisse manu.« Id fateor, sed tu meliorem quęrito lucrum: Lucri habuit semper fama pudica satis.

In Fortunam de annulo amisso Iam, peior Fortuna, meo ditarier ęre Credis? Nec laudi consulis ipsa tuę? Annulus e digito cecidit mihi: scilicet isto Te falsum damno numen habere ferent! Si sapis, hunc reddas, ne clamet turbaque dicat: 5 »Non erat hęc uerę pręda petenda deę!«

In Periclem bona corporis sui iactantem Attollit nimium te gloria uana, Pericles, Quod celeri excurris plana per arua pede, Quodque palestritis luctandi uiribus obstas, Lumine quod sano quęque minuta uides, Arrectaque leues quod colligis aure susurros, Nescit odor nares quod latuisse tuas. Cursu te superant tygres, te uiribus ursi, Plus oculis lynces, plus ualet aure lepus, Quam tibi odorandi canibus uis insita maior: Naribus agnoscunt quo fera torsit iter. Quid te igitur magnum censes, insane Pericles, Gloria quum pecudum non sit habenda minor?

De duabus uiis, uitii altera, altera uirtutis Lata patensque uia est, prono quę tramite ducit Ad Phlegetontei stagna profunda lacus. Possidet hanc Tyrio uelatus Luxus amictu, Cuius capta dolis plurima turba perit. At uia quę spatio longe distenditur arcto, Hęc nos ętherii tollit ad astra poli. Cura, labor, contemptus opum, contemptus honorum Hic habitant: raris istud initur iter. Exitus ambarum monstrat finisque uiarum Quam fugere ex ipsis quamue tenere decet. 10 Imprudens uulgus tantum pręsentia curat: Qui pensat secum, quęque futura sapit. Ergo, dimissa cęci caligine uulgi, Cauti hominis sano cędite consilio. Ingressi angustum stabili pede currite callem Atque capi latę fraude cauete uię, Qui cupitis terris cęlestia regna relictis Scandere et ęterni pręmia ferre boni.

Ad nobiles Spalatenses Cogite concilium, summę consulite rerum Ordine, lege, ęquo, simplicitate, fide. Non amor aut odium, mentes non occupet ira: Libera sint uobis publica consilia.

Ad sacerdotes Templa male exornant argentum, uestis et aurum: Casta, sacerdotes, corda dicate Deo.

Causidicus uersibus rectis bonus, retrogradis malus Pax bona, non mala lis, probitas non conscia fraudis, Questio quas pręstat, da mihi diuitias. Laus uolo, non uolo res crescat, nam diligo famę Lumina nec tetris me tego flagitiis. Simplicibus peto ius uerbis, non garrula fundo Iurgia, nam uerum me puto causidicum. Causidicum puto me uerum, nam iurgia fundo Garrula, non uerbis ius peto simplicibus. Flagitiis tego me tetris nec lumina famę Diligo, nam crescat res uolo, non uolo laus. = Diuitias mihi da pręstat quas questio fraudis, =5 Conscia non probitas, lis mala, non bona pax.

Versus in directum stoici, in transuersum Epicurei Dilige uirtutes damnato turpia sperne Delicias omnes nomen seruato pudicum Incestum fugito fortis consortia quęre Mollia uitato conuiuia temne nepotum Quęre labores posce Catonum commonefacta 5

De lupo a rustico interempto Frangebat teneros perduris dentibus agnos Bellua lanigero perniciosa gregi. Accurrens stricto ferit illam rusticus ense Et feriens: »Nostras i, rape,« dixit, »oues, Quęque diu nullo fueras saturabilis haustu, Sanguine nunc moriens exaturare tuo!« O utinam parili pendant examine poenas, Quoscunque impietas sęuitięque iuuant!

De morte Illa ego terribilis Mors cum discrimine nullo Falce meto iuuenes et meto falce senes, Ac sine delectu uir, foemina, rusticus et rex, Diues inopsque mea concidit ecce manu. Sola potest nostras uires contemnere uirtus, Viuere quę ęterno tempore sola potest.

In Fortunam Fallaci Fortuna manu dat et eripit omnem Remque statumque simul. Hęc struit atque eadem turres hęc destruit altas Imperiumque ducum. Indulget nunquam nec seruo dira nec ulli Simpliciter domino. NADGROBNI EPIGRAMI

Epitaphium Georgii et Perinę Ausus confertos incurrere Georgius hostes Ipse suo cęsus sanguine sparsit humum. Non potuit lęthum perferre Perina mariti: Hic demum nimio victa dolore iacet. Hęc quicunque legis, sęuę maledicito dextrę Una quę fecit cęde perire duos.

Epitaphium Christophori Nigri Poeta: Christophorus iacet hic. Christus: Num qui me gessit in armo? Poeta: Non ille, at qui Te pectore, Christe, tulit. Nanque suę totos uitę Tibi uouerat annos, Eloquio pręstans, religione pius. Christus: Non iacet hic igitur, sed me mea sydera supra 5 Nunc quoque cum fertur mortuus esse colit.

Epitaphium Symonis Selymbrii Occidit in teneris Symon Selymbrius annis, Incepit doctis cum resonare modis. Gaudebat tali Musarum coetus alumno: Frigida nunc lachrymis irrigat ossa suis. Nam mage maturum uitam si ferret in ęuum, Vatibus antiquis annumerandus erat.

Epitaphium Xarci Draxoeuii Qui toties sęuum saturauit sanguine Martem Obtulit et magno parta trophea Ioui, Hic iacet insidiis Turcarum uictus et astu: Xarcus, Dalmaticum gloria prima ducum. Hic potius uoluit ferro confossus obire Pectora, quam turpi uertere terga fuga. Quod licet antiquę sint tradita membra parenti, At tamen illius fama perennis erit.

Aliud eiusdem Hic Xarcus iacet ille qui solebat Ingentes minima manu cohortes Turcarum rigido fugare Marte. Quiuit non alio perire fato Hostis quam ualida phalange et astu. Primum edidit B. Lučin, "Nepoznati Marulićev epigram u ostavštini don Mate Ivčevića", Poslanje filologa: zbornik radova povodom 70. rođendana Mirka Tomasovića, Zagreb: Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet, Odsjek za komparativnu književnost, FF-press, 2008, p. 259.

Epitaphium Stephani Capogrosso Diues Stephanus et pecuniosus Olim qui fuerat, loco sepultus Nunc isto queritur nihil se habere De tantis opibus sibi paratis. Ergo, quid properas, homo miselle, Argentum tibi comparare et aurum, Mox nudus gelida tegendus urna Et iam iam tenuis cinis futurus?

Epitaphium Ottomani, Turcarum imperatoris Cuius sensit Arar, cuius certamina Tygris, Horrendum cuius nomen uterque polus, Sub iuga qui terras, qui sub iuga miserat ęquor, Ottomanum paruus nunc tegit ecce lapis. Pręcipitat celeres humana potentia cursus Et cito dilapsis corruit illa rotis.

Epitaphium Leonardi Lauredani, inclyti Venetorum principis Hic sunt ossa ducis Leonardi condita, cuius Virtus sub uaria sorte probata fuit. Nam cum forte prius nunquam maiora pericla Contigerint, nunquam prospera fata magis, Illum nec tristis fregit fortuna nec alte Lęta tulit: fortes res decet ista uiros.

Epitaphium eiusdem Hic tumulata iacent Leonardi principis ossa, Qui Lauredano sanguine natus erat. Quam charus patribus, quam plebi gratus obisset, Testata est lachrymis utraque turba suis. Nam licet in centum uitam protenderit annos, Visus perpropere est omnibus ille mori.

Epitaphium Luxę de Bilsa Spalatensis Hic sum Luxa situs lucis cognomine dictus. Qui legis hęc, lucem dic mihi perpetuam.

Epitaphium eiusdem Credere quis posset: felix in morte quiesco, Gratior est tumulus quam mihi uita fuit. Nam neque nunc lites nec iurgia sentio dirę Vxoris, nec res iam petit illa suas. Ergo ego dilectos omnis uolo Luxa rogatos Hinc procul ut condant coniugis ossa meę, Ne mihi post cineres etiam conuitia dicat Neue mea exagitet lite sepulchra graui.

Epitaphium Hieronymi de Lucaris Spalatensis Hieronymus tegor hic, Lucarę gentis alumnus, Messe quaterdena iussus obire diem. Quid fortuna decens, quid florida profuit ętas? Quid mihi diuitię nobilitasque domus? Quidue pii fratres, uel quid fidissima coniunx, Aut quid multorum sępe probatus amor? Nulli mors parcit, rapit omnes, omnibus illa Iniicit armatas impietate manus. Flere tamen nostros prohibet sors altera casus Quę dedit amissis commoda plura bonis. 10 Nam mea me uirtus superas euexit ad arces Illic ut uita iam meliore fruar. Dilige uirtutem quisquis cupis esse beatus: Mors super hanc solam non habet arbitrium.

Epitaphium Bernardinę Pauonię Bernardina nitens morum formęque decore Hic recubat primo rapta puerperio. Primo igitur genito dans ultima basia dixit: »Viue diu, fili, non mihi: uiue patri!«

Epitaphium diui Hieronymi Condita Hironymi recubant hoc ossa sepulchro; Ipse colit celsi regna beata poli. Disce quibus meritis, nostro dum uixit in ęuo, Tot bona nemo uni contulit ecclesię. Correxit sacrę corrupta uolumina legis, Exposuit ueterum mystica uerba patrum, Errorum tenebras ueri splendore fugauit, Assiduus recti doctor et autor erat, Et Latię et Graię callebat Palladis artes, Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10 His tamen ingenii magnis insignibus olim Sancte actę uitę gloria maior erat.

Epitaphium Sanctę Catherinę Passa rotas gladioque caput truncata tyrannum Vici; sicque Deo sum modo iuncta meo. Virginitas etiam dignam me fecit amore Eius, qui genitus Virgine Matre fuit. Filia regis eram, nunc Regis filia regum 5 Sedibus in superis regna beata colo.

De Durato equo Gloria nobilium iacet hic Duratus equorum, Qui potuit currum, Phoebe, decere tuum. Ocior hic uentis, Euro, Zephiroque Notoque Non potuit mortem pręteriisse feram.

De morte accipitris Marini Accipitrem reuocas dum tu, Marine, uolantem, Ille redire suum noluit ad dominum. Ceruorum rapido poenas dedit ungue petitus: I nunc et dominum despice, stulte, tuum!

POSLANICE I ELEGIJE

Francisco Natali Marci Maruli in Valle surda commorantis responsio Grata salutatrix a te mihi littera uenit O Francisce, meę cultor amicicię! Hęc docuit quanto est absentia nostra dolori His quibus extiteram semper in urbe comes. Tum quod tristitię cumulus superadditur isti Dum pecus in prędam ferri hominesque uident. Ferre utrumque malum mentique mederier ęgrę Dicere conabor qua ratione decet. Insula me retinet quę, scis, non amplius ista Quam stadiis decies distat ab urbe decem. 10 Quod si forte uelint mecum simul esse sodales Et nostra cupiunt rusticitate frui, Acta ratis remo septenis ocius horis Sistet in hoc illos quo moror ipse loco. Excipiam lętus uenientes; brachia collo Aduoluam, labris labra genisque genas. Inde recumbentes oleę uiridantis in umbra, Placati iuxta murmura blanda freti, Alterno dulces miscebimus ore profatus Dum pueri mensas prandiolumque parant. 20 Mox inuitati pergemus sumere non quas Dicitur Antoni mensa uorasse dapes, Nec patinas, Luculle, tuas pinguesue capones, Siue papillatę sumina grata suis, Sed cenam cui dimisso Serranus aratro Vellet honoratas applicuisse manus, Et qua contentus Samnitum sperneret aurum Vir pręstans animo Curius atque fide. Pulmento satiare famem potuque leuare Simpliciore sitim creditur esse satis Laudeque tam dignum quam prorsus turpe putatur Esse suę seruum mancipiumque gulę. Cena tamen uobis dabitur magis ampla, sodales, Nostri ruris opes: brassica, beta, cicer, Et de uicino capti modo gurgite pisces: Sargus, męna, canis, sepia, salpa, lupus. Pocula non deerunt Baccho saturata rubello Quęque solet rigidum lympha domare merum. Denique quę mensę donat Pomona secundę, Vel pira uel ficos uel melimela dabo. Ergo, si qua meos nunc cura fatigat amicos Visendique mei si qua cupido tenet, Dic ueniant – iter est modici, Francisce, laboris – Cumque illis, si me diligis, ipse ueni. Non sic aduentu quondam lętatus Ulyxis Hortorum cultor dicitur Alcinous, Nec tanto exceptum pastoris amore Molorchi = Amphitrioniadem fama fuisse refert, Ipse ego quam uobis hilari ferar obuius ore Et toto cędam protinus hospitio! Cunctorum, quęcunque Deus mihi donat, amicos Consortes fieri participesque uolo. Solari interea Martis, Francisce, maligni Casibus afflictos hac ratione potes: Nec frangi aduersis nec lętis fidere rebus Egregium quiddam magnificumque putent. Terrarum nihil orbis habet firmumue ratumue: Omnia non stabili fertque refertque rota. Irus ut in Croesum, sic Croesus transit in Irum, De misero locuplex, de locuplete miser. 60 Seruitio premitur dudum qui sceptra tenebat, Sceptra tenens regnat qui modo seruus erat. Denique cunctarum sunt magna uolumina rerum Atque agitat uarias sors animosa uices. Illo igitur nostrę mentes et uota ferantur Est ubi perpetui mansio certa boni, Christicolas immensa beant ubi gaudia fidos, Gaudia non ulla deperitura die. Nil hostile timent, nec quicquam triste uerentur, Conspectum summi qui meruere Dei. Ipse quidem nobis cęlesti in lumine sedem Esse iubet, non quam nunc habitamus humum. Propterea quicunque gemit dispendia terrę, Fallitur hęc patrię si putat esse suę. Hic lugenda tamen prauę sunt crimina mentis, 75 Vt dolor iratum mitiget iste Iouem. Hic culpas deflere docet, scandamus ut illo, Illo ubi tristities non habet ulla locum; Illo ubi lęta salus, pax candida, uita perennis, Et sine lite quies, et sine nocte dies. Hactenus hęc. Ipsos nunc nostra Thalia salutat Intima quos nobis iungit amicicia: Hieronymum cithara clarum, grauitate Marinum, Ruris et agrorum cultibus Aluisium, Nicoleon risu facilem; sed ut ipse, iubemus, Ante salutetur Barbarus usque meus; Ille licet Musis et sanguine pręstet auorum, Non tamen inuitus carmina nostra legit.

Francisco Natali Marci Maruli responsio Angebant, Francisce, mei me funera fratris, Nulla quies lacrimis nec modus ullus erat. Omnibus ex illis fuit hic charissimus unus Quę quandoque animo grata fuere meo. Non sic ipse suum dilexit Castora Pollux, Eurialus Niso non ita gratus erat. Illius affatu iocundo sępe fruebar, Nullo me facto lęserat ille suo. Promptus et urbanis fuerat disponere rebus Et regere inde suos sedulus usque lares. Illius cultu largo magis ubere glebę Frugibus implebant horrea nostra suis, Aprici colles et consita uitibus arua Vina cadis nostris uix capienda dabant. Interea mihi multa quies et tempora lęta, Mens tamen in Musis ingeniumque fuit. Nunc illo amisso successit cura quieti, Dispulit adueniens ocia longa labor, Quęque aderant nobis procul effugere Camenę Deseruitque meam Pegasis unda sitim. 20 Denique pressus ego tantorum mille laborum Optabam uitę fila suprema meę. Ast ubi missa mihi tua nuper carmina legi, Solamen casus grande fuere mei. Abstersi lacrimas luctumque recedere iussi, Compulsus monitis consiliisque tuis. Dii tibi pro tali persoluant munere grates Fataque dent fatis candidiora meis.

Querela in canis sui Fusci interfectorem Hei mihi, Fusce meus, quis te tam uulnere diro Perdidit innocuum? Cui male notus eras? Dente minax nulli fueras nec uoce molestus, Sed cunctis lusu gratus et obsequio. Tu mihi blanda dabas festiuo gaudia gestu Et caudę crebra mobilitate iocum. Tu custos nostrę fueras fidissimus aulę, Hesperidumque magis, Fusce, dracone uigil. At nunc uulnifico traiectus uiscera ferro In dura recubas sanguinolentus humo. Dextera sęua nimis, quę te, miserande, peremit, Quę mihi te rapuit, dextera sęua nimis! Illa etiam Getulos uicit feritate leones, Vicit et Hyrcanas asperitate tygres. O utinam, quicunque fuit grassator et autor Cędis, Fusce, tuę, cęsus et ipse cadat, Siue canum rabido morsu laceretur, ut ille Gargaphiam uidit qui sine ueste deam! At tu, chare, super cęlestia sidera uiue, Quando tibi nostro est uita negata solo. Fertur et Erigones canis altis additus astris Dum queritur dominę tristia fata suę. Cur ego non sperem de te quoque tale futurum? Tam fidus dominę non fuit ille suę!

In somnum diurnum querela Vt quid ab ingenuo prohibes me, somne, labore? Nox data cum tibi sit, cur quoque luce uenis? Accire ecce paro pangenda ad carmina Musas, Tu tamen accitas pręuenis ecce deas! Tunc pro litterulis cogor fecisse lituras, Donec cum calamo concidat ęgra manus. Si legere incipio uatum dictata priorum, Torpescit linguę te subeunte sonus. Pronum pono caput, pluteus languentia membra Excipit et totum iam sopor altus habet. Quando igitur uigilare datur, si luce negatur? Nam iuris tenebras dicimus esse tui. Ocia detestor, cogor tamen ocia semper Viribus euictus, somne, subire tuis. Nunquid Epimenides ego sum, quem tota sopore 15 Perpetuo dicunt lustra quiesse decem? Nunquid ego Endimion, cui quondam colle sub alto Blanda quiescenti basia Luna dabat? I, potius segnes animos et corpora nulli Apta operi totos stertere coge dies. I, preme siluestres ursos uitulosque marinos Vel quos flagitiis inuigilare iuuat. Innocua est nobis, simplex sine crimine uita Et morum rectas tradere cura uias. Insomnes mihi cęde dies, sub nocte licebit Me pręter ronchos nil agitare sinas. Sin me horis etiam pergas sopire diurnis, Nonne erit ista quies morte molesta magis? Mors etenim solos dissoluit corporis artus, Non animos perimit nec uigilare uetat. Tu me, somne, meam superans torpedine mentem Non ubi sum, non si sim quoque nosse sinis.

Ad Franciscum Martiniacum quod senectus non annis sed ualetudine conferenda est Sum quoniam, Francisce, tibi charissimus unus Optas me multas uiuere Olympiadas; Hoc propter uotis diuos precibusque fatigas Nec cessas sacris thura cremare focis. Accipe sed quare longeuę tempora uitę Despiciam: uitii est plena senecta sui. Curuatur dorsum, titubat pes, membra tremiscunt, Caligant oculi, dens cadit, ora rigent. Laxa cutis fluitat, caluum caput ictibus urgent Crabro, uespa, culex, musca, tabanus, apis. 10 Elanguent sensus nec quicquam dulce palato est Inque caua assiduus tintinat aure sonus. Crebrescunt morbi, quatit artus tussis anhellos, Consumit tabes et mala mille premunt. Inde etiam mentem solet infestare frenesis Et fit delyrus qui catus ante fuit. Adde quod et mortes et plurima damna suorum Cogitur exhausto lumine flere senex: Non natos Neleus spectasset ab hoste peremptos Consumptus senium si foret ante suum; Non uersa in cineres uidisset Pergama si non Ętate Anchises pręteriisset auos. Nolo mihi toties, Lachesis, tua stamina laxes Vt pigeat soles me numerare meos. Sit ualidum corpus, mens sana et criminis expers, 25 Cum nos de terris cędere fata uolent. Tunc neque me ceruis, neque me cornice fatebor Viuacem, nec te, corue, fuisse minus. Hinc tu, qui multos optas me uiuere in annos, Sat multos annos esse ualere puta.

NABOŽNE PJESME

Carmen de doctrina Domini nostri Iesu Christi pendentis in cruce. Christianus interrogat, Christus respondet. Christianus: Summe Deus, quare mortales induis artus Et terras cęli lapsus ab arce colis? Christus: Vt terrenus homo per me, quem torserat error, Ad cęlum recta disceret ire uia. Christianus: Quid Te, qui semper procul esses crimine ab omni, 5 Velle pati poenas compulit atque necem? Christus: Erga ipsum pietas, ut, quem sua culpa grauabat, Lustratum noster ferret in astra cruor. Christianus: Quare expansa Tibi tenduntur brachia? Quare Consertim iuncti sunt Tibi, Christe, pedes? 10 Christus: Hinc illinc quoniam diuersas conuoco gentes Inque unam stabili foedere iungo fidem. Christianus. Sed cur demissa pariter ceruice recliuus Sic defixa tenes ora oculosque solo? Christus: Mortales moneo non inturgescere fastu, Sed subnixa pio colla domare iugo. Christianus: Quę causa est nudi Tibi corporis? Arida quare Stat uultu macies membraque sicca rigent? Christus: Hoc uolo ne pigeat luxum te spernere mundi Atque famem mecum pauperiemque pati. Christianus: Candida sed graciles cingunt uelamina lumbos: Anne, rogo, quicquam pars quoque tecta monet? Christus: Hinc discas quod casta placent mihi corpora et odi Si quibus illicitus turpia nudat amor. Christianus: Quid colaphi, quid sputa notant, opprobria, flagra, 25 Spinea serta, crucis cętera supplicia? Christus: Perferat offensas omnes, non inferat ullas Qui super alta cupit sydera pace frui. Vita breuis, modicus labor, optatissima merces, Immensum semper perpetuumque bonum. 30 Quod si quem ne summa quidem iam pręmia tangunt, Terreat ęterni carceris exilium, Ignis inextinctus, nunquam discussa tenebra, Semper edax uermis, semper amara lues, Horrendi gemitus, dolor acer, moesta querela, Assidui luctus et sine fine malum. Talia quippe manent quos desertura uoluptas Nunc tenet et blandis decipit illecebris, Diuitias cupidis ostentans, ocia pigris, Mollibus infandę concubitus Veneris, Dulce merum, dulces uentri indulgentibus escas, Inflatis pompas, fortibus exuuias. His illecta dolis infelix turba, salutis Immemor, in poenas perniciemque ruit. Nec monitus audit, mea nec uestigia seruat, Denique iudicium nec timet inde meum, Iudicium horrendum, cum tandem uenerit ille, Ille dies irę, turbinis ille dies, Cum concussi ingens fragor ętheris astra rotatu Turbabit rapido decutietque globos. Sanguinea populos terrebit lampade luna, Sol nulla: radios contrahet ille suos. Cuncta trement totusque simul quassabitur orbis, Angelicos uideas obstupuisse choros. Corripiet mundum flammis crepitantibus ignis Atque unus fiet terra fretumque rogus. Mox uirtute potens et maiestate uerendus Adueniam et rutila nube sedebo super. Circumfusa aderunt sanctorum milia multa, Multa coruscantum milia spirituum. Extemplo horrificum sonitum tuba fundet ab alto Diffindens terras Tartara et ima ciens. Nec mora, consurgent omnes quos lumine cassos Excepit magno magna parens gremio. Stabit et ante meum rediuiua caterua tribunal Expectans pauido iussa tremenda metu. Nanque indiscussum nihil occultumue latensue, Nec quod quis tacitus mente agitarit erit. Pro meritis dabitur merces: seu uita perennis Seu iam non ullo mors moritura die. Ergo agite, o miseri, quos nunc malus implicat error, Dum licet, impliciti soluite uincla pedis. Euigilate graui ne pressos lumina somno Occupet extremi temporis atra dies. Cernite quam celeri labuntur tempora cursu Quamque fugax nullam sentiat hora moram. Felix qui semper uitę bene computat usum Cogitat et finem iam fore iamque suum.

Hymnus ad Deum Nunc sublime ferens trans ardua nubila mundi Magnanimum, mea Musa, pedem, trans sydera cęli Ad superas scandens arces atque aurea templa Ętherio fer sacra Patri fidibusque canoris Aera permulcens diuinas concine laudes. Tuque faue coeptis nostram nec sperne Camenam, Magne Pater, quanquam digno Tua numina cantu Non colimus: quisnam dictis mortalibus ęquet Immortale decus? Sed non tacuisse iuuabit. O cęli terręque sator mundique uerenda Maiestas nullumque Deus reticende per ęuum; Ęterne o rerum genitor, cui summa potestas, Infinita boni uirtus, sapientia prima, Cui neque principium nec in ullo tempore finem Constituo; superas solus longe omnia sęcla Tempus in omne idem, sine mensuraque modoque, Ipsi par Tibi, cui conferri nulla queat res, Et cuius formam concessum effingere nullo Ingenio nullisque datum perscribere chartis, Et quem nulla uirum scrutantibus excita pennis Mens capit, alta licet potis est penetrare; sed ultra Ipse lates, procul arcano semotus in antro, Magnus ubique Deus, facti infectique repertor, Autor cunctarum et moderator denique rerum. Tu chaos antiquum confusaque semina mundi Quęque suis discreta locis secedere certa Lege iubes, magno complectens omnia cęlo; Tu clarum Titana creas, qui lumine largo Sydereum circum curru uectatus Olympum Alternas nobis rediens daret ordine luces; Tu roseum lunę uultum stellasque minores, Vt, dum lentus habet mortalia corpora somnus, Lustrarent tacitas nocturno lumine terras. Diuidis inde diem a tenebris mensesque reducis Et partita quater sua tempora sufficis anno Restituisque uices quibus unco uomere putrem Pinguibus in campis glebam uersaret arator Et quibus aut messor fruges aut uinitor uuas Cogeret, ante acti gratissima dona laboris, Et quibus immites tectus lare temneret Euros Ocia lętus agens. Per Te foeta ubere tellus Aequatis circum spatiis, distante profundi Conuexa regione poli pariterque remota, Orbe quidem in medio librata mole pependit; Quam tumidis uastę uallarunt fluctibus undę Oceanusque parens animantum squamigerarum, Quamque etiam obliquo torrentia flumina lapsu Fregere et dulcem cęlo ostendere liquorem. Tu uentos spirare iubes, Tu rore madentes Foecundas campos et densis imbribus arua, Horrendosque cies tonitrus et nubila flamma Disiicis et rapido feris altos fulmine montes; Teque uolente ruens crepitanti grando fragore Aspera pulsat humum numeroso concita saltu, Teque uolente niues late candentibus alis Peruolitant hyememque ferunt camposque patentes Occuluere, uagus frustra cum forte uiator Ter notum quęsiuit iter, ter deuius alto Frigore contectis gelidisque errauit in aruis. Tu tempestatem diram sęuasque procellas Colligis atque fugas rursum redeunte sereno. Per Te terra suos educit prodiga foetus, Frugifero partu nunquam frustrata coloni Spem cupidam, sata lęta ferens et dulcia Bacchi Munera, in apricis flauentem collibus uuam, Herbasque et uario uernantia prata colore, Felices arbusta simul pandentia ramos Et nemora et nubes tangentem uertice siluam. Tu pecudum genus omne simul, genus omne ferarum, Et uolucrum uarios arguto gutture cantus Edentum lapsuque uago per inane uolantum Esse iubes totidemque salo degentia uasto Corpora, quot superas tellus sustentat ad auras. Per Te post uarium terrę cęlique decorem, Post tot res genitas, cumulato Copia cornu Orbis adauxit opes; et iam uenere metalla Quęsita in uenis terrę pulchrumque superne Efulsit flaui genus auri, argentea massa Canduit et duri riguit noua lamina ferri, Vtilis et multos olim diffluxit in usus Aenea materies calidis liquefacta caminis. Tum, quem Erithręi felicibus ęquoris undis Progenerant grauidę cęlesti semine conchę, Vnio difusi lactis candore decorus, Tum uarii, quos Indus habet, micuere lapilli, Perspicuo penitus late fulgore nitentes, Tumque alię uenistis, opes, quas promere uersu Infinitus erit labor; et iam fessa uagato Sudat Musa pede atque unum nunc dicere restat, O Rex omnipotens, magnum et memorabile factum. Nam genus humanum, quod nulla in parte careret Formę animique bonis, dextra formasse potenti Diceris et gentem, totum quę cuncta per orbem Possideat rebusque simul potiatur opimis, Et quę, quicquid habet aer, mare, flumina, tellus, Posset habere sibi; mox fato functa supernas Expletura foret sedes omnesque per annos Conspectu fruitura Tuo, quę sola beatum Fertur uita uirum: tanta est reuerentia uisi Numinis et sacro tantum decus emicat ore. Sed nimis alta cano, nullis concessa cothurnis Aggredior: quo me tantarum culmine rerum Captum, Musa, rapis? Quę si Tibi forte darentur Promere posse palam, num tanti carminis orbis Esse capax poterit? Nunquid confinia cęli Non angusta forent? Sed nec Tibi dicere fas est, Quę quoque scire nefas: arcanum denique mundi Hic Deus est, cui nosse datum, qui solus in omnes Ingreditur latebras causasque et nomina rerum Cuncta habet ante oculos et certa lege gubernans Ardua syderea super ęthera sede recumbit. Ergo pone chelim, tacita iam mente uoluta, Vrania, Deum, quem totum exponere sęcla Nulla queunt: hic est, hic est et trinus et unus, Terrarum cęlique potens, quem (ut spero) facultas Visendi dabitur tunc cum tellure leuatis Stelliferi nobis aditus reserabit Olympi.

In natalitio Sancti Raynerii archiepiscopi Spalatensis pro iure ecclesię tuendo interempti martyrioque coronati hymnus Ecce sol claro radians nitore Iam diem nobis celebrem reducit Pręsulis nostri probitate multa Martyrioque. Quem ferę gentes manibus prophanis Saxa torquentes dedidere lętho, Dum suę sanctę ecclesię decenter Iura tuetur. O fides magnę pietasque mentis: Maluit fuso perimi cruore, Quam sibi iunctę Raynerius ius Linquere causę. Gaudeat felix Spalatina plebes, Cum fuit talis pater atque pręsul, Summa qui tandem petiit relictis Sydera terris. At miser, multum miser ille seruus, Qui pati nolens monitus pudicos Audita risit domini ac magistri Cęde scelestus. Dum tamen lymphas hilaratus haurit, Concidit prono miserandus ore Et reus multi sceleris in imum Corruit Orcum. Tu procul talem remouendo casum, Pręsul, a nobis maculis piatos Omnibus uitę facias perennis Munere dignos. Tu soles mentes releuare motas, Spiritus pellis pariter malignos, Vota tu miti pia supplicantum Suscipis aure. Suscipe o nostros facilis rogatus, Vt tuis semper meritis fauentem Omnium autorem dominumque rerum Glorificemus. Amen.

De Sancto Nicolao Paruulus hic charę dum sugeret ubera matris, Ieiunus magnum se fore signa dabat. Mox iuueni uirtus pietatis inhęsit et amplas Succurrens miseris fundere coepit opes. Atque hinc Myrrheę pręsul uenerabilis urbi Diuino electus pręfuit arbitrio. Post hęc gestarum miranda potentia rerum Reddiderat notum nomen in orbe suum, Cum linquens terras cęlestia regna petiuit, Esset et in superis notus ut inde plagis. Illic perpetuo uiuit feliciter ęuo Additus ętherię principibus patrię.

De duodecim apostolis

Petrus Primus apostolici coetus in sede locatus Petrus, Christe, Tuę pręfuit ecclesię. Multos ad sacrum tandem baptisma receptos Abluit et uiua purificauit aqua. Claudo inopique simul nummos atque ęra petenti Ęs certe nullum pauper et ipse dedit, Sed, dare quod nemo locupletum sufficit unquam, Concessit sano protinus ire pede. Tunc quoque non pauci, multoque stupore repleti, Haustam de sancto fonte bibere fidem. Ipse sed eiectus Solymas post terga reliquit Atque adiit gentes, Hieroboame, tuas. Ingessit maledicta mago tunc forte Symoni, Qui studio foedę ductus auaritię Diuinum donum uenale putabat et eius Esse emptor cupiit uenditor ut fieret. Si uis tanto igitur non execrarier ore, Nec tribuas precio sacra nec accipias. Hinc Lyddam ueniens Aeneam curat hiantem Vi morbi nodis membra soluta suis. Tabitha mox Ioppe fato collapsa resurgit Atque iterum illius uiuere coepit ope. Post hęc Cęsareę Cornelius incipit illi Gentili posita credere perfidia. Inde abiens Petrus sanctam remeauit ad urbem, Carcere ubi clausus ferrea uincla tulit. Sed miserante Deo tali se clade redemptum Protinus angelica uidit ut ille manu, Perrexit Romam magiaque dolisque Symonem Armatum uicit fortior ipse fide. Hic est ille Symon quem iam damnauerat ipse, Vt dixi, cupidum non fidei, sed opum. Tum demum lustris Romę iam quinque peractis Immeritam subiit rege iubente crucem. Cerne tamen quantum sese deiecerit ultro: »Me uerso ad terram figite«, ait, »capite; Haud ita sum dignus perferre patibula mortis Vt quondam Dominum nosco tulisse meum.« Vertice prono igitur pendens pedibusque supinis Sustinuit poenas martyriique necem. Occubuit corpus, petit ardua spiritus astra: Incipit hic Domino charior esse suo. Passus est anno a Dominica passione XXXVII.

Andreas Andreas, Petri quondam germanus et idem Discipulus Christi sicut et ille bonus, Achaię populos docuit; mox ponere iussit Plurima iam noto templa dicanda Deo. Hunc Egea furens crudeli uerbere cęsum Constituit turpi morte necare crucis Vanos esse deos dicentem quos colit ipse, Vtque uni Christo uota precesque daret. Semper quippe pio monitori irascitur ille Obdurat uitio qui nimis ipse suo. Andreas biduum pendens pręcepta salutis Auribus arrectis excipienda dabat. Plebs miserata uirum certę subducere morti Cum tandem uellet uel simul ipsa mori, Non tulit id sanctus finemque petendo laborum Orauit, cassę nec rediere preces. Nanque animam multo perfusus lumine spirans Tradidit hanc Domino protinus ipse suo. Exanimes artus Egeę pręsidis uxor Maximilla tegens contumulauit humo. O male dissimili mulier coniuncta marito, Te docuit pietas, impius ille fuit! Impietas poenam, pietas solatia carpet: Quam quis habere uolet, pręmia consideret. Iste necem tandem Patrarum passus in urbe Viuit in ętheriis iam sine fine plagis. Passus est anno a Dominica passione XLVII.

Philippus Audax in Scythica docuit regione Philippus Et multos Christo subdidit ille suo Atque ibi bis deno transacti temporis anno Ducitur ad Martis templa prophana dei. Stabat marmoreo bellator corpore Mauors, Armis terribilis, fronte oculisque minax. Huic dare thura deo dum cogitur ipse Philippus, Ingens ex aditis prodiit ecce draco Insiliensque duos rabido ferit ore tribunos Pręsulis et natum continuoque necat. Tabificus reliquos infecit anhelitus hydri Compulit et sancto credere uelle uiro. Cuius tunc iussu frangunt simulachra coluntque Erectam Christi, signa uerenda, crucem. O uerę fidei uis grandis: corpora surgunt Mortua quę fuerant, quę malesana, ualent! Tunc et apostolicis parens fera bestia iussis Excessit illo nil nocitura loco. Gentibus his tandem recedentibus inde Philippus Finibus Asiacis se positurus abit Extirpare uolens Ebionis dogma putantis Carnem non ueram, Christe, fuisse Tuam. Hieropoli Phrygię post hęc comprensus in urbe Bis septem ętatis lustra senilis agens, Nil metuens dum uera docet, crucifigitur ergo Et multo lapidum uerbere fractus obit. Illic illius sunt condita membra sepulchro, Ast animus cęli regna superna tenet. Passus est anno a Dominica passione XVIIII.

Bartholomęus Regia progenies Indorum Bartholomęus, Sponte tamen seruus, maxime Christe, Tuus: Vsque adeo seruire Tibi quam sceptra tenere Pręstat et innumeris imperitare uiris. Rura Lycaonię celeri percurrere gressu Et quondam patrios pergit obire lares Vt tam longinquis orbis Te nunciet oris Et doceat sanctam sub Tua signa fidem. Iccirco his ipsis patrio conuersa relatu Matthei studuit scripta legenda dare. Affuit et uirtus: ipso simulachra deorum Adueniente silent et reuoluta ruunt. Ipsius iussu demon conterritus illos Effugiens artus quos cruciabat abit. Ipso orante simul Polemi filia regis Vesanę mentis deposuit uitium. Hoc mouit regem et credens baptisma recępit Et baptizari compulit inde suos. Tam multis fidei subiectis Bartholomęus Impiger Armenię protinus arua petit. Albanum ueniens patitur tormenta tyranni Sacrilegi Astragis barbariceque feri, Qui uiuo pellem, uiuo caput abstulit idem: Constanti inuictus perstitit ille fide. Hęc igitur passus superata morte beatas Ingreditur gaudens Te duce, Christe, domos. Passus est anno a Dominica passione XLVII.

Iacobus Zebedei Ipse Zebedei Iacobus filius olim, Nunc factus magni filius ecce Dei, Et Samaritanis Christum simul et Solymitis Prędicat et quę sint inde tenenda docet. Transit ad Hispanos atque his monstrauit Iesum, Mox repetit fines, gens recutita, tuos. In quibus Hermogenem sibi subdidit atque Philetum, Qui freti magicę uiribus artis erant. Iudeos etiam lustralibus abluit undis: Hinc Abiatari pertulit inuidiam. Ipse Abiatarus mitris et honore superbus Discipulis Christi durus et asper erat. Hic igitur uerbis regem induxit Herodem Innocuum ut rigido disecet ense caput. Nec tamen iste necem sanctus passurus iniquam Immemor officii uel pietatis erat: Dum trahitur, quendam tristi langore leuauit Conspexit media quem recubare uia. Post hęc occisi rapuit Hispania corpus: Spiritus ętheria lętus in arce sedet. Passus est anno a Dominica passione X.

Ioannes Iacobi frater cęlebs et uirgo Ioannes, Charus prę cunctis, optime Christe, Tibi, Ille uolans summi super ardua culmina cęli »Verbum In Principio« uidit et exposuit. Commemorans pia gesta sui Dominique Deique Veridico clarus fulget euangelio. Ex Epheso Romam tractus feruente nequiuit Lędi oleo: lętus, dum coqueretur, erat. Exulat in Pathmo, cecinit tunc multa futura Diuino edoctus rite ministerio. Inde Ephesum rediens Drusianam suscitat, ipsum Cratonem Christo fecit habere fidem. Credidit hic gemmas quas dudum fregerat ipse Sanatas cernens illius esse manu. Inde duos iuuenes conuersos forte Ioannes Pauperibus gazam qui tribuere suam Vt uidit tristes, formans de sentibus aurum, De scrupis gemmas fecit utrique satis. Ast illi uisis moniti post fata loquentis Se male diuitias concupiisse dolent Atque iterum temnunt. Penitentes suscipit ipse Et monet inceptam firmius ire uiam, Spernere terrenas res omnes, quęrere regnum Promisit Dominus quod dare pauperibus. Tunc pedibus calcauit opes uersisque priorem Continuo rebus restituit faciem. Balneaque ingressus nota impietate Cherintum Protinus ut uidit, retulit inde pedem Et: »Fugiamus«, ait, »ne nos domus ista ruina Opprimat in cuius parte Cherintus adest.« Post hęc orando subuertit templa Dianę, Quique aderant uero se dedidere Deo. Mox Aristodemo propinante antistite uirus Hausit inoffensis, res noua, uisceribus. Corpora quin etiam tali consumpta ueneno Pristino uitę reddidit officio. Antistes cernens, cernens miracula consul Cumque his accipiunt cętera turba fidem. Ipse autem tempus durauit ad usque Traiani Vnus cuncta Asię sacra sacella regens. Annos huic centum minus uno contulit ętas, Ętatem uiuit sed modo perpetuam. Obiit anno a Dominica passione LXVIII.

Thomas Didymus Didymus ipse Medos, Hyrcanos, Bragmanas idem Persasque et Parthos Armeniosque docet. Gondophorum regem credentem fonte perenni Lauit: res miras credidit ille uidens. Tum pręter puerorum coetus ac mulierum Sunt hominum pariter milia lota nouem. Sed, magis extremos postquam transiuit ad Indos, Lauit, qui Christo dona tulere, magos, Atque oculis captam Synticem cernere fecit, Reginęque simul sacra lauacra dedit. Illa minus fidi thalamos uitare mariti Coepit et immundum, foemina munda, thorum. Causa patet: nimia tunc rex excanduit ira, Suppliciis Thomam uexat et excruciat. Carcere concludit cęlibem, super igne micante Nudato cogit protinus ire pede, Mittit in ardentes flammas; tamen ipse superstes Commendat Domino se sine fine suo. Mox, ut adoraret Phoebi simulachra, iubetur, In cinerem Phoebus sed reuolutus abit. Turba sacerdotum tumidas exarsit in iras Et sanctum perimunt confodiendo uirum. Monstrauere suas uires pręstare deorum Viribus: hi pugnant, Phoebus at ipse iacet. En diuum uirtus uotis et thure colenda, Quando suis famulis est minus illa potens! Vis tamen ista uiri potuit discerpere corpus, Non potuit stabilem tempus in omne fidem. Hac animo magno defensa, Didyme, uictor Pręmia de Domini nunc capis ampla manu. Vrbs Edessa quidem corpus ueneratur et ossa, Spiritus angelico gaudet adesse choro. Passus est anno a Dominica passione XLVII.

Mattheus Mattheus, hic Leui quondam cognomine dictus, Diuinum Christi scripsit euangelium. Hic in Iudea doctrinę semina sanctę In Macedum campos sparsit et Ęthiopum. Metropolis Nadabar circumdata moenibus altis Stabat, diues opum, Marte uirisque potens. Hunc eunuchus ibi quem iam baptisma Philippi Abluerat proprio suscipit hospitio. Ex urbe hac igitur Zaroem Zaroisque sodalem Ille Arphaxatum fecit abire procul Euicit quoniam certantes carmine diro: Illinc exactos Persidis ora tulit. Egippi regis natum de morte redemptum Restituit uitę restituitque patri. Id dum miratur, regis mens credula fecit Tunc baptizari seque suosque simul. Hirthacus at regni post hęc successor amore Egippo natę captus Iphigenię, Dum sibi coniugio, sed frustra, posceret illam (Nanque erat hęc Christo uirgo dicata Deo), Iratus sancto, qui iam sacrauerat ipsam, Transadigi orantis cuspide terga iubet. Atque ita iustitiam retinens uitamque relinquens Mattheus uitę dona perennis habet. Passus est anno a Dominica passione XVII.

Iacobus Alphei Alpheo genitore satus, cognomine Iustus Moribus atque suis, hic Iacobus erat. Extitit hic Dominęque nepos Dominique minister, Sed Domini frater dictus ob effigiem. Natus erat sanctus, sed sanctus coepit haberi Cum coepit dubios promere barba pilos. Carnibus abstinuit nec uini pocula sumpsit, Nullo illi placuit tempore tonsa coma. Non unguenta quidem fuerant nec balnea curę, Sed sine fraude fides et sine labe pudor. Huic licuit soli sanctorum sancta subire, Hunc quę uelabat linea uestis erat. Orandi huic usus submisso poplite creber Callorum adduxit duritiem genibus. Tempore quo calicem diuinaque pocula sumpsit, Vllos esurum se negat esse cibos Donec post dura Christum supplicia mortis Surrexisse suo nouerit a tumulo. Exurgens igitur Dominus se reddidit illi Paneque porrecto: »Vescere, frater«, ait, »Ipse ego quippe tuus deuicta morte magister Iam uiuo uacuum destituens tumulum.« Post hęc crudeles Albino autore Leuitę Exercere odiis constituere pium. Vt neget esse Dei Christum de germine natum, Vrgent, impellunt uiribus atque minis. Cum tamen in cassum conatus cęderet omnis, Irati insontem perdere morte parant. Intorquent lapides et multis ictibus illum Deturbant alto deiiciuntque loco. Voluebatur humi confractis cruribus orans Ignoscique suis hostibus usque petens, Vt ueri ignaris; orantis fuste cerebrum Percussum excutiunt: sic obit ille diem. Tanta autem pietas fuit illi et gratia uitę (Si quid Iosepho credere teste licet) Illius ut propter cędem deleta putauit Hebrea gens urbis tecta fuisse suę. Martyrii lętus nunc tempora cincta corona Ostentans Christo iungitur ille suo. Passus est anno a Dominica passione XXXI.

Symon et Iudas Thadeus est Iudas dictus, Symon ipse Zelotes, Iacobi Iusti frater uterque fuit. Thadeus in Mediam Domino mandante recedens Abagari regis iussit abire lepram. Indeque profectus genti quoque prędicat illi Tygris et Euphratis quę cohibetur aquis. Instruit et populos rapidi qui littora Ponti Longa tenent, Asię qui quoque rura colunt. Persidis hinc terras peragrant cum fratre Symone Atque pio subdunt milia multa iugo. Inter quos etiam regem Babilonia cuius = Paruit imperio, nomine Vardachium: Non ipsum solum, sed qui quoque terga sequuntur Quique latus cingunt quique pręire solent. At postquam est urbis Senarię ad moenia uentum, Sunt iussi uanis sacrificare deis. Ecce autem templum: uix succedentibus illis Imo saxa ruunt effigiata solo Nec falsi potuere dei consistere coram Illis qui ueri signa tulere Dei. Turba sacerdotum subito commota furore Inuadunt sanctos et laniando necant. Sed nil proficiunt: terra simulachra iacebant, At sanctos cęli regia celsa tenet. Passi sunt anno a Dominica passione XLVII.

Matthias Iste tribus Iudę Bethlemi natus in urbe Implet apostolicum sorte datus numerum, De medio quoniam sublato nomine Iudę, Iudę, qui Dominum uendidit ęre suum. Cum tamen e geminis foret unus sufficiendus, Visa est Matthiam sors cecidisse super. Explicat hic Christi Iudea per oppida leges Nil metuens Domini iussa sequendo sui. Inter discipulos iam post miracula claro Mors equidem soli non uiolenta fuit. Sunt quoque qui dicant Romano more securi Postremo iussum supposuisse caput. Ossa prius Romam, Treuerim translata deinde: Cęlesti fruitur spiritus ipse bono. Obiit anno a Dominica passione XLVII.

Paulus Ante quidem Saulus, Paulus post nomine dictus, Ex Beniamina prodiit iste tribu. Ciuis erat quondam Iudeę Giscalis urbis, Nunc ciuis regni, Christe beate, Tui. Illum tu, quoniam malefida mente furentem, Contrita subito uerbere fronte domas. Quique lupus fuerat, posthac mutatus in agnum, Inter oues coepit se numerare Tuas. Electum uas, Christe, Tibi de uase prophano Factus portauit nomen ubique Tuum. Dignus apostolici iam tandem iuris honore Iudeis aperit allophylisque fidem. Conuerso demum Paulo proconsule Cypri Credentis Pauli nomina Saulus habet. Difficile est dictu fuerit quam sedulus idem, Quam fugiens oci, quamque laboris amans, Quot loca quotque urbes peragrans terraque marique Officio fuerit functus apostolico, Quotque homines idem puro baptismate lauit, Vel quam scribendi solicitauit opus. Dicitur illius monitis Dionysius olim Diuinum humano pręposuisse sophos. Ille Elymam fecit, magica ne falleret arte, Integris oculis cernere posse nihil. Insanam uatem prędicentemque futura Spiritus effugit iussit ut ille fugam. Illius uirtute suis incedere plantis Coepit quem claudum fuderat ipsa parens. Euthicus uitam, Publi pater ipse salutem Accipit, hic ęger, mortuus ille quidem. Et cum uiperei pateretur uulnera morsus, = Ipsum lęserunt sęua uenena nihil. Pręterea uirtutis amor, reuerentia Christi Omni illum uitio fecit abesse procul. Inde animi imperio corpus seruire subegit, Frigore, uigiliis esurieque domans. Nulla illum potuit metuenda iniuria sortis, Nulla malignorum uertere nequitia. Magna animi uirtute tulit conuitia, rixas, Fraudes, insidias, uerbera, uincla, minas, Totque ictus lapidum, toties iterata flagella, Multa etiam terrę, multa pericla maris. Denique sanguinei corda indignata Neronis Pertulit abscissis ceruicibus gladio. Corporeis igitur uinclis hac cęde solutus Felix ętherios gaudet adisse lares. Nunc arcana uidet quę quanuis uiderit ante, Perfruitur summo nunc tamen ille bono. Passus est anno a Dominica passione XXXVII.

Barnabas Cypria progenies Barnabas atque Leuites Luca teste sacro pneumate plenus erat. Hic collega datus Paulo fuit urbeque Tharso Inter se iuncti longius ire parant. Adueniunt ipsam Antiochus quam condidit urbem, 5 Hic sanctas leges mira operando docent. Et dum baptizant in Christi nomine multos, Hos primos Christi- turba uocauit -anos. Cumque forent Lystris, ingentibus omnia factis Complent et populus credidit esse deos. Tunc illi plebis miserando errore grauati Exclamant tunicas dilacerando suas Se non esse deos, sed de mortalibus ambos Mortalique illis conditione pares, Atque ideo uenisse quidem ut per deuia lapsos Ad rectum reuocent religionis iter. Mox Paulum iratum post quędam facta Ioanni, Qui iam discipulus nomine Marcus erat, Barnabas alio uertens uestigia liquit. Non tamen improbitas dissociauit eos: Hic pius, ille magis contra commissa seuerus Extitit; aut nutus numinis istud erat, Vt per digressos peragratis pluribus orbis Partibus in plures gratia sparsa foret. Post hęc Barnabas Cypri docet et Salaminis Matthei secum scripta sacrata ferens. His morbo affectos tangens langore leuauit, Hęc relegens uitę pharmaca certa dabat. Hunc Salaminę gens tandem impia Iudeorum Flagranti impositum iussit obire rogo. Atque ita martyrii redimitus et ipse corona Adhęsit Domino lętus ouansque suo. Passus est anno a Dominica passione XI.

DE QUATTUOR ECCLESIĘ DOCTORIBUS

De laudibus diui Hieronymi carmen Delmatię lętis olim generatus in oris Hieronymus toto notus in orbe fuit. Inter Catholicos unus facundior omnes, Iudice me, magno nec Cicerone minor. Cecropia doctus lingua doctusque Latina, Hebraicos didicit Chaldaicosque sonos. Felix tam uarię donis donate loquellę, Ingenio multum, nec minus arte ualens! Te Scripturarum castigatore recessit Omnis ab utroque menda fugata libro. Te monstrante patent sensus et enygmata uatum, Iam licet obscuris nil titubare locis: Sic sole infuso tenebras uanescere noctis Cernimus et nubes flantibus etesiis. Te bellante piis uerterunt terga prophani, Perpetuus nostris hostibus hostis eras. Te duce, prostratis erroribus, alma triumphat Ecclesia et laudes concinit usque tuas. Tu nobis consulta, modos monitusque dedisti Per quos alta poli scandere ad astra datur. 20 Nec tamen ista magis uerbis calamoque docebas Quam uita et factis, uir memorande, tuis. Nam Latium linquens Syrię deserta petisti, Sacco membra tegens esurieque domans. Illa angusta specus muscoque uirentia saxa, Nudaque paupertas assiduusque labor, Cur sint, Roma, tuis tectis pręlata superbis, Cur tot diuitiis delitiisque tuis? Noscere si cupias, rerum metire suprema, Et causam disces finis ab indicio. Ille etenim potuit qui talia spernere multa Contentus paruo, nunc bona summa capit. Nunc fruitur cęlo, sed quo quoque tempore terras Incoluit, mira dote beatus erat. Mentis enim leuibus transcendens ęthera pennis 35 Non semel angelicos fertur adisse choros Et sanctos uidisse patres, uidisse sedentem Fulgentemque super culmina summa Deum; Sępe supernarum pastus dulcedine rerum Ieiunus totas perstitit hebdomadas; Illi terribiles se submisere leones Nec dedignati sunt sua iussa sequi. Nullus tunc domitor, uis nulla subegerat illos, Et caput imperio supposuere suo. Grande uiri meritum, cui grex quoque mutus honorem 45 Pręstitit et sęuę quem coluere ferę. Grandius hoc tamen est: illius nomina diri Demones horrescunt effigiemque cauent; Illi uota homines persoluunt sępe periclis, Sępe graui erepti protinus exitio. Ossa uiri, Solymis defuncti, Roma recępit: Illius meritis hoc quoque credo datum. Christus nanque mori Solymis elegit et idem Ecclesię Romam pręstitit esse caput.

Ambrosius Ambrosio eloquii, si uera est fama, futuri Certa nimis puero signa dedistis, apes, Dulcibus implentes patulas tinnitibus aures Atque aliter dulci labra tenella fauo. Hoc magno si credimus euenisse Platoni, Cur non et magno credimus Ambrosio? Par fandi splendore fuit, moderamine uitę Sanctior et ueri cognitione prior. Hic postquam Insubrum pręses peruenit ad urbem, Pontificis fungi cogitur officio. Tunc morum monstrauit iter, consurgere lapsos Iussit et exterso cautius ire pede. Oderat aduersos fidei, nisi dogmata praua Linquere iam uellent, et Tua, Christe, sequi. Intrepidus sęuos dum criminis arguit idem Induperatores, compulit esse pios. Ecclesię firmum columen fuit, inspice quicquid Scripserit, hoc dices uerius esse nihil. Inspice, pręterea, quicquid, dum uita manebat, Gesserit, hoc dices iustius esse nihil. Ergo sydereum merito conscendit Olympum Et fruitur summis perpetuisque bonis.

Augustinus Augustinus erat stabilis defensio ueri, Et certum falsi dogmatis exitium. Ardua deplanans, dubiorum lubrica firmans, Errorem a nostra depulit iste fide. Credere mente Deo si uis magis ipse fideli, Quę sunt scripta suis, disce, uoluminibus. Et si uis morum cultu pręstare piorum, Disce quid in uita fecerit ille sua.

Gregorius Pontifex Maximus Pręsul Iulęę fuerat Gregorius urbis, Cui datur inuito pontificalis honor. Mens humilis fastum fugiebat, tam magis ille Tanta superferri culmina dignus erat. Tunc tamen efulsit melioris lumine uitę, Cum magis eximio pręstitit officio Accreuitque illi sanctorum gloria morum, Auctus et est uerę religionis amor. Maior cura fuit miserorum pascere uentres Et plebem uerbis instituisse piis, Promere scripturę sensus atque ędere multa, Seruantur sacris quę recitanda locis. Magna dedit, maiora capit nunc munera cęlo, Consors imperii, Maxime Christe, Tui.

PREPJEVI

Ad Virginem beatam

M. Marulus Hieronymo Papali salutem.

Nuper petenti tibi ut Francisci Petrarchę, inter Thuscos poetas facundissimi, de beata Maria matre semper uirgine cantilenam suo uernaculo sermone compositam Latinam facerem, negare non potui, licet enim partim ingenii eruditionisque meę paruitas, partim ipsa uertendi difficultas ab eo me non parum dehortarentur. Sunt quippe linguarum proprietates quędam ita natura comparatę ut multa quę in alio idiomate apte, apposite lepideque dicuntur in aliud conuersa degenerare uideantur atque deficere.

Cum tamen hanc tuam postulationem consyderassem non nisi ab animo ipsi sanctę deiparę Virgini deditissimo proficisci, quod poscebas recępi me facturum. Alioquin eandem ipsam sanctorum omnium Dominam offendere mihi uiderer et tibi in amore minus respondere si talibus uotis tuis, tam iustis, tam piis, refragari uoluissem. Accipe igitur a me munusculum quod promiseram, elego carmine utcunque concinatum et, si cythara tua, qua cum Musis posses contendere, minus fortasse dignum, at tamen ab amicicia nostra non alienum, quando quidem non tam opera amicorum ęstimanda sunt quam animus. Exiguum etiam magni beneficii loco habendum est, quicquid pro uiribus pręstatur.

Tu si quam mihi gratiam referre curabis, ea erit cumulatissima si eidem Virgini, cui te penitus mancipatum uideo, me plurimum commendes, tum etiam si in decantandis uersiculis istis tuum acroma, tuos phtongos, rithmos, tonos tuumque melos exerceas, minime quidem ad meorum humilitatem ineptitudinemque uerborum respiciens, sed ipsius, cui dicata sunt, sanctitudinem maiestatemque contemplans. Id si feceris, non Orphea non Lynum non Thamiram non Amphionem, neque Echiona neque Ariona neque Demodocum neque Terpandrum, nec Simonidem nec Timotheum nec crinitum a Vergilio nostro Iopam desyderabimus. Tu unus pro omnibus satis eris.

Vale!

Ad Virginem beatam O pręstans facie Virgo, quam clara coronant Sydera, quę radiis Solis amicta nites, Sol summus casto quam sic dilexit amore Luminis ut plenam iusserit esse sui: Et me cogit amor laudes Tibi dicere cantu, Id tamen absque Tua Musa pauescit ope. Ergo, precor, faueas; nescis Tu uota precantum Spernere, commendat quos Tibi uera fides. Si Te igitur nostri fortuna miserrima tangit, Nunc aures precibus pande benigna meis. Nunc sorti succurre meę, regina superni Sis licet imperii, sim cinis ipse licet. O sapiens Virgo prudentumque agminis una Primaque uirgineos inter habenda choros, O fidum miseris atque impenetrabile scutum Contra fortunę tela minasque necis, O fessi requies animi certumque leuamen His quorum mentem feruida cura coquit: Illos, quęso, oculos quibus expirantia nati Ora uidens flebas icta dolore graui Ad sortis conuerte meę seriemque statumque, Meque Tuo auxilio consilioque iuua. O splendore micans cunctorum Virgo bonorum Editaque ex illo cuius es alma parens, Pręsentis uitę lumen lumenque futurę, Ianua stelliferi semper aperta poli, Filius ille Tuus, Virgo, Regisque deorum Aetheria ad nostras uenit ab arce domos Teque unam elegit per quam conuerteret Euę In lusum planctus inque iocos lachrymas. Ergo Tui nati tanto me munere dignum Effice, nanque Tibi talia posse dedit. Iam Tu gemmato regni diademate fulges, Iam Tibi submittunt castra superna caput. Mens humilis super alta tulit Te culmina cęli, Quo, precor, ascendant quas Tibi fundo preces. De Te fons placida manans pietate repleuit Terrarum uacuo quicquid in orbe patet. De Te iustitię Sol ortus nocte fugata Inuexit ueri dogmatis ecce diem. Filia, sponsa, parens: tria nomina colligis in Te, Tanta Tibi merito sunt data dona Tuo, Tu magni superum Regis dignissima mater, Qui soluit duro sęcula nostra iugo Et libertatis donauit munere mundum Vinclisque ereptos duxit ad astra patres. Eius, quęso, meum transfigas uulnere pectus Quo magis hunc qui me tam bene amauit amem. Te gentes populique omnes mirantur et omnis Te pariter diuum turba uerenda stupet, Nanque Tibi similis sanctarum nulla dearum Esse potest, primi sit licet illa chori. Te casti mores, humilis mens, gestus honestus Et semper sacro pectus amore flagrans Effecere quidem dignam quę sola maneres Perpetuum magni numinis hospitium. Esse igitur poterit per Te mea libera uita Tantis quas patior solicitudinibus, Si tamen in nobis, seges est ubi multa malorum, Germinet oratu gratia multa Tuo. Hinc humilis flexoque genu Te postulo supplex Vt mihi sis uitę duxque comesque meę Vtque meos gressus per deuia lustra uagantes Compellas recti tramitis ire uiam. Virgo potens lucis, tenebrarum nescia, nostrę Fluctibus in mediis sydus et aura ratis, Aspice quam sęuę feriant mea uela procellę Concutiantque meum quanta pericla caput. Affer opem misero, lasso succurre clienti, Auxilium tardet iam mora nulla Tuum. Exigit hoc ętas: albent mea tempora canis, Pallent ora, cutem ruga senilis arat, Caligant oculi, patulę, surdescitis, aures, Vix geritis, tremuli, dorsa repanda, pedes. Denique ad extremos ęui peruenimus annos, Nec tamen auxilii spes mihi parua Tui est. Peccaui, fateor (quis enim sine crimine uiuit?), Sed rogo ut ipsa meis iam medeare malis, Ne super his Coluber possit ridere superbus Meque Tuam frustra poscere dicat opem. Tanquam non semper promptum Tibi soluere uinctos, Aut non concessum iustificare reos! Quin potius sis, Virgo, memor quia culpa reorum Te matrem ueri fecerit esse Dei. Exiit humanis indutus carnibus ille Quas de uisceribus traxerat ecce Tuis Et Tibi dona dedit nulli donata priorum, Vt sis intacta uirginitate parens. Vide igitur quantis impleui questibus auras, Quales heu gemitus corde dolente dedi, Quos lusus qualesque preces, quot carmina frustra Effudi fragili captus amore miser. Immo ex quo genitum ripis tulit Arnus Ethruscis, Nulla fuit nobis absque labore dies. Nunc has, nunc illas partes peragrauimus orbis Per terras, per aquas perque pericla maris. Deinde decus formę mortalis, dulcia uerba Et motus casti signa pudoris habens Inuasere meum feruenti pectus amore Subiectumque suo detinuere iugo. Iam, quoniam teritur tempus mihi, Diua, supremum, Ne cessa rebus consuluisse meis. Ecce dies nostri per plurima crimina lapsi Hei mihi quam celeri pręteriere fuga! Tam cito Threicio cornu uolat acta sagitta, Ventorum rapidus tam cito turbo uolat. Pręteriere dies, mors nigris obstrepit alis Et curuam falcem iam furibunda quatit. Hinc rogo, me tanto subtractum, Virgo, periclo Dirige per uitę iam melioris iter. Illa ego quam quondam totis affectibus arsi Occidit et gelido marmore tecta iacet, Et mea decedens affecit corda dolore, Corda sed hęc semper flere iubebat amor, Milleque me uario iactabant turbine curę, Illa sed unius nescia semper erat. Quam quoque si nosset, nunquid non firma manerent, Quę coluit semper iura pudicicię? Quod nisi certa foret castę sententia mentis, Dedecus hausisset illa, sed ipse necem. Nunc Tu, syderei dominatrix maxima mundi, Tu dea, si fas est Te uocitare deam, Tu uirtute potens, altę Tu munere mentis Prędita, Tu cunctis condecorata bonis, Da mihi quod per se non nostra potentia pollet, Vt mea iam cesset corda agitare dolor, Vtque uelim quod uelle decet, quia certa salutis Spes erit inde mihi, gloria magna Tibi. Nam Tibi posse datum quantum Tibi uelle supersit, Erigere afflictos, pręmia ferre piis. Nec tamen ut magni me pendas, posco, sed illum Qui nos ipse suam fecit ad effigiem, Nec quam uilis ego spectes, sed quantus ubique est Non dedignatur qui meus esse pater. Maiestas immensa Dei nostrique Tuique Te facilem pręstet propiciamque magis. Mens animusque mihi stupuit ceu Gorgone uisa, Sed tamen assiduis fletibus ora madent, Fletibus heu cassis; sed Tu, sanctissima Virgo, Imple, precor, lachrymis uiscera nostra piis, Vltimus ut saltem moeror mihi non sit inanis, Nec qui coenosis commaculetur aquis, Sed purus nitidusque fluens simul abluat omnes Erroris maculas munditiemque paret, Et sese ad uoti referens primordia nostri Exoret pacem iam mihi perpetuam. Virgo fouens humiles meritoque perosa superbos, Tangat Te nostrę conditionis amor. Principium commune hominum Te flectat ut istam Iam Tibi deuotam suscipias animam, Quę, si mortalis labentia munera formę Cum tanta ac tali nouit amare fide, Nonne magis sacri decus amplexabitur oris Cuius et ipse Deus captus amore fuit? Si mihi forte Tuę dabit alta potentia dextrę Fortunę ut cursu prosperiore fruar, Ingenium, linguam, calamum, suspiria, fletum, Cor, curas omnes, Virgo, dicabo Tibi. Ergo magis tuta timidam statione carinam Siste, diu ualidis illa feritur aquis, Et noua mutatę uerso moderamine mentis Vota uidens placidis nutibus illa foue. Aduentat suprema dies, discrimine paruo A gelido durę limine mortis abest. Sic properant anni, fugit ętas, tempora semper Prępetibus pennis irrequieta uolant. Interea stimulis mea mens agitatur amaris Conscia delicti iustitięque memor. At Tu, Diua, omnes uincens pietate fideque Quascunque ętherii continet aula poli, Me commendatum, mater mitissima, nato Redde Tuo (precibus annuet ille Tuis) Vt, quem credentes hominemque Deumque fatemur, Hic felix adsit propiciusque mihi, Et cum finis erit, cęlestia limina pandat Egredienti animę spirituique meo.

Fragmentum

Panegyris ad Iohannem Antonium Dandolum O ego si tali condenda in carmina cantu ire queam qualem ... Biblioteca Colombina, Sevilla, Abecedarium B (columna 1200, nota 25): O ego si tali condenda in carmina cantu ire queam qualem · 10808 ·

INCERTUM

1. Dialogus sepulti et viatoris »Da tumulo pia uerba, precor, quo nunc iacet is qui Non sentit lites iurgiaue ulla domi.« »Macte uir ingenio, flores uer spiret ad urnam, Dent pacem cineri numina. Da precium!« »Do precium: fuge iura thori, fuge iura mariti, Non tibi erunt lites iurgiaue ulla domi.« »Quid faciam? Ducta est. Misero succurre marito!« »Ducta est Parthenope si tibi, uiue Senis!«

PRILOZI

[1.] Franciscus Natalis Marco Marulo in Valle Surda commoranti Cultor et antistes Surdę, celeberrime, uallis, Marule, perpetui Regis amator, aue! Cuius in auxilium fidei dictamina nostrę Plura uigent scriptis annumeranda sacris, Cuius honoratę uolitant insignia phamę Pręmia, Pieriis digna referre modis. Scire uelis fortasse, tui quid, Marce, sodales Quid faciant fratres, quid pia mater ait? Ipsa tuos patria infęlix qua mente recessus Pertulerit, numquid fleuit amica cohors? Barbarus haud ęquo dictus cognomine quęstor Te loquitur, de te somnia plura refert. Si quis ait scriptum quod te misisse, »Salutat«q> Interogat, »num me Marulus anne meus«? Huic ubi pro certo missam uidet esse salutem Labuntur lachrymę męsta per ora pię. Moribus excultis Aloysius atque Marinus Heu ueluti amissum te sibi uterque dolent; Hi prece sollicita sacratum numen adorant Vt possint tecum uiuere siue mori. Nicoleos sine te Petrarcha nec incubat aris Vt prius, oranti tu sibi in ore sonas. Te meminit superos tacita si uoce fatigat, Te licet absentem nocte dieque refert. Carmen ubi accepit factum de Virgine Sancta Hieronymus, de te, Marule, mira canit. Hoc sonat ad citharam, laudat per compita, stringit Pectoribus, grates hoc tibi semper agit. Incolumes tibi sunt fratres, charissima mater Viuit adhuc, sine te si sibi uita foret. Heu patria altisonas subicit gemebunda querellas Vulsa comam, lacerum pectus et ora notat. Nam modo qui fueras Spalatensi solus in urbe Omnibus exemplar consiliumque decus, Tam cito raptus abis, abiit tecum omnis honestas Et probitas uitę relligioque fides. Nos sine te lęti nequaquam uiuimus, auget Tot mala nostra tuę facta ruina fugę. Viuimus, et si uis nostram cognoscere uitam Accipe, pars animę maxima, Marce, meę. Egredere e muris, nihil est nisi Turchicus horror, Preda cruenta, neces, flamma, querella, fuga. Villicus accurrens albo et sine sanguine uultu Dat captiuorum nomina, bella refert. E speculis custos trepidi dat signa tumultus: »Heu fuge«, conclamat, »pręcipitato fugam!« Quisquis ad arma uocans se preparat, arma resultant, Arma gerit iuuenis, currit ad arma senex. »Pax intra muros tamen est laudanda« sed inquis, »Hęc solet externum sępe leuare malum.« O utinam pax ista foret, maiora sed intus Bella tument, odiis, heu, maledicta nouis, Qualia Romulei nunquam uidere nepotes, Ętas non uidit qualia nulla prior. Natus it in patrem, sęuissima filia matri est, In socerum dirus suscitat arma gener, Frater in auxilium fratris non sperat, amico Nullus amicus adest, nunc nepos odit auum. Cognatum, cognate, caue! Stat quęque sorori, Tamquam priuigno sęua nouerca, soror. Iurgia, si rixas, si quas conspexeris iras, Sęuitiam, lites conuiciumque, dolum, Protinus accurrit populi non parua corona, Interoga quid sit: ista propinquus agit. Nullus amor; quę sint miseris solatia rebus? Prospicis arma foris, prospicis arma domi. Interea foelix tu lęta mente reponis Ocia candidulis candidiora rosis. Integer espectans aethernę pręmia uitae, Irrides nostri temporis exicium, Inconcussa fides suffert tentamina mundi, Concilias Christum dum tibi, Marce, tuum, Quem pro Francisco uelis exorare misello, Perpetuo sic te donet, amice, bono.

[2.] Franciscus Natalis ad Marcum Marulum de obitu Valerii fratris Marule, Socraticę non dispar gloria uitę, Pręualido fultum robore pectus habens, Exemplar uirtutis, honos, lux, Marule, nostri Temporis, o patrię uita salusque tuę! Tramite qui recto diuinę sedis ad urbem Tendis et inuitans dirigis hinc alios, Quid mandata Dei iubeant qui solus ad unguem Obseruas, plures dinde docere cupis. Sub pedibus Fortuna tuis regina triumphans Terribiles uinclis ferre coacta manus. Mors et fata deum, quid sint cęlestia nosti Iura, quid humana conditione subest. Quam miserum est mortale genus fluitansque caducum, Vt rosa florigero languet adempta iugo! Nosti quam subito mutantur gaudia luctu, Alitis acta modo quam breuis hora fugit. Confiteor graue sit damnum, grauior quoque poena, Nonnullum ex charis occubuisse tuis. »Frater erat«, dices. Carissima pectora fratris Heu miser ipse gemo perpetuoque gemam! Huius nomen erat quanta probitate fideque Te docet et quali laude ferendus honos! Quis dubitat clarę quod erat uirtutis amator, Nobilis in bello nobiliorque toga? Huic inerat gratę quędam pręstantia formę, Ingenium, probitas consiliumque, decus. Non sibi, sed patrię charisque uigebat amicis, Iuuerat ignotos auxilioque suos. Doctus, honoratę meruit pręconia uitę, Mellifluum fundens semper ab ore fauum. Adde quod ille quies studiorum, Marce, tuorum, Ille tuis curis dulce leuamen erat. Dum fuit hic, dulces Musarum expromere foetus, Ęonidum poteras sollicitare nemus. Sed quid ego hęc referens uulnus in uulnera condo Et lachrymas lachrymis associare parem? Occeano fluctus, frondes cur frondibus addo, Ęquoribus pisces, sidera curue polo? Viuit adhuc neque enim mortales exuit artus Ipse tuus uita frater amabilior. Improba Mors cuius corpus dum dente maligno Stringeret, horrisonas incutiendo minas, Sic ait: »Obsequium uideor, non uulnera ferre Huic ego. Cur morsus non timet iste meos? Sollicitat quem non duri uiolentia fati, Dirruet imperium forsitan iste meum.« Cui Valerus placida compostus mente, quieto, Inperturbato reddidit ore sonos: »Omnibus esse soles rabida truculentior ursa Quis placuit uitam labe notare suam. Ferrea qui subeunt prauę retinacula mentis, Ferentur semper turbidiore metu. Ast quibus ętherei feruens in uertice coeli Astrigero mens est, cura perenis, amor, Ast quibus immensum decus immortale per ęuum Fulget et ęternum pręmia clara uigent, Pace tua nunc sit, Mors o sęuissima, dictum: Hi tibi nil debent, non meruere mori. Mortem nemo timet nisi qui cum crimine uixit: Qui bene uiuit habet sub ditione necem.« Dixit et in uerbo medium sibi protulit unguem, Intrepidus cęcę probra futura deę. Ergo age continuo non indulgere dolori, Marce, uelis! Lachrymis, Marule, parce piis! Ex quo nil timuit leti discrimina frater, Certa hęc fraternę signa salutis habe.

MITOLOŠKI EPIGRAMI

In Titanas contra Iouem coniuratos Tu dabis ęternas, proles Titania, poenas: Sic eat in dominum qui uolet ire suum!

De Lycaone in lupum Haud docuit feritas sic te sęuire, Lycaon: Vir fueras quando sanguinolentus eras.

De Phitone serpente Squamosus Phiton terra de matre creatus Occubui telis, Phoebe superbe, tuis.

De Daphne in laurum Hęc laurus quondam uirgo Peneia Daphne In lauro mulier, ni latuisset, erat.

Io siue Isis Isida nunc uocitant, pater Inacus Iona dixit: Bosque fui Argoę tradita custodię.

Io in uaccam Buccula sum, fueram uirgo dilecta Tonanti. Idem sexus inest: Iuppiter, ergo ueni!

Io in uaccam Inachidos si flamma tuę te, Iuppiter, urit, Qualis ad Europam diceris isse, ueni.

Phoeton Quo tibi, parue puer, Phoebei munera currus? Excussus rapido, Phoeton, ab axe cades.

Phoetusa, Iapete, Phoebe Phoetontis miseri fueramus, Pade, sorores. Nunc populi ripę, maxime Pade, tuę.

Cignus Dum queritur Cignus fatum miserabile fratris, Creuerunt plumę, mansit et albus olor.

Calisto, Lycaonis filia Vrsus ista tibi, Iuno, non ursa Calisto Fiat, ne rursum iuncta sit illa Ioui.

Coruus Quid nisi uerbosę dedit hoc petulantia linguę, Corue, tibi? Niger es, qui prius albus eras!

Idem Nigrior Idea nunc es pice, corue, sed idem Sithonia fueras albior ipse niue.

Cornix Nata Coroneo spaciatur littora circum: Vritur in mediis Ennosigeus aquis.

Nictimene Nocte uolare pudor, cogit sat nota libido. Nictei fueram filia Nictimene.

Ochiroe Ochiroę uati cęssit cortina Sybillę Olli certa nimis, sed cecinisse nocet.

Bathus pastor Hic lapis est index, sed si Cylenia furta Desisset quondam prodere, Bathus erat.

Aglauros Aglauros pretio noctem depecta sororis Duruit et nullas saxea quęrit opes.

Cadmus Cadme, iuuat patria iussis cęssisse paternis Nobile Thebeę surgat ut urbis opus.

Cadmi socii Mutantur animi: quę fratrum sanguine dextras Polluerat, Cadmo gens ea fida fuit.

Acteon Heu, quantum uidisse nocet sine ueste Dianam: Acteon canibus sum data pręda meis.

Tyresias Tyresias quondam sexus expertus utrosque Vno eodem fui foemina uirque modo.

Idem Cęssit Iuno Ioui me iudice: lumine priuor, Sed pro luminibus scire futura datur.

Echo Arsit amans Echo Cęphiso flumine natum: Nunc agit extremos deficiendo sonos.

Narcisus Narcisus liquidis dum se speculatur in undis, Nominis in florem uertitur ipse sui.

Pentheus Cędunt iura mero: discerpsit Penthea mater Ebria nec fratrem nouerat Ino soror.

Pyramus et Tysbe Incubuit Tysbe pariter cui Pyramus ensi: Causa necis miseris error amorque fuit.

Leucotoe Leucotoen miseram pater obruis, Orcame, terra Nata sed e terra thurea uirga fuit.

Clitia, mater Circes Sol placuit Clitię. Sic nunc quo uertitur ille Gaudet helitropium flectere facta caput.

Daphnis pastor Quam sit grande nefas pacti iuga soluere lecti, Daphnidis Idei saxea fata docent.

Salmacis et Hermaphroditus Dum fuit ignotus tibi, Salmacis, Hermaphroditus, Simplicis hic sexus Hermaphroditus erat.

Mineides, Thebanę sorores Facta est Mineis, dum despicit orgia Bacchi, Nec uolucris nec mus, mus tamen et uolucris.

Ino, uxor Athamantis Contemptrix Iunonis erat mater Melicertę In mare cum nato se furiosa dedit.

Athamas Eolides Athamas lustrans indagine siluas Confixit natum: credidit esse feram.

Inoos comites Inoos comites eadem dum fata sequuntur Non eadem accipiunt: hęc natat, hęque uolant.

Cadmus et Hermione Cadmus et Hermione deflebant fata nepotum Fitque draco pariter Cadmus et Hermione.

Medusę caput Gorgonis hoc caput est quod Perseus abstulit harpe. Hinc fuge: ni fugias, saxificatus eris.

Pegasus equus Pegase, pasce tuo mea disticha fonte! Recusas? At saltem lotio, Pegase, pasce tuo!

Athlas Athlas Iapetides stellarum torquet Olympum Atque deos omnis sustinet unus Athlas.

Idem Signifero forsan nunquam premeretur Olympo Hospitium Perseo ni uetuisset Athlas.

Andromeda Perseus Andromedes fertur pepigisse hymeneos Atque hanc ęquoreis eripuisse feris.

Medusa Felix si cupidum nunquam fugisset amantem: Angue foret nullo cincta Medusa caput.

Phineus cum Perseo Phineus Andromedes thalamos dum uendicat armis, Protinus oblato Gorgonis ore riget.

Idem Sero petis, Phineu, iunctam Cepheida Perseo: Hanc prius a monstris eripuisse fuit.

Polidectes rex Vt Polidectei riguerunt ilicet artus, Hunc modo dum uicta Gorgone uictor adit!

Pyreneus e turri pręcipitatus Castalidas uiolare meas fuge, si sapis; his qui Struxerat insidias pręcipitando ruit.

Theseus Lęthifera ignoto propinabat pocula nato Ęgeus: errori crimen inesse solet.

Chiron In scopulos Chirona tibi fuge, nauita, uersum: Latro fuit nec adhuc non habet ille dolos.

Arne Hęc patriam pretio Sithonia uendidit Arne: Nunc aurum uolucris facta cupit rapere.

Mirmidones Magnum ne paruo natum mirere parente Si formica potest ędere Mirmidonas!

Procris et Cephalus Ardet amans Aurora, fugit te, Cephale, Procris: Sępe solent tales necti ab amante doli.

Idem Inuictumque canem cursu certamque sagittam Ipsa suo Procris donat habere uiro.

Cephalus in Procrim Procri, mihi dederas nunquam fallentia tela Hisque cadis. Quid sit fallere, Procri, magis?

Scylla Occidit Androgeus, pugnatur. Scylla capilli Fata secat, Minos Attica regna capit.

Scylla Scylla patrem fugiens fugiebat plumea Cyris. Pone sequens natam Nysus alietos erat.

Labyrintus et Minotaurus Perplexum Labyrinthus iter, uarius Minotaurus. Hoc est Pasiphes, Dedali at illud opus.

Theseus Thesea iuuit amor. Quem ni Minois amasset, Dedalię fuerat pręda cibusque ferę.

Icarus Qui quondam sani spreuit pręcepta parentis, Improbus Icarię nomina fecit aquę.

Perdix Pręceps aeria Perdix dimittitur arce Circinus inuentum serraque cuius erat.

De Antheo ab Hercule superato Antheus Herculea sublatus in aera dextra Defecit: uictor, si cecidisset, erat.

De Męra, Proethi filia, a Ioue uitiata et a Diana interfecta Cinthia, Proethidem quid curuo confodis arcu? Parce, satis telum quod tulit illa Iouis!

Pluto Dux Herebi Pluton superas peruenit ad auras Frugiferęque rapit pignora chara deę.

De hyrco conquerente se conuersum in utrem Saturnus barbam, Pan plantas, cornua Bacchus Abstulit. Hyrcus eram: nunc ego dicor uter. Sic tibi dent, lector, mihi dii quę reddere nolunt: Ne me despicias, sed miserere mei!

POPRATNICE UZ KNJIGE I JAVNI NATPISI

Bibliopola ad lectorem Quisquis nosse cupis modico collecta libello Bibliacis quę sunt sparsa uoluminibus, Primorum mores hominum regumque potentum Res uarias et opes et fera bella ducum Et gnaras fati mentes sortisque futurę Actaque tergemini prodigiosa Dei – Hortamur paruum parua mercede parato Hoc quod non paruę est utilitatis opus.

Carmen de gestis Herculis Paruulus Alcydes geminos interficit angues Aggressus tenera dura pericla manu. Ast ubi creuerunt pariter cum uiribus anni, Liberat oppressam seruitio patriam. Illo autore perit Nemeę leo bellua siluę, De multis unum non habet hydra caput, Ipsa Erimanthei feritas elanguit apri Et ceruam celeres destituere pedes. Stymphalidas domat arcus aues tinnitus et ęris, Et stabuli sordes fluminis unda rapit. Taurum, Creta, tuum tellus Argiua recępit Pasiphen captam cuius amore ferunt. Quos aluit quondam Diomedes hospite cęso, Illos deinde suo sanguine pauit equos. Tris animas triplici fudit de corpore uictus Pro grege Geryones dum capit arma suo. Agmina Amazonidum peltis fugere relictis, Zonam uicta suam perdidit Hippolite. Mactato Hesperidum carpuntur poma dracone Aurea: peruigilem profuit esse nihil. Ferrea soluuntur religati uincla Promethei, Improba cui misero cor lacerabat auis. Cerberus ad superos raptus mirantibus umbris Ducitur, infernę ianitor ille domus. Humana gaudens Busiris cęde cruentus Pertulit occisus quod dabat exitium. Herculeas uires uasti sensere Gygantes Cęlicolis ausi bella mouere deis Et Centaurorum uis ardens quadrupedantum Concidit Herculeę uerbere fracta manus. Victus Achelous propriis caput intulit undis Illum dum Alcydę succubuisse pudet. Fortis Erix cestu, flammę munimine Cacus, Antheus terrę dum cadit usus ope, Oechalię regno fidens Euritus – ab illo Victi omnes dirę damna tulere necis. Neptunno natos saxis prostrauit, ut aiunt, Saxa hęc e cęlo suppeditante Ioue. Sed licet hic semper uictor superauerit olim Terribilesque feras terribilesque uiros, Fortior est illo quisquis se uicerit ipsum Addideritque malis frena cupidinibus, Atque iter ad cęlum uera uirtute pararit Donandus uitę munere perpetuę.

Tetrasticon de Hercule Quem non euertit uitiorum dira libido, Fortior hic ipso est Amphitrioniade. Esse ita cognosces Marci quicunque libellum Quo magni Alcydę rettulit acta leges.

Ad lectorem Sęclorum finem paruus tenet iste libellus Et summi examen iudiciumque Dei Clangoremque tubę quo mortua corpora surgent Et referent meritis pręmia digna suis. Hunc lege et incipies uitiis post terga relictis Iudicis ęterni iussa uerenda sequi. Ille dabit populo cęlestia regna fideli Infernisque reos ignibus ille dabit.

Supra portam urbis Tragurinę Hoc prętoris opus Pizamani conspicis, hospes, Dominico si uis noscere nomen erat. Quęris qualis erat? Celebrarunt laudibus illum Cum patribus populus cum populoque patres.

De Sancto Christophoro Christophorus plusquam cęlum gestauit in armo. Cędat Athlas — prisco carmine clarus Athlas!

De Sancto Stephano Protomartyre Primum pro patria cęlesti uulnera passum, Stephane, te dicunt: tu, Protomartir, aue!

De templo S. Domnii olim Ioui dicato Hęc sunt templa tibi, Domni, data: Iuppiter absit — Vanus cum ritu Iuppiter ille suo!

De dracone marmoreo In magnum latrare, canes, nolite draconem: Hic etiam tauros ore uorare potest.

POHVALNI EPIGRAMI I EPIGRAMSKE POSLANICE

Ad Ioannem Asclepianum poetam de eius Ariminea in qua Robertum Ariminensium ducem Latium Achillem appellat Pyerios cantus Latiumque sonantia plectra Eacidem superis, Asclepiane, parem Legimus. Ipsa suas tibi tanta ad carmina uires Diuinumque dedit Calliope ingenium. Sic, puto, Phlegreę referens certamina pugnę Increpuit resonam Cinthius ipse lyram Et toto plaudente polo, mirantibus astris, Victoris cecinit fortia facta Iouis.

Ad Franciscum Sricham saltatriculum Exercere choros et molli ludere saltu Et terram tremulo uix tetigisse gradu Et pede lasciuo dulces circundare gyros Te circum tenero sępe micante sinu, Postremo ad citharę uocem saltare canorę Nunc his, nunc aliis, denique mille modis, Sic, Francisce, soles ut dicant forte puellę: »Hunc docuit lusus nostra Diana suos!«

Ad Franciscum Martiniacum Nascenti, Francisce, tibi risere Camenę Porrexitque suam lętus Apollo lyram, Et tua ter sacra lustrans cunabula lauro Ter quoque Castaliis illa rigauit aquis. Hinc nondum puber, sed adhuc puerilibus annis, Ędis iam Siculo carmina digna sene. Si fera maturum Lachesis tibi uoluerit ęuum, Aoniam flabis forsan et ipse tubam Atque cothurnatis pedibus comitabere uatem Qui profugos Troas, qui canit arma uirum. Viue igitur, sed uiue diu, ne nostra uetustis Inuideant semper sęcula temporibus, Ne semper uictam doleat se fama nepotum, Te tandem sed auis pręferat et proauis.

Ad Hieronymum Martiniacum Hieronyme, Aonię quanuis nouus incola siluę, Iudice me potis es dicier esse uetus: Nam tua iam redolent Phoebeam carmina laurum Et serta ex hedera iam tibi texta petunt. Eia igitur biiugi cape celsa cacumina montis, Quo uerę laudis semita pandit iter, Et tecum comitem fratrem trahe, nanque duorum Vis una ingenii est unus et artis amor. Parcite sed tandem me tollere ad ęthera pennis, Ne forte Icarię fabula dicar aquę. Magna decent magnos: mihi sat perrepere terram Atque per exiguos uelificare lacus; Sat mihi uester amor, tristes nam temnere possum Inuidię uestro tectus amore minas.

Ad Hieronymum Papalem Hieronyme, in teneris sic carmina concinis annis Vt liceat de te coniicere ista mihi: Tempora Apollinea gestabis cincta corona Et solues Lycio debita uota deo; Tunc tua per terras ibit perque ęquora fama, Quisque feret nomen sydera ad alta tuum. Si, quibus incumbis, studiis pręstabis in illis, Tędia nec longus conferet ulla labor; At si blanda magis te delectare uoluptas Segnis et incipiet gratior esse quies, Obscurus uiues, et tellus nomen eadem Obruat illa tuum quę tua membra teget. Id tibi ne ueniat, Musarum cultibus, oro, Exerce ingenium nocte dieque tuum.

Ad Nicolaum de Albertis Quę mihi misisti, iuuenum doctissime, scripta, Hęc admiranti sępius ore lego, Ingeniique tui mecum noua liba rependens Musarum et Phoebi censeo digna laris, Non quia tu nostram tollis super astra Camenam, Incultis solitam stridere arundinibus, Sed quia uix puber iam proximus ire uideris Vatibus antiquis Pierioque choro. Ergo iter incoeptum, quęso, ne desere, donec Aonii superes culmina summa iugi. O quam magna tibi succedet gloria cum te Ętas nostra simul posteriorque leget!

Ad Thomam Chrancum Nondum bis geminum memorant tua tempora lustrum, Tandem maturos ędis ab ore sonos. Sed non est coepisse satis: persistere oportet Quisquis par magnis uatibus esse cupit. Perge igitur multisque tuis comes ire memento Vsque ad Pierii culmina, Chrance, iugi. Carmina cum Musis tibi tunc dictabit Apollo, Quę pręsens ętas posteriorque leget. Ergo primitias frugum, iucunde, tuarum Ad iustam messem crescere, Chrance, sine. Ore rudi culicem cecinit Maro, mox tamen idem Arma uirum miris retulit ille modis. Post ranas muresque suos diuinus Homerus Victurum sęclis omnibus egit opus. Nemo repente fuit sat magno dignus honore, Grandescitque suo planta nouella die, Quęque humili raras gestabat stipite frondes, Iam pandit ramos fertque sub astra caput.

Ad Phoebum pro Hannibale iuuene poeticę studioso Sume lyram lauroque tuos pręcinge capillos Et lętus uatem suscipe, Phoebe, nouum. Carmina nam primis tibi promere coepit ab annis Hannibal eximio pręditus ingenio Atque idem facie pręstans et crine superbus, Candida qui flauo colla colore tegit. Huic, oro, faueas ut, qui te corpore refert, Cantibus accedat proximus ille tuis. Et qui nunc iuuenum fertur pulcherrimus, idem Arte sua iuuenes anteeat atque senes.

Ad Caterinum poetam Pharensem Dulce tuum nobis carmen, Caterine, nimisque Dulcia polito uerba soluta sono. Est tibi Musarum certus fauor atque canenti Non negat argutam Cinthius ipse lyram. Talia sępe tuo manant de pectore uerba Qualia ab Hybleis roscida mella fauis. Et tua nos tantum delectant carmina quantum Fessos ęstiui temporis aura uiros. Gaudeat ista quidem tua nobilis insula Pharos Se demum uatem progenuisse nouum, Quique suę patrię celebret per sęcula nomen Quique simul laudes edat in orbe suas. Perge alios aliosque refer modulamine cantus Et tibi dii faueant Pyeridumque cohors!

De Alberto citharedo Albertus cithara sonabat ista Quando illum roseis Diana labris, Dum fratrem putat, ipsa basiauit.

De Marino in cęna dulciter canente Dulcior ambrosia est cęna hęc et nectare sacro; Dulcius est cęna carmen cantante Marino.

In Hieronymum Papalem, psalocitharistam omnium pręstantissimum Cantibus Orphei Rhodope lętetur et Hemus, Thebe Amphioniam laudet ametque lyram; Pandus et argutum quod gessit Ariona delphin, Hoc Metimna super sydera cuncta ferat. Gloria non leuior Spalatinę contigit urbi: Hieronymum quo se tam bene iactet habet. Huic admirantes plaudunt hominesque deique Quum cytharam digitis pulsat et ore canit. Hunc prędulce melos Musę sensere sonantem Nullaque non Phoebi credidit esse sui. Fama licet saxis alios placuisse ferisque, Hic placet his quorum mens animusque sapit.

De Diodoro statuario Perdidit infelix charam Diodorus amicam, Quam potuit nullo iam reuocare modo. Quod potuit, similes formauit marmore uultus: Quam fuerat similis ipsa puella sibi! Non poterunt igitur crudelia fata negare Hoc, Diodore, tibi: mortua uiuit enim!

Ad Triphonem Buchiam Qualis amor fratrum fuit olim Tyndaridarum, Qualis amor Thesei Pirithoique fuit, Qualiter ipse suum Pilades dilexit Orestem, Damonem Pithias qualiter ipse suum, Talis amor, Triphon, nostro sub pectore feruet, 5 Concilians pariter me tibi teque mihi. Quos alios nobis poterit pręferre uetustas, Istis si noster cędere nescit amor? Sum tuus atque tuus, dum pręsens suppetit ętas Et dum nostra uigent corpora, semper ero. 10

Ad Nicolaum sibi carissimum Si modo tanta foret dicendi copia nobis Quantam iudicio dicor habere tuo, Horrida sanguinei canerem nunc pręlia Martis Atque coturnato bella cruenta pede. Non ea, sed potius quantum te pectore fixi, Me quoque tu quantum diligis ex animo, Hoc arguta meę resonarent plectra Camenę Tamque pium nobis extrueretur opus. Pasiphes generi iuuenisque Ixione nati Esset, crede mihi, non mage notus amor. 10 Sed licet aut sacrę faueant mihi numina Cyrrhę Siue colit Nysę qui iuga celsa deus, Effari, Nicolae, tamen non carmine possem Quam mihi sit nostrum dulce sodalicium.

Ad Franciscum Natalem Dum, Francisce, meum tollis super ęthera nomen Assiduo cantu carminibusque tuis, Efficis ut comptę mirer dictata Camenę Ipsaque Phoebea uerba sonanda lyra. Cingent Aonię lauro tua tempora Musę Teque colit pręsens posteriorque dies. Hęc dico non ut laudem pro laude rependam, Sed quia me semper dicere uera iuuat. Hęc ego si taceam, taceant si deniqui cuncti, Incipient siluę mutaque saxa loqui.

PRIGODNI I POLITIČKI EPIGRAMI

De uirtute animique pręstantia Dominici Manlipetri, Venetę classis pręfecti, cum Pisas obsedione liberauit iuuitque frumento Pisa, Fluentinę quę multo tempore genti Seruisti indignum ferre coacta iugum, Gaude! Nam Venetum tibi parta potentibus armis Libertas ueteri sorte rediit melior, Libertas auro, gemmis quoque charior Indis Et uitę cunctis anteferenda bonis. Hanc tibi dum rursum conatur ut auferat hostis, Obsedit portus undique classe tuos. Introclusa maris fuerat uia; coeperat ęgra Heu miseros ciues solicitare fames. At Manlipetri bello ducis inclyta uirtus Affuit et tantos iussit abire metus. Irrumpens celsas humili myoparone puppes Dispulit — o, magno dignus Achille uigor! — Atque hinc ingentem frugum uim contulit urbi — 15 O, pietas nullo non recolenda die! Huic geminum debes (nec fallor), Pisa, triumphum: Hostem a te pariter qui fugat atque famem!

Autor et Cęsar Autor: Quo, Cęsar Germane, ruis? Cęsar: Peto regna Latina. Autor: Vade, sed in Venetos arma mouere caue. Cęsar: Cur mi hoc suades? Autor: Toracis tegmen Hiberi Et Galli cristas pignus amoris habent. Cęsar: Ast mecum est pręsul Tiberinę Iulius urbis. Autor: Huic fidis, Venetis qui dedit ipse togam? Cęsar: Cui ergo fidam? Autor: Illis. Cęsar: Dic quo. Autor: Munera pacis Da; uitas nisi des, oppida, crede, dabis.

De Leone X. Pontifice Maximo Florentino de Medicum familia Ipse Deus Medicem clarum pietate fideque Ecclesię iussit totius esse caput Atque uolens illi dare congrua nomina dixit: »Tu decimus posthac, tu Leo dictus eris! Iste etenim numerus numero est perfectior omni 5 Nobiliorque feris omnibus ista fera.« Gaude igitur, Medices, tibi conuenit ampla potestas: Conuenit et meritis nomen utrumque tuis.

In Medicem Leonem X. Pontificem Maximum Ducere securas ad pascua lęta capellas Pastoris cura est officiumque pii; Desertoris opes pecudes et ouilia tota Tradere raptori dilanianda lupo. Tale nefas Latiis admisit Iulius oris Dissidio perdens oppida, cęde ciues. Successit Medicę Leo proles inclyta gentis Dum petitur tantis apta medela malis. Conueniunt placidi stirpis cum nomine mores Et mens non belli, sed studiosa togę. Ergo Italo Mauors quę uulnera contulit orbi Sanabit Medici cura benigna patris.

Pro sanctissimo patre Leone X. Pontifice Maximo oratio Pontifici da, Christe, tuo quę posco Leoni: Apta illi et populis commoda posco tuis. Ecclesiam regat ille tuam moderamine tanto »Non possum melius« dicat ut ipsa »regi«; Commissisque sibi gregibus sic pręsit, hiantes 5 Vt procul a caulis cogat abesse lupos. Illo autore feri tollantur pręlia Martis Et iam pacis amor pectora fida liget. Illius auspiciis uicti domitique prophani Sub leges nostrę religionis eant. Illo iter in cęlum post hęc monstrante fideles Dimissis terris regna beata petant. Talia si dederis, non soli, Christe, Leoni, Sed cunctis sequimur qui tua signa dabis. Est commune bonum quicquid conceditur uni: 15 Omnes membra sumus, omnibus ille caput.

Pro Adriano VI. Pontifice Maximo ad Christum oratio Pontifici da, Christe, tuo quę posco Adriano: Apta illi et populis commoda posco tuis. Ecclesiam regat ille tuam moderamine tanto »Non possum melius« dicat ut ipsa »regi«; Commissisque sibi gregibus sic pręsit, hiantes 5 Vt procul a caulis cogat abesse lupos. Illo autore feri tollantur pręlia Martis Et iam pacis amor pectora fida liget. Illius auspiciis uicti domitique prophani Sub leges nostrę religionis eant. Illo iter in cęlum post hęc monstrante fideles Dimissis terris regna beata petant. Talia si dederis, non soli, Christe, Adriano, Sed cunctis sequimur qui tua signa dabis. Est commune bonum quicquid concesseris uni: 15 Omnes membra sumus, omnibus ille caput.

De Gallis et Hispanis inter se bellantibus Inter sese odiis nimio furore calentes Gallus et Hispanus bella cruenta gerunt. Infensus genti Maumetes Christicolarum Nititur imperio subdere cuncta suo. Hi cum se multis consument cędibus, ille — Ille sui uoti quid nisi compos erit? Si tam grande nefas cupiunt uitare, necesse est Placatis animis foedera pacis ament, Viribus et iunctis communi protinus hosti Occurrant: nullam res petit ista moram. Ille etenim reliquas properat disperdere gentes, Vnus qui mundi plurima regna tenet.

In discordiam principum Christianorum Mus et rana lacu medio dum pręlia miscent, Alter in alterius damna suprema furens, Prędę auidus miluus luctantes cernit ab alto: Deuolat et rostro pręndit utrumque suo. Talia fata manent nostros (mihi credite) reges Inter se Martis dum fera bella cient. Exausti alternis fuerint cum cędibus omnes, Irruet in uacuam barbarus hostis humum. O utinam falsus uates sim uerbaque uentus Nostra ferens auras dissipet in tenues! Sed nisi discordes iungat commune periclum, Phoebea fient uera magis tripode!

Domino Ioanni Baptistę de Molino Spalati prętori bene merito Qui Christum profudit aqua Baptista uocatur Atque eadem noster nomina prętor habet. Alter sanctus erat, iustus nunc dicitur alter: Ergo ut nominibus, sunt ita laude pares. Illius est merces cęlum; speramus et istum Consortem cęli participemque fore. Tale bonum capiet, cum terram liquerit olim, Sed iuuat et terras ut colat ipse diu.

Ad inclytum uirum Andream Grittum Venetorum principem bene meritum nuperrime creatum Placatis animis et uerso numina fato Subsidium nobis auxiliumque ferunt. Nanque deum nutu lectus mihi, Gritte, uideris, Vt pręsis Venetę prospiciasque rei. Quis te nobilior? Quis te formosior uno? Quis quoque te notus Marte togaque magis? Certas cum magno fama uirtutis Achille, Cęsar es officiis Attiliusque fide. Iam sperare licet, quod non sperauimus ante, Principe sub tali prospera cuncta fore.

In laudem eiusdem Si qua fides uatum, formosus Parthenopeius, Prouidus ingenio dux Itacensis erat. Inuicta uirtute ferox memoratur Achilles, Hannibal armorum pręditus arte fuit. Munificus Cęsar, Cicero sermone disertus, Felici Croesus sorte beatus erat. Tempora temporibus ne cędant nostra uetustis, Vnus, quę multis sunt data, Grittus habet: Formosus, prudens, animosus, Marte probatus, Largus opum, dulci nobilis eloquio. In dubiis usus fortunę munere rebus Totque bonis fultus culmen honoris adit. Nam Veneti imperii summa est in sede locatus Cunctorum uotis consilioque patrum. Quis non iam tandem speret sub principe tali Stamine Parcarum prosperiore frui?

Quod omnia prospera sperare liceat Andrea Gritto Venetorum principe Spirabit faciles Venetis pater Eolus auras Neptunusque fauens ęquora tuta dabit; Flaua Ceres fruges et dulces Bromius uuas Incipient larga suppeditare manu; Ditabit merces quęstu Mercurius amplo: Hic etenim lucris fertur adesse deus; Pręstabit claros uicto Mars hoste triumphos Et Venetum domitus uiribus orbis erit. Annuet his magni magnus regnator Olympi Et rata, quę fieri uiderit, esse uolet. Nil non sperandum est Andrea principe Gritto, Omnes quem pariter diique hominesque colunt.

Ad Clementem VII. Pontificem Maximum Pontifices magnos modico discrimine binos Ex una excitos uidimus esse domo. Vna domus Medicum tanto lętatur honore Prima Fluentinos inter habenda uiros. Est et in hoc Medicum nobis uenerabile nomen 5 Quod bello oppressis omina lęta dedit, Scilicet ut Medices pręstet medicamina plagis Quas infert nobis perfida barbaries. At nisi succurrat regum uis tota piorum Nequaquam Medicum gens erit una satis. 10 Hac ratione tamen nobis potes ipse mederi Et tanto, o Medices, obuius ire malo, Christicolam populum si cogas foedus in unum Turcarum ut ualidas frangere possit opes. Hi sunt qui cupiunt cunctos delere fideles Et uiolare tuo templa dicata Deo. Hi tibi commisso generi fera bella mouentes Desistunt nullo carpere nostra die. Hi pecus atque homines prędantur, cędibus instant Vdaque de nostro tela cruore gerunt. Pignora ab amplexu miserorum rapta parentum Suscipere erroris dogmata plena iubent. Christo igitur geniti Maumetica sacra sequuntur Et qui saluari debuerant pereunt. Quid fiet reliquis, quando pars maxima nostrum 25 Vrgetur tantis opprimiturque malis? Efficere ergo tuum est, cum sis caput omnibus unum, Omnes ut pariter foedera pacis ament, Vnanimesque ferum properent mordere tyrannum Qui sibi nunc uni subdere cuncta parat. Vnanimes Deus ipse iuuat, discordibus obstat, Nec nisi pacatis prosperitate fauet.

SATIRIČNI I EROTSKI EPIGRAMI

In Pamphagum malum poetam Allia cenarat cupiens cum pangere uersus Pamphagus Aonias iussit adesse deas. Ast illę offensę diro ructantis odore Conuersis capiunt passibus inde fugam. Lautius hinc pransus tentat reuocare fugaces, Sed neque sic pranso Pieris ulla fauet. Mitte aliis igitur condendi carmina curam: Tu tantum uentrem, Pamphage, pasce tuum!

103. In Iacobum Iacotinum malum poetam Magni inter uates quando Iacotinus habetur, Magni inter numos et bagatinus erit.

In eundem Causidicus, rhetor, uates uis, Iacobe, dici? Hac ratione, puto, qua sine prole pater.

In Iacobum Quid Phoebum Musasque uocas Heliconis ab antro Pyerium quotiens scribere sumis opus? Non uenient: Cipci celebrant nam tecta poetę Qui canit antiquo carmina culta sono. Hęc illis iocunda domus: non Tempe lacusque Bellorophonteos plus pia turba colit. At tu Vulcanum pete Neptunumque madentem O, Iacobe, modis numina digna tuis!

In Iacotinum pessimum poetam Quod rudunt, quod olent Iacotini carmina uatis Et quod desipiunt, quęritis unde uenit? Pro Baccho caprum, pro Phoebo stultus asellum, Mentem pro Musis inuocat ille Malam.

In criticum suorum scriptorum Cur mea scripta notant multi, tua, critice, nemo? Hunc qui nil scribit, critice, nemo notat.

De Ila seruo patre nata Ęthiopes cignos, nanos uocat Ila Cyclopas. Non miror dominum si uocet illa patrem.

In Polyphemum Cum specto medio uersantem forte macello, Esse quidem lanium te, Polipheme, puto. Cum uideo madidę residentem in limine cellę, Cauponis fungi te reor officio. Post hęc ingressum cum cerno turpe lupanar, Te de lenonum suspicor esse grege. Ne tam multa, rogo, cures, Polypheme, sed unum, Vt tandem qua sis pręditus arte sciam.

Ad Bassum pedibus debilem Aeripedem ceruam posses pręuertere cursu, Sed te loripedem, Basse, podagra facit.

Ad eundem Mille facis passus et passum non facis unum. Basse, podagrosos res notat ista pedes.

Ad eundem Tardigradum ne te pigeat, mi Basse! Memento Festinos homines casibus expositos Pernicesque solo collabi sępe caballos Et tardos firmis passibus ire boues. Ne cures igitur lentis te insistere plantis: Non ruere in terram sit tibi, Basse, satis!

In Sabellum, Marci Maruli detractorem Longa, Sabelle, tuo dependet stiria naso: Non possum nasum ferre, Sabelle, tuum! Et pituita subest nigrę foedissima linguę: Non possum linguam ferre, Sabelle, tuam! Emunctę naris sanusque, Sabelle, palato Cum fueris, superis sacrificabo deis.

Ad Bartholum Illyricum Gallica te uestis designat, Barthole, Gallum; Lingua sed Illyricum te genus esse docet. Elinguis fias posthac et mutus oportet Hunc te, qui non es, Barthole, ut esse putem.

De Bartholo comato Lętare, o modo sępe qui rogabas Tot numos tibi quot gerit capillos Vnus non male Bartholus comatus, Sed qui uertice tot gerit capillos Quot tostus numerat dies aristas Et quot sunt Lybici maris lapilli Et quot syderibus refulget ęther. Ridebunt faciles dabuntque diui — Sed caluum facient prius comatum.

Ad Bartholum lusorem Quolibet in ludo scis quare, Barthole, perdis? Hoc te quod nescis, Barthole, scire putas.

In patronum supra causę ęstimationem a clientulo petentem Lis mihi cum Crasso est, debes mihi plurima, Crasse, Sed plus patronus me petit inde meus. Ne plus persoluam quam te modo postulo, Crasse, Ęs mihi quod debes omne remitto tibi.

In bibulum Crassum Vincis Fabricios, uincis grauitate Catones Dum te metiris, bibule, lance tua. At quia metimur mores, non pondera suci, Non minus aut plumis es leuis, aut stipulis.

Ad Crassum diuitem Sępe solet »Longum ualeas« mihi dicere Crassus Atque »O, Nestoreos uiuito, Marce, dies!« Vt ualeam longum, tria da mihi sęcula, Crasse, Aurum, ęs, argentum: sic ego Nestor ero!

In Marinellium uesanum equitem Ibat uectus equo solus Marinellius uno. Vnus equus, uerum est: bruta fuere duo.

Ad Helyam Babalum implagatum Est plaga multa tibi diffusi, Babale, campi, Sed tua, dic, quare non tibi plaga placet?

In Antulum bibacem et loquacem Felix, si prisco uixisses, Antule, sęclo: Nam Baccho maior Mercurioque fores. Deditus iste deus fando est atque ille bibendo, Sed tu plus illis et bibis et loqueris.

In Dominum Bartholomeum Aueroldum, episcopum Spalatensem Aspice dissimiles quam sint duo Bartholomei: Hic pellem Christo sustulit, ille dedit.

In pręsens sęculum Olim Luciliusque Horatiusque, Olim Petroniusque Persiusque, Atque olim Iuuenalis ipse Aquinas Noxas carminibus grauis notarunt. At si uiueret ille nunc uel ille, Nulla esset satyris satis papyrus.

De Myrca puella Cędite Cyrrheo nascentes uertice lauri Atque corimbiferę cędite uos hederę; Pyerium nemus omne meę concede Myricę, Qua nulla in toto lętior orbe uiret. Illa leues patulo diffundit uertice ramos Et prope Castalios iam sedet illa lacus. Mirantes remoratur aquas cursumque refrenat Et capit Aonias tam noua forma deas. Illa meos facili circumdabit orbe capillos Et recinet dulci nostra Thalia sono, Illa mihi ęstiui donabit temporis umbram: Pro tali pretium munere carmen erit.

Ad Musas in amore supplicatio Iam manu curuos puer acer arcus Contrahens totam uacuat pharetram Dum meos certa miseros sagitta Sauciat artus, Insuper duris onerat cathenis Languidum corpus duplicatque uinclis Nec fugę spes est pedibus tenaci compede uinctis. Vos tamen, Musę, penitus precamur Teque, qui quondam mihi non negares, Phoebe, sublime citharam canenti Ingeniumque, Vlla si uestri maneat poetę Cura, si uestrum liceat uocare Quem furor dirus uetat et Cupido Ire solutum: Siue supremum canite et dolendum Mi »uale« moestas iterando uoces Siue desertis Heliconis undis Ferte leuamen!

In amatorem Lucretię habitantis turrim Sydereas habitat fortis Lucretia turres. Mollis Tarquinius irrita uota facit.

In eadem eam auro et donis corrumpi posse Auriferos indute ueni, rex Iuppiter, imbres: Inclusam Danaem ferrea turris habet. Auriferos, mihi crede, feras nisi, Iuppiter, imbres, Damnabis durę limina clausa domus. = Aurum Sauromatas, Parthos, Tracesque Getasque 5 Perdomuit populos, oppida, castra, duces.

In Marcum Suitarizam uxori odiosum Quęris cur coniunx, quę te dilexerat olim, Nunc fugit et duris litibus exagitat? Verius haud quicquam possum tibi dicere, Marce: Dilexit iuuenem, nunc fugit illa senem. Omnibus hoc uitium est: miseros odere maritos 5 Ętas longa quibus languida membra facit. Vis tu pace frui, cum sit tibi candida barba, I procul atque alio uiuere disce loco!

In Thomam tenuiori ueste hyeme utentem Dum desęuit hyems, tritis sudare lacernis Admiror medio teque tepere gelu, Dumque coquit siccas insana canicula messes, Tunc te, Thoma, tuas sumere gausapinas. Te, puto, cogit amor diuersa uiuere lege: Vreris hyberno, sole tepente tremis!

In Peschium ebrium Peschius in nostram turba spectante puellam Reiecit multo membra soluta mero Securusque palam teneros tractare lacertos Coepit et insana lactea colla manu. Me miserum! Fecit quod me fecisse iuuaret. Si licet hoc Baccho, parue Cupido, uale!

Ad Paulum de Franco moecho Si potes uxorem Franco seruare furente Non Argus sed tu, Paule, tetrargus eris.

In Margaritam meretricem Margarita suos sine certo coniuge natos Edit: Lucinam, non Hymenea colit.

De Chichia amasio Dianę Ardet formosam deformis Chichia Dianam; Spernit deformem pulchra Diana uirum. Conueniant ut uota, Deus, uel pulcher ut ipse Fiat, deformis uel sit ut illa iube. Spernere deformem deformis desinet ille Atque eadem pulchrum pulchra Diana colet.

Ad Priapum Dic quibus in terris habites, lasciue Priape, Hortos te quoniam deseruisse ferunt. »Est inter geminos uallis foedissima colles: Hic patet in media nunc mihi ualle domus.«

MORALISTIČKI EPIGRAMI

Ad Symonem fratrem ut a talorum ludo abstineat Talorum uetitum tandem fuge, Symone, ludum: Dedecet ingenuos, dedecet iste iocus. »Lucror,« ais, »talis doctus subuertere talos Fallacique dolum composuisse manu.« Id fateor, sed tu meliorem quęrito lucrum: Lucri habuit semper fama pudica satis.

In Fortunam de annulo amisso Iam, peior Fortuna, meo ditarier ęre Credis? Nec laudi consulis ipsa tuę? Annulus e digito cecidit mihi: scilicet isto Te falsum damno numen habere ferent! Si sapis, hunc reddas, ne clamet turbaque dicat: 5 »Non erat hęc uerę pręda petenda deę!«

In Periclem bona corporis sui iactantem Attollit nimium te gloria uana, Pericles, Quod celeri excurris plana per arua pede, Quodque palestritis luctandi uiribus obstas, Lumine quod sano quęque minuta uides, Arrectaque leues quod colligis aure susurros, Nescit odor nares quod latuisse tuas. Cursu te superant tygres, te uiribus ursi, Plus oculis lynces, plus ualet aure lepus, Quam tibi odorandi canibus uis insita maior: Naribus agnoscunt quo fera torsit iter. Quid te igitur magnum censes, insane Pericles, Gloria quum pecudum non sit habenda minor?

De duabus uiis, uitii altera, altera uirtutis Lata patensque uia est, prono quę tramite ducit Ad Phlegetontei stagna profunda lacus. Possidet hanc Tyrio uelatus Luxus amictu, Cuius capta dolis plurima turba perit. At uia quę spatio longe distenditur arcto, Hęc nos ętherii tollit ad astra poli. Cura, labor, contemptus opum, contemptus honorum Hic habitant: raris istud initur iter. Exitus ambarum monstrat finisque uiarum Quam fugere ex ipsis quamue tenere decet. 10 Imprudens uulgus tantum pręsentia curat: Qui pensat secum, quęque futura sapit. Ergo, dimissa cęci caligine uulgi, Cauti hominis sano cędite consilio. Ingressi angustum stabili pede currite callem Atque capi latę fraude cauete uię, Qui cupitis terris cęlestia regna relictis Scandere et ęterni pręmia ferre boni.

Ad nobiles Spalatenses Cogite concilium, summę consulite rerum Ordine, lege, ęquo, simplicitate, fide. Non amor aut odium, mentes non occupet ira: Libera sint uobis publica consilia.

Ad sacerdotes Templa male exornant argentum, uestis et aurum: Casta, sacerdotes, corda dicate Deo.

Causidicus uersibus rectis bonus, retrogradis malus Pax bona, non mala lis, probitas non conscia fraudis, Questio quas pręstat, da mihi diuitias. Laus uolo, non uolo res crescat, nam diligo famę Lumina nec tetris me tego flagitiis. Simplicibus peto ius uerbis, non garrula fundo Iurgia, nam uerum me puto causidicum. Causidicum puto me uerum, nam iurgia fundo Garrula, non uerbis ius peto simplicibus. Flagitiis tego me tetris nec lumina famę Diligo, nam crescat res uolo, non uolo laus. = Diuitias mihi da pręstat quas questio fraudis, =5 Conscia non probitas, lis mala, non bona pax.

Versus in directum stoici, in transuersum Epicurei Dilige uirtutes damnato turpia sperne Delicias omnes nomen seruato pudicum Incestum fugito fortis consortia quęre Mollia uitato conuiuia temne nepotum Quęre labores posce Catonum commonefacta 5

De lupo a rustico interempto Frangebat teneros perduris dentibus agnos Bellua lanigero perniciosa gregi. Accurrens stricto ferit illam rusticus ense Et feriens: »Nostras i, rape,« dixit, »oues, Quęque diu nullo fueras saturabilis haustu, Sanguine nunc moriens exaturare tuo!« O utinam parili pendant examine poenas, Quoscunque impietas sęuitięque iuuant!

De morte Illa ego terribilis Mors cum discrimine nullo Falce meto iuuenes et meto falce senes, Ac sine delectu uir, foemina, rusticus et rex, Diues inopsque mea concidit ecce manu. Sola potest nostras uires contemnere uirtus, Viuere quę ęterno tempore sola potest.

In Fortunam Fallaci Fortuna manu dat et eripit omnem Remque statumque simul. Hęc struit atque eadem turres hęc destruit altas Imperiumque ducum. Indulget nunquam nec seruo dira nec ulli Simpliciter domino. NADGROBNI EPIGRAMI

Epitaphium Georgii et Perinę Ausus confertos incurrere Georgius hostes Ipse suo cęsus sanguine sparsit humum. Non potuit lęthum perferre Perina mariti: Hic demum nimio victa dolore iacet. Hęc quicunque legis, sęuę maledicito dextrę Una quę fecit cęde perire duos.

Epitaphium Christophori Nigri Poeta: Christophorus iacet hic. Christus: Num qui me gessit in armo? Poeta: Non ille, at qui Te pectore, Christe, tulit. Nanque suę totos uitę Tibi uouerat annos, Eloquio pręstans, religione pius. Christus: Non iacet hic igitur, sed me mea sydera supra 5 Nunc quoque cum fertur mortuus esse colit.

Epitaphium Symonis Selymbrii Occidit in teneris Symon Selymbrius annis, Incepit doctis cum resonare modis. Gaudebat tali Musarum coetus alumno: Frigida nunc lachrymis irrigat ossa suis. Nam mage maturum uitam si ferret in ęuum, Vatibus antiquis annumerandus erat.

Epitaphium Xarci Draxoeuii Qui toties sęuum saturauit sanguine Martem Obtulit et magno parta trophea Ioui, Hic iacet insidiis Turcarum uictus et astu: Xarcus, Dalmaticum gloria prima ducum. Hic potius uoluit ferro confossus obire Pectora, quam turpi uertere terga fuga. Quod licet antiquę sint tradita membra parenti, At tamen illius fama perennis erit.

Aliud eiusdem Hic Xarcus iacet ille qui solebat Ingentes minima manu cohortes Turcarum rigido fugare Marte. Quiuit non alio perire fato Hostis quam ualida phalange et astu. Primum edidit B. Lučin, "Nepoznati Marulićev epigram u ostavštini don Mate Ivčevića", Poslanje filologa: zbornik radova povodom 70. rođendana Mirka Tomasovića, Zagreb: Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet, Odsjek za komparativnu književnost, FF-press, 2008, p. 259.

Epitaphium Stephani Capogrosso Diues Stephanus et pecuniosus Olim qui fuerat, loco sepultus Nunc isto queritur nihil se habere De tantis opibus sibi paratis. Ergo, quid properas, homo miselle, Argentum tibi comparare et aurum, Mox nudus gelida tegendus urna Et iam iam tenuis cinis futurus?

Epitaphium Ottomani, Turcarum imperatoris Cuius sensit Arar, cuius certamina Tygris, Horrendum cuius nomen uterque polus, Sub iuga qui terras, qui sub iuga miserat ęquor, Ottomanum paruus nunc tegit ecce lapis. Pręcipitat celeres humana potentia cursus Et cito dilapsis corruit illa rotis.

Epitaphium Leonardi Lauredani, inclyti Venetorum principis Hic sunt ossa ducis Leonardi condita, cuius Virtus sub uaria sorte probata fuit. Nam cum forte prius nunquam maiora pericla Contigerint, nunquam prospera fata magis, Illum nec tristis fregit fortuna nec alte Lęta tulit: fortes res decet ista uiros.

Epitaphium eiusdem Hic tumulata iacent Leonardi principis ossa, Qui Lauredano sanguine natus erat. Quam charus patribus, quam plebi gratus obisset, Testata est lachrymis utraque turba suis. Nam licet in centum uitam protenderit annos, Visus perpropere est omnibus ille mori.

Epitaphium Luxę de Bilsa Spalatensis Hic sum Luxa situs lucis cognomine dictus. Qui legis hęc, lucem dic mihi perpetuam.

Epitaphium eiusdem Credere quis posset: felix in morte quiesco, Gratior est tumulus quam mihi uita fuit. Nam neque nunc lites nec iurgia sentio dirę Vxoris, nec res iam petit illa suas. Ergo ego dilectos omnis uolo Luxa rogatos Hinc procul ut condant coniugis ossa meę, Ne mihi post cineres etiam conuitia dicat Neue mea exagitet lite sepulchra graui.

Epitaphium Hieronymi de Lucaris Spalatensis Hieronymus tegor hic, Lucarę gentis alumnus, Messe quaterdena iussus obire diem. Quid fortuna decens, quid florida profuit ętas? Quid mihi diuitię nobilitasque domus? Quidue pii fratres, uel quid fidissima coniunx, Aut quid multorum sępe probatus amor? Nulli mors parcit, rapit omnes, omnibus illa Iniicit armatas impietate manus. Flere tamen nostros prohibet sors altera casus Quę dedit amissis commoda plura bonis. 10 Nam mea me uirtus superas euexit ad arces Illic ut uita iam meliore fruar. Dilige uirtutem quisquis cupis esse beatus: Mors super hanc solam non habet arbitrium.

Epitaphium Bernardinę Pauonię Bernardina nitens morum formęque decore Hic recubat primo rapta puerperio. Primo igitur genito dans ultima basia dixit: »Viue diu, fili, non mihi: uiue patri!«

Epitaphium diui Hieronymi Condita Hironymi recubant hoc ossa sepulchro; Ipse colit celsi regna beata poli. Disce quibus meritis, nostro dum uixit in ęuo, Tot bona nemo uni contulit ecclesię. Correxit sacrę corrupta uolumina legis, Exposuit ueterum mystica uerba patrum, Errorum tenebras ueri splendore fugauit, Assiduus recti doctor et autor erat, Et Latię et Graię callebat Palladis artes, Nouerat Hebraice Caldaiceque loqui. 10 His tamen ingenii magnis insignibus olim Sancte actę uitę gloria maior erat.

Epitaphium Sanctę Catherinę Passa rotas gladioque caput truncata tyrannum Vici; sicque Deo sum modo iuncta meo. Virginitas etiam dignam me fecit amore Eius, qui genitus Virgine Matre fuit. Filia regis eram, nunc Regis filia regum 5 Sedibus in superis regna beata colo.

De Durato equo Gloria nobilium iacet hic Duratus equorum, Qui potuit currum, Phoebe, decere tuum. Ocior hic uentis, Euro, Zephiroque Notoque Non potuit mortem pręteriisse feram.

De morte accipitris Marini Accipitrem reuocas dum tu, Marine, uolantem, Ille redire suum noluit ad dominum. Ceruorum rapido poenas dedit ungue petitus: I nunc et dominum despice, stulte, tuum!

POSLANICE I ELEGIJE

Francisco Natali Marci Maruli in Valle surda commorantis responsio Grata salutatrix a te mihi littera uenit O Francisce, meę cultor amicicię! Hęc docuit quanto est absentia nostra dolori His quibus extiteram semper in urbe comes. Tum quod tristitię cumulus superadditur isti Dum pecus in prędam ferri hominesque uident. Ferre utrumque malum mentique mederier ęgrę Dicere conabor qua ratione decet. Insula me retinet quę, scis, non amplius ista Quam stadiis decies distat ab urbe decem. 10 Quod si forte uelint mecum simul esse sodales Et nostra cupiunt rusticitate frui, Acta ratis remo septenis ocius horis Sistet in hoc illos quo moror ipse loco. Excipiam lętus uenientes; brachia collo Aduoluam, labris labra genisque genas. Inde recumbentes oleę uiridantis in umbra, Placati iuxta murmura blanda freti, Alterno dulces miscebimus ore profatus Dum pueri mensas prandiolumque parant. 20 Mox inuitati pergemus sumere non quas Dicitur Antoni mensa uorasse dapes, Nec patinas, Luculle, tuas pinguesue capones, Siue papillatę sumina grata suis, Sed cenam cui dimisso Serranus aratro Vellet honoratas applicuisse manus, Et qua contentus Samnitum sperneret aurum Vir pręstans animo Curius atque fide. Pulmento satiare famem potuque leuare Simpliciore sitim creditur esse satis Laudeque tam dignum quam prorsus turpe putatur Esse suę seruum mancipiumque gulę. Cena tamen uobis dabitur magis ampla, sodales, Nostri ruris opes: brassica, beta, cicer, Et de uicino capti modo gurgite pisces: Sargus, męna, canis, sepia, salpa, lupus. Pocula non deerunt Baccho saturata rubello Quęque solet rigidum lympha domare merum. Denique quę mensę donat Pomona secundę, Vel pira uel ficos uel melimela dabo. Ergo, si qua meos nunc cura fatigat amicos Visendique mei si qua cupido tenet, Dic ueniant – iter est modici, Francisce, laboris – Cumque illis, si me diligis, ipse ueni. Non sic aduentu quondam lętatus Ulyxis Hortorum cultor dicitur Alcinous, Nec tanto exceptum pastoris amore Molorchi = Amphitrioniadem fama fuisse refert, Ipse ego quam uobis hilari ferar obuius ore Et toto cędam protinus hospitio! Cunctorum, quęcunque Deus mihi donat, amicos Consortes fieri participesque uolo. Solari interea Martis, Francisce, maligni Casibus afflictos hac ratione potes: Nec frangi aduersis nec lętis fidere rebus Egregium quiddam magnificumque putent. Terrarum nihil orbis habet firmumue ratumue: Omnia non stabili fertque refertque rota. Irus ut in Croesum, sic Croesus transit in Irum, De misero locuplex, de locuplete miser. 60 Seruitio premitur dudum qui sceptra tenebat, Sceptra tenens regnat qui modo seruus erat. Denique cunctarum sunt magna uolumina rerum Atque agitat uarias sors animosa uices. Illo igitur nostrę mentes et uota ferantur Est ubi perpetui mansio certa boni, Christicolas immensa beant ubi gaudia fidos, Gaudia non ulla deperitura die. Nil hostile timent, nec quicquam triste uerentur, Conspectum summi qui meruere Dei. Ipse quidem nobis cęlesti in lumine sedem Esse iubet, non quam nunc habitamus humum. Propterea quicunque gemit dispendia terrę, Fallitur hęc patrię si putat esse suę. Hic lugenda tamen prauę sunt crimina mentis, 75 Vt dolor iratum mitiget iste Iouem. Hic culpas deflere docet, scandamus ut illo, Illo ubi tristities non habet ulla locum; Illo ubi lęta salus, pax candida, uita perennis, Et sine lite quies, et sine nocte dies. Hactenus hęc. Ipsos nunc nostra Thalia salutat Intima quos nobis iungit amicicia: Hieronymum cithara clarum, grauitate Marinum, Ruris et agrorum cultibus Aluisium, Nicoleon risu facilem; sed ut ipse, iubemus, Ante salutetur Barbarus usque meus; Ille licet Musis et sanguine pręstet auorum, Non tamen inuitus carmina nostra legit.

Francisco Natali Marci Maruli responsio Angebant, Francisce, mei me funera fratris, Nulla quies lacrimis nec modus ullus erat. Omnibus ex illis fuit hic charissimus unus Quę quandoque animo grata fuere meo. Non sic ipse suum dilexit Castora Pollux, Eurialus Niso non ita gratus erat. Illius affatu iocundo sępe fruebar, Nullo me facto lęserat ille suo. Promptus et urbanis fuerat disponere rebus Et regere inde suos sedulus usque lares. Illius cultu largo magis ubere glebę Frugibus implebant horrea nostra suis, Aprici colles et consita uitibus arua Vina cadis nostris uix capienda dabant. Interea mihi multa quies et tempora lęta, Mens tamen in Musis ingeniumque fuit. Nunc illo amisso successit cura quieti, Dispulit adueniens ocia longa labor, Quęque aderant nobis procul effugere Camenę Deseruitque meam Pegasis unda sitim. 20 Denique pressus ego tantorum mille laborum Optabam uitę fila suprema meę. Ast ubi missa mihi tua nuper carmina legi, Solamen casus grande fuere mei. Abstersi lacrimas luctumque recedere iussi, Compulsus monitis consiliisque tuis. Dii tibi pro tali persoluant munere grates Fataque dent fatis candidiora meis.

Querela in canis sui Fusci interfectorem Hei mihi, Fusce meus, quis te tam uulnere diro Perdidit innocuum? Cui male notus eras? Dente minax nulli fueras nec uoce molestus, Sed cunctis lusu gratus et obsequio. Tu mihi blanda dabas festiuo gaudia gestu Et caudę crebra mobilitate iocum. Tu custos nostrę fueras fidissimus aulę, Hesperidumque magis, Fusce, dracone uigil. At nunc uulnifico traiectus uiscera ferro In dura recubas sanguinolentus humo. Dextera sęua nimis, quę te, miserande, peremit, Quę mihi te rapuit, dextera sęua nimis! Illa etiam Getulos uicit feritate leones, Vicit et Hyrcanas asperitate tygres. O utinam, quicunque fuit grassator et autor Cędis, Fusce, tuę, cęsus et ipse cadat, Siue canum rabido morsu laceretur, ut ille Gargaphiam uidit qui sine ueste deam! At tu, chare, super cęlestia sidera uiue, Quando tibi nostro est uita negata solo. Fertur et Erigones canis altis additus astris Dum queritur dominę tristia fata suę. Cur ego non sperem de te quoque tale futurum? Tam fidus dominę non fuit ille suę!

In somnum diurnum querela Vt quid ab ingenuo prohibes me, somne, labore? Nox data cum tibi sit, cur quoque luce uenis? Accire ecce paro pangenda ad carmina Musas, Tu tamen accitas pręuenis ecce deas! Tunc pro litterulis cogor fecisse lituras, Donec cum calamo concidat ęgra manus. Si legere incipio uatum dictata priorum, Torpescit linguę te subeunte sonus. Pronum pono caput, pluteus languentia membra Excipit et totum iam sopor altus habet. Quando igitur uigilare datur, si luce negatur? Nam iuris tenebras dicimus esse tui. Ocia detestor, cogor tamen ocia semper Viribus euictus, somne, subire tuis. Nunquid Epimenides ego sum, quem tota sopore 15 Perpetuo dicunt lustra quiesse decem? Nunquid ego Endimion, cui quondam colle sub alto Blanda quiescenti basia Luna dabat? I, potius segnes animos et corpora nulli Apta operi totos stertere coge dies. I, preme siluestres ursos uitulosque marinos Vel quos flagitiis inuigilare iuuat. Innocua est nobis, simplex sine crimine uita Et morum rectas tradere cura uias. Insomnes mihi cęde dies, sub nocte licebit Me pręter ronchos nil agitare sinas. Sin me horis etiam pergas sopire diurnis, Nonne erit ista quies morte molesta magis? Mors etenim solos dissoluit corporis artus, Non animos perimit nec uigilare uetat. Tu me, somne, meam superans torpedine mentem Non ubi sum, non si sim quoque nosse sinis.

Ad Franciscum Martiniacum quod senectus non annis sed ualetudine conferenda est Sum quoniam, Francisce, tibi charissimus unus Optas me multas uiuere Olympiadas; Hoc propter uotis diuos precibusque fatigas Nec cessas sacris thura cremare focis. Accipe sed quare longeuę tempora uitę Despiciam: uitii est plena senecta sui. Curuatur dorsum, titubat pes, membra tremiscunt, Caligant oculi, dens cadit, ora rigent. Laxa cutis fluitat, caluum caput ictibus urgent Crabro, uespa, culex, musca, tabanus, apis. 10 Elanguent sensus nec quicquam dulce palato est Inque caua assiduus tintinat aure sonus. Crebrescunt morbi, quatit artus tussis anhellos, Consumit tabes et mala mille premunt. Inde etiam mentem solet infestare frenesis Et fit delyrus qui catus ante fuit. Adde quod et mortes et plurima damna suorum Cogitur exhausto lumine flere senex: Non natos Neleus spectasset ab hoste peremptos Consumptus senium si foret ante suum; Non uersa in cineres uidisset Pergama si non Ętate Anchises pręteriisset auos. Nolo mihi toties, Lachesis, tua stamina laxes Vt pigeat soles me numerare meos. Sit ualidum corpus, mens sana et criminis expers, 25 Cum nos de terris cędere fata uolent. Tunc neque me ceruis, neque me cornice fatebor Viuacem, nec te, corue, fuisse minus. Hinc tu, qui multos optas me uiuere in annos, Sat multos annos esse ualere puta.

NABOŽNE PJESME

Carmen de doctrina Domini nostri Iesu Christi pendentis in cruce. Christianus interrogat, Christus respondet. Christianus: Summe Deus, quare mortales induis artus Et terras cęli lapsus ab arce colis? Christus: Vt terrenus homo per me, quem torserat error, Ad cęlum recta disceret ire uia. Christianus: Quid Te, qui semper procul esses crimine ab omni, 5 Velle pati poenas compulit atque necem? Christus: Erga ipsum pietas, ut, quem sua culpa grauabat, Lustratum noster ferret in astra cruor. Christianus: Quare expansa Tibi tenduntur brachia? Quare Consertim iuncti sunt Tibi, Christe, pedes? 10 Christus: Hinc illinc quoniam diuersas conuoco gentes Inque unam stabili foedere iungo fidem. Christianus. Sed cur demissa pariter ceruice recliuus Sic defixa tenes ora oculosque solo? Christus: Mortales moneo non inturgescere fastu, Sed subnixa pio colla domare iugo. Christianus: Quę causa est nudi Tibi corporis? Arida quare Stat uultu macies membraque sicca rigent? Christus: Hoc uolo ne pigeat luxum te spernere mundi Atque famem mecum pauperiemque pati. Christianus: Candida sed graciles cingunt uelamina lumbos: Anne, rogo, quicquam pars quoque tecta monet? Christus: Hinc discas quod casta placent mihi corpora et odi Si quibus illicitus turpia nudat amor. Christianus: Quid colaphi, quid sputa notant, opprobria, flagra, 25 Spinea serta, crucis cętera supplicia? Christus: Perferat offensas omnes, non inferat ullas Qui super alta cupit sydera pace frui. Vita breuis, modicus labor, optatissima merces, Immensum semper perpetuumque bonum. 30 Quod si quem ne summa quidem iam pręmia tangunt, Terreat ęterni carceris exilium, Ignis inextinctus, nunquam discussa tenebra, Semper edax uermis, semper amara lues, Horrendi gemitus, dolor acer, moesta querela, Assidui luctus et sine fine malum. Talia quippe manent quos desertura uoluptas Nunc tenet et blandis decipit illecebris, Diuitias cupidis ostentans, ocia pigris, Mollibus infandę concubitus Veneris, Dulce merum, dulces uentri indulgentibus escas, Inflatis pompas, fortibus exuuias. His illecta dolis infelix turba, salutis Immemor, in poenas perniciemque ruit. Nec monitus audit, mea nec uestigia seruat, Denique iudicium nec timet inde meum, Iudicium horrendum, cum tandem uenerit ille, Ille dies irę, turbinis ille dies, Cum concussi ingens fragor ętheris astra rotatu Turbabit rapido decutietque globos. Sanguinea populos terrebit lampade luna, Sol nulla: radios contrahet ille suos. Cuncta trement totusque simul quassabitur orbis, Angelicos uideas obstupuisse choros. Corripiet mundum flammis crepitantibus ignis Atque unus fiet terra fretumque rogus. Mox uirtute potens et maiestate uerendus Adueniam et rutila nube sedebo super. Circumfusa aderunt sanctorum milia multa, Multa coruscantum milia spirituum. Extemplo horrificum sonitum tuba fundet ab alto Diffindens terras Tartara et ima ciens. Nec mora, consurgent omnes quos lumine cassos Excepit magno magna parens gremio. Stabit et ante meum rediuiua caterua tribunal Expectans pauido iussa tremenda metu. Nanque indiscussum nihil occultumue latensue, Nec quod quis tacitus mente agitarit erit. Pro meritis dabitur merces: seu uita perennis Seu iam non ullo mors moritura die. Ergo agite, o miseri, quos nunc malus implicat error, Dum licet, impliciti soluite uincla pedis. Euigilate graui ne pressos lumina somno Occupet extremi temporis atra dies. Cernite quam celeri labuntur tempora cursu Quamque fugax nullam sentiat hora moram. Felix qui semper uitę bene computat usum Cogitat et finem iam fore iamque suum.

Hymnus ad Deum Nunc sublime ferens trans ardua nubila mundi Magnanimum, mea Musa, pedem, trans sydera cęli Ad superas scandens arces atque aurea templa Ętherio fer sacra Patri fidibusque canoris Aera permulcens diuinas concine laudes. Tuque faue coeptis nostram nec sperne Camenam, Magne Pater, quanquam digno Tua numina cantu Non colimus: quisnam dictis mortalibus ęquet Immortale decus? Sed non tacuisse iuuabit. O cęli terręque sator mundique uerenda Maiestas nullumque Deus reticende per ęuum; Ęterne o rerum genitor, cui summa potestas, Infinita boni uirtus, sapientia prima, Cui neque principium nec in ullo tempore finem Constituo; superas solus longe omnia sęcla Tempus in omne idem, sine mensuraque modoque, Ipsi par Tibi, cui conferri nulla queat res, Et cuius formam concessum effingere nullo Ingenio nullisque datum perscribere chartis, Et quem nulla uirum scrutantibus excita pennis Mens capit, alta licet potis est penetrare; sed ultra Ipse lates, procul arcano semotus in antro, Magnus ubique Deus, facti infectique repertor, Autor cunctarum et moderator denique rerum. Tu chaos antiquum confusaque semina mundi Quęque suis discreta locis secedere certa Lege iubes, magno complectens omnia cęlo; Tu clarum Titana creas, qui lumine largo Sydereum circum curru uectatus Olympum Alternas nobis rediens daret ordine luces; Tu roseum lunę uultum stellasque minores, Vt, dum lentus habet mortalia corpora somnus, Lustrarent tacitas nocturno lumine terras. Diuidis inde diem a tenebris mensesque reducis Et partita quater sua tempora sufficis anno Restituisque uices quibus unco uomere putrem Pinguibus in campis glebam uersaret arator Et quibus aut messor fruges aut uinitor uuas Cogeret, ante acti gratissima dona laboris, Et quibus immites tectus lare temneret Euros Ocia lętus agens. Per Te foeta ubere tellus Aequatis circum spatiis, distante profundi Conuexa regione poli pariterque remota, Orbe quidem in medio librata mole pependit; Quam tumidis uastę uallarunt fluctibus undę Oceanusque parens animantum squamigerarum, Quamque etiam obliquo torrentia flumina lapsu Fregere et dulcem cęlo ostendere liquorem. Tu uentos spirare iubes, Tu rore madentes Foecundas campos et densis imbribus arua, Horrendosque cies tonitrus et nubila flamma Disiicis et rapido feris altos fulmine montes; Teque uolente ruens crepitanti grando fragore Aspera pulsat humum numeroso concita saltu, Teque uolente niues late candentibus alis Peruolitant hyememque ferunt camposque patentes Occuluere, uagus frustra cum forte uiator Ter notum quęsiuit iter, ter deuius alto Frigore contectis gelidisque errauit in aruis. Tu tempestatem diram sęuasque procellas Colligis atque fugas rursum redeunte sereno. Per Te terra suos educit prodiga foetus, Frugifero partu nunquam frustrata coloni Spem cupidam, sata lęta ferens et dulcia Bacchi Munera, in apricis flauentem collibus uuam, Herbasque et uario uernantia prata colore, Felices arbusta simul pandentia ramos Et nemora et nubes tangentem uertice siluam. Tu pecudum genus omne simul, genus omne ferarum, Et uolucrum uarios arguto gutture cantus Edentum lapsuque uago per inane uolantum Esse iubes totidemque salo degentia uasto Corpora, quot superas tellus sustentat ad auras. Per Te post uarium terrę cęlique decorem, Post tot res genitas, cumulato Copia cornu Orbis adauxit opes; et iam uenere metalla Quęsita in uenis terrę pulchrumque superne Efulsit flaui genus auri, argentea massa Canduit et duri riguit noua lamina ferri, Vtilis et multos olim diffluxit in usus Aenea materies calidis liquefacta caminis. Tum, quem Erithręi felicibus ęquoris undis Progenerant grauidę cęlesti semine conchę, Vnio difusi lactis candore decorus, Tum uarii, quos Indus habet, micuere lapilli, Perspicuo penitus late fulgore nitentes, Tumque alię uenistis, opes, quas promere uersu Infinitus erit labor; et iam fessa uagato Sudat Musa pede atque unum nunc dicere restat, O Rex omnipotens, magnum et memorabile factum. Nam genus humanum, quod nulla in parte careret Formę animique bonis, dextra formasse potenti Diceris et gentem, totum quę cuncta per orbem Possideat rebusque simul potiatur opimis, Et quę, quicquid habet aer, mare, flumina, tellus, Posset habere sibi; mox fato functa supernas Expletura foret sedes omnesque per annos Conspectu fruitura Tuo, quę sola beatum Fertur uita uirum: tanta est reuerentia uisi Numinis et sacro tantum decus emicat ore. Sed nimis alta cano, nullis concessa cothurnis Aggredior: quo me tantarum culmine rerum Captum, Musa, rapis? Quę si Tibi forte darentur Promere posse palam, num tanti carminis orbis Esse capax poterit? Nunquid confinia cęli Non angusta forent? Sed nec Tibi dicere fas est, Quę quoque scire nefas: arcanum denique mundi Hic Deus est, cui nosse datum, qui solus in omnes Ingreditur latebras causasque et nomina rerum Cuncta habet ante oculos et certa lege gubernans Ardua syderea super ęthera sede recumbit. Ergo pone chelim, tacita iam mente uoluta, Vrania, Deum, quem totum exponere sęcla Nulla queunt: hic est, hic est et trinus et unus, Terrarum cęlique potens, quem (ut spero) facultas Visendi dabitur tunc cum tellure leuatis Stelliferi nobis aditus reserabit Olympi.

In natalitio Sancti Raynerii archiepiscopi Spalatensis pro iure ecclesię tuendo interempti martyrioque coronati hymnus Ecce sol claro radians nitore Iam diem nobis celebrem reducit Pręsulis nostri probitate multa Martyrioque. Quem ferę gentes manibus prophanis Saxa torquentes dedidere lętho, Dum suę sanctę ecclesię decenter Iura tuetur. O fides magnę pietasque mentis: Maluit fuso perimi cruore, Quam sibi iunctę Raynerius ius Linquere causę. Gaudeat felix Spalatina plebes, Cum fuit talis pater atque pręsul, Summa qui tandem petiit relictis Sydera terris. At miser, multum miser ille seruus, Qui pati nolens monitus pudicos Audita risit domini ac magistri Cęde scelestus. Dum tamen lymphas hilaratus haurit, Concidit prono miserandus ore Et reus multi sceleris in imum Corruit Orcum. Tu procul talem remouendo casum, Pręsul, a nobis maculis piatos Omnibus uitę facias perennis Munere dignos. Tu soles mentes releuare motas, Spiritus pellis pariter malignos, Vota tu miti pia supplicantum Suscipis aure. Suscipe o nostros facilis rogatus, Vt tuis semper meritis fauentem Omnium autorem dominumque rerum Glorificemus. Amen.

De Sancto Nicolao Paruulus hic charę dum sugeret ubera matris, Ieiunus magnum se fore signa dabat. Mox iuueni uirtus pietatis inhęsit et amplas Succurrens miseris fundere coepit opes. Atque hinc Myrrheę pręsul uenerabilis urbi Diuino electus pręfuit arbitrio. Post hęc gestarum miranda potentia rerum Reddiderat notum nomen in orbe suum, Cum linquens terras cęlestia regna petiuit, Esset et in superis notus ut inde plagis. Illic perpetuo uiuit feliciter ęuo Additus ętherię principibus patrię.

De duodecim apostolis

Petrus Primus apostolici coetus in sede locatus Petrus, Christe, Tuę pręfuit ecclesię. Multos ad sacrum tandem baptisma receptos Abluit et uiua purificauit aqua. Claudo inopique simul nummos atque ęra petenti Ęs certe nullum pauper et ipse dedit, Sed, dare quod nemo locupletum sufficit unquam, Concessit sano protinus ire pede. Tunc quoque non pauci, multoque stupore repleti, Haustam de sancto fonte bibere fidem. Ipse sed eiectus Solymas post terga reliquit Atque adiit gentes, Hieroboame, tuas. Ingessit maledicta mago tunc forte Symoni, Qui studio foedę ductus auaritię Diuinum donum uenale putabat et eius Esse emptor cupiit uenditor ut fieret. Si uis tanto igitur non execrarier ore, Nec tribuas precio sacra nec accipias. Hinc Lyddam ueniens Aeneam curat hiantem Vi morbi nodis membra soluta suis. Tabitha mox Ioppe fato collapsa resurgit Atque iterum illius uiuere coepit ope. Post hęc Cęsareę Cornelius incipit illi Gentili posita credere perfidia. Inde abiens Petrus sanctam remeauit ad urbem, Carcere ubi clausus ferrea uincla tulit. Sed miserante Deo tali se clade redemptum Protinus angelica uidit ut ille manu, Perrexit Romam magiaque dolisque Symonem Armatum uicit fortior ipse fide. Hic est ille Symon quem iam damnauerat ipse, Vt dixi, cupidum non fidei, sed opum. Tum demum lustris Romę iam quinque peractis Immeritam subiit rege iubente crucem. Cerne tamen quantum sese deiecerit ultro: »Me uerso ad terram figite«, ait, »capite; Haud ita sum dignus perferre patibula mortis Vt quondam Dominum nosco tulisse meum.« Vertice prono igitur pendens pedibusque supinis Sustinuit poenas martyriique necem. Occubuit corpus, petit ardua spiritus astra: Incipit hic Domino charior esse suo. Passus est anno a Dominica passione XXXVII.

Andreas Andreas, Petri quondam germanus et idem Discipulus Christi sicut et ille bonus, Achaię populos docuit; mox ponere iussit Plurima iam noto templa dicanda Deo. Hunc Egea furens crudeli uerbere cęsum Constituit turpi morte necare crucis Vanos esse deos dicentem quos colit ipse, Vtque uni Christo uota precesque daret. Semper quippe pio monitori irascitur ille Obdurat uitio qui nimis ipse suo. Andreas biduum pendens pręcepta salutis Auribus arrectis excipienda dabat. Plebs miserata uirum certę subducere morti Cum tandem uellet uel simul ipsa mori, Non tulit id sanctus finemque petendo laborum Orauit, cassę nec rediere preces. Nanque animam multo perfusus lumine spirans Tradidit hanc Domino protinus ipse suo. Exanimes artus Egeę pręsidis uxor Maximilla tegens contumulauit humo. O male dissimili mulier coniuncta marito, Te docuit pietas, impius ille fuit! Impietas poenam, pietas solatia carpet: Quam quis habere uolet, pręmia consideret. Iste necem tandem Patrarum passus in urbe Viuit in ętheriis iam sine fine plagis. Passus est anno a Dominica passione XLVII.

Philippus Audax in Scythica docuit regione Philippus Et multos Christo subdidit ille suo Atque ibi bis deno transacti temporis anno Ducitur ad Martis templa prophana dei. Stabat marmoreo bellator corpore Mauors, Armis terribilis, fronte oculisque minax. Huic dare thura deo dum cogitur ipse Philippus, Ingens ex aditis prodiit ecce draco Insiliensque duos rabido ferit ore tribunos Pręsulis et natum continuoque necat. Tabificus reliquos infecit anhelitus hydri Compulit et sancto credere uelle uiro. Cuius tunc iussu frangunt simulachra coluntque Erectam Christi, signa uerenda, crucem. O uerę fidei uis grandis: corpora surgunt Mortua quę fuerant, quę malesana, ualent! Tunc et apostolicis parens fera bestia iussis Excessit illo nil nocitura loco. Gentibus his tandem recedentibus inde Philippus Finibus Asiacis se positurus abit Extirpare uolens Ebionis dogma putantis Carnem non ueram, Christe, fuisse Tuam. Hieropoli Phrygię post hęc comprensus in urbe Bis septem ętatis lustra senilis agens, Nil metuens dum uera docet, crucifigitur ergo Et multo lapidum uerbere fractus obit. Illic illius sunt condita membra sepulchro, Ast animus cęli regna superna tenet. Passus est anno a Dominica passione XVIIII.

Bartholomęus Regia progenies Indorum Bartholomęus, Sponte tamen seruus, maxime Christe, Tuus: Vsque adeo seruire Tibi quam sceptra tenere Pręstat et innumeris imperitare uiris. Rura Lycaonię celeri percurrere gressu Et quondam patrios pergit obire lares Vt tam longinquis orbis Te nunciet oris Et doceat sanctam sub Tua signa fidem. Iccirco his ipsis patrio conuersa relatu Matthei studuit scripta legenda dare. Affuit et uirtus: ipso simulachra deorum Adueniente silent et reuoluta ruunt. Ipsius iussu demon conterritus illos Effugiens artus quos cruciabat abit. Ipso orante simul Polemi filia regis Vesanę mentis deposuit uitium. Hoc mouit regem et credens baptisma recępit Et baptizari compulit inde suos. Tam multis fidei subiectis Bartholomęus Impiger Armenię protinus arua petit. Albanum ueniens patitur tormenta tyranni Sacrilegi Astragis barbariceque feri, Qui uiuo pellem, uiuo caput abstulit idem: Constanti inuictus perstitit ille fide. Hęc igitur passus superata morte beatas Ingreditur gaudens Te duce, Christe, domos. Passus est anno a Dominica passione XLVII.

Iacobus Zebedei Ipse Zebedei Iacobus filius olim, Nunc factus magni filius ecce Dei, Et Samaritanis Christum simul et Solymitis Prędicat et quę sint inde tenenda docet. Transit ad Hispanos atque his monstrauit Iesum, Mox repetit fines, gens recutita, tuos. In quibus Hermogenem sibi subdidit atque Philetum, Qui freti magicę uiribus artis erant. Iudeos etiam lustralibus abluit undis: Hinc Abiatari pertulit inuidiam. Ipse Abiatarus mitris et honore superbus Discipulis Christi durus et asper erat. Hic igitur uerbis regem induxit Herodem Innocuum ut rigido disecet ense caput. Nec tamen iste necem sanctus passurus iniquam Immemor officii uel pietatis erat: Dum trahitur, quendam tristi langore leuauit Conspexit media quem recubare uia. Post hęc occisi rapuit Hispania corpus: Spiritus ętheria lętus in arce sedet. Passus est anno a Dominica passione X.

Ioannes Iacobi frater cęlebs et uirgo Ioannes, Charus prę cunctis, optime Christe, Tibi, Ille uolans summi super ardua culmina cęli »Verbum In Principio« uidit et exposuit. Commemorans pia gesta sui Dominique Deique Veridico clarus fulget euangelio. Ex Epheso Romam tractus feruente nequiuit Lędi oleo: lętus, dum coqueretur, erat. Exulat in Pathmo, cecinit tunc multa futura Diuino edoctus rite ministerio. Inde Ephesum rediens Drusianam suscitat, ipsum Cratonem Christo fecit habere fidem. Credidit hic gemmas quas dudum fregerat ipse Sanatas cernens illius esse manu. Inde duos iuuenes conuersos forte Ioannes Pauperibus gazam qui tribuere suam Vt uidit tristes, formans de sentibus aurum, De scrupis gemmas fecit utrique satis. Ast illi uisis moniti post fata loquentis Se male diuitias concupiisse dolent Atque iterum temnunt. Penitentes suscipit ipse Et monet inceptam firmius ire uiam, Spernere terrenas res omnes, quęrere regnum Promisit Dominus quod dare pauperibus. Tunc pedibus calcauit opes uersisque priorem Continuo rebus restituit faciem. Balneaque ingressus nota impietate Cherintum Protinus ut uidit, retulit inde pedem Et: »Fugiamus«, ait, »ne nos domus ista ruina Opprimat in cuius parte Cherintus adest.« Post hęc orando subuertit templa Dianę, Quique aderant uero se dedidere Deo. Mox Aristodemo propinante antistite uirus Hausit inoffensis, res noua, uisceribus. Corpora quin etiam tali consumpta ueneno Pristino uitę reddidit officio. Antistes cernens, cernens miracula consul Cumque his accipiunt cętera turba fidem. Ipse autem tempus durauit ad usque Traiani Vnus cuncta Asię sacra sacella regens. Annos huic centum minus uno contulit ętas, Ętatem uiuit sed modo perpetuam. Obiit anno a Dominica passione LXVIII.

Thomas Didymus Didymus ipse Medos, Hyrcanos, Bragmanas idem Persasque et Parthos Armeniosque docet. Gondophorum regem credentem fonte perenni Lauit: res miras credidit ille uidens. Tum pręter puerorum coetus ac mulierum Sunt hominum pariter milia lota nouem. Sed, magis extremos postquam transiuit ad Indos, Lauit, qui Christo dona tulere, magos, Atque oculis captam Synticem cernere fecit, Reginęque simul sacra lauacra dedit. Illa minus fidi thalamos uitare mariti Coepit et immundum, foemina munda, thorum. Causa patet: nimia tunc rex excanduit ira, Suppliciis Thomam uexat et excruciat. Carcere concludit cęlibem, super igne micante Nudato cogit protinus ire pede, Mittit in ardentes flammas; tamen ipse superstes Commendat Domino se sine fine suo. Mox, ut adoraret Phoebi simulachra, iubetur, In cinerem Phoebus sed reuolutus abit. Turba sacerdotum tumidas exarsit in iras Et sanctum perimunt confodiendo uirum. Monstrauere suas uires pręstare deorum Viribus: hi pugnant, Phoebus at ipse iacet. En diuum uirtus uotis et thure colenda, Quando suis famulis est minus illa potens! Vis tamen ista uiri potuit discerpere corpus, Non potuit stabilem tempus in omne fidem. Hac animo magno defensa, Didyme, uictor Pręmia de Domini nunc capis ampla manu. Vrbs Edessa quidem corpus ueneratur et ossa, Spiritus angelico gaudet adesse choro. Passus est anno a Dominica passione XLVII.

Mattheus Mattheus, hic Leui quondam cognomine dictus, Diuinum Christi scripsit euangelium. Hic in Iudea doctrinę semina sanctę In Macedum campos sparsit et Ęthiopum. Metropolis Nadabar circumdata moenibus altis Stabat, diues opum, Marte uirisque potens. Hunc eunuchus ibi quem iam baptisma Philippi Abluerat proprio suscipit hospitio. Ex urbe hac igitur Zaroem Zaroisque sodalem Ille Arphaxatum fecit abire procul Euicit quoniam certantes carmine diro: Illinc exactos Persidis ora tulit. Egippi regis natum de morte redemptum Restituit uitę restituitque patri. Id dum miratur, regis mens credula fecit Tunc baptizari seque suosque simul. Hirthacus at regni post hęc successor amore Egippo natę captus Iphigenię, Dum sibi coniugio, sed frustra, posceret illam (Nanque erat hęc Christo uirgo dicata Deo), Iratus sancto, qui iam sacrauerat ipsam, Transadigi orantis cuspide terga iubet. Atque ita iustitiam retinens uitamque relinquens Mattheus uitę dona perennis habet. Passus est anno a Dominica passione XVII.

Iacobus Alphei Alpheo genitore satus, cognomine Iustus Moribus atque suis, hic Iacobus erat. Extitit hic Dominęque nepos Dominique minister, Sed Domini frater dictus ob effigiem. Natus erat sanctus, sed sanctus coepit haberi Cum coepit dubios promere barba pilos. Carnibus abstinuit nec uini pocula sumpsit, Nullo illi placuit tempore tonsa coma. Non unguenta quidem fuerant nec balnea curę, Sed sine fraude fides et sine labe pudor. Huic licuit soli sanctorum sancta subire, Hunc quę uelabat linea uestis erat. Orandi huic usus submisso poplite creber Callorum adduxit duritiem genibus. Tempore quo calicem diuinaque pocula sumpsit, Vllos esurum se negat esse cibos Donec post dura Christum supplicia mortis Surrexisse suo nouerit a tumulo. Exurgens igitur Dominus se reddidit illi Paneque porrecto: »Vescere, frater«, ait, »Ipse ego quippe tuus deuicta morte magister Iam uiuo uacuum destituens tumulum.« Post hęc crudeles Albino autore Leuitę Exercere odiis constituere pium. Vt neget esse Dei Christum de germine natum, Vrgent, impellunt uiribus atque minis. Cum tamen in cassum conatus cęderet omnis, Irati insontem perdere morte parant. Intorquent lapides et multis ictibus illum Deturbant alto deiiciuntque loco. Voluebatur humi confractis cruribus orans Ignoscique suis hostibus usque petens, Vt ueri ignaris; orantis fuste cerebrum Percussum excutiunt: sic obit ille diem. Tanta autem pietas fuit illi et gratia uitę (Si quid Iosepho credere teste licet) Illius ut propter cędem deleta putauit Hebrea gens urbis tecta fuisse suę. Martyrii lętus nunc tempora cincta corona Ostentans Christo iungitur ille suo. Passus est anno a Dominica passione XXXI.

Symon et Iudas Thadeus est Iudas dictus, Symon ipse Zelotes, Iacobi Iusti frater uterque fuit. Thadeus in Mediam Domino mandante recedens Abagari regis iussit abire lepram. Indeque profectus genti quoque prędicat illi Tygris et Euphratis quę cohibetur aquis. Instruit et populos rapidi qui littora Ponti Longa tenent, Asię qui quoque rura colunt. Persidis hinc terras peragrant cum fratre Symone Atque pio subdunt milia multa iugo. Inter quos etiam regem Babilonia cuius = Paruit imperio, nomine Vardachium: Non ipsum solum, sed qui quoque terga sequuntur Quique latus cingunt quique pręire solent. At postquam est urbis Senarię ad moenia uentum, Sunt iussi uanis sacrificare deis. Ecce autem templum: uix succedentibus illis Imo saxa ruunt effigiata solo Nec falsi potuere dei consistere coram Illis qui ueri signa tulere Dei. Turba sacerdotum subito commota furore Inuadunt sanctos et laniando necant. Sed nil proficiunt: terra simulachra iacebant, At sanctos cęli regia celsa tenet. Passi sunt anno a Dominica passione XLVII.

Matthias Iste tribus Iudę Bethlemi natus in urbe Implet apostolicum sorte datus numerum, De medio quoniam sublato nomine Iudę, Iudę, qui Dominum uendidit ęre suum. Cum tamen e geminis foret unus sufficiendus, Visa est Matthiam sors cecidisse super. Explicat hic Christi Iudea per oppida leges Nil metuens Domini iussa sequendo sui. Inter discipulos iam post miracula claro Mors equidem soli non uiolenta fuit. Sunt quoque qui dicant Romano more securi Postremo iussum supposuisse caput. Ossa prius Romam, Treuerim translata deinde: Cęlesti fruitur spiritus ipse bono. Obiit anno a Dominica passione XLVII.

Paulus Ante quidem Saulus, Paulus post nomine dictus, Ex Beniamina prodiit iste tribu. Ciuis erat quondam Iudeę Giscalis urbis, Nunc ciuis regni, Christe beate, Tui. Illum tu, quoniam malefida mente furentem, Contrita subito uerbere fronte domas. Quique lupus fuerat, posthac mutatus in agnum, Inter oues coepit se numerare Tuas. Electum uas, Christe, Tibi de uase prophano Factus portauit nomen ubique Tuum. Dignus apostolici iam tandem iuris honore Iudeis aperit allophylisque fidem. Conuerso demum Paulo proconsule Cypri Credentis Pauli nomina Saulus habet. Difficile est dictu fuerit quam sedulus idem, Quam fugiens oci, quamque laboris amans, Quot loca quotque urbes peragrans terraque marique Officio fuerit functus apostolico, Quotque homines idem puro baptismate lauit, Vel quam scribendi solicitauit opus. Dicitur illius monitis Dionysius olim Diuinum humano pręposuisse sophos. Ille Elymam fecit, magica ne falleret arte, Integris oculis cernere posse nihil. Insanam uatem prędicentemque futura Spiritus effugit iussit ut ille fugam. Illius uirtute suis incedere plantis Coepit quem claudum fuderat ipsa parens. Euthicus uitam, Publi pater ipse salutem Accipit, hic ęger, mortuus ille quidem. Et cum uiperei pateretur uulnera morsus, = Ipsum lęserunt sęua uenena nihil. Pręterea uirtutis amor, reuerentia Christi Omni illum uitio fecit abesse procul. Inde animi imperio corpus seruire subegit, Frigore, uigiliis esurieque domans. Nulla illum potuit metuenda iniuria sortis, Nulla malignorum uertere nequitia. Magna animi uirtute tulit conuitia, rixas, Fraudes, insidias, uerbera, uincla, minas, Totque ictus lapidum, toties iterata flagella, Multa etiam terrę, multa pericla maris. Denique sanguinei corda indignata Neronis Pertulit abscissis ceruicibus gladio. Corporeis igitur uinclis hac cęde solutus Felix ętherios gaudet adisse lares. Nunc arcana uidet quę quanuis uiderit ante, Perfruitur summo nunc tamen ille bono. Passus est anno a Dominica passione XXXVII.

Barnabas Cypria progenies Barnabas atque Leuites Luca teste sacro pneumate plenus erat. Hic collega datus Paulo fuit urbeque Tharso Inter se iuncti longius ire parant. Adueniunt ipsam Antiochus quam condidit urbem, 5 Hic sanctas leges mira operando docent. Et dum baptizant in Christi nomine multos, Hos primos Christi- turba uocauit -anos. Cumque forent Lystris, ingentibus omnia factis Complent et populus credidit esse deos. Tunc illi plebis miserando errore grauati Exclamant tunicas dilacerando suas Se non esse deos, sed de mortalibus ambos Mortalique illis conditione pares, Atque ideo uenisse quidem ut per deuia lapsos Ad rectum reuocent religionis iter. Mox Paulum iratum post quędam facta Ioanni, Qui iam discipulus nomine Marcus erat, Barnabas alio uertens uestigia liquit. Non tamen improbitas dissociauit eos: Hic pius, ille magis contra commissa seuerus Extitit; aut nutus numinis istud erat, Vt per digressos peragratis pluribus orbis Partibus in plures gratia sparsa foret. Post hęc Barnabas Cypri docet et Salaminis Matthei secum scripta sacrata ferens. His morbo affectos tangens langore leuauit, Hęc relegens uitę pharmaca certa dabat. Hunc Salaminę gens tandem impia Iudeorum Flagranti impositum iussit obire rogo. Atque ita martyrii redimitus et ipse corona Adhęsit Domino lętus ouansque suo. Passus est anno a Dominica passione XI.

DE QUATTUOR ECCLESIĘ DOCTORIBUS

De laudibus diui Hieronymi carmen Delmatię lętis olim generatus in oris Hieronymus toto notus in orbe fuit. Inter Catholicos unus facundior omnes, Iudice me, magno nec Cicerone minor. Cecropia doctus lingua doctusque Latina, Hebraicos didicit Chaldaicosque sonos. Felix tam uarię donis donate loquellę, Ingenio multum, nec minus arte ualens! Te Scripturarum castigatore recessit Omnis ab utroque menda fugata libro. Te monstrante patent sensus et enygmata uatum, Iam licet obscuris nil titubare locis: Sic sole infuso tenebras uanescere noctis Cernimus et nubes flantibus etesiis. Te bellante piis uerterunt terga prophani, Perpetuus nostris hostibus hostis eras. Te duce, prostratis erroribus, alma triumphat Ecclesia et laudes concinit usque tuas. Tu nobis consulta, modos monitusque dedisti Per quos alta poli scandere ad astra datur. 20 Nec tamen ista magis uerbis calamoque docebas Quam uita et factis, uir memorande, tuis. Nam Latium linquens Syrię deserta petisti, Sacco membra tegens esurieque domans. Illa angusta specus muscoque uirentia saxa, Nudaque paupertas assiduusque labor, Cur sint, Roma, tuis tectis pręlata superbis, Cur tot diuitiis delitiisque tuis? Noscere si cupias, rerum metire suprema, Et causam disces finis ab indicio. Ille etenim potuit qui talia spernere multa Contentus paruo, nunc bona summa capit. Nunc fruitur cęlo, sed quo quoque tempore terras Incoluit, mira dote beatus erat. Mentis enim leuibus transcendens ęthera pennis 35 Non semel angelicos fertur adisse choros Et sanctos uidisse patres, uidisse sedentem Fulgentemque super culmina summa Deum; Sępe supernarum pastus dulcedine rerum Ieiunus totas perstitit hebdomadas; Illi terribiles se submisere leones Nec dedignati sunt sua iussa sequi. Nullus tunc domitor, uis nulla subegerat illos, Et caput imperio supposuere suo. Grande uiri meritum, cui grex quoque mutus honorem 45 Pręstitit et sęuę quem coluere ferę. Grandius hoc tamen est: illius nomina diri Demones horrescunt effigiemque cauent; Illi uota homines persoluunt sępe periclis, Sępe graui erepti protinus exitio. Ossa uiri, Solymis defuncti, Roma recępit: Illius meritis hoc quoque credo datum. Christus nanque mori Solymis elegit et idem Ecclesię Romam pręstitit esse caput.

Ambrosius Ambrosio eloquii, si uera est fama, futuri Certa nimis puero signa dedistis, apes, Dulcibus implentes patulas tinnitibus aures Atque aliter dulci labra tenella fauo. Hoc magno si credimus euenisse Platoni, Cur non et magno credimus Ambrosio? Par fandi splendore fuit, moderamine uitę Sanctior et ueri cognitione prior. Hic postquam Insubrum pręses peruenit ad urbem, Pontificis fungi cogitur officio. Tunc morum monstrauit iter, consurgere lapsos Iussit et exterso cautius ire pede. Oderat aduersos fidei, nisi dogmata praua Linquere iam uellent, et Tua, Christe, sequi. Intrepidus sęuos dum criminis arguit idem Induperatores, compulit esse pios. Ecclesię firmum columen fuit, inspice quicquid Scripserit, hoc dices uerius esse nihil. Inspice, pręterea, quicquid, dum uita manebat, Gesserit, hoc dices iustius esse nihil. Ergo sydereum merito conscendit Olympum Et fruitur summis perpetuisque bonis.

Augustinus Augustinus erat stabilis defensio ueri, Et certum falsi dogmatis exitium. Ardua deplanans, dubiorum lubrica firmans, Errorem a nostra depulit iste fide. Credere mente Deo si uis magis ipse fideli, Quę sunt scripta suis, disce, uoluminibus. Et si uis morum cultu pręstare piorum, Disce quid in uita fecerit ille sua.

Gregorius Pontifex Maximus Pręsul Iulęę fuerat Gregorius urbis, Cui datur inuito pontificalis honor. Mens humilis fastum fugiebat, tam magis ille Tanta superferri culmina dignus erat. Tunc tamen efulsit melioris lumine uitę, Cum magis eximio pręstitit officio Accreuitque illi sanctorum gloria morum, Auctus et est uerę religionis amor. Maior cura fuit miserorum pascere uentres Et plebem uerbis instituisse piis, Promere scripturę sensus atque ędere multa, Seruantur sacris quę recitanda locis. Magna dedit, maiora capit nunc munera cęlo, Consors imperii, Maxime Christe, Tui.

PREPJEVI

Ad Virginem beatam

M. Marulus Hieronymo Papali salutem.

Nuper petenti tibi ut Francisci Petrarchę, inter Thuscos poetas facundissimi, de beata Maria matre semper uirgine cantilenam suo uernaculo sermone compositam Latinam facerem, negare non potui, licet enim partim ingenii eruditionisque meę paruitas, partim ipsa uertendi difficultas ab eo me non parum dehortarentur. Sunt quippe linguarum proprietates quędam ita natura comparatę ut multa quę in alio idiomate apte, apposite lepideque dicuntur in aliud conuersa degenerare uideantur atque deficere.

Cum tamen hanc tuam postulationem consyderassem non nisi ab animo ipsi sanctę deiparę Virgini deditissimo proficisci, quod poscebas recępi me facturum. Alioquin eandem ipsam sanctorum omnium Dominam offendere mihi uiderer et tibi in amore minus respondere si talibus uotis tuis, tam iustis, tam piis, refragari uoluissem. Accipe igitur a me munusculum quod promiseram, elego carmine utcunque concinatum et, si cythara tua, qua cum Musis posses contendere, minus fortasse dignum, at tamen ab amicicia nostra non alienum, quando quidem non tam opera amicorum ęstimanda sunt quam animus. Exiguum etiam magni beneficii loco habendum est, quicquid pro uiribus pręstatur.

Tu si quam mihi gratiam referre curabis, ea erit cumulatissima si eidem Virgini, cui te penitus mancipatum uideo, me plurimum commendes, tum etiam si in decantandis uersiculis istis tuum acroma, tuos phtongos, rithmos, tonos tuumque melos exerceas, minime quidem ad meorum humilitatem ineptitudinemque uerborum respiciens, sed ipsius, cui dicata sunt, sanctitudinem maiestatemque contemplans. Id si feceris, non Orphea non Lynum non Thamiram non Amphionem, neque Echiona neque Ariona neque Demodocum neque Terpandrum, nec Simonidem nec Timotheum nec crinitum a Vergilio nostro Iopam desyderabimus. Tu unus pro omnibus satis eris.

Vale!

Ad Virginem beatam O pręstans facie Virgo, quam clara coronant Sydera, quę radiis Solis amicta nites, Sol summus casto quam sic dilexit amore Luminis ut plenam iusserit esse sui: Et me cogit amor laudes Tibi dicere cantu, Id tamen absque Tua Musa pauescit ope. Ergo, precor, faueas; nescis Tu uota precantum Spernere, commendat quos Tibi uera fides. Si Te igitur nostri fortuna miserrima tangit, Nunc aures precibus pande benigna meis. Nunc sorti succurre meę, regina superni Sis licet imperii, sim cinis ipse licet. O sapiens Virgo prudentumque agminis una Primaque uirgineos inter habenda choros, O fidum miseris atque impenetrabile scutum Contra fortunę tela minasque necis, O fessi requies animi certumque leuamen His quorum mentem feruida cura coquit: Illos, quęso, oculos quibus expirantia nati Ora uidens flebas icta dolore graui Ad sortis conuerte meę seriemque statumque, Meque Tuo auxilio consilioque iuua. O splendore micans cunctorum Virgo bonorum Editaque ex illo cuius es alma parens, Pręsentis uitę lumen lumenque futurę, Ianua stelliferi semper aperta poli, Filius ille Tuus, Virgo, Regisque deorum Aetheria ad nostras uenit ab arce domos Teque unam elegit per quam conuerteret Euę In lusum planctus inque iocos lachrymas. Ergo Tui nati tanto me munere dignum Effice, nanque Tibi talia posse dedit. Iam Tu gemmato regni diademate fulges, Iam Tibi submittunt castra superna caput. Mens humilis super alta tulit Te culmina cęli, Quo, precor, ascendant quas Tibi fundo preces. De Te fons placida manans pietate repleuit Terrarum uacuo quicquid in orbe patet. De Te iustitię Sol ortus nocte fugata Inuexit ueri dogmatis ecce diem. Filia, sponsa, parens: tria nomina colligis in Te, Tanta Tibi merito sunt data dona Tuo, Tu magni superum Regis dignissima mater, Qui soluit duro sęcula nostra iugo Et libertatis donauit munere mundum Vinclisque ereptos duxit ad astra patres. Eius, quęso, meum transfigas uulnere pectus Quo magis hunc qui me tam bene amauit amem. Te gentes populique omnes mirantur et omnis Te pariter diuum turba uerenda stupet, Nanque Tibi similis sanctarum nulla dearum Esse potest, primi sit licet illa chori. Te casti mores, humilis mens, gestus honestus Et semper sacro pectus amore flagrans Effecere quidem dignam quę sola maneres Perpetuum magni numinis hospitium. Esse igitur poterit per Te mea libera uita Tantis quas patior solicitudinibus, Si tamen in nobis, seges est ubi multa malorum, Germinet oratu gratia multa Tuo. Hinc humilis flexoque genu Te postulo supplex Vt mihi sis uitę duxque comesque meę Vtque meos gressus per deuia lustra uagantes Compellas recti tramitis ire uiam. Virgo potens lucis, tenebrarum nescia, nostrę Fluctibus in mediis sydus et aura ratis, Aspice quam sęuę feriant mea uela procellę Concutiantque meum quanta pericla caput. Affer opem misero, lasso succurre clienti, Auxilium tardet iam mora nulla Tuum. Exigit hoc ętas: albent mea tempora canis, Pallent ora, cutem ruga senilis arat, Caligant oculi, patulę, surdescitis, aures, Vix geritis, tremuli, dorsa repanda, pedes. Denique ad extremos ęui peruenimus annos, Nec tamen auxilii spes mihi parua Tui est. Peccaui, fateor (quis enim sine crimine uiuit?), Sed rogo ut ipsa meis iam medeare malis, Ne super his Coluber possit ridere superbus Meque Tuam frustra poscere dicat opem. Tanquam non semper promptum Tibi soluere uinctos, Aut non concessum iustificare reos! Quin potius sis, Virgo, memor quia culpa reorum Te matrem ueri fecerit esse Dei. Exiit humanis indutus carnibus ille Quas de uisceribus traxerat ecce Tuis Et Tibi dona dedit nulli donata priorum, Vt sis intacta uirginitate parens. Vide igitur quantis impleui questibus auras, Quales heu gemitus corde dolente dedi, Quos lusus qualesque preces, quot carmina frustra Effudi fragili captus amore miser. Immo ex quo genitum ripis tulit Arnus Ethruscis, Nulla fuit nobis absque labore dies. Nunc has, nunc illas partes peragrauimus orbis Per terras, per aquas perque pericla maris. Deinde decus formę mortalis, dulcia uerba Et motus casti signa pudoris habens Inuasere meum feruenti pectus amore Subiectumque suo detinuere iugo. Iam, quoniam teritur tempus mihi, Diua, supremum, Ne cessa rebus consuluisse meis. Ecce dies nostri per plurima crimina lapsi Hei mihi quam celeri pręteriere fuga! Tam cito Threicio cornu uolat acta sagitta, Ventorum rapidus tam cito turbo uolat. Pręteriere dies, mors nigris obstrepit alis Et curuam falcem iam furibunda quatit. Hinc rogo, me tanto subtractum, Virgo, periclo Dirige per uitę iam melioris iter. Illa ego quam quondam totis affectibus arsi Occidit et gelido marmore tecta iacet, Et mea decedens affecit corda dolore, Corda sed hęc semper flere iubebat amor, Milleque me uario iactabant turbine curę, Illa sed unius nescia semper erat. Quam quoque si nosset, nunquid non firma manerent, Quę coluit semper iura pudicicię? Quod nisi certa foret castę sententia mentis, Dedecus hausisset illa, sed ipse necem. Nunc Tu, syderei dominatrix maxima mundi, Tu dea, si fas est Te uocitare deam, Tu uirtute potens, altę Tu munere mentis Prędita, Tu cunctis condecorata bonis, Da mihi quod per se non nostra potentia pollet, Vt mea iam cesset corda agitare dolor, Vtque uelim quod uelle decet, quia certa salutis Spes erit inde mihi, gloria magna Tibi. Nam Tibi posse datum quantum Tibi uelle supersit, Erigere afflictos, pręmia ferre piis. Nec tamen ut magni me pendas, posco, sed illum Qui nos ipse suam fecit ad effigiem, Nec quam uilis ego spectes, sed quantus ubique est Non dedignatur qui meus esse pater. Maiestas immensa Dei nostrique Tuique Te facilem pręstet propiciamque magis. Mens animusque mihi stupuit ceu Gorgone uisa, Sed tamen assiduis fletibus ora madent, Fletibus heu cassis; sed Tu, sanctissima Virgo, Imple, precor, lachrymis uiscera nostra piis, Vltimus ut saltem moeror mihi non sit inanis, Nec qui coenosis commaculetur aquis, Sed purus nitidusque fluens simul abluat omnes Erroris maculas munditiemque paret, Et sese ad uoti referens primordia nostri Exoret pacem iam mihi perpetuam. Virgo fouens humiles meritoque perosa superbos, Tangat Te nostrę conditionis amor. Principium commune hominum Te flectat ut istam Iam Tibi deuotam suscipias animam, Quę, si mortalis labentia munera formę Cum tanta ac tali nouit amare fide, Nonne magis sacri decus amplexabitur oris Cuius et ipse Deus captus amore fuit? Si mihi forte Tuę dabit alta potentia dextrę Fortunę ut cursu prosperiore fruar, Ingenium, linguam, calamum, suspiria, fletum, Cor, curas omnes, Virgo, dicabo Tibi. Ergo magis tuta timidam statione carinam Siste, diu ualidis illa feritur aquis, Et noua mutatę uerso moderamine mentis Vota uidens placidis nutibus illa foue. Aduentat suprema dies, discrimine paruo A gelido durę limine mortis abest. Sic properant anni, fugit ętas, tempora semper Prępetibus pennis irrequieta uolant. Interea stimulis mea mens agitatur amaris Conscia delicti iustitięque memor. At Tu, Diua, omnes uincens pietate fideque Quascunque ętherii continet aula poli, Me commendatum, mater mitissima, nato Redde Tuo (precibus annuet ille Tuis) Vt, quem credentes hominemque Deumque fatemur, Hic felix adsit propiciusque mihi, Et cum finis erit, cęlestia limina pandat Egredienti animę spirituique meo.

Fragmentum

Panegyris ad Iohannem Antonium Dandolum O ego si tali condenda in carmina cantu ire queam qualem ... Biblioteca Colombina, Sevilla, Abecedarium B (columna 1200, nota 25): O ego si tali condenda in carmina cantu ire queam qualem · 10808 ·

INCERTUM

1. Dialogus sepulti et viatoris »Da tumulo pia uerba, precor, quo nunc iacet is qui Non sentit lites iurgiaue ulla domi.« »Macte uir ingenio, flores uer spiret ad urnam, Dent pacem cineri numina. Da precium!« »Do precium: fuge iura thori, fuge iura mariti, Non tibi erunt lites iurgiaue ulla domi.« »Quid faciam? Ducta est. Misero succurre marito!« »Ducta est Parthenope si tibi, uiue Senis!«

PRILOZI

[1.] Franciscus Natalis Marco Marulo in Valle Surda commoranti Cultor et antistes Surdę, celeberrime, uallis, Marule, perpetui Regis amator, aue! Cuius in auxilium fidei dictamina nostrę Plura uigent scriptis annumeranda sacris, Cuius honoratę uolitant insignia phamę Pręmia, Pieriis digna referre modis. Scire uelis fortasse, tui quid, Marce, sodales Quid faciant fratres, quid pia mater ait? Ipsa tuos patria infęlix qua mente recessus Pertulerit, numquid fleuit amica cohors? Barbarus haud ęquo dictus cognomine quęstor Te loquitur, de te somnia plura refert. Si quis ait scriptum quod te misisse, »Salutat«q> Interogat, »num me Marulus anne meus«? Huic ubi pro certo missam uidet esse salutem Labuntur lachrymę męsta per ora pię. Moribus excultis Aloysius atque Marinus Heu ueluti amissum te sibi uterque dolent; Hi prece sollicita sacratum numen adorant Vt possint tecum uiuere siue mori. Nicoleos sine te Petrarcha nec incubat aris Vt prius, oranti tu sibi in ore sonas. Te meminit superos tacita si uoce fatigat, Te licet absentem nocte dieque refert. Carmen ubi accepit factum de Virgine Sancta Hieronymus, de te, Marule, mira canit. Hoc sonat ad citharam, laudat per compita, stringit Pectoribus, grates hoc tibi semper agit. Incolumes tibi sunt fratres, charissima mater Viuit adhuc, sine te si sibi uita foret. Heu patria altisonas subicit gemebunda querellas Vulsa comam, lacerum pectus et ora notat. Nam modo qui fueras Spalatensi solus in urbe Omnibus exemplar consiliumque decus, Tam cito raptus abis, abiit tecum omnis honestas Et probitas uitę relligioque fides. Nos sine te lęti nequaquam uiuimus, auget Tot mala nostra tuę facta ruina fugę. Viuimus, et si uis nostram cognoscere uitam Accipe, pars animę maxima, Marce, meę. Egredere e muris, nihil est nisi Turchicus horror, Preda cruenta, neces, flamma, querella, fuga. Villicus accurrens albo et sine sanguine uultu Dat captiuorum nomina, bella refert. E speculis custos trepidi dat signa tumultus: »Heu fuge«, conclamat, »pręcipitato fugam!« Quisquis ad arma uocans se preparat, arma resultant, Arma gerit iuuenis, currit ad arma senex. »Pax intra muros tamen est laudanda« sed inquis, »Hęc solet externum sępe leuare malum.« O utinam pax ista foret, maiora sed intus Bella tument, odiis, heu, maledicta nouis, Qualia Romulei nunquam uidere nepotes, Ętas non uidit qualia nulla prior. Natus it in patrem, sęuissima filia matri est, In socerum dirus suscitat arma gener, Frater in auxilium fratris non sperat, amico Nullus amicus adest, nunc nepos odit auum. Cognatum, cognate, caue! Stat quęque sorori, Tamquam priuigno sęua nouerca, soror. Iurgia, si rixas, si quas conspexeris iras, Sęuitiam, lites conuiciumque, dolum, Protinus accurrit populi non parua corona, Interoga quid sit: ista propinquus agit. Nullus amor; quę sint miseris solatia rebus? Prospicis arma foris, prospicis arma domi. Interea foelix tu lęta mente reponis Ocia candidulis candidiora rosis. Integer espectans aethernę pręmia uitae, Irrides nostri temporis exicium, Inconcussa fides suffert tentamina mundi, Concilias Christum dum tibi, Marce, tuum, Quem pro Francisco uelis exorare misello, Perpetuo sic te donet, amice, bono.

[2.] Franciscus Natalis ad Marcum Marulum de obitu Valerii fratris Marule, Socraticę non dispar gloria uitę, Pręualido fultum robore pectus habens, Exemplar uirtutis, honos, lux, Marule, nostri Temporis, o patrię uita salusque tuę! Tramite qui recto diuinę sedis ad urbem Tendis et inuitans dirigis hinc alios, Quid mandata Dei iubeant qui solus ad unguem Obseruas, plures dinde docere cupis. Sub pedibus Fortuna tuis regina triumphans Terribiles uinclis ferre coacta manus. Mors et fata deum, quid sint cęlestia nosti Iura, quid humana conditione subest. Quam miserum est mortale genus fluitansque caducum, Vt rosa florigero languet adempta iugo! Nosti quam subito mutantur gaudia luctu, Alitis acta modo quam breuis hora fugit. Confiteor graue sit damnum, grauior quoque poena, Nonnullum ex charis occubuisse tuis. »Frater erat«, dices. Carissima pectora fratris Heu miser ipse gemo perpetuoque gemam! Huius nomen erat quanta probitate fideque Te docet et quali laude ferendus honos! Quis dubitat clarę quod erat uirtutis amator, Nobilis in bello nobiliorque toga? Huic inerat gratę quędam pręstantia formę, Ingenium, probitas consiliumque, decus. Non sibi, sed patrię charisque uigebat amicis, Iuuerat ignotos auxilioque suos. Doctus, honoratę meruit pręconia uitę, Mellifluum fundens semper ab ore fauum. Adde quod ille quies studiorum, Marce, tuorum, Ille tuis curis dulce leuamen erat. Dum fuit hic, dulces Musarum expromere foetus, Ęonidum poteras sollicitare nemus. Sed quid ego hęc referens uulnus in uulnera condo Et lachrymas lachrymis associare parem? Occeano fluctus, frondes cur frondibus addo, Ęquoribus pisces, sidera curue polo? Viuit adhuc neque enim mortales exuit artus Ipse tuus uita frater amabilior. Improba Mors cuius corpus dum dente maligno Stringeret, horrisonas incutiendo minas, Sic ait: »Obsequium uideor, non uulnera ferre Huic ego. Cur morsus non timet iste meos? Sollicitat quem non duri uiolentia fati, Dirruet imperium forsitan iste meum.« Cui Valerus placida compostus mente, quieto, Inperturbato reddidit ore sonos: »Omnibus esse soles rabida truculentior ursa Quis placuit uitam labe notare suam. Ferrea qui subeunt prauę retinacula mentis, Ferentur semper turbidiore metu. Ast quibus ętherei feruens in uertice coeli Astrigero mens est, cura perenis, amor, Ast quibus immensum decus immortale per ęuum Fulget et ęternum pręmia clara uigent, Pace tua nunc sit, Mors o sęuissima, dictum: Hi tibi nil debent, non meruere mori. Mortem nemo timet nisi qui cum crimine uixit: Qui bene uiuit habet sub ditione necem.« Dixit et in uerbo medium sibi protulit unguem, Intrepidus cęcę probra futura deę. Ergo age continuo non indulgere dolori, Marce, uelis! Lachrymis, Marule, parce piis! Ex quo nil timuit leti discrimina frater, Certa hęc fraternę signa salutis habe.