CroALa: documentum

Documentum andreis-m-epith.xml in db croala0

Matthaeus Andronicus Tragurinus Epithalamium in nuptias Vladislai Pannoniarum ac Boemiae regis et Annae Candaliae reginae

Matthaeus Andronicus Tragurinus reverendissimo ac generosissimo domino Nicolao de Chiiak electo Chienadiensi perpetuam felicitatem.

Omnes cuiuscunque notae auctores, praesul reverendissime, quos hactenus videre contigit, nullum opus, qualecunque id esset, sine dedicatione ediderunt, causam opinor esse livorem ac vitiligationem, amplum sane malum, et quod ne divinis quidem ingeniis pepercit: hinc Zoilus ille Homericus, hinc notissimum adagium arbor suspendio eligenda, cuius mali hoc unum remedium non illa solum nunquam satis laudata antiquitas, sed nostra etiam tempora antiquitatis pertinaciter aemula esse censuerunt. Emissurus itaque epithalamium in nuptias invictissimi ac felicissimi Pannoniarum ac Boemiae regis Vladislai et serenissimae reginae Annae Candaliae multum diuque dubitavi, cuius praesidio tutissime in medium prodiret, nec ullus sane magis idoneus te uno se mihi offerre potuit, qui nobilitate paterna splendidissimus maternum genus ab illo regum omnium principe Matthia ducis, qui annos decem et octo natus episcopatu Chienadiensi insignitus fuisti, quae dignitas licet ampla admodum sit et vix ulla ex parte regia celsitudine inferior, tamen, si quis eam cum exactissimis animi tui dotibus conferre velit, non episcopatum tibi, sed te episcopatui ornamento esse procul dubio inveniet. Accedit his eximia Latinae linguae cognitio, quam annis quinque continuis in Patavino gymnasimo gymnasio non absque summa totius studiosae iuventutis admiratione non hausisti modo, sed etiam exhausisti tanta omnium veneratione, quanta nulli unquam provinciali iuveni in quovis Italiae gymnasio contigit, quae res quam tibi apud tuos auctoritatem adauxerit, vel hinc unicuique patet, quod inter omnes regni Pannonii episcopos ac proceres unus nondum vigesimum aetatis annum transgressus electus es, qui orator adventui serenissimae reginae occurreres et cum Veneto senatu de rebus maximis ac dificilimis ageres. Haec itaque quum in te vero veriora unusquisque agnoscat, visum est hoc qualecunque opusculum meae summae erga celsitudinem tuam observantiae testem offerre, quod si tibi acceptum erit, mecum praeclarissime actum existimabo omnes invidorum ac detrectatorum procellas pili (ut aiunt) facturus.

Vale, virtutum omnium unicum columen.

Epithalamium Matthaei Andronici Tragurini in nuptias Vladislai invictissimi ac felicissimi Pannoniarum ac Boemiae regis et Annae Candaliae reginae serenissimae. Nondum intemptatas pubes irruperat undas Thessala Phrixei cognatum velleris aurum Exposcens necdum refluo vada concita motu Consertisque iugis artatum evaserat aequor Puppis Hyperboreum Minyas vectura sub axem, Peleus eximiis quum iam virtutibus auctus Sumpserat Emathiae sceptrum populosque regebat Haemonios, icto qua cognita pascua Phoebo Amphrysus placido sinuosus flumine lambit; Sed nec adhuc magnae Thetidis flagrarat amore Nec sociare toros taedasque subire iugales Certus erat. Coeunt proceres cladique precantur, Fatalem Phrygiae terris ut reddat Achillem, Qui populos regat Emathios, quo vindice Troia Hospitii meritas laesi det perfida poenas. Iamque suis thalamis natarum Doridos unam Peleus addiderat: glaucae coiere puellae, Conveniunt superi festumque hymenaea frequentant Sertaque dependent reseratis undique valvis Aurea tecta patent, dant largos nectaris haustus, Vernat flore caput, respondent Pelea Tempe, Ossa Thetim resonant, Peneus sustinet undas Cantibus attonitas stupefactaque flumina tardat. Ecce iterum heroum redeunt felicia secla, Rursus faustus Hymen et festae vincula taedae Aspicis, aerea sonus ut prorumpat ab Alpe Parrhasiique celer ripas festinet ad Istri. Ducitur Arctoo Rhodani armipotentis alumna Nupta Iovi, geminae cui Gratia nexa sorori It comes et teneri pariter famulantur Amores, Astat et usque novae lateri Cytherea maritae. Aspice, ut Ausoniae geminatis plausibus urbes Exultent, citharae coniunctaque tympana buxo Tinnulaque aera sonent, blandae instrumenta Diones, Non aliter quondam Graias hilaraverat urbes Clamor ovans, domitis quum iam remearet ab Indis. Liber et Eoas patriis imponeret aris Exuvias festisque ululatibus orgia Bacchae Concinerent vulsasque trabes et saxa rotarent Maenades et scissis macularent arva iuvencis. Ecce serenato pelluntur nubila caelo Arridentque poli, suspendunt flamina venti Atque immota sui miratur regna profundi Nereus et refluos quae sistant numina cursus. Quacunque ingreditur, dominae blanditur eunti Terra rosas spargens, flatus dant nectaris aurae. Haud aliter segetes Arabum vel divitis arva Assyriae redolent, quum se novus induit annus Floribus ac vernis opibus gemmantia rident Prata et odoriferi mollis viget aura Favoni. Hannibal et flammis et vi mordacis aceti Temptet ver vetitae capturus moenia Romae: Sponte sua attonitas animatis rupibus Alpes Summittent cautes et saxa minantia caelo Agnoscentque suae venientia numina divae. Tu mihi legitimis facibus, Saturnia praeses, Tu, Paphiae proles et casti cultor amoris, Profer, Hymen, tantos quod numen iunxit amantes: Quae festinati sacros Concordia nexit Coniugii nodos, nexos quae Gratia sanxit. Forte Dionaeos hortos sedesque petebat Alma Venus Paphias pridem intermissa revisens Regna sui manibus quondam fabrefacta mariti. Circum aderant blandae Charites varioque volabant More sagittiferi fratres: hi summa feruntur Per loca caelestesque plagas passimque micantes Incursant stellas, illi inferiore meatu Purpureis summas pennis librantur in undas. Iamque propinquabant adverso litore, Cyprus Qua Pharii spectat septemflua cornua Nili. Quum Venus affata est puerum, cui plurimus ignis Aestuat et nullos telum frustratur in ictus: "Quid cessas, ignave puer? quid, lente, moraris? Quid non arma paras? num sat mugire iuvencos Inter Agenoreos semel est fecisse tonantem? An, postquam Eurotae cygneo carmine ripas Mulsit et Iliaca praepes stetit ales in Ida, Otia sunt ducenda tibi? cur spicula gestas Irrita? cur cessans inglorius otia ducit Nervus et aligerum mundus iam nescit Amorem? Dic, age, post domitos superos, post caerula regni Ad motus concussa tuos, post ferrea Ditis Pectora lascivis tandem mollita sagittis Torpet hebes telum, languet tibi dextera segnis!? Quin, age, maioris spectat te pompa triumphi, Auriflui cui nec Iovis aequiperaveris imbres Nec molles habitus Lydae sub lege puellae Clavigeri Alcidae nec amantis pascua Phoebi. Sume arcum atque illo rursus praecingere telo, Cui nec multiplici connexae adamante catenae, Invius ipse mei non thorax Martis et aegis Pallados obsistat, furvi non ora profundi, Imperiurato qua Styx devolvitur amne. Pannonii pete regna Iovis, qui coniugis expers Contemnit mea regna; tuis hunc, nate, sagittis Vince, truces animos, impervia pectora telis Concute et ignotos, fac, sentiat ille calores! Suspiret thalamos, mens tota in coniuge aberret Sepositoque sui paulum moderamine regni Ardeat arcanos refovens uxorius ignes!" Dixit et ipsa suis manibus dea collocat arcum, Suspendit nato pharetram selectaque ponit Spicula et omnidomo succensas lampadas igne. Evolat ille celer ripasque binominis Istri Attigit armiferas, ubi Pannona terra cohortes Explicat Othrysiae sese obiectura procellae. Quisquis erat refugas doctus post terga sagittas Mittere, qui iussas arcu contingere metas, Qui iaculum torquere valent, cui fervida virtus Hostilem suadet per mille pericula vallum Scandere et eximium fecundo sanguine nomen Quaerere, qui fidis novit loca commoda castris Eligere et densas audet perrumpere turmas, Stat promptus mediique exultans pulvere campi Sithoniae iam nunc poscit concurrere turmae; Hic caput aerata pictis cum casside conis Integit; ille humeris gestat coryton et arcum; Aurea flaventes huic velant retia crines Arctoae de more plagae vel lactea colla Implicat intextum gemmis auroque monile Ille Semiramia variatum vellus ab arte Pectore habet rigidus; huic tantum pectora munit Sola chalybs, reliquo stat corpore pervius hosti; Huic fronte in media pictas ligat aurea pennas Concha et ab opposito radiat fulgentior aere; Parte alia frenis artat spumantibus ora Cornipedis cataphractus equi: fremit ille superbum Insultatque solo ac tumidis sub naribus ignem Colligit erectaque ferox attollitur aure. Aspiceres illic populos utraque iacentes Danubii ripa, rapidis quos circuit undis Savus et adverso quos ambit flumine Dravus. Illic Delmaticae gentes agilesque Liburni Atque Polemonii proceres proceresque Boemi, Denique Parrhasio quicquid sub cardine gentis Regna tenent, aderat regi auxiliaribus armis, Quoscunque in populos victricia signa movere Et quocunque parat deterre ex hoste triumphum. Regia selectis haec inter corda sagittis Traicit acer Amor Paphiosque his addidit ignes. Nec mora: Per teneras crescit nova flamma medullas, Flamma Dionaei vires testata caloris. Iam rex ignota suscepto vulnere dextra Torpet et occultos fit alter et alter ad ictus. Ardua non illum gemini moderamina regni, Non urbes populique iuvant, non regia curae est, Non, quae finitimus confinia proterit hostis, Paeones hinc, illinc Thraces et Sarmata velox. Non audire preces. suetas non condere leges, Non equitum turmas, peditum non agmina curat. Illud paulatim saevi Mavortis ab arte Declinat pectus, non densas claudere valles, Non temptare libet saltus aprosve frementes Aut propriis fetas turbare cubilibus ursas. Iam neque sidereas iuvat exercere per artes Illud perspectae discussum mentis acumen Cur Plaustra obliquo tardus temone Bootes Conetur refugo frustra summittere ponto, Quid tantum Oceano brumalibus obsita nimbis Astra procellosos properent demergere soles, Cur modo curvatam praetendat in aethere frontem Cynthia, nunc plenum reparabilis attrahat orbem. Cur eadem radios fratris populata micantes Ingerat immodicum Phoebo male grata laborem. Post tamen ipsa luat commisso crimine poenas, Quam subito immissis pallens ac maesta tenebris Nescit ab obiecta lucem sibi quaerere terra: Haec et multa prius variis sibi cognita curis Egregius belli ductor torpere relinquens Cogitur insomnes suspirans ducere noctes. Quique modo assuerat tragica gravitate superbus Acta Sophocleis evolvere tradita chartis, Nunc elegos molles mutato blandius ore Concinit, exculti quos olim Musa Tibulli Edidit et doctus, quo gaudeat Umbria, vates, Teque, parum prudens gemini praeceptor amori; Perlegit, extremas ponti qui missus ad oras Caesaris es, nullo crimen delebile seclo: Ingenii perit ille vigor divinus et ipsum Deprimit Idalia durus cum matre Cupido. Heu! tantum arcanos percussi pectoris ignes Suspirat laesoque rubor se prodit ab ore Obductas retegens flammas. Ah, nomen amantum Immemor imperii quoties tua lingua locuta est?! Te suspirantem nascentis lumina Phoebi, Te medius Titan, te serus conspicit Hesper. Ignotae haud aliter flagravit amore Lacaenae Iliaca quondam lectus Paris arbiter Ida. Dumque morae impatiens amor est, dum fervidus alto Aestuat igne vapor Sicula ferventius Aetna, Seligit e numero procerum, cui plurimus extat Eloquii splendor, Pyliae cui mella senectae Dulichiique oris torrentia flumina cedunt. Cuius saepe fides in summis cognita rebus, Orantem magnae stupuit quem curia Romae, Cuius honorato praefulget vertice clarae Pontificalis honos, pretium virtutis, et illi Dat mandata suo referat quae nomine regi, Cui regna Ausoniae, cui Gallica sceptra tenentur, Cognatoque petat prognatam sanguine neptem Sceptriferis thalamis et faustae foedera taedae Acceleret certis sponsalia nectere verbis: Non aliam se velle toris, quin caelibe lecto, Invida coniugium si forte hoc fata negarint, Tracturum vacuam ventura in tempora vitam. Nam quum sollicitus gentes percurrat et urbes, Nil habet Ausoniae plaga, nil Germania dives, Cognati nil regna soli, nil ultima tellus, Quae iam declives currus Phoebique cadentes Sentit equos, tanto dignum succedere lecto. Inter tot tantasque nurus, quas obtulit orbis, Anna placet: solam mens saucia cogitat Annam. At Venus haec inter Paphia iam sede relicta Tyrrhenas spectabat aquas cognataque circum Numina Nereidas, quas inter caerula Glauce Frenatum delphina premit, Cadmeia virgo Non sinit implicitos violis errare capillos, Acidis aspecta praereptos Cypride amores Suspirat Galatea sui Messeniaque antra Devovet, at Spatale virides super aequoris undas Marmoreo iactat gemmata monilia collo, Candida Cymodoce toto stat corpore anhela Amplexu Glauci iam iamque apprensa sequentis. Has ita formoso vultu est affata Cythera: "Este, deae, mecum taedas celebrate iugales, Quales vix quondam stellantis regia caeli Viderit, aethereo quum se Saturnia fratri Iunxit et optatum soror est amplexa tonantem. Desponsanda manet nunc regi regia virgo; Nomen ab extremis ductum regale Britannis Supremos hominum Morinos et Belgica regna Quod rexit longumque reget: sic iusta tulerunt Fata, adamanteae sic edixere sorores. Improba nil unquam demissum vidit in illa, Nil parvum fortuna domo, sed sceptra, triumphos, Imperium, fasces: horum sit Celtica testis Terra, Calidonii sint, ultima regna, profundi." Iam dea contigerat Romani moenia Planci, Qua celeres Arar et Rhodanus sua flumina miscent, Et iam regali constructa palatia luxu Intrarat. Bifores illic argentea valvas Ostia pandebant. Illic contemptus achates Et neglectus onyx teritur: non gratia ophiti Ulla datur, nihil est illic Euboea Carystos, Nil Ligurum lapides, nil inclyta saxa Laconum. Parte omni fulvo trabs exaturata metallo Pendet et attonitos hominum rapit undique visus. Divitiis nec cedit opus, stant aera Myronis, Stat labor, o Lysippe, tuus, tamen omnia vincit Porticus antiquis patrum variata triumphis Est illic Thybris, sunt captae moenia Romae, Sunt et Aquitanis Capitolia vincta maniplis; Arx Tarpeia manet graviori pressa periclo Porticibusque cavis volitans argenteus anser. Dum vigili attollit resonantia murmura voce. Per rupem audaces testatur adesse phalanges: Pensati est illic temerarius arbiter auri Ensis et Ausoniae tot rapta insignia genti: Parte alia Brennus per litora Graia cohortes Sequanicas ductat, — iam se vix Delphica tellus Numine Phoebeo nivibusque repente solutis In proceres Gallos victriciaque arma tuetur. Hos inter titulos antiqua ab origine patres Candalii apparent et honorae stemmata gentis. Ut primum visa est divinae stirpis alumna, Obstupuit Cytherea decus mirata puellae, Stellantes oculos primum, quibus urit amantes. Ardet ut Oetaeis circumfluus humor in arvis. Qui Phaethonteos iterum renovare calores Evaleant totique ignes immittere mundo. Unde suas solitus accendere saepe Cupido Lampadas; ingenuae stat frontis gratia, sub qua Excubat Euphrosyne geminam complexa sororem: Pallados armiferae dignum stat Gorgone pectus Atque Semiramia pharetra nodatur in aurum Crinis Apollineo solus certare decori, Dignus et auricomum Bacchi superare nitorem, Qui valeat valeatque tuis contendere flammis, Qui Bereniceo de vertice raptus ad astra Ignivomum tremulo praefers fulgore cometen. Cuncta animus vincit, quem non regina Scytharum Massagis exuperet, hostem licet illa superbum Ulta sit impune natum non passa iacere. Femineos non illa colos, non pensa gerebat, Nil privatum illi curae est, sed volvere libros, Scire pudicitiae laudata exempla prioris, Quot proba Penelope lustris errante marito, Tempore quot belli repetitae stamine telae Sit pactam tutata fidem, Lucretia morte Ut subita immeritae exuerit mala crimina culpae. Laodamia suo comes est ut facta marito Praevenitque diem laeto. Stat virginis usque Iphias ante oculos et casta Althaea pudicos. Dotibus his alias addit: non pectinis illa Nescia Threicii est, non saxa trahentis et undas Ismeniae citharae. Quicquid cantavit Arion, Quod Mytilenaea cecinit cum vate Corinna, Quod Linus, hoc repetens modulatur regia virgo; Aut ductat thyasos, quales non ante Cithaeron Baccheis vidit festis, non flumina quondam Thermodontiacas subito perpessa bipennes Armigerae sobolis, postquam peltata virago Depopulata Getam positis agit otia bellis. — Huic Venus haec roseo confestim prodidit ore: "Ecquid perpetuam dulci sine coniuge vitam Nescia natorum, genialis nestia lecti Sola trahes formaeque tuae decor iste peribit, Cui nec Taenareae faciem conferre maritae Graecia nec cursus Pisaea lege petitos Audeat et multa dotatam caede puellam, Illa licet Graias peritura in Pergama vires Moverit et demum in patriam repetita cremarit Laomedonteae fumantia moenia Troiae, Fixerit haec foribus putri squallentia tabo Ora suis victrixque ipsos damnarit amantes Ad Phlegethonteae liventia stagna paludis? O felix, cui te iungent bona fata marito, Felix virgo, tua facies quem prole parentem. Sed, quoscunque procos immensus detinet orbis, Conspice, nemo tuis thalamis succederet unquam Dignitor, Arctoae quam qui moderamina terrae Bina tenet geminoque caput diademate cinctum Irradiat, quem iam votis Germania regem Mille petit cuique addictum testantia mittit Dona amimum Thrace. Quae gens tam incognita nobis, Sive sit Eoos Phoebi surgentis ad ortus, Seu montes colat illa tuos, septemflue Melon, Seu videt Hesperio pomaria tuta dracone, Inclyta nescierit generis quae stemmata tanti Atque Polemonios reges successaque sceptra Per gentis seriem? quis aviti praelia belli Nescit et extremo prostratos Marte Sicambros. Aequarit cui nec celebratas sanguine Cannas Hannibal Ausonio, Tyria non Scipio caede Undantem Zamam, Marius non Cimbrica signa, Theutonicos currus et capti vincla Iugurthae Caesareoque genus maternum a sanguine ductum Inque suis titulis ter Romae sceptra, ter auctos Imperio proavos? cuinam se largius unquam Furtuna indulsit quamve est complexa favorem Tam iusto propensa domum? Nil grandius unquam Parrhasii summo vidit sub cardine mundi Torva Lycaonii sitiens custodia monstri. Editus ut fuerat Tyrioque exceptus in ostro, Iam regimen cum luce gerit patriosque triumphos Vagit et hostili squallentia castra cruore Incolit et mediis cunabula ducit in armis: Intremuere Scythae, tanti praenuntia regis Fata Getes timuit et mixtus Sarmata Daco. Vixdum bis fuerat quinquennis Olympias acta, Iam Scythicos arcus, iam Parthica tela, sagittas, Iam Thracum norat pugnas animosque Laconum; Ut Galli sua gaesa ferant, ut pila Latini; Iamque hostem turbare gradu, iam caede superbus Arma triumphanti captiva appendere curru. Aspice, quid possit virtus, lanugine vixdum Signabat malas, quum dant sua sceptra Boemi; Hac etiam allecti regem fecere rogantes Pannonii haud donis vel ambitione petiti. Hic coniunx fatis, hic dis acceptus et astris Iam pridem te, virgo, manet, quo nupta marito Sidera sublimi caelestia vertice tanges." Inde capit ceston, quo ventos illa furentes Sistit et irati rapidos Iovis edomat ignes Aspiratque faces et connubialia iura. Senserat insolitos ignes non conscia amoris Virgo prius; iam iam gaudet regina vocari, Iam cupit e tanti collo pendere mariti Incusatque moras et stantia tempora damnat Sollicitisque frequens digitis dum computat horas, Haud prius aspectum iam mens decurrit ad Istrum. Ah, quoties regi dixit: "Quid vota moraris Nostra? quid optatae producis foedera taedae?" Non secus in Tyria Dido miserabilis urbe Sensit Acidalium labefacta per ossa calorem, Quum pius Aeneas Siculo iactatus ab aestu Post patriae cineres, rapti post fata parentis Sorte sua Libycis tandem sese appulit oris. Dum pendet dubioque labant praecordia motu, Spesque timorque instat: "Quae dis donaria vovit Quaeve tulit?" — Sed pone metum, tam regia coniunx Parrhasii tu sola Iovis visura cubile es. Astat castus Hymen, tua qui connubia sanxit; Duceris et tecum per devia saxa cohortes Lingonicae properant; extrema tendit ab ora Santonis Oceani. Lateri comes haeret euntis Rex regum: Non ille truces ad bella Rutenos Ducit et Alpino populari milite campos Cogitat Ausonios, sed pacis plena verendae Maiestas; saevi non horrida classica Martis Triste minaxque fremunt, sed tota haec pompa triumphi, Virgo, tui; Hesperias tecum, regina, per urbes Belgica signa meant placidam portantia pacem. Occurrunt Itali proceres atque obvia divae Agmina agunt; numen selecto munere certant Promeruisse novum: portatur, decolor Indus Quicquid Erythraeis solers exquirit in undis Callaicisque fodit terris quod sedulus Astur; Quod Panchaeus Arabs metit felicibus arvis Quaeque suis silvis extremi vellera Seres Depectunt, quod bis cognato murice Sidon Tingit et Idaea quicquid variatur ab arte. Nativum decus ut spectetur divite cultu, Gratius, o felix, ac terque quaterque beata Aspicis Eridanum, quam se vix continet undis Applaudatque tibi. Sudant electra sorores Largius Heliades atque undas roribus augent Gemmificis; dulci resonant modulamine ripae Amnis oloriferi. Sic quondam Aegyptia coniunx Romanis aquilis reduci occursura marito Puppe papiriferi decurrit flumina Nili Aurata Tyrio madefactum murice velum Expandens Zephyris inter Cyllenia fila Cognatae citharae strepitantiaque aera canoris Continuata modis longique foramina buxi. Coniugis hinc adsunt equitum peditumque catervae. Lecta cohors, cinguntque latus fulgentibus armis. Reginae variis vernant cum casside crines Floribus, Ismenios simulant hastilia thyrsos. Gaudia miles agit festoque haec carmine iactat Militiae de more suae: "Quid, regia virgo, Coniugis amplexus tardas atque oscula differs Dulcia torquatas Veneris victura volucres? Quae te pugna manet? Iam formidata Gelonis Brachia constringent collum, velut implicat ulmos Vitis et amplexas arbor Baccheia frondes Flexipedi cingit nexu, iam dextera telum Excutere assueta hostilique rubere cruore Mitior incipiet teretes tractare papillas Blandaque iam roseis condetur lingua labellis. Cui nec Sicanium nectar nec mollis Hymetti Mopsopios aequet succos annosa vetustas. Virgineo videor sudantem cernere regem Marte Dionaeae pugnasque ciere palaestrae. Has ille exuvias, haec mavult ferre tropaea, Quam si victa iugo collum det perfida Thrace, India cunque suo Meroe circumflua Nilo. Nascetur proles materno gratior ore Plus de patre tamen referens; hunc, quantus in armis Insurgat, toties fecundo sanguine Ganges Decolor agnoscet, laxos huic porriget arcus Parthia, odorati mittent sua thura Sabaei. Sentiet hunc Garamas pronusque subibit habenas Nobilioris heri, cedent sublimia gesta Invicti Alcidae, summittet Pella triumphos Extremo Phoebi nascentis ab orbe petitos." Protulerat faustum miles praenuntius omen: Assensit Lachesis, geminae assensere sorores Cadmeoque parant saturatum murice pensum Candentesque legunt gemmas, quibus ordine certo Venturae numerent felicia tempora vitae.