CroALa & LatTy: documentum

AD ANDREAM RUBBIUM AMICUM SUAVISSIMUM, ATQUE ERUDITISSIMUM. Ni tu me oblitus totum es jam, candide Rubbi, Tempore post multo quod te importunus adibo Ignosces, credo, veteri, caroque sodali, Atque dabis facilis veniam hanc. Tu scribis et ipse Multa diserte, et scripta aliorum emittere curas In lucem, queis famam Italum tutaris, et addis Ignavae stimulos studia ad praeclara juventae. Ipse quoque interdum chartis illudere pergo, Et quae fortuito mihi casu excita voluntas Suggerit, illa meis soleo describere amicis, Nunc partes monitoris agens, nunc otia risu Decipere, ac senii quaerens arcere veternum, Quo jam jamque premor, quoque omnis abacta voluptas Est animi, capitisque dolore atque auricularum Usque laboranti. Jamdudum haec pestis adhaesit Aspera, fraterno dulcem revocatus amore Cum patriam tetigi, atque Insubrum rura reliqui; Nunc alia accessit. Multis autumnus et acrem Ferre solet febrim, et nodosam excire podagram, Et stomachum tentare; mihi, sive aeris id sit, Seu vitium frigentis aquae (nam de grege Penthei Abstineo Baccho, generosi et munere potus) Nescio qua subita fibras vi excussit, et omnes Igniculos cerebri ad versus malus exciit: arma Ad postes Phoebi requierant omnia fixa, Ulla nec Aonidum fuerat jam cura; repente Me tunc mutatum sensi; cum lumine primo, Acrior egisset venandi me nisi fervor, Scrinia poscebam, calamumque, albamque papyrum, Atque ignarus adhuc quid scribam, cuique, Latinis Plures explebam pagellas versibus, atque hos Delebam rursus, cum nulla et gratia, nullus Rebus et esset honos. Morbo hoc tentatus, in arte Haud medica audito notove, haec carmina feci, E multis excerpta tibi quae mittere sano Non puduit. Quorsum dicis? Supponere praelo Nempe velis ut, amice, alicujus pumice munda, Comptaque praeclari Junctarum haeredis, et Aldi, Ac nitidis impressa typis, te praeside et acri Correctore emendata atque abstersa, per urbes Ausonias aliasque etiam propellere, quando Ipsa quoque a morbo domini correpta, sigilla Odere, et claves, multisque ostendier optant. Quid faciam? Quo laeva trahit sors, fataque ducunt, Jam properent. Rides, credo, et miraris inepti Hoc animi studium nimirum non sine bile, Meque doles fortasse; olim qui et sanus habebar, Et te dignus, in hunc delapsus denique quod sim Stultitiae errorem, ut sperem vel posse probari Carmina, quae nulla niteant ornata Minerva; Vel qui eadem pudibunda parum profuderit auctor, Posse notam effugere insani, veniamque mereri. Quid? Tune in sylvam deportes ligna? Latinas Tu veterum certes scriptorum explere catervas Ridendus pariter nostro, secloque futuro? Tune vafri numeros imitari, et carmina Flacci Sustineas, nunquam Phoebeae frondis honore Tam digni fortasse, suas quam deprimit ipse Cum vires, repitque humilis sermone pedestri, Atque animi latebras et sensus vellicat omnes Subrepens fallente joco, praeceptaque sanae Doctrinae instillat, ceu pharmaca, mentibus aegris? Ille per extentos saltaverit ante capillos, Et liquidas nandi ignarus super iverit undas, In sua quam referat Venusini scripta colorem Vatis, et affusus toto qui corpore serpit, Urbanae succum levitatis, qua tegit artem Tum melius, quum mira uti magis arte laborat Dissimulans, ludensque facetus et usque disertus. Tu me deterrere velis; sed nil agis. Ista Vera scio, fateorque; immo multa addere possum, Hunc vatem merito queis fama ad sidera tollit In genere hoc operis; tamen et persistere coeptis Et tentare volo, sua per vestigia gressus Figere si valeo, monstrato et currere calle. Est quodam prodire tenus; lex insuper extat In Pindo nulla a Musis et Apolline lata, Quae vetat ingenuos, cum facta domestica scribunt, Et ludunt dulces fidentius inter amicos, Non alio vates habitu, formaque jocari, Quam placuit quae Flacco olim, et qua praestitit idem Non unus fons est, non una est dulcis origo Certa voluptatis: via se in divortia scindit Diversa, ad Phoebi ducit quae scrupea clivum. Quid refert! Si fors aut longior ambitus, aut sit Concentus verborum alius, dum lucidus ordo Non desit, facilisque sibi sententia constet Semper ad eventum properans, et servet eumdem, Quem semel arripuit, numquam intermissa, tenorem? Sermo dum purus, placidoque simillimus amni Scipiadum patrias assueto lambere ripas, Scripta riget; mollisque lepor decus addere quoddam Festivum haud renuat? Species et denique rarae Dum sit doctrinae, quae nusquam viva coruscet, Sed latitans furtim sic interluceat, ut cum Fracta tegunt solem jaculantem spicula nubes? Haec si praestem igitur, si servem comodus, inquam, Sive meo haec ritu, seu Flacci more modoque Carmina scripta voces, jam nil moror invidus: illi Esse velim similis, quis enim non? Sed tamen et me Delectat mea sors, et terret gracculus, olim Grex avium nudo quem turpem corpore risit. Sat propriis, sint parva licet, levia, atque minuta, Mi gaudere bonis. Furem vicinia clamet, Si numquam prorepam, et noto tramite cedam, Quo Venusina aditum sibi Musa invenit ad aures Augusti, aut equitis plausum captavit Etrusci. Nec vero fieri meliora haec posse negabo, Et toleranda mage, institero si fortis; at ipse Impatiens curae, limaeque inimicus, abuti Arbitrio malo, quam non parere coactus Denique amicorum jussis; queis forte resistas Si primum obnixus, laudant, urgentque frequenter, Donec victus et ipse manus das scilicet, atque Te, quocumque velint abducere, agentibus offers, Nominis, et famae posito inconsultus amore. Haec Hecuba multo vetus est mage formula, et ipsi Deiphobae Glauci jam credo cognita. Quid tum? Numnam etiam vera idcirco nunc est minus? Atqui Perjuris quamquam videar mendacior Afris, Vatibus atque ipsis, quorum vanissima mens est, Crede mihi, haud fallo. Nam cur et mentiar? An sic Efficiam, vulgata situ ne scripta putrescant, Neve ea corrodant tineae, neve instet Arachne Telam nere super? Verbum non amplius addam: Alea jacta mihi est; quo caepi pergere, pergam, Hoc tibi et imponam, quodcumque est ponderis: acta Ad me quae attinuit, curae tu perfice partem.

AD BERNARDUM BL. F. CABOGAM PATR. RHAC. Sic salvi tibi sint nati, sic optima conjux, Doctaque suaviloque vigeat facundia linguae, Dic age, qua laevi seu vi, seu numinis ira, Fiat de nobis, Bernarde, ut quod prius unum In votis fuerat, paulo post nec placeat, nec Sit carum? Noti quondam ignotique putabant Urbis amatorem te scilicet, atque videbant Sera vix aestate Umblam contendere, quo te Deliciisque, locoque inamaena haud villa vocabat. Spernabas Zephiros, fontes et Arionis; urbem Servabas: contra nunc te divellier ista Haud pateris de sede, olim qua Cadmus in anguem Mutatus fertur, traxisse volumina caudae Squamigerae. Quid quod cupiebas pectore toto Et scenam, et mimos, et nomen inane theatri, Impatiensque morae, seu te revocaret amica Nostrum utriusque (ambos nos certe digna tenere, Quippe bona, et culta, atque affabilis, unaque demum est Quacum dulce queas vel longum degere tempus;) Seu curae traherent aliae, tu rebus omissis Omnibus ad ludos currebas, quos bene sanus Vix amet extrema spectare a plebe popellus. En venit optato referens cum foenore navis Aera tibi, scitare aliquid; post aptius, inquis, Tempus erit, nocturna vocant nunc gaudia. Quod si Sollicitus ferat ipse cliens munuscula; tantum et Ut paullum maneas, supplex roget? Haud movet hilum; Sed fugis elusum postico, et deseris udum A lacrymis ac forte tibi mala multa precantem, Bistrio ubi insonuit, crepuere et pulpita plausu. Fervet scena, redi: cur stas, cur rure moraris Affixus, furiasque aquilonum spernis, et imbres Depulso autumno brumali a frigore? Dic si Indoleat morbo conjux, si tussis anhela Corripiat gnatorum aliquem, tibi scilicet ipsi Si gravius quid contigerit, quanam arte mederi Posse tibi atque illis speras? Haec omnia quondam Si bene te novi, metuebas. Quonam abiit mens Prima igitur, quonam tuus ille domesticus ardor? Vertit vis animum nova, in horas quae valeat nos Mutare: haec autem, quaenam sit, non ego prudens Nosse reor; sed te certe mutavit, et illud Eripuit studium vetus, atque insevit in imos Rursum aliud sensus. Cave, ne siet istud habendi Dirus amor; cave, ne transversum a limite recti, Quae nunc exagitat passim juvenesque, senesque Desertaque virtute, et honoris laude relicta, Raptet avaritiae rabies mala bellua, quaeque Multas in facies se vertit, cordaque fallit, Turpis avaritia est: nil sit cim sordibus, isto Nil tibi cum monstro. Cabogas oderat olim Haec pestis, longe et fugiebat: namque benigni Omnibus, et largi fuerant, non commoda, non rem, Non ipsam timidi pro caris fundere amicis Pro dulci et patria vitam, subrepere tentet Ne tibi, subvereor, tacito pede; cur ita? Quod te Esse tui absimilem jam miror. Dolia multa, Ut fama est, tibi plena mero laetissima spumant, Horrea et aggestis opibus rumpuntur: an haud sat Quidquid habes, velles tibi plura? Atqui ante solebas Dicere: si tellus tantum mihi praebeat, annum Quantum sufficiat durare, ego dives abunde, Et potior Craeso vivam et praedivite Crasso: Larga dedit, quod cuique satis foret. Eja iter ist hinc Arripe, teque refer tandem contentus in urbem. Non possum, clamas; suave est nova semina campis Tradere; cultus ager domini pinguescit ocello: Suave etiam colle in viridi, quas severis ipse, Maturis oleas baccis spectare gravatas, Exprimere et succum modo factis arte trapetis, Quem peregrinus emat multo post institor aere. Id sine te fiet perbelle, nec tibi credo Hanc dulcem tam curam, ubi jam spoliata racemis Vitis eget; campique horrent; metuis sed avarus Ne male surripiat partem tibi villicus, ut mi Accidere, et pigro, et fugienti taedia quaeque Assolet, idcirco vigilas, arcesque rapinas Centum oculos pandens veluti Junonius Argus. Nec tamen efficies multum. Manus improba furis, Ventus ubi extinguet nocturna ad praela lucernam, Aut alio amotum cura improvisa vocabit, Eripiet, teneris quod stillet caulibus, et quod Divendat: quam dextra rapax sit rustica, norunt Et talpae, queis dura oculos natura negavit. Parva cibum formica trahit, quum sole perustas Area conglomerat fruges; vespaeque malignae Undique concurrunt, madefacta ubi dolia musto. Ipsi etiam agricolae furentur, ut omnia, olivi Partem aliquam; tantum ne sit tabescere curis Perpetuis, quae mi stimulis praecordia figant; Contra ac te video sentire, et credere pridem. Non te, quo praesente viget, quo absente labascit Indiga consilii patriae movet urbis imago? Bella nec ipsa movent, trepidoque Europa tumultu Acta diu caedes inter, miserandaque damna; Nec jam victrici Gallorum mole refracta Claustra cient Rheni, Germaniaque omnis in ignes Subsidens dextra, laevaque objecta furori Martis inextincto? Frustra Claerfectius acer, Et senior Vurmserus ad omnes vertitur astus: Fertur agris effusa cohors, nec tela, nec ullos Permetuit casus fortunae; praecipitans ceu Montibus ex altis torrens ubi fertur in arva Agmine collecto undarum, perque aspera, perque Plana soli evulsos immenso gurgite pontes, Atque ipsas raptis cum sylvis erruit urbes. Haec melius quanto est audire, et quaerere, tantae Ecquis eris finis jam tandem cladis, et unde Auxilium stupefacta malis jam pectora poscant, Si reges socia arma negant, et foedera rumpunt? Di meliora? Oleae praeportans nuncia ramum, Illa queis hominum, caeli ridentis alumna, Pax iterum, pax alma adsit, quam nubila supra Pendentem incertis suspectant lumine pennis Suppliciter cupidae gentes, revocataque sacras Relligio stabili conjungat foedere mentes, Atque suos iterum mage florens visat honores. Quidquid erit, certe melius versabere in urbe, Quam repetit frater tuus ipse, atque increpat Austros Adriacis longum regnantes fluctibus. Ille Oscula et amplexus tibi portat, carus et ipsi Scilicet es, dulces quam nati, et candida conjux. Quare age jam propera, neu sit tibi turpe, caveto, Si quis fors illum reducem conspexerit ante, Audieris quam tu narrantem plurima coram. Si metuis lites, et murmura rauca clientum, Pone metus: avidis frigent subsellia muta Consulibus, longum et cessabit opella forensis. Quae tenuit te rure diu, nunc detinet illos Causa eadem: virtus post nummos omnibus aeque Jam placet, officioque micans praeponitur aurum. De me nil habeo, quod scribam. Donec in altos Repere erat colles, canibusque sagacibus omnes Perlustrare coturnicum latebras, bene vixi Contentus praeda magnum fallente laborem. Splendida nunc agitat bilis, nunc taedia torquent Contractum bruma, male et aegrotare timentem, Fors et erit levius te, dulcis amice, recepto.

AD MICHAELEM A. F. SORGIUM PATR. RHAC. Non tu inter lusus Epidauri atque otia, Sorgi, Dum portum, et veteres ductus miraris aquarum, Laeta diu viguit quibus ista Colonia quondam, Omnino Aonidas liquisti. Saepe Latinos, Saepe etiam Grajos vates teris, atque Maronem Moeonidae componis; Horati et nobile carmen Alitis ad numeros Thebani expendere gaudes, Non semper quamvis in eodem tramite currant Certantes. Summum nimirum ille aera tranans Evolat ex oculis spectantum; ast alter apis ceu Saepe humilis tendit, thyma nec contemnit odora. Magnus uterque tamen; quos frustra lenta imitari Turba poetarum, fallor ni luscus, anhelat. Verum haec tu melius quae sit, nunc accipe, causa Interpellandi. Romae suffectus amici Cunichii in sedem, non natus Apolline laevo, Sed cultus, doctusque satis Petruccius huc mi Carmina Callimachi, quae non sine transtulit arte In Latium sermonem, ut ego legeremque et amicis Monstrarem, credo, misit. Legi, atque probavi Admirans versus tornatos, et bene comptos, Ac tales iterum resonae, quos reddere nolis Incudi. Fallit veterem nova gratia formam, Et Cyraeneus Latii potis incola vates Jam dici, ni tu dissentis. Quare age aprica Per loca ubi fessum spatiandi exceperit hora Intrarisque cubile, ad amicae lumina taedae Perlege contractus; tum si quid, scribito, pravi Invenies, moneam ut juvenem cupidumque moneri, Atque doceri etiam. Neque enim sibi plaudit amicus, Scriptorum ut vulgus, nec inani laude superbit; Judicium sed quaerit eorum, quos scit adunco Rimari naso, quid distent aera lupinis. Haec eadem, ut nosti, tentarunt carmina multi Gallorumque, Italumque, sed horum cura labori Nec par respondit, nec idem deterruit ausum. Et merito: hexametris cunctos superasse videtur Grandibus: ast elegos prudens vitavit, et extant Quicumque, intactos liquit. Fulgentior auro Ardet inextincta quippe et coma regia luce, Uvidulam a dominae fletu, quam Chloridos ales Sustulit in coelum, decus immortale Catulli. Altera et, haud pariter tentata elegia, recepta est In libri partem, Charitum flos, dignaque certe Et minio, et cedro; qualem jam carus utrique Nostrum Cunichius vertit, numerisque Latinis Inseruit, magnam cum magna Pallada pompa Inachidas sacro referens in fonte lavantes. Nempe vafer socia contentus laude videri Maluit; interpres quam stulte ferre secundas Aemulus incassum, ranae turgentis acerbo Territus exemplo. Quid enim, vel mollius esse Vel mage concinnum possit? Parnasside sculpta est, Ut nuper retulit per noctem visus Apollo, Scilicet in lauro lex haec; ne tangito quisquam, Quem cupidum titillat honos, et gloria famae, Prisca Pelasgorum sacrata volumina vatum, Quae semel aggressus Romano pangere cantu est Cunichius; vanis irrisus concidet ausis. Sed quid ago? Nostri nondum est obducta cicatrix Vulneris heu! Nondum flendi satiata cupido Funere tam cari capitis, quocum omnia nobis Gaudia rapta, omnes una periere lepores. Nil proprium usque adeo, nil est durabile! Quare Si sapimus, quodcumque aevi hoc sic degere par est, Semper ut hinc debere putemus abire, nec ullum Esse decus tantum, quod nos immitibus Orci Eripiat vinclis. Subeunda est omnibus una Atque eadem sors extrema, et linquenda voluptas, Quam studiis avidi conquirimus inter et artes Pieridum, et Sophiae. Non lubricus urgeat error, Non alius gliscat vesano in pectore motus; Fors etiam finis, fors est optanda laborum Meta homini. Interea felix tu vive, valensque Quidquid erit, perferto interritus: utere mensa, Utere convictu facili, discinctus, et oti Deliciis justi, lectos dum publica patres In sanctum revocet cura intermissa Senatum Frigoribus coeptis, atque adventante Decembri. Quod si etiam voces patiare monentis Ofelli, Hoc super addam unum; fuge saevae pocula Circes Nescio quo dulci spumantia nectare primum, Mox latice absynthi tristi mage tristia; cantus Et fuge Sirenum; multas quas littora circum Ista habitare ferunt. Diro semel ictus ab hydro Et virides metuit medio sub sole lacertos.

AD PETRUM FR. F. SORGIUM PATR. RHAC. Jamdudum cupiens foecundae in Tauridos acta Visere te, matremque tuam, carasque sorores, Haud potui, mi Petre. Tulit nunc fama futurum Huc reducem quamprimum, ubi saevus desinet auster, Et mare se placidum sternet, pluviaeque recedent. Consilium laudo dignum, laetorque: facis quod Patricia de gente virum decet, et sapientem, Atque probum; frustra Chrysippi rancida ni me A curvo rectum secernere pagina quondam Edocuit, quid enim? Tibi rerum publica cura Commissa a populo est; tibi demandantur honores Praecipui; judex etiam cognoscere causas Diceris? At contra privis communia rebus Postponis, tantumque animo contendis avaro Noctes, atque dies, tua res ut crescat, et uni Sit bene? Clamosam idcirco fugis improbus urbem, Devitasque forum, ne quisquam commoda turbet Pigra, togam cogens nigrantem, et pallia longa Induere. An nihilum peccas, si debita spernis Officia? Heu miseros vexat socordia prava Tutorum, aut etiam fraus pupillos; tenet annos Jam multos lis implicitos, finemque rogantes Magna alios; foedo conclusus carcere squallet Suspectus de furto, seu de crimine caedis Indicta causa; et quis erit jam denique finis Clamitat? Absolvar, sceleris si purus, et expers; Si reus, haud renuo damnari legibus aequis, Tantum haud quaesitor desit. Quid justa petenti Non video, contra dices; nisi forte repones Putidula et Davo digna haec. Sol igneus urit Aestatem per longam, autumni tempore Bacchus Rura vocat, campique obeundi, animusque severis Laxandus studiis; gelidum brumare tribunal Adscendam, nec tussim acrem, nec acuta pavebo Millia tot morborum animae sic prodigus; ut te Nempe juvem? Media satius de plebe fuit me Nasci, quam tantos tibi me debere labores. Mitius incipiet rursum splendescere coelum, Advenient placidae luces, et lenior aura; Tum labor excitum revocabit. Siccine tandem In ver cura omnis recidet? Pars maxima longi Anni elabetur, quin de me cogitet, ac mi Consulat, uni omnis cui spes, et tradita primum Cura mei? Te post Divos venerabor ego, tu Me nihili facies rerum tutela mearum, Et columen? Fasces jamjam mihi sponte resigna Concessos: non vis? Cogam. Cur mutua cessant Officia, alterno promissa et foedera nexu? Hae patria a nostra, nostrisque a moenibus absunt, Credo equidem, voces; namque heic et plurima virtus, Et studiosus amor populi, juvenesque, senesque Patricios semper tenuit, semperque tenebit. Verum quanta olim turbarum incendia nosti Seditio faeda his scintillis exciit, utque In vulgus manavit atrox, nec tela, nec ignes Cessarunt? Quae causa ante exagitavit Athenas, Quae Megaram, Thebasque? An non secedere plebem Iratam patribus primaevo vidit in ortu Roma ab Aventino metuens immane periclum? Nec volo, sit nulla ut populi querimonia: nullo Quit fieri id pacto; natura quippe suapte Servitii querulum genus est; at justa querelis Absit causa, bonum cui sit commune parandum Si ceres aut corrupta, aut terrea prostet in urbe Venalis, si desit olus, si opsonia, pisces, Si et carnes, si sal, vinumque, oleum graveolens et Majori quam par pretio fortassis ematur, Quin tu provideas, cum debes, cumque teneris; Haec indignatur, furit his plebecula; sese Neglectam et credit. Negat hinc se ad munia sueta, Imperium detrectat, egeno et turbida fastu Sic operam locat ipsa suam, quam plurima merces Ut redeat. Rerum totus pervertitur ordo, Et pretium: non ulla auri sat copia, certant Usuris fructus, impensae censibus amplae, Vix vitam, ut tolerare queas, licet annua foetus Large terra ferat, licet ipsa industria lucrum Nautica deportet convectis undique nummis: Unde hoc? Nulla magistratus reverentia, nullus Qui praesit, praetor bene idoneus; omnis abacta Justitia, atque pudor, pollutis moribus atra Nequitia; leges sine vi, quas pauper et aeque Contemnit dives, nebulonum ut vivere vitam Possit, et arbitrio ad libitum securus abuti. Non ita barbati proavi sus deque sinebant Ferri cuncta: malos aderat custodia contra, Censorum et vigili cura servata vigebant Juraque, et augusti fuerant rata jussa Senatus. Nunc nova scita, novae leges conduntur in horas, Mutanturque, caduntque. Manent quot denique? Nullae. Crede hoc, si quidquam credis sapientibus: ingens Haud legum numerus, verum observantia laude Digna est; sola urbes facere, et servare beatas Ipsa potest. Poenas noxis illa irroget aequas, Queis timeant peccare homines; illa ampla rependat Praemia virtuti non exorabilis unquam, Quamquam in dona preces, fulvum et mutentur in aurum. Curia ubi culpis connivet, quid nisi certum Naufragium tandem metuendum, extremaque clades? Excute vecordi serpentem pectore somnum, Ignavumque animi torporem; quisquis habenas Imperii rector moliris sorte, nec ortum Esse puta tibi te solum, sed et omnibus una Civibus, et patriae; quantoque es nomine et amplo Nobilior censu, sic vive, ut lumina credas In te versa unum, totus teres, atque rotundus. Invidia absistet; tua per vestigia gressus Turba feret, nec dura pati praecepta negabit Exemplis edocta tuis. Non longius ibo, Plurave verbosus jam pergam adnectere; pubi Dat senium formam vivendi, exemplar et ipsi Plebi sunt proceres. Si clarus forte senator Otia discintus degat, sociisque remotis In triviis nocturnus obambulet; ad mediam atque Pantolabus ceu scurra, nepos aut perditus ille Ridentis salse numeris famosus Horati, In stratis lucem stertat, pietate fugata, Omni et relligione licentius; haec eadem plebs Natura ad vitium quando est proclivior, omnis Urgebit, nec turpe sibi, illicitumque putabit, Quod videat placuisse viris primoribus. Ergo Perge modum vitae sectari, quem a puero orsus Magna, Petre, tua, magna et cum laude parentum Coepisti; nec facta aliorum, aut dicta sequare, Pronus agat quamvis raptum in declivia torrens. Tu tibi sis ratio vivendi, et regula, fastu Amoto ludisque: tibi respublica qualem Cumque dabit curam, sancte, integreque geratur. Nec tamen interea patrias tu sperne Camoenas Haud genitore minor; fuerisque accomoda nactus Otia ubi, vel rure moras septembribus horis Tranquillas, vel in urbe trahens, quod Gundula liquit Imperfectum opus Osmani, tu perfice; quando Versibus ante alios patriis excellere dicunt, Primaque dant ultro tibi nostri serta poetae.

AD JOANNEM BL. F. BOSDARIUM PATR. RH. Quamvis edoctus Senis, urbe inter Hetruscas Morataque bene et nitida semperque vigente Artibus ingenuis, et praeceptoribus aucta Eximiis, satis ipse tibi jam consulis, et das Non vanam frugis maturae spem; tamen audi, Ipse etiam quid nunc tibi dicit avunculus, et quid Censet, nec sapiens, nec multo callidus usu, Verum sollicitus de te, dulcissime rerum Bosdari. Scis, et puerum quam semper amarim, Et nunc vernantem primaevo in flore juventae Carum habeam. A superis nutricula possit alumno Quod petere, id dederunt dii scilicet, oris honorem, Ingenium, vires, census natalibus aptos, Indolis et speciem generosae: caetera perges Dum tibi procurare, haec fors audisse juvabit, Sint licet e trivio desumpta rudique Minerva. In patriae primum incipiens tu vivere luce Cunctorum prostas oculis, liberque vagaris Libera in urbe, procaci etiam, pariterque maligna, Ut mos plerumque est hominum, quos moenia gyro Angusto includunt, nec magna negotia turbant. Incessum, vocem, gestus, habitumque notabunt, Si licet, et sensus, tacita quos mente revolvis, Discutient, pravi si quid nanciscier in te Forte queant. Quare tantum nil sit tibi curae, Quantum ne offendas quemquam: sic omnia dicta Factaque judicio prudens moderare, superbum Ne vel inurbanum latrans vicinia clamet, Et matrem miseram vocet, et me damnet eumdem, Qui fuerim nati mittendi maximus auctor Italiae ad fines. Sine fastu comis, apertus, Indulgens pariter summis videaris, et imis, Quidquid agas, fuerisque ubicumque: externa caveto Plus justo laudes patriisque opponere certes Moribus: excusa, ni facta domestica possis Commendare. Bonus civisque videbere, erisque Jucundus, queiscum debes convivere, prima est Quae nempe ac potior sapientia. Fama sequetur Optima apud multos, ni et fallor, amabere, quod sat, Atque etiam plerisque placebis. Posse placere Omnibus, haud ulli concessum est; ipsaque virtus Immodico splendore oculos si praegravat, urit. Testis Aristides, qui vulgo est justus Athenis Quondam habitus: cuidam non noto, hoc nomine tantum Displicuit, poenamque tulit clarissimus exul. Nulla in re nimius videare; audacia longe Absit, et altisonans nimiae fiducia linguae: Semper ama medium; jucunda modestia semper. Effuge praecipitem, qui nunc dominatus in urbe Bacchatur, luxum; sed et ipsas effuge sordes Lucra et, quae melius quaerat Muscicus apella Russius et compar, soliti corradere nummos. Officiis certa, majori assurge, caputque Pronum aperi, facilis responde, ac redde salutem: His amor haud spretis, odiumque paratur omissis. Nec cursare foro placeat, nec compita obire, Atque puellarum venari exerta fenestris Ora levi, et clausis garrire in nocte tabernis Sorbentem calidos rores, et gutture olentis Fumi exalantem nebulas; aut quaerere, crure, Ne gravius memorem quidquam atque obprobria tangam, Moevia num curvo, num sit Calfurnia recto? Tesserulis socios inter si forte joceris, Alea sit vacuo lusus, non questus avaro, Atque hilares pariter victus victorque recedant. Haec ubi prima tuae ceu fundamenta futurae Constitues vitae, multum mihi saepe monendus Rursus eris, fervet dum sanguis, dumque voluptas Ducit inexpertum vitiosa ad gaudia, cautus Desidiam ut vites. Venatibus otia falle Et cursu spumantis equi; pila missilis artus Innocuis agiles ludis exerceat, atque Ficta reluctantem sumptis mucronibus hostem Pugna vocet; lyra pulsa sonet, choreasque per artem Ducere et ad numeros vestigia flectere cogat. Haec te digna quidem cura est; his tempora ludis Grata trahes, animum quando majoribus aegrum A studiis laxare voles. An credis in arcem Palladiam ascendisse, quod ipso a limine clausas Intus opes vidisse datum tibi? Longius abstas Quo propius te accesse putas: vix semita aperta Prima tibi doctrinae, et jam ceu fine potitus Cessabis; nec tu per amoeni culmina Pindi Pieridum immixtus thyaso sitientia labra Proluere audebis vel hyantaea Aganippe Pegaseo vel fonte? Videri coelum undique stellis Fulgere? Quid circum solem flammantia volvit Astra, quid in curvas ducit, revocatque choreas Diverso in spatio, diverso et tempore semper Mercurium, Venerem, Terram, Martemque rubentem Atque Jovem, atque senem Saturnum? Quae mora tardat Crinitas per inane faces, quae noctibus aequat Luces causa pares? Quid ventos excitat, et quae Vis mare nunc reprimit, nunc aestu surgere cogit, Alternatque vices? Aura, amnes, viscera terrae Num nova non cupidis produnt miracula rerum, Invitantque ausus hominum? Quid saecla ferarum, Omnigenumque animantum, alis seu corpora librant, Seu pinnis agitant, seu spiris prona volutant, Non rapiunt animum? Felix cognoscere tantas Qui potuit causas, caecosque recludere fontes! Felix et qui ausus tantum tentare! Juventa Dum calet, o quanto hoc melius fruerere labore Urgendo quam segnis inertes temporis horas! Quid quod et ipsius generis tu jure teneris Notitiis rerum variis formare animum, ac te Imbuere, ut possis curare negotia praesens Non tua dumtaxat, sed quando postulat usus Ipsa aliena etiam? Proin est doctrina paranda Apta tibi: neque enim diffusa scientia venis Una patricio serpit cum sanguine, multi Ut male nunc fortasse putant genitoribus orti Nobilibus juvenes. Pubem maturior aetas Excipiet, levibusque jocis succedet honorum Ambitio; praetor seu judex reddere quondam Cuique suum debebis, et idem condere leges, Causarum aut nodos, dubiosque evolvere nexus Patronis studia hinc atque hinc adversa sequutis. Qui facies recte, qui tanto munere fungi Quibis, dic sodes, ni jus commune tenetur, Ni patrium penitus sedet alta in mente receptum Ipsa et naturae lex prima, unde omnia manant? Publica saepe itidem patres sententia poscet, Resque erit aut ratione, aut exemplis agitanda Haustis historiae claris e fontibus. Haeres Incertus, titubasque; modo huc modo laberis illuc. Et merito: nam quae suspenso digna senatu Verba seres, sophiae doctis penetralibus expers Ac rerum et populorum ignarus? Perdidit urbes, Et perdet, mihi crede, pudenda inscitia plures, Quam furor hostilis vel edacis temporis aevum. Sit patriae tibi magnus amor, sit cura tuendae, Justitiam et semper colito: quidquid tibi rectum Atque pium fuerit visum, nec gratia, nec vis Ullius impediat, quin firmum sit, maneatque, Quantum in te est, fixum: frustra seducere tentent Muneribusve minisve; ut circum saxa sonantes Franguntur fluctus euris turbantibus aequor; Sic clades minitata, oblataque munera vano Nequidquam assultu quatiant immobile pectus. Imperii haec virtus sit murus aheneus: illam Qui fugiunt, ponant et honorum insignia, et omnes Nominis ac generis titulos, fex ultima plebis, Venales animae ac viles. Cane pejus et angue Vitandum est ne turpe animum juvenilibus annis Dedecus inficiat, prolapsumque improba raptet In vitium mox consuetudo, admissaque culpa. Quos videas sine noxa et clara excellere laude, Hos sequere, horum animo propone exempla: pudebit, Cum meliora habeas, non et melioribus uti. Quod superest, venerare Deum, quem semper adesse Crede tibi, ac mentis scrutari arcana repostae Ultorem scelerum largitoremque bonorum; Hic primus fons esto, haec ultima linea rerum.

AD MICHAELEM GARGUREVICHIUM MEDICUM PRAESTANTISSIMUM CIV. RHAC. Claro Poeonia doctum qui dixit in arte Induperatori similem, non ille recessit Avius a vero, Michael doctissime, Coi Fama senis; multum sed, crede, et vidit, et acri Ingenio valuit, si res contendere rebus, Et conferre velis. Lituos, et Martia signa Nominis et magni strepitum si denique demas, Qui potior medico dux est? Fors Mater Achillem Tradidit idcirco Chironi, usumque medendi, Bellandique artes heros ut disceret una. Namque ducis quae cura? Ille hostem e finibus arcet Atque ferum, inrumpit si qua improvisus, et agros Vastat, agens praedas, quatiensve insultibus arces, Auxilio properans aut campis cedere cogit, Aut sumptis propere telis decernere litem. Quid medici? Nostro nimirum a corpore pestes, Insidias vitae quae tendunt semper, et errant Innumerae numero nos circum, avertere curant; Tum si qua insedit subito vis, ferre nec arma Apta, nec absistunt furias compescere morbi Scrutantes armamentaria pharmacopejae, Donec parta salus redeat. Nec multa; notandi Hac quoque re nimium similes. Culpatur uterque, Si coepto exciderit victus; laudatur et idem, Rem bone si gessit prudens ac strenuus: omnem Vulgus ab eventu culpam namque aestimat, atque Virtutem a socia fortuna. Quisquis at aequus Iudicat, hoc nulli mortali e sanguine novit Esse datum, quamvis multa illum industria tollat, Et votis gaudere bonis, et vincere semper, Cum Martis fortuna anceps pariterque medentum. In trutina studium ponendum est, curaque, qua quis Usus in arte sua valuit, successus et aeque Pensandus, quicumque fuit. Si pondera culpa Haud premet aequatae lancis, quin altius acta Evehet ad coelum virtus; quicumque ita sese Gesserit, optato non defraudandus honore Expectare potest meritae praeconia laudis, Ut res cumque cadant. Te vero, maxima cujus Virtus, et fortuna fuit, queis laudibus ornem Aeacida celebrande mage, et Chirone magistro, O sate Hygea alma, deducte et origine ab ipsa Asclepi veneranda? Ejus tu numinis haeres Arte bona geminas e nigri faucibus Orci Ad superas revocasti oras lucemque sorores, Dilectasque mihi, et consanguinitate propinquas, Laude et florentes multa. Saevo utraque morbo Languida et atritis heu viribus aegra jacebat Persephones metuens instantis jura severae, Hostilemque manum, cum tu miseratus acerbum Exitium, et Phoebi solers accinctus ad artes Fecisti melius fractis confidere rebus, Puallatim ammissam et rursum sperare salutem. Quam digitis tibi saepe petita arteria, quanto Et studio pulsus numerabas gnavus et omnem Causam explorabas morbi, linguamque notabas, Atque oculorum aciem, atque ipsum sudoris odorem Pervigil invisens, et convenientia signis Pharmaca distribuens? Tua magna industria vicit, Et dirae pepulit metuenda pericula sortis. Jam redit, et fessis vigor artubus, et color ori Purpureus, jam forma nitet gratissima, qualem Ante habuere, sibi et qualem pulcherrima Cypri Illa Dea, et Charites cuperent, et quotquot ubique Mirata est olim formosas Graecia nymphas, Taygeti cum forte jugis bona turba Dianae, Peneum aut propter muscoso in margine ludit. Utraque par Helenae matri est; quam, cur mea quod sit Ipsa soror; dubitem foecundo dicere partu Mnemosynen, quando una novem laetissima natas Edidit et numero Musarum et Apolline dignas? Et nunc illa quidem sese miratur in ore Natarum generis florens, et prole nepotum Multiplici et crescenti ad avitum gentis honorem. Heu quantum matri luctum sors dura parabat, Quantum etiam fratri, carisque sororibus! At non Ulli majorem, tibi quam, Bernarde, tibique Boniada, Parcea si quid crudelius ausae Foedera conjugii rupissent, fidi et amoris Pignora liquissent tanto moerentia casu. Sed trepidi cessere metus: tuque optime sentis, Atque vides, quanta est tua laus. Non vita duabus Matribus optato nunc munere reddita per te, Sed multis jam parta simul: felicia plaudunt Gaudia ubi tristi resonabant omnia fletu. His salvis Caboga minor nunc additus ipse Per te utinam longi quamprimum expellere possit Reliquias morbi, quique illum nunc male torquet, E capite humorem dimittere; nulla triumpho Digna magis laus hac, nulla et victoria Phoebi Ante fores quae scripta aeterno in marmore vivat, Ac duraturis referat tua nomina fastis Inter Baglivum Plancumque, Epidauria tellus Quos tibi produxit similes, foret alter ut Istri Utilis ad ripas, Tyberinas alter ad arces. Tum si fors vivent mea carmina, in his quoque vives Non unquam certe mihi carior, hoc, bone, munus Quam cum praestiteris cupido tua ab arte profectum, Qua catus eximia polles, ac jure triumphas.

AD THOMAM JAC. F. BASSEGLIUM PATR. RH. Bassegli, externos longeque diuque vagate Per populos, pulcro doctrinae illectus amore Dum gaudes coetus sapientum invisere, et urbes, Et mores hominum varios cognoscere, qualis Visa tibi reduci patria est, quam liquimus ambo Diversis animis studia et diversa sequuti Imberbes? Suave est noto requiescere nido, Et natale solum post longum visere tempus, Amplectique suos. Felix non vita tumultus Inter, et ingentes fortunae mobilis aestus Degitur; ast animus turbarum nescius, et mens Sorte sua cum laeta haud ullis angitur intus A vitiis. Sint clara licet, sint grandia passim, Quae possint alibi cupidum monumenta tenere, Atque boni specie vana suspendere hiantem; Hic quoque terrarum non displicet angulus, aer Purus ubi et ventis perflatus mollibus almam Temperiem coeli praestat, camposque feraci Rore fovet, variosque suo dat tempore foetus. Non virides oleae desunt; non parca racemis Luxurians gravidis spumat vindemia, et ipsa Inter saxa ceres, plenis flavescit aristis. Alituum genus omne frequens, armentaque ludunt, Et simae tondent late dumeta capellae, Mellaque apes stipant non decedentia hymetto. Heic portus pelagique sinus; heic turbidus iras Adria deponit, nusquam piscosior, oras Quam circum has, nusquam foecundior ostrea ferre Lucrinumque lacum, et claras vincentia Bajas, Quam gemini contingit ubi confinia stagni. Acre hominum genus est, animisque et robore pollet Ingenii magno, jubeas seu Palladis artes, Pieridum seu dona sequi, atque arcana Mathesis. Libertatis amans, decoris quoque; grandia adurgens Plus aequo fortasse, aura si lenis amica Aspiret ventus; si contra, vela remittit, Abjectumque jacet, patiturque senescere vires. Omnibus est terris vitanda illa improba Siren Desidia; his autem inprimis, ignavia circum Barbara finitimae gentis quibus addere calcar Et stimulos deberet, ament ut sponte laborem, Insudentque alacres operi. Quid? Dicere vera Num dubitem, patriaeque malus num tangere amatae Permetuam labes? Alitur si forte recuses Ferre manus, vitium; manant contagia, vulnus Ni retegas. Aliqua hinc igitur speranda medela, Solamenque malo, surdas emissa per aures Si non dicta ibunt. Heic agri cura colendi est, Triptolemi quondam fuerat quae tempore in usu, Scilicet atque artes variae exercentur, ut olim Secla hominum duro de saxo enata superstes Deucalion monuit. Nil tot labentibus annis Inventum effictumque, addat quod rebus honorem, Et pretium. Quaedam vexat socordia prava, Igniculos animorum omnes quae extinguit, et una Quod mirum est, luxus ingentem accendit amorem. Non fictor, sculptorve bonus, pictorve; nec ullum Rerum paene genus, queis tecta ornamus, et artus Contegimus, nostrum pote dici. Advecta supellex, Et vestis: sordent quaecumque heic extudit usus, Laudanturque adscita procul. Sic omne lucellum Hinc abit, et miserae crescunt incommoda plebis; Ad furta et fraudes urget quam turpis egestas. Num qua magistratus damnosa incuria partem Hujus habet culpae? Num jura haud provida ferre Auxilium cessant, foedumque arcere veternum? Nonne videns matres juvenesque incedere dicas Divitias Indi nempe affluxisse beati, Pactolique aurum? Tantis quaesita renidet Forma opibus, mutatque novati munera cultus, Et Venetum, et Ligurum potis exaturare rapinas, Non cupidum exhaurire animum. Redimicula, mitras, Velaque, et illusos flores, et serica texta Miramur passim volitare. Haud ulla carina Advenit externis repetens haec litora ab oris, Multa peregrinae quin secum millia mercis Advehat. Haud petitur, quanti est, cerebrosa recentem Quem fingat novitas ornatum, quemque venustum Asserat: extemplo coemit florentior aetas Posthabito generis, patrii et discrimine census, Prodiga, et ad nugas conversa, inimicaque nummi. At quam laeta diu sors haec durabit? An usque Copia de pleno fundet sua munera cornu? Sic utinam faxit lucri Cyllenius auctor Et bona Tethys opum nostrarum provida nutrix, Ipsaque nos ipsos det fallere posse Laverna! Sed vereor, ne prisca brevi nos tempore visat Pauperies, neu sera premat sapientia rebus Omnibus exhaustos et sanae frugis egentes. Quid juvat argenti convectum pondus, et auri, Si, velut aeratis cum se unda canalibus effert, Nulla manent heic signa, iterumque relabitur oras Hinc alias, iterumque alienae commoda gentis Auctat alitque opibus? Tunc tantum industria prodest Nautica, quam nostri totis nunc viribus urgent Certantes, gnavum cum vividus ardor ad artes Multiplices acuit populum, numerosaque lucrum Cum soboles certos vitae convertit in usus, Et stabiles inquirit opes, intactaque curvis Vomeribus sive arva serit, sive educat ulmos, Seu pecudes pascit, seu scalpit robora ferro, Assiduoque labore opera inter dura senescit Nunc linum subigens, nunc lanae vellera texens. His studiis hac mente vigent non ulla perosae Damna revolventis fortunae tristia gentes; His et aluntur opes: fervens industria curis Excitat ingenium, labor et bonus omnia vincit. Si non planities camporum, et prata virescunt Florea, si colles nudus lapis obtegit atque Glarea, cur moros bombycum in pabula cessant Conserere, et truncos late vivacis olivae? Cur vagus ipse amnis, veteres qui interfluit undis Enchelios, non in rivos diductus, et omnem Per vallem sparsus nunc his nunc dividit illis Frugibus humorem calido sitientibus aestu? Cur vitreus surgens radice e montis Arion Tantum undis frumenta terit, nec ab arte coactus Robora diffindit, tenuatque in fila metalla, Aut folia effingit niveae tenuissima chartae? Castaneas scrobibus condiscant ferre cavatis Aerii montes, nec fagus et aesculus ingens Ligna negent, glandesque: magis sollertia regnum Extulit agrestis semper, quam divite vena Inventum effosumque aurum telluris hiatu. Quae melior gregibus pascendis insula, longa Quam Melite? Squallet raris deserta colonis, Atque malos gleba colubros alit ubere: cedet Squallor ab inductis pastoribus, unaque mensis Sufficiet, pinguique dabit genus omne macello Quadrupedum, deerit nec lac, nec caseus urbi. Aspice et Augusten: surgens oleaster obumbrat, Et vestit scopulos enatus sponte virentes. Insere, et agrestem cultu dediscere morem Coge instans. Sese non illi molle Tarentum, Non dives Corcyra, aut praeferet ipsa Zacynthos. Quid memorem ternas Elaphites? Contigit illis Certus honos, multusque labor: quod si tamen ipsas Illustret nova cura, magis mirabere Bacchi, Cecropiae et divae claras ditescere foetu. Si non servorum stipatus ab agmine longo Lentus inauratis vectari curribus opto; Sed nec iter faciens longum per saxa caballo Ire velim. Pateat communi publica sumptu Strata via, aeratis pariterque accommoda plaustris, Volvendisque rotis; vicina per oppida merces Haec eadem late spargat, rursumque reportet, Quae dederint referenda; sit aequa et cura salinas Rite asservandi, vis et provisa tuendi Agricolas, nimium dominorum semper avaro Imperio pressos. Annonae prostet in urbe Copia venalis; vigeat custodia morum, Et vigeant leges, soboles quibus aucta paratur, Instruiturque simul; tunc sese Epidauria tellus, Exiguis quamquam cohibetur finibus, amplum Evehet in nomen, parvoque assueta vigebit: Illa velut felix sub duri lege Lycurgi Nondum Asiae corrupta opibus Spartana juventus; Aut Italos altis dirimunt ubi montibus Alpes, Noricaque, et potior tibi cara Helvetica pubes. His ego me solor votis, nec tristia duco Tempora, securus, quid agant horrentia Martis Signa per Europam late minitantia, et arma Hinc atque hinc populorum excita. His tu quoque, credo, Nam sapis, atque agitas campestribus otia curis, Contentus vives, seu rura Oneïa lustras, Sive Umblae, Burnique doces florescere glebas, Vitibus et patriis imitaris dulce Falernum, Caecubaque impresso signari consule digna Usque novas rerum sollers inquirere leges.

AD MARINUM MATTH. F. ZAMAGNAM PATR. RH. Ecquid ab Euganeis sensisti forte levari Fontibus? Ecqua tuo medicina inventa dolori Tristitiam, morbi sociam, de mente fugavit? Cedet causa mali paullatim, atque arte medentum Adveniet revocata salus, o cognite et usu Suavis amicitiae, mihi juncte et sanguine eodem Marine. Ingenium tibi magnum Parca, deditque Divite cum vena linguam; quidque utile vitae, Quid deceat, melius Zenone et Socrate nosti. Persta igitur fortis: levius patientia reddet, Quod non corrigere est licitum. Sincera probatur Rebus in adversis virtus, et ab objice ducit Pulcrior eveniens vires; ut purius aeris Lamna micat, domitam flammis atque ictibus instat Arte faber multa quam Martia vertere in arma, Aut divum in formam, heroum aut spirantia signa; Sic eadem quo pressa magis propiorque periclo, Suscitat ingenitam mage lucem et clarior ardet. An labor in medio contendere carbasa ponto, Et cursum properare, ubi ludens aura favoni Leniter horrificat fluctus, et spumea circum Unda occursantis lambit rostra ardua prorae? Tunc non artis opus, tunc vana industria; rector A vectore parum tum differt gnavus inerti. At si nigrantes pugnantibus undique ventis In nubes aer cogatur, et horrida pontum Excitet iratum tempestas, jamque carina In scopulos Syrtesque ab iniquo vortice agatur, Cetera dum trepidat pubes, interritus alta Stat puppi Palynurus, et omnem providus artem Advocat auxilio; felix si vincere possit Ventorum rabiem: sin contra, triste paratus Exitium spectat, nec dira ab imagine pallet. Haec virtus, huc usque licet procedere; velle Ulterius, merus est furor atque inscitia certa. Quocirca mecum sic collige: munere divum Non ulli est hominum data vita, ut semper eodem Flamine decurrat: modo diro fluctuat aestu, Et modo tranquillo ceu portu ingressa quiescit Sopitis animi curis, quas nec metus excit, Gaudiaque, et desiderium, sensusque doloris Acrior humanum suetus subvertere robur. Hinc sapiens nec laeta effertur sorte, nec idem Corruit adversa: ratio moderatur utrinque Laxans atque premens, ceu poscit tempus habenas. Haec autem etsi omnes docti indoctique fatemur Vera; quotus tamen est, isdem qui vel sciat uti, Vel valeat? Nomen virtutis quisque decusque Vindicat usque sibi, gravius quum non onus ullum Vis aliqua imponat; si vero haec urgeat, ultro Claudicat; indomito defensus ab aggere miles, Et pugnae ignarus, magno se credit Achilli Esse parem, dum saevus abest procul hostis, et arma Haud resonant. Dives positis in foenore nummis, Largificoque auctus censu patientior ipso, Conversis rebus, sibi forte videbitur Iro Nempe futurus: amor nostrum sic decipit unum: Quemque, et laudis agit specie fallacis amica, Cum tamen est solidi nil intus. Mors mala ademit Filiolum: cur fles? An non mortalis in auras Mortalem extuleras? Praerepto gaudet honore Aemulus: anne uni proprius debetur? Oborta Contudit et vites, frumenta et pinguia grando: Quid? Coelumne etiam incuses, et damna queraris Impius injustusque? Lybissis navis onusta Mercibus in tumido periit salis aequore: clamas Foede vociferans vitam amisisse: quid isthuc? Nescibas spoliari opibus, qui per freta currunt, Nunc pelagi a rabie, nunc a praedonibus afris? Tum decuit metuisse, ratem cum laetus in altum Solvebas. Nec plura; vides, quo scilicet orso Contendam sermone loquax, et grandia rides Doctrinae praecepta severae, Porticus ac si Instituit tangi naturae haud motibus ullis Nativae oblitum levitatis. Non ego stipes, Non tu adeo cupis esse, nec istum humana rigorem Conditio patitur: ratio verum imperet, et nos Regnatrix, alta residens velut arce, gubernet, Dicebam ut paullo ante; huc omnis cura, laborque Respiciat; primum ne sit male, deinde etiam sit Ut bene; nec si aliquis gravior fors casus acerbae Inciderit sortis, desperes posse ruina Surgere ab instanti, dum vis atque integra spes est. Quare age cur cessas? Si non Antenoris arces Sat juvere aegrum, si non procul omnis abactus Qui malus insedit stomachoque et renibus humor, Parthenopen, Romamque, aut quae magis altera floret Urbibus ex Italis Asclepi laude salubri, I properans. Spero, non frustra ingrata subibis Taedia, suscepti nec longa incommoda cursus, Si redeat secura quies, cupidumque revisat Alma valetudo, qua non praesentius ullum, Aut melius servant homini pia numina munus. Incolumem, laetumque diu non te tua tantum Optat cara domus, dilectaque pectora fratrum; Sed populus, sed tota petit respublica civem Egregium, pariterque habilem seu rebus agendis Consilio seu dando, ubi patrum fluctuat anceps Curia, et in varias trahitur sententia partes. Quin et crede, tua est ingens quae gratia, et aura Aspirans popularis, amicis junctus, et aequi Ordinis, et sancti juris fautoribus unus Ante alios prodesse vales praesentis egenti Auxilii patriae, senio quae fessa labascit Aegrescensque jacet resolutis languida nervis. Non miserae quisquam bonus audet tendere dextram, Tanta obsepta lue est, et partes manat in omnes Jam vitium; fer opem; nec si nunc tota repente Sanari renuit, curae sollertis omitte Incumbens studium. Nunc hanc e corpore spinam Eximere infirmo, nunc illam perge: minori Sic numero haerentum paullatim afflicta premetur, Et sese melius certum post tempus habebit, Inque dies capiet vires, dum libera demum Depulso procul hoste vacet. Sertorius acer, Cum propere vellet numeroque, et Marte timenda Cantaber impatiens Romana invadere signa, Respueretque ducem frustra meliora monentem, In medios produxit equum; tum viribus audax Qui fuit ante alios, juvenem divellere totam Caudam jussit equi. Quod toto corpore nixus Cum facere haud quisset: desistite, dixit, amici, Nunc furere, integris dum fervent agmina castris; Sparsum ubi robur erit, dirum superabimus hostem: Prona pilos nunc hos nunc illos vellere res est, Haud fas una omnes et eodem excerpere nisu.

AD MICHAELEM L.F. BONAM PATR. RH. Quod causam justis, praecisa lite, probasti Judicibus tibi tute cliens idemque patronus Gratulor, o Michael, et laetor. Pulsus opima Vulturius cessit de praeda, et lusus inanem Spem doluit. Tu nil metuebas; quippe disertus Eloquio magni polles, genitoris et arte, Sanctarum et gnarus legum es, jurisque peritus. Contra ego, quod pavidus natura, quodque pusillus Praetores raucumque forum ac civilia vincla, Mi vitanda magis duco, quam retia turdis, Quam laqueos merulis, aut tectos piscibus hamos. Quid nunc? Incipient longae procedere luces, Acrior et flavas aestu sol uret aristas, Et calor urbe furet, curarum hac parte levatus, Cur non, quo vacuum te invitat cumque voluptas, Promptior excurras? Cur non et pulcra Gravosae Villa, colis multo quam sumptu atque arte nitentem, Inque dies augere studes ornareque, molli Hospitio accipiat tutae inter praemia vitae? Ille mihi ante alios ridet locus, ille peraeque Jure tibi est multo gratissimus. Haud patet amplis Porrectus spatiis, nec prata virentia servat; Sed cultu laetus Pomonae, atque undique clausus Tranquillo residet portu, varioque tuentum Lumina prospectu pascit; defensus ab austro Nimbiferoque noto, Zephyrorum mollibus auris Perflatur late, et puro simul aere gaudet Inter inaequales frondoso vertice clivos, Atque renidentes curvati more theatri Aedibus eductis niveo de marmore ripas; Quas placidae referunt oculis spectantibus undae, Ut vitreo e speculo reflexae in imagine lucis, Nereïsin, credo, spectaclum dulce vel ipsis. Nautica se circum fundit navalia pubes, Et vehitur pictis freta per pacata phaselis Assiduo insistens operi. Pars prima carinis Fundamenta locat, costas et robore secto Texit, et ingentem curvat compagibus alvum: Pars tollit malos, et veliferas antennas Suspendit, tortosque aptat per aplustra rudentes Cantu incomposito longum solata laborem. Jamque illa egreditur portu ratis, ostia plenis Illa subit velis, coelumque fragoribus implet, Icta repercusso reboant dum littora plausu. Nec piscatorum cessat labor: ille tridenti Stans alta in puppi praedam ferit, omnia crudo Assimilis Glauco, Nereoque; ast ille madentes Aut nassas, aut lina trahit, captosque canistris Vimineis imponit hianti gutture pisces Rombosque, auratasque, et rubor tergore mullos, Pictaque muraenae sinuosa volumina, ditis Apta vel ingentem Luculli explere catinum. Quid memorem festosque dies, populumque frequentem Undique per ripas ultro citroque meantem, Atque coronatas pagi ornamenta puellas? Non his praetulerim Miseni culmina, non his Pausilipum, Bajasque locis: sunt omnia plena Deliciis, faciuntque animum quae visa beatum Ambitione relegata, strepituque forensi, Curarumque alia turba. Quo te simul atque Cum gnatis veniens et pulcra conjuge confers, Grandia deponens urbani taedia luxus Phaeacum in morem non deficiente crumena Instituis facile sine curis ducere vitam Nec tibi contractus, nec caris parcus amicis. Inter ruris opes, Neptuni et munera laetos Continuas sine nube dies, et inania rides Vota ducum, regumque, procul discordibus armis, Alpibus effractis dum fulminat hostis ad altum Eridanum, victorque Italas male territat urbes. Et nunc vectus equo vicinae moenia ad urbis Adproperas, celeri nunc cymba impostus et Umblam Et Malphin lustras, cognataque pectora visis Dulcibus aut epulis aut ludis otia ducens Longa per insomnes aestivo tempore noctes Ingenuos inter risus, et mutua mensae Gaudia, quae laetam gliscunt hilarantia mentem Colloquia? Alterno quo fervet lingua lepore? Saepe etiam intersum simul ipse: oblitus et annos, Rugosam et frontem, et sectae praecepta severae, Rursus in Aonidum, ceu stet vis integra primae Aetatis juvenumque ardor, subrepere lauros, Antraque Cyrrhaeo videor florentia musco, Aut thiaso immixtus nympharum Maenala adire, Thessala vel tempe, juga vel bacchata Dianae Virginibus; quin et nunc ista in mente revolvens. Nescio qua incendi experior dulcedine, ut ipsa Haec non invitis scribatur epistola Musis Praescriptos egressa modos, numerosque, stilumque Quamvis aeger adhuc tenear, curisque gravatus Solliciter: tam cara tui mihi gratia ruris, Tam volupe est memorare jocos, tecumque morari.

AD JANUM FR. F. VOLANTIUM CIV. RH. Jane, decor patriae quem pulcro laudis amore Succendit, veterumque docet clarare diserta Scripta virum, quando tibi culta Osmanaïs auras Lucis in aetherias prodibit, et Illyris ora Grandiloquum jactabit epos? Te vindice multis A maculis, queis foede obduxerat atra vetustas, Scriptorumque ignara manus, tam nobile tamque Rarum Pieridum munus splendescere late Incipiet tersum et purgatum? Non modo nobis Suavius efficiet tua cura; sed et ipsa labore Docta tuo nostras mirabitur extera pubes Divitias, grandemque sonum, purumque nitorem, Moenioque animos, et dignas carmine vires. Cur latuit lux tanta diu? Cur obvia paucis Numquam ausa est exire Epidauri e finibus, atque Victuris insculpta typis volitare per oras Hinc alias? Segnis nos vexat inertia laudis, Ac famae immemores patriae; cum nec tamen absit Vatibus a nostris bona vis, nec spiritus ausis Delibare omnes Musaei nectaris haustus. Proin veluti ignoti contemnimur, ipsaque lingua Barbara, quam loquimur, nec Phoebo nata, nec ullis Creditur illecebris Charitum sat idonea. Quid ni? Quum jaceat passim perraris cognita libris, Privatas et servet opes: nec si unus, et alter Excoluit scriptor florentem, turba sequuta Exemplum est major, dum mavult hospita haberi, Ac latii antiqui cives numerarier inter, Quam linguam vena patriam ditare beata. Et tamen Adriaci maris illa a fluctibus Arctos Usque ad hyperboreas, glacialem et frigore pontum Tenditur immensas scythiae per inhospitis oras In rivos diducta, at eadem ab origine, servans Naturam et nomen. Quid quod dulcissima manat, Et multa vi pollet, et omnem flectit ad usum Se facilis patiensque? Inflabit Martia digne Classica, si cantu celebrabis praelia regum, Victoresque alto reduces aequabis Olympo: Mollis, et ad lusus conversa imitabitur artem Idalii pueri, teneros et dicet amores, Myrtea si ludens nympharum tecta frequentes. Atque utinam non ipse olim vernante juventa Liquissem natale solum, fors robur Achillei, Et virtus Laertiadae generosa sonaret Cantibus Illyricis, circumque haec littora Grajum, Trojugenumque forent procerum mage cognita facta, Quam quae bella diu vel Scanderbeghius heros, Hunniades vel gessit, et acris dextera Marci. Nunc cupidum quamquam, et frustra tentare volentem Deficiunt pariter desueta vocabula, et omnis Gratia nativi oblitum sermonis. In ima Numquam etenim ingressus linguae penetralia, tantum, Edidici a nutrice olim quae paucula, servo; Nec dictum lepide quod sit, quod Apolline dignum, A vulgi ignarus coeno secernere novi. Usque adeo (quod turpe reor mihi) daedala fallit Et junctura rudem verborum, et splendida virtus, Concinnusque lepor. Quo fit, sint aurea quamvis, Ne studiosus ego sat nostra poemata mirer, Quandoquidem nequeunt non intellecta placere. Nec tamen illorum numero me dixeris esse, Queis patriae sordent Charites. Imo acrior unus Ante alios quidquid pulcrum est et quidquid honestum, Ad nos et cupiam transferre, et cogere nostri In partem census, nostraeque in commoda linguae Nam quo dexterius fortunae possumus uti Munere? Non magni speranda potentia regni, Fortibus aut armis quaerenda est gloria, quam non Invideo; magnosque odi, quos sanguine fines Extendere suo cives. Cum dia beatos Libertas servata fovet, cum purior aura Irrigat, atque acuit non tardae mentis acumen, Cur non Palladias nos exercemus ad artes, Donaque Castalidum sequimur, properamus et altum Ingenuis sophiae studiis extendere nomen? Cur non imprimis, quem purum accepimus olim A patribus, linguae fortes servamus honorem, Conamurque novas veneres, novaque addere lucis Ornamenta bonae? Jamajam, dum nostra juventus Segnitie turpi atque ingrati difluit oti. Illecebris, Scythico florens gens maxima coelo Auspiciis excita suae et virtute potenti Regnatricis, amat quae nata ad grandia quaeque Una sibi cunctas cunctorum adjungere laudes, Pacifera non arte minus quam clara triumphis, Hoc quoque praeripiet nobis decus. Illa parentum Miro ardore instans linguam fovet, illaque praeter Egregios quos usque libros emittere gaudet, Ipsum etiam, quem quaeque suo sermone loquentem Europae gens laeta colit, perdiscere voces Moschorum coget, versoque assuescere cultu Moeniden, primaeque petet sibi praemia palmae, Quae nostro restabat adhuc intacta labori. Tu, quoniam Palmotta, et Gundula, et optimus ille Georgius, ingenii et doctrinae plenus Achivae, Neglexere comis hinc dignum intexere sertum, Anteveni tu, Jane, nefas, et dedecus arce A patria: utque operi nunc pulcro strenuus instas, Sorgiaden hortare, aut ipse accingere, istud, Dum licet, invadens patriis decus adde Camoenis, Quo dici noster non dedignetur Homerus, Valdius oblectans animos, quam millia vatum Sueta inopes rerum versus et vendere nugas.

AD GOERGIUM HIGGIAM MEDICUM CLARISSIMUM, AC CIV. RH. Quid mihi, quod gemina tu Phoebi excellis in arte, Higgia, nimirum vates numerosus, et idem Solers in paucis medicus? Quid lauta supellex Quod tibi doctrinae, veterumque scientia rerum; Unde ortum cepere artes, queis machina mundi Legibus, et certa qua vi volvenda regantur Astra? Facem Seresne, an Persae dia tulere Secreta ad sophiae Chaldaeis? Hinc ne et ad Indos, Aegyptumque novae fluxit sapientia lucis Pyramidum sacris inscripta in marmore signis, Haustaque Cecropias hoc fonte advenit Athenas Ingentem annorum post cursum? Num magis ulla Ante his praeluxït latas dominata per oras, Quae post interiit, vastoque resedit hiatu Oceani in spatiis, gens nobilis Atlantaea? Quidmi, inquam, haec prosunt? Te docto tamque diserto En totum Aprilem, Majumque afflictor acerbo Infelix morbo, tamquam mihi tempora circum, Auriculasque putres afflarit triste venenum Canidia, aut spumas e tetro Cerberus ore. Ecquis erit finis, per magnum Poeona et almum Asclepi adjuro nomen? Maculaene tumentes Absistent aliquando, et pelli forma redibit; Ne miser assidue crucier, sed agam sine luctu Quod reliquum est aevi, si quid reliquum esse volet sors. Cras melius, tu semper ais: dilutior humor Incipiet minus atque minus pervellere summam Nempe cutem, confide. Ita spero; at crastina lux haec Ecquando adveniet longissima? Nam quid et usque Sperem, si voto non fas fugiente potiri? In miseris rebus, fateor, spes grande levamen, Et tutum est plerumque; eadem sed longa senectam Ad tardam vana quum nos dulcedine fallit, Tum potius labes dicenda, dolique satelles, Ceu mihi, ne eveniat, metuo. Collyria vestra Nunc ubi sunt, succique herbarum, et vis panaceae Illa potens omnes morborum evertere casus? Amisere suas in me nunc omnia vires; Non sudor, non vena valet percussa, nec ulla Est remedi virtus. Nequidquam expertus ut olim Balnea sum vivo fumantia sulfure, et undas Adriaci salsas pelagi, scapulasque peresas Aestu cantharidum, ferrumque, et quidquid acuto Extudit ingenio torquendis ars mage membris; Sic modo, tu quamvis non ulli parcis amicus Aut studio aut curae, nullo medicabilis astu Aegror abit. Quid agam? Num vestros nomen inane Esse putem titulos, ceu Thessala carmina, et umbris Errantes lemures delirae somnia mentis? Magna est, credo equidem, vobis solertia; sed non Certa tamen, victrixque: eventu haud semper amato Gaudet. Quam dispar animis inventa juvandis, Quanto et certa magis medicina, carere cupito Quam non successu videas, ni sola voluntas Aegroti dura obsistat, praeceptaque spernat, Quae ratio inculcet purgandae accommoda vitae. Non te igitur culpem, nec de te conquerar: hoc mi est Quod morbi, insaevit puero natura, et ab ipsis Uberibus suxi nutricis: dum Itala tellus Me tenuit, solis velut ignem pastor in agris Cum tegit asservans, sopitum pene quierat; Post, reduce in patriam, vires collegit easdem, Saevit et asperius. Proin totus ni mihi sanguis E venis, qui est cumque, fluat, Medeaque rursum Ni qua potens caeso mage purum sarciat agno, Portandum hoc vitii est quidquid; nunc acrius uret, Nunc levius; nunquam tentato a corpore cedet, Ut semel admissum radicem in sanguine fixit. Quare age sis, quo docta potest industria, quoque Sedulitas prodire, juves precor. Ulterius nil Sollicito; neque enim vel divum immensa potestas, Vel fato vobis hominum prudentia major, Quamquam olim meritos decorarit Graecia templis, Conversumque in vota, precesque Epidaurius anguis Viderit Ausonium Tiberim. Non quae leve vulgus Admiranda putet, sapiens ea censeat aeque: Extima sat primo facies; examinat alter Quid solidae lateat viso sub cortice frugis. Si caecus, claudusve, humerosve tumentior essem Natus, et accirem medicum, rideret opinor Democritus. Quid? Si labes inoleverit annis A multis aliqua, et vitium manaverit omnes Corporis in lymphas, nonne aeque illudet aventem Sanari? De me tu dictum crede. Quid ergo Sit reliquum? Nil, ni praescriptis legibus utens, Quando et Anigrus abest, placandae et Anigrides antro; Ipse mihi ut caveam bellumque indicere ventri Ne dubitem atque gulae; jam et factus Pithagoraeus Coenam olus, et lapathon vellam, betasque salubres, Intybaque, ac totos demum depascar agellos Haud niveo sine lacte. Abstemius ostrea vitem, Atque oleo incoctos et Bacchi nectare echinos, Et pernam, et carnis pulmenta exsicca suillae Cum pipere, et muria et bulbis, et quidquid adurens Calfacit humores, atque addit pabula flammae. Haec victusne placet ratio? Num nam utile censes Propositum? Quidni? Cautus sic hactenus, inquis, Fecisses utinam, quanto leviore doleres Nunc damno, morbique foret tolerabilior vis? Idcirco patiensque fero; meaque aspera fata, Non alium incuso: namque est heic culpa, quid obstem? Nostra aliqua, utque male haud fuerat, tentare periclum Haud timui, vitamque refectis viribus egi Liberius. Quis enim credat, cui contigit olim Evasisse mari, si navim ascendere rursum Audeat, undisono positurum in gurgite vitam, Praesertim sudum, quum coelum ridet, et aurae Molliter aestivo crispant freta caerula flatu?

AD JOANNEM BL. F. CABOGAM PATR. RHAC. Ergo redis tandem, patriosque revisere fines Adproperas, et multa pater fers oscula gnatis; Uxorique tuae, quae te surgentibus astris, Aurora et veniente, vocat; velut anxia Ulyssem Penelope, Zephyrisque facit pia vota secundis, Occiduo ut spirent faciles de littore, teque Jam patriae reddant. Furias coelique, marisque Incolumis vinces; et quamvis caerula fervent Nunc austris, nimbisque, ipse Aeolus obstruet euros, Disicietque imbres sancta prece victus, et altum Sternet. Ut advectum cupide complectar, et omnes Laetitias animi, Caboga o candide, tali Expromam adventu! Quis me facilior uno Esse potest, visam quum primum, et bracchia collo Injiciam? Certe bacchabor, agit veluti quem Ebrietas laeta, aut mentis lunaticus error. Nunc maris Illyrici relegis dum littora, et oras Prospectas, ubi Pola fuit, pubisque Salone Belligerae nutrix, seu te resonantibus undis Complexu a nostro semotum Absyrthides arcent, Sive Hissa, incurvoque super Pharos edita portu, Et propior Corcyra nigrantibus aspera sylvis, Seu clausum quaecumque tenent loca; dic age quaeso Sat recte ne vales? Patrione a culmine gaudes Cernere surgentem fumum procul, atque nivosum Sergion apparere? An adhuc in mente revolvis Vindelicos, Italosque, memor tam suaviter actae Delicias inter varias, et commoda, vitae? Quid tibi visa Istri sata culta, et moenia celsae Vindobonae? Dives magni quid Caesaris aula, Atriaque, et veterum monumenta tot aurea regum, Templa, theatra, viae, pontes, et bibliothecae Ingeniis patefactae almas ad Palladis artes? Quidve urbes aliae, quas temperat Austria fortis? Anne tibi fama majora, an visa minora Omnia? Solertem finxit natura, nec excors, Ut multi, es peregre patria a tellure profectus; Spectandis sed rebus idoneus, atque subactum Judicium portans cultuque usuque. Sagacis Proin quocumque ires et docti fama sequuta est Te coetu in quovis, ac tanto cive superba Ipse etiam externo gaudebat honore Rhacusa. Ludicra mitte igitur narrare. Haud noscere namque Abs te aveo, quaenam fuerint spectacula scenis Exhibita; imberbes saltatrix mimula pusos Detineat, plenas docta exhaurire crumenas; Aut dulcis manans enervi e gutture cantus Semiviri Marchesini, vel Pacchiarotti, Nocturno resonant quum circum pulpita plausu, Et pallens matrona stupet, tacitaeque puellae Suspirant, intusque ignotis aestibus ardent. Nuper Parthenopen lustravit Fulvius, arces Romuleas Flaccus; vix illi nota Vesaevi Ora flagrans, vix nota isti Capitolia, et arces, Flavia ubi surgit moles. Quid vidit uterque, Quid didicit? Risum teneas tranquillus, et audi Si possis. Cura huc omnis, studiumque benigno Cum sumptu recidit, nimirum nosse, ut obumbret Alta tenus mento tumefactum fascia collum, Arcta nates tunica ut retegat, braccaeque videndum Vi multa inductae tenerum femur undique signent; Ut levius Cyprio fluitet sine pulvere tonsa Caesaries, malas deformet, et hispida frontem; Stent ocreae pedibus, dextram clava Herculis armet, Qua potius firmet coecus vestigia Cyclops, Laevaque sub stomacho caleat demissa. Etiam addent Quis color, et quae forma magis muliebribus apta Vestibus, ornatusque omnes, et nomina dicent Puparum, quae palla recens, quae brachia nuda Ostentet melius, nec te Ghilotina silebunt Instrumentum atrox poenae, caedisque ministram Ipsi damnosam auctori; velut aenea quondam Bos fuit artifici, Siculo regnante tyranno. Haeccine uti laudes portenta, et monstra feroces Carnifices ornare magis, quam digna puellas? I, peregre juvenes ventosos mitte, relatu Digna ferent, fors et plaudet matercula: sed jam Caetera de genere hoc faciamus missa; neque hic me, Nec te adeo longus sermo decet. Omnia visat Advena, scruteturque, at non probet omnia; ubique Plurima inepta etenim. Quisquis sapit, illa sequutus Arripiat, quae visa externo in littore possint Aut animum vitiis purgare, et reddere honestum; Aut patriae prodesse, suis, et civibus, ut sunt Artes, atque inventa, quibus mage floreat urbis Splendor, et insani fugiat dementia luxus; In primis vigeant queis mores sanctius. Heus tu, Jam satis est; vetus occinitur tibi naenia, clamas, Discipulorum inter toties cantata cathedras. Quo spectant praecepta, perinde ac nescio quae fors Audierim de te mendacis murmura famae, Carpere et oblique tentem? Nunquam male apud me Audisti, sic Musa diu mihi ludere donet, Nec te, quamquam idem valeas aetate virenti, Et fumosus adhuc tibi sanguis ferveat intus In venis, nullam Circen, nullamque Calypso Suspicor illectum potuisse tenere vel oris In Venetis, vel Vindobonae prius; unde profectum Non sine lacrymulis mendax te lingua ferebat, Quo curis accensa magis tabesceret uxor. Quis dubitat? Tenuere imbres, tenuere procellae Pollicitum nobis septembri mense futurum Nido in communi, quum jam fugiente decembri Expectaris adhuc. Gliscens tibi cura relicti Filioli, armorum ut puer informetur ad usus Teutonicos inter juvenes, devotaque Marti Pectora, ab invitis flectum ducebat ocellis; Non ullae illecebrae, non ulla abrupta cupido. Invidiae stimulis hominum pars magna; maligno Pars animo trahitur; vix possis credere amico, Vix ipsi consanguineo, culpetne, probetne, Consilium capias quodcumque? Negotia curant Multo aliena suis melius plerique, videntur Esse et fautores, quo dictis valdius urant. Sed bonus, et prudens, sapiensque, et conscius uni Vir sibi, blanditias nec laudatoris amabit; Vile nec obtrectatorum metuet genus. Ergo Jam venias, oro, post taedia longa viarum, Atque maris, tecum ut possim sermonibus horas Fallere jucundis. Non tu rerum inscius, omnem Quae nunc Europen agitant turbante tumultu Suspensam, advenies, tibi quando accedere nuper Contigit ad primos belli, pacisque ministros. Multa ego de Batavis, de Belgis multa rogabo, Deque animis Gallorum; eadem sententia menti Num sedeat, sumptis non ante abscedere ab armis, Quam pacem videant humiles orare Britannos, Et Rhenum, atque Alpes statuant confinia regni? Fors aliquid votis minuent e grandibus: uni Militat haud semper stabili victoria Marte, Et mutat fortuna vices, quae laeta revisit, Queis fuerat paulo ante adversa; en agmina contra, Aeratasque acies ardens Claerfectius urget, Insequiturque agris converso milite Celtas Sarcinulis foede amissis, caesaque juventa, Quam passim corvis linquunt immitibus escam Parte ab utraque atro fluitantis sanguine Rheni. Anne aliqua hinc pacis spes est? Germania plaudit, Non bene pacato pridem confisa Borusso, Salvaque fert Superis pro magno Caesare dona. Nec tamen hic finis bellandi: odia aspera restant, Et causae irarum, quas non sine sanguine multo Excidere, elabique sinet discordia inultas. Nec Thraces reticebis; an ipsis triste periclum Tempestas Aquilone minetur? An aurea luna Turribus in celsis nequicquam affixa tremiscat, Ne quae Sarmatiam radicitus eruit, illa Vis eadem tandem victrix sua cornua frangat, Bosphoron et cogat trans altum cedere, sedes In veteres Asiae? Multa his super ipse rogatus, Multa etiam referes tu sponte. Loquentis ab ore Excipiam pendens tua dicta ardentibus una Cum sociis, et fratre tuo; quem nulla vetabunt Frigora, brumali quin longas tempore noctes Tecum agitans cupide cognoscere singula curet, Excutiatque animo. Nunc tandem curre, volaque.

AD CATHARINAM RAGNINAM MARINI BONDAE FILIAM PATR. RHAC. In villam me saepe tuam, quam navita longe Adveniens humili miratur ab aequore magnis Substructam aggeribus, revocas, o maxima famae Pars meliorque meae, Catharina, et quaeris, in alto Vertice quid faciam Bargati? An amabile condam, Pierides quando secessum atque otia poscunt A strepitu semota urbis populique tumultu, Nunc aliquod carmen, docti quod conjugis aures, Atque tuas mulcere queat? Non blanda facultas Mimnermi, non Callimachi Jove digna beato Vena fluit rivo: neque enim sat claudere versum, Aut raucos excire sonos, si forte placere Quis tibi, et Ursato cupiat, queis molle Camoenae Ingenium, studiumque dedere. Scit Itala tellus Admirata tuae quondam decora inclyta laudis, Indiciumque acre, et purgatae flumina linguae, Seu tu Galla sono, seu malles Thusca videri, Et matris Gracchorum imitari parca leporem. Hinc omni in numero poteras excellere nymphas Eximias inter, primamque referre coronam, Aurea consulto tegeres ni munera mentis Invidiam fugiens pretiumque sequuta modestae. Vivit enim, vivetque tua ingens fama perennis, Non modo Bondiadum, quod claro es sanguine nata, Austriacaeque crucis rutilas insignis honore Ragnineos complexa lares; sed multus ubique, Quidquid agas, quoque flectas vestigia, pulcram Quod decor et Charites gaudent componere, et almam Gratior arridet quaecumque, adjungere lucem, Quo laudes magis ipsa, tibi non aequa, recondis. Et nunc te merito delecti, prima virorum, Circumstant semper, dominamque verentur, aventque Alloquiis pendere tuis: media ipsa refulges Omnibus inspirans te dignos optima mores. Quod si etiam quid possem, et si contendere divae Me sinerent; credisne haec tempora versibus apta, Cum me villula habet longum exoptata per annum, Ac Thracum de parte adspirans nocte serena Aura coturnices propius descendere cogit Ad mare? Quum colles circum, et Bosanca resultat Venantum ingenti strepitu? Non si omnis in haustus Lene sonans flueret Parnassidos Hippocrenes Unda meos; non si Phoebaea e fronde coronam Sponderent Musae famamque decusque pararent Moeonidae, septembris ego octobrisque cupitis Mensibus ah! Longum (namque haec pars totius anni Multo est una mihi gratissima) carmina curem Pangere, et irasci numeris, et rodere presso Ungues dente, mihi seu fors male syllaba peccet, Sive invita negent rem quamvis pingere verba. His ubi me latebris abdo, vatesque ponuntur, et usus Urbani: totus fio diversus ab illo, Qui soleo tecum jucundas ducere luces, Non tibi despectus, non ultimus inter amicos, Vix ipsum me ipse agnosco: tam vita priori Discrepat a vita. Sive autem insania dici, Seu mage naturae quidam mutabilis error Id velit, Anticyra certe helleboroque videbor Dignus nempe unus multorum, futile sector Qui vitae genus, ac durum, venator haberi Esse et dum studeo. Quod quale sit accipe: totam Exponam heic vitae rationem, atque ordine pandam. Sidera adhuc coelo rutilant, et Phosphorus ortum Praeveniens croceum pulcrae Titanidis albet; Evigilo, surgoque toro; famulosque morantes Increpito, queis membra quies per languida serpit Molliter, atque efflant toto de pectore somnum. Ecquis adest? Nemon' vestes et lumina portet? Nemon' mexiaca incoctos hientacula rores Glande paret, cereremque exsectam torreat igne? Dum famuli properant, et ocellos indice mulcent, Num pyrius pulvis, num vis mihi plumbea thecis Apte inclusa? Satin' stupae, silicisque? Coruscant Arma, anne admissis horrescunt sordibus, ipse Inspicio? Tum fida canum vis exilit, atque Suspiciens avidis expectat crustula labris, Blandaque adulatur gannitu: mox sua raptim Gaudia praecipiens gressus praevertit heriles, Itque, reditque viam. Tu mecum Vidace; Dave Cura domus tibi sit. Jam noctis sidera cedunt, Ac summi montes Eoo sole rubescunt, Jamque mihi in volucrum consueta cubilia ventum est. Ecce coturnices latebroso e gramine passim Exiliunt, bene sit: fortuna haud invida fallet Sperantem cupidumque; novus quatit intima pulsu Corda ardor trepidante. En illam naribus Argus, Hanc melior Florus vestigans sentit odoris; Immotaque haerens caud, et vestigia sistens Observat tacitus pavitantem. Excita volucris Dat patulis plausum pennis, liquefactaque plumbi Ferrato e tubulo grando simul evolat, atque Assequitur frustra certantem evadere. Fixa Illa cadit, trepidatque; canis captam ore reportat. Inde aliam exturbo atque aliam, numeroque potitus Ingenti nec flabra queror, nec spicula solis, Nec vepres, nec saxa, nec ipsam, Tantalus olim Qua male vexatus nigro contabuit Orco, Incusoque sitim, atque arentia faucibus ora, Sudoremque fluentem ad talos usque. Ita me vis Nescio quae mira captum dulcedine fallit; Gliscit amor, captae quo major copia praedae. Apparent alii venantes, et loca sparsi Scrutantur diversa, canem quem vividus ardor Longius indocilem rapuit, fugientibus instat Dum latrans avibus, vocat hic: se culpat et una Ille malam fortunam, udo quod pulvis ab austro Humorem pyrius collegerit, et sine vi ictum Pertulerit volucri. Resonis perterrita in auris Illa suum molitur iter jam libera, et hostem Irridet vulsas spectantem e corpore plumas Nequidquam labi, frustratumque avia linquit. Hic catuli laudes, hic se jactantior effert, Extollitque aciem, certamque in vulnera dextram Ad latus ostenans tumefactae tergora perae, Ceu sint plena avibus, quum stupa infarta tumescant. Anne etiam venatores mendax genus, atque Gloriolae cupidi plus aequo, ut in omnibus omnes Artifices rebus? Sunt hercle, et cedere nolint, Saepe licet videas vano contendere nisu, Ac tantum ingenti coelum terrere fragore. Quin et magna jocis alternis praelia miscent, Inque vicem jurgantur. Ubi es tu Ninule? (namque Hic tum per medios narrans audacius ibat, Quod nullum frustra jaculans emiserit ictum.) Quidni? Inquit salse ridens Perrichius: ille Scit melius turtur, veras tibi ponere laudes, Cui modo te vidi voluisse ignoscere, rursus Educet ut pullos, tibi qui, velut ipse necentur. Huic Ninus referens, ubi cauda pedesque, rogabat, Occisi leporis, quid refert, aerene? An igne Et plumbo? Esse tuum quod emas, jura omnia clamant. Vin' mecum posito contendere pignore, uter sit Dexterior? Tales vix fudit gutture voces, Exiliit rostratus hypops. Telum ipse oculosque Figit in adversum sperans demittere coelo, Exploditque tubum nequidquam. Ast aemulus acer Aspiciens praetervolitantem deiicit aura E tenui exanimem, lisque est, ait, ecce dirempta. Fit plausus sociis laudantibus, et mala longe Sibila crebrescunt, resonantque juga alta cachinnis Ridet Stella meus, ridet Glumatius, atque Marcellinus, et Amploschus; propiusque cavatam Sub rupem invitant circum frondentibus umbris Propter aquae venam, Zephyrique ad flamina, ubi ipsis Sole perusta genas et agresti lurida amictu Virgo delectas ficus, uvamque recentem Prompserat e calathis, vacuo solatia ventri. Uva et rore madet, ficus et nectare stillant, Irritantque famem. Facile venit ille vocatus, Assistensque vorat, litem sic ultus et iras. Nec jam plura sequar: nam me sol igneus axe In medio rutilans angusta revisere fessum Tecta monet. Neque enim gravior durare laborem Aut sinit in campis errare diutius aetas. Danda quies, curranda cutis dum mensa paratur, Instruiturque epulis nec sumptu operosa nec arte, Si fors aucupio Fauni tutela benigni Haud adversa fuit, Caesarum cuncta volucrum Corpora dinumero, atque horum tibi lecta ferantur Praecipio, memorem testantia munera mentem. Continuoque aliis alia asportanda relinquo Laetior, a nostra, quam si fruar ipse, sodales Si quem habeant praeda fructum, gratique propinent. Deinde, vocet ni cura iterum venatica, pransus Hac vagor atque illac; culta et mihi vinea et hortus Visitur, ac medios inter garrire colonos Me juvat; aut etiam pastores poscere, an usquam Forte lepus, seroque auditi vespere cantus Perdicum, primo vel mane? Ipsosque rogare Non pudet et lanios (tu nasum avertis odorem Nominis ad solum) redeuntes tardius urbe, Numquid forte novi referant? Ancone remissa Venit numqua ratis, Calabrove a littore? Rident Scitantem dapibus pleni, et fervente Lyaeo, Aut reddunt incerta, ac vano ficta cerebro. Quanti gallinae interdum percontor, et ova Finitimis advecta e pagis, vescaque farra, Hordeaque, et crispo praedulcia cortice pruna. Interdum et longum descendens agmen equorum Sarcinulis cerae vel lanae mollis onustum Detinet. Horrentes ac barbara verba sonantes Ductores spectare libet, quos Thracia tellus Educat immanes et nullis legibus aequos. Pars versus incompositos ciet ore, sonatque Cyclopum in morem formosae Amaryllidis ignes: Pars tacita incedit, defessi aut terga caballi Fuste dolat; pars et Bacchi spumantia poscit Pocula, et optato musti se ingurgitat haustu. Crura labant, titubantque pedes: ipse impiger haurit, Usque novos, siccatque scyphos. Tum jurgia surgunt, Fervescuntque irae; fortes imitata Lacaenas Donec matrum aliqua exardens vel stipite rapto Vel saxo insanum proturbans cogat abire. Scilicet ingeniumque ferox et mascula virtus Matribus heic nuribusque data, atque exercita tales Assidue ad rixas: nec secius apta choreis Membra vigent agilesque pedes et mollia ludo Brachia, ubi insonuit nocturno tibia cantu Ac radiis tremulae resplenduit area lunae. Parva quidem sunt haec, et plane agrestia, si vis, Addo etiam inconcinna; tamen sua quemque cupido Nempe trahit. Me libertas, me ruris opes, et Munera delectant naturae simplicis: odi Et luxum, et fastum. Veteris vestigia vitae Pressa sequor, nullas quum libera noverat urbes Gens hominum, genio sueta indulgere locorum. Nam mihi quid placeant surgentes marmore sedes Eductaeque, gerant quae vites, mole columnae Procera? Quid sculpta inter pomaria signa, Et virides circum detonsa fronte cupressus, Inclusique lacus, inductaque fontibus umbra Irriguis; careo si rure, et vivere ritu Urbano cogor captivus? Si alea pernox Detinet insomnem, si gressus fingitur et vox Morem ad civilem, visentum ac turba fatigat Garrula, et officiis certat male sedula? Quanto Rectius heic contra procedunt omnia. Nemo Huc veniens optata incommodus otia turbat, Aut interpellans inviti verberat aures, Meque meum vetat esse. Cubo coenoque soporis Arbitrio et ventris: coelum constare serenum Si video, et faciles crepitare in frondibus auras Egelida Boreae de sede, hoc omine laetus Nil queror aut doleo, ni te quod dividor una, Qua sine non ulla est perfecta ac plena voluptas.

AD BENEDICTUM STAJUM VIRUM CL., ATQUE AMPLISS. PRAESULEM O qui Nestoream non longa aetate senectam Sed multa virtute ac mentis acumine, Staji, Longe antecellis, num forte videbor ineptus, De lingua tecum si fabor pauca Latina? Hujus tu antistes cunctis praestantior; in quem, Ni ridenda foret sententia Pithagoraeum, Grandiloqui migrasse animamque ipsumque Lucreti Credam animi ardorem. Namque ut quondam ille coronam, Unde prius nulli velarant tempora Musae, Detulit ex Helicone intactam, ingressus in hortos Suave exhalantes Epicuri; ita victor et ipse Cartesii placita et Neutoni dia reperta Ausus es in resonas Parnassi extollere sedes, Spargere Musaei sic dulci et nectaris haustu, Nil ut lucidius, nil esse venustius, et nil Grandius ut possit. Quare immortale manebit Et decus et nomen semper, tui et inclyta facta Ingenii volvenda omnis mirabitur aetas: Cum tibi praesertim gemini plausere diserto Clementes, atque ipse Pius, quo Roma superbit, Per te transmitti sua scite oracula gaudet. Sed quid ego certem multis te ornare, nitori et Majus Apollineo jubar addere garrulus? Haec tu Quae crasso intexam filo, nulloque lepore, Ni melius quid habes, podagram quod mulceat, audi. Ante quidem geminae per doctas undique terras Sunt linguae imprimis dominatae, nempe Latina, Graecaque. Majestas utrique est insita, utrique Dignus honos; plenumque sonant, facileque per aures Insinuant animis ludos, et seria, quoscumque Ad numeros formamque aptae. Locupletior usu, Mollior et cultu Graecorum lingua; Quiritum Pauperior, graviorque, ut erat pollentius armis, Ceu nosti, Latium quam Musis. Sed mala fata Grajugenum mittamus, et in sermone moremur Nunc Latio tantum, varia alternante revisit Quem fortuna oculo. Nam cum superante duello Barbarico jacuit Romani exangue cadaver Imperii, et Scythicae diffusa examina gentis Dira per Europam, nova regna exsurgere visa, Inductique novi mores. Vetus omnis abacta Mundities sermonis, et atrum virus obortum Mixtis connubiis populorum ac lege superbi Victoris: plusquam Saturnius inruit horror, Totque fere enatae, quot regum nomina, linguae. Pauca tamen mansere bonae ceu semina frugis, Paulatim ingeniis quae culta sagacibus, altam Crevere in messem. Rursum florescere visus Est decor, et victrix Romanae gratia linguae Auspicibus rediit Naugeris, et Sadoletis, Cum Bembo, cum Manutiis, cum Perpiniano, Flaminio, Vidaque, et Cotta, Sigonioque, Et Fracastorio, et Mureto, aliisque sequutis Sexcentis. Eadem nigro velut excita ab Orco Splendida duravit nostri hanc ad temporis usque Aetatem, quam nulli aevo par cedere, tantum In te praesidium cum nacta est, cumque tueri Vindice se tanto, jactari et gaudet alumno. Quorsum haec tam longo repetita a tempore, dices? Nimirum ut mirere, in tantum evecta Latinae Vis linguae cum sit culmen, cur rursus eamdem Maxima pars quorumdam hominum, queis non leve Pallas Addidit ingenii munus, fastidit et odit? Jamque relegare e terrae parat omnibus oris Dulce sonaturam fortasse Catonibus atque Fabriciis pigram trans Lethen, Cerberus umbras Terret ubi exsangues, resonantque Acherusia stagna? Quin major nunc spes abolendi est addita, et actam Hinc procul exturbandi; ex quo ceu fulminis ictu Ogniadum manus illa feris metuenda tyrannis Scilicet, ac late totum bacchata per orbem, Exiguae jactu chartae compressa quievit. Unde odium improvisum, unde haec fastidia? Quaeris Si causas, referam. Longum consumere tempus, Clamant esse nefas in lingua tantopere illa Discenda, nullo quae jam verancula floret In populo: simul ipsa sua cum gente refrixit. Esse autem satius complere recentibus aures Divitiis vacuas puerorum, animosque severis Artibus informare rudes, quam, pinacothecis Quae melius starent servata ancilia juxta Atque Numae lituum, semper resonare cathedras Nil aliud, tumidi nisi sesquipedalia Tulli Verba, et Plautini coenum salis. Omnia vivos, Quae prisci scitu scriptores digna tulere, Versa in sermones cessere ad commoda nostra; Illae et opes celebratae in nostra venire coactae Sunt jura, aeternum quin sit pallere necesse Grammaticas inter tricas et inania monstra. Si qua amissa Charis, facilis jactura leporum Et venerum, quas nunc vix sentiat unus et alter, Heu miserum trivere diu qui talibus aevum Deliciis, Flaccum soliti et cantare Maronem, Pascere non solidae doctrinae pectus amore. Quod caput est, sua quisque colat: qua quilibet ortus In regione, ejus curet cognoscere linguae Naturam et formas et vim, si scribere recte, Ac velut in proprio vestigia figere regno Libera si cupiat. Tum se facundia promit, Ardor et in verbis, pedicis sine vivida cum mens Arbitrio versat nativa vocabula, agitque Quo vult cumque suos, ceu sponte sequentia, nutus. Haec clamant, haec saepe iterant, haec damna juventae Objiciunt. Quae vera licet sint pleraque, non et Cuncta probem: miscent fanda atque infanda, nec ad rem Semper. Nam primum videant, num mollibus annis Mobilium puerorum animus sit idoenus istis Praeclaris sophies elementis; deinde referre Ne renuant, cur sola vetant cognoscere scripta Romulidum nativo in fonte, monentque vicissim Discere complures et eodem in tempore linguas Gallorumque, Italumque, ipsorum et forte Britannum, Si dis et placeat, Thracum quoque? Nempe vigent, et Usui erunt omnes, magnae quando modo gentes His inter sese commissa negotia tractant, Conficiuntque libros, et dulcia carmina pangunt. Esto! Sed jungas si prisca recentibus, addes Haud leve sic pretium: quae matrem adjungere natis Invidia impediat? Vulgares inter honore Fulgeat eximio, solidoque perennior aere Lingua stet, Augusti sonuit quae in Caesaris aula. Quid terrere juvat? Non hunc ediscere tantus Sermonem labor est, ut credas profore multum, Si intermittatur; quasi nobis tota trahenda Vita sit in verbis discendis, parvaque contra Particula ad rerum maneat data notitias et Scrutandam ad sophiam. Quin cernimus acrius istis E salebris veluti elapsos sublimia ferre Ad studia ingenium pueros. Ita lingua nec aevum Vindicat haec longum, via si directa docendi Servetur, brevibusque adsit qui certa magister Instillet praecepta notis; nec quotquot honorem Hinc petiere sibi, doctrinae luce carentes Vitam exegerunt stolidi, brutumque pecus ceu Sunt resonos tantum balatus edere sueti. Quid quod, uti fertur, non lingua haec mortua prorsus Nec misera est adeo: monumenta tot aurea restant, Doctorumque manu et cura vigilante teruntur, Vivaque adhuc spirantque, atque intellecta loquuntur Plena voluptatis? Capitoli immobile saxum Dum bona relligio, pater et Romanus habebit, Haec lingua haec vivet non turpi obnoxia letho, Sacrorum fida interpres, ac digna Tonante. At mitto haec, quae vana putant, quibus impia sedit Nescio quae novitas. Non id contemnere, credo, Nec parvi facere audebunt; namque utile, et almae Multum frugis habet, quod dicam, omnesque juvabit. Quaerendae nunc magnus amor naturae, hominesque Secretas rerum causas et munera gaudent Eruere e latebris; sed iidem saepe queruntur, Signa sibi communia deesse videlicet; usus Quorum sit constans, potiori et notus ubique Parti hominum. Experiar, si convenientia justis Dicta queam votis proferre. Ergo illa colenda Lingua foret, quae sola inter se jungere saecla, Inventasque in iis artes, doctosque labores In commune bonum facile convertere possit? At quae, si excipias Romanam, latius orbe Lingua patet doctos inter, quaeve aemula laudem Detrahat hanc illi stabili sic jure manentem? O vere lymphata hominum, vesanaque turba, Luxurie et nimia studiorum turgida, quid te Nequidquam vanis agitas conatibus, atque Ingenium torques? Aut nusquam est, fingere sollers Quam cuperes, aut haec in lingua inventa Latina est. Haud potiorem aliam excudes: licet omnia miscens Rerum elementa sagax imitari Protea cures; Tu prius in coelo classes innare jubebis Successu meliore expilans scrinia Lanae, Quam voti compos laetere hac dives in arte. Lingua regat Romana illsutres una catervas, Quae nunc Europen complent, suaque acta propagant Nec sermone omnes nec iisdem vocibus usae; Ipsaque sit, quam dia sibi sapientia jungat Depositi custodem una, fidamque minstram; Sola feret, naris quaecumque Britannus acutae Extudit ingenii sollers intendere nisum Ante alios; Italum clarabit sole decorem, Sola acres Gallorum ausus, et mentis Hiberae, Teutonicae et pariter tentamina lumine puro Vestiet, atque dabit supposta trionibus ora Solis uti a radiis, non Palladis avia luce, Quae spectiosa tulit vitae melioris in usum. Est ne hoc in votis? Europae hoc angulus omnis Tam varia tandem fessus farragine vocum Et petit et vestigat inaniter? Ecce repertum Inque manu est: communis lingua habeatur Romula, et ut victo quondam regnavit in orbe, Sic nunc doctrinae atque annalibus una sophorum Praesit, et alma sono gentes conjungat eodem Inter se varias, monumentaque publica servet. Heus! Tu me insanire putes solemnia, scribo Talia dum natus trans et mare, et altus acutis Illyriae in scopulis? Atqui me corrige sodes, Vana movent captam si fors insomnia mentem; Aut tua quae virtus, quae fama est nominis, adde His aliquod pondus, quo possint lecta probari Judicio firmata tuo, atque innoxia ferri. Si vero videas defendi haud posse, relinque Blattis scripta malis latebrosa in sede voranda, Ne grex doctorum contra consurgat, et aures Midae cognatas in apertum educere cogat, Stultitiam ridere volet cum civis amici.