CroALa & LatTy: documentum

Lucas Maurocenus Sibenicensis Dalmata Ordinis Praedicatorum Reverendo Domino Hieronymo Sacrato Nobilissimo Patricio Ferrariensi, utriusque Juris Doctori sapientissimo, Prothonotario Apostolico, ac Auditori Reverendissimi Cardinalis Neapolitani Divi Oliverii Caraphae Protectoris Praedicatorum Ordinis salutem plurimam dicit.

Quum saepe mea mente revolverem, Virorum Prudentissime, nostra tempestate degentium, tui olim Parentis Jacobi tum mores sanctissimos, tum prudentiam in rebus gerendis integerrimam, ita ut non solum Ferrarianis Patriciis, verum et totius Italiae Primatibus, unicus in Orbe Phoenix, visus clarior haberetur, ut liquido patuit Hercule Duce omnibus saeculis celebrando, qui sui, omniumque suorum perpetuam in terris reliquit memoriam, consilio tanti Patris, ad te calamo parcere decrevi minime, quo certior fieres, Pompilium tuum clientulum, et mihi fere Germanum et Praeceptorem ad me venisse, cujus non me latuit Opus, cui Titulus est Solimaidos, a prima Apellaicae Gentis urbe sic dictus, a quo oriundus est ille rerum omnium Conditor Cristos, quem cuncta hic inducit creantem, ex adoptione tanti Viri filius Jacobi Sacrati tui olim Genitoris Barbula, in quo Creationem, Lapsum, et Reparationem Humani Generis adeo concinne cecinit, ut alter suo carmine Maro videatur; nec miror, studuisse potuit, ut id, et majora efficeret; habuit enim Praeceptorem clarissimum Joannem Raphanellum Ferrariensem, utriusque Philosophiae facile Principem dixerim, et hac nostra tempestate Musarum decus, a teneris unguiculis colentem Fontes Aonios, nunc Sacri Palatii Apostolici Magistrum, Fidei Nostrae, ut ita dicam, jam collapsae timonem validum, et Georgium Babbam Sibenicensem Ordinis Praedicatorum Fratrem, Bachalarium Perusinum, in quo daretur virtus Literaria sicubi non reperiretur, et a quo non vacasset Religio, illam si quispiam niteretur dedecorare. Hoc ipso persuasi Pompilio meo, ut ipse Tibi, qui tanti Patris mores imitaris, non ab re Sacrati vocitati, tanquam sacros colentis ritus, tale dicaret opus. Illud ingenue, et audacter pronunciare ausim; opus esse varium, et in ipsa varietate constans, in tris divisum Libros; ingeniosum est, et accuratum; et in Cristiana Historia tantum gentilis eloquentiae expressum, quantum isto aevo non dico sperare, sed ne optare quidem potuissem. O si videres Libros Quatuor ejus Illyridos, in quibus est maxima pars tuae perpetuae vitae, et aeterna fere memoria Reverendissimi Oliverii Caraphae Cardinalis Neapolitani, te stupor invaderet! Hos nondum edidit, a suis odiosus, ut nosti, virtutibus, et bonis moribus adversantibus. Delectat, et prodest Pompilius noster; hunc aetas nostra profecto, omissis fabulis, legere deberet; in quo virtute praediti, et studiosi Cristiani dogmatis, quicquid ad hoc attinet, lepidissime totum invenient. Hoc Poema Tibi dicavit cum suasione mea, tum quia cum eo simul te, ut Parentem, amo, et observo. Auctoritate tanti Poematis, et tuis sanctis moribus, generosis Parentibus ortus, facile omnium virtutum princeps inter Mortales haberi poteris. Quare sui Pompilii lucubrationes aequo animo suscipe; is enim, quidquid est, Deo, teque Duce, id totum sibi vindicavit; qui quamvis altiora scrutetur cum Physicis, tum Divinis rebus, ne tamen apud eos, qui virum ignorant, obrutus inundatione tam profundi Pelagi, ocio torpere videatur, quandoque se confert ad dulciores Musas; quem spero, tandem majora tibi daturum munera, cui me, ipsumque commendo.

Vale.

Ad Lectorem Petrus Paulus Modestus Viterbiensis. Qui colitis summi, Juvenes, mandata Tonantis, Cuique sacri licuit carpere Montis iter, Dum vacat, hunc celebrem pigeat ne cernere Librum, Nam poterit vobis ferre salutis opem; Barbula quo rerum sapiens primordia Mundi 5 Edocet, et vastas Deucalionis aquas. Clara Redemptoris nec non vestigia Cristi Detegit exemplis non aliena bonis.

Ad Reverendum, et generosae Sacratae stirpis Prolem Hieronymum Ferrariensem utriusque Juris Doctorem, Prothonotarium Apostolicum, et Sapientissimum Auditorem Divi Oliverii Caraphae Cardinalis Neapolitani Senioris Michaelis Parmensis Carmen. Quae Tibi nunc cecinit magno compulsus amore Barbula Pompilius, Ferrariane Decus. Quo Duce Calliope Vatem est sortita disertum, Haec capias animo, Ferrariane, bono. Verus amor, sincera fides succurrit ubique, 5 Hac pro re parva magna parare potes. Dant Arabes casiam tibi, clarae Hieronyme stirpis Sacratae decus; at Barbula Pompilius Versibus his tribuit sancti primordia Mundi, Addidit et vastas Deucalionis aquas; 10 Quoque Deus natus Terris satis oblitus annis Admissis Hominum sydera celsa dedit Huic Generi tandem. Nullus perversa susurret Hoc opus inspiciens, si caruisse licet Invidia, quae tristis summa cacumina clarae 15 Virtutis petiit Tartara tetra colens; Nam nunquam moritur vita senescente caduca Livor edax, semper conscia corda premens. Quare pergratum, noster Deus, accipe munus, Sperge nec, exiguum sit licet; inde vale. 20

Ad Reverendum Patrem Stephanum Stancharium Praedicatorum Ordinis Fratrem, Familiarem, et Comitem gloriosi Patris Joannis Raphanelli Ferrariensis, acutissimi Theologiae Doctoris ejusdem Ordinis, Magistri Sacri Palatii Apostolici, Pompilius scribit Carmen, quocum hortatur, ut roget illum, quod facile permittat, ut hoc Opus imprimatur. Quo Probitas, quo sanctus amor, quo vera Fides, et Omnibus in rebus fulsit ubique viris, Stephane, Stanchariae stirpis lux alma decusque, Ipse mihi foveas viribus assiduis, Aere cavo stringi permittat sancta Libellum 5 Atria Pontificum qui domat, ipse Deus Alter, Ferrariensis honos, et gloria Gentis Hesperiae Raphanus: hoc precor, ut facias.

Ad utriusque Philosophiae facile pricipem, Theologorum Decus, et Vatem clarissimum, Magistrum Joannem Raphanellum Ferrariensem, Ordinis Praedicatorum, Sacri Palatii Apostolici Magistrum, Pompilii Carmen, quo rogitat, ut Opus imprimatur, sine cujus venia nihil Romae aere cavo stringi potest. Perge, Liber, propera, nec te sera vita moretur, Ad Raphanas aedes, talia dicta movens: Virtutum, et Fidei splendor, Raphanella Propago, Ad Te nos misit Barbula Pompilius Alme Pater, sanctas nos nunc advenimus aedes, 5 Ut faveas Vati viribus ingenuis. Te sine namque suis dabitur nec gloria Musis; Et Duce Te magnum nomen in Orbe feret. Fama datur nulli Domino nec gloria major, Praesidio servum quam relevare suum: 10 Regibus hoc proprium est. Qui sancta Palatia servas Pontificum, faveas, Musa superba, petit. Quare, sancte Deûm, timido succurre Libello, Et votis faveas, officiose, suis. Largus erat Caesar: Tu noli dicier olim 15 Caesare ab hoc alius, sidera celsa petent Viribus, ingenio, et tot jam virtutibus auctis, Semper Apollineae clarus in arte Lyrae. Imprimat hoc opus, ecce petit nunc Barbula Vates, Et notet artifici ruga magisterio. 20 Villa dedit genitum Nova nobis ecce Joannem, Haec cavo prudens ipse subibit onus. Quasi Tu dederis sibi prospera vota precanti, Perpetuo vives carmine namque suo.

Pompilius ad Librum. Parve Liber, visurus lucem, carcere ab isto Exi, nec dubites cernere ubique Viros. Namque Tibi dabitur fautor coelestibus oris Demissus vates ordine Chiriacus Nicolaos Alemana clara ab origine Proles, 5 Cui data cura quoque est ordinis egregii Nectoris hic tecum felix per saecula vivat, Virtutis cultor, Relligionis amor.

Ad Clarissimum, et Nobilissimum Dominum Hieronymum Ferrariensem, divinae fere stirpis Sacratae Prolem, et Decus, Pontificii, Caesareique juris moderatorem, Prothonotarium Apostolicum, atque Auditorem Reverendissimi Cardinalis Neapolitani Oliverii Caraphae, Protectoris Praedicatorum Ordinis, Pompilii Carmen, quo sibi dicavit opus. Ille ego, qui quondam maestus turbabar ubique; Nunc nunc, Caraphici Moderator maxime Tecti, Ferrariensis honos qui diceris, atque putandus Alter namque Deus nobis; cui signa colossi, Pyramidumque apices, altisque imposta columnis 5 Atria decrevi dare, dum Capitolia sacrant Romani Cives, summa pietate colendo, Virtutum decus, et magna aevi gloria nostri, Sacratae stirpis per saecula clara Propago, Indice quo vixi, colui quo rura sororum, 10 Quoque diu merui virides decerpere Lauros, Atque tuo quondam sacro Genitore Jacobo Pompilii Vatis, semper fidissime Pastor Optatae lucis, quem nostro nulla vetustas Carmine consummet , nec rodent nomina vermes 15 Sacratae Prolis certe, dum rexerit artus Spiritus inclusus nostris compagibus, artis Hoc precor oblatum tranquillo pectore munus Hospitio dignare tuo, cognoscere sacros Instituit ritus, quibus atria sacra coluntur. 20

Ma. Io. Policarpus Seueritanus Sibenicensis Dalmata predicatorus Illustri principi Guidobaldo Ruerio, Castriduranti Comiti inuictissimi, Vrbini et Sorre Ducis, Francisci ma. filio. S. P. D.

Potus tyro Vir grauis Edito hoc opusculo, mi princeps, sepius conueni Egregium Virum, prudentia et omni probitate perspicuum Petrum Tyronum Calliensem patritium Rueriae Seretriaeque domus facile seruum cui olim ea tempestate qua Caesar Valentie Dux Alexandri Pon. Max. filius flagraret in auum tuum illustrissimum Guidobaldum, Vrbini ducem erat tutelle T. clarissimus pater, quo cum Gallias et Hispanias peragrauit ut eum saluum redderet, hocque domi et rure quo se aestiuo tempore conferebat Pianiuantagii semotum humanis curis, quod et etas iam senescens et uitae suae modestia expostulabat, ubi obiter nobis fuit sermo, de diuinis rebus, quibus oppido oblectatur, audissetque nos edidisse libellum de mundi origine lapsu et reparatione eiusdem, non eo more quo olim gentes edocuerint, uerumenimuero quo deus optimus maximus sanctis uatibus enarrasse creditur quibus ab impia secta Maumethana differimus quae risu potius est explodenda quam refellenda rationibus quibus res apretissima non indiget, hortatus est ut honestius haec nostra lucubratiuncula in publicum exeat, et cum nouitatis gratia auctoritatem quoque apud lectorem haberet, qamuis olim in molli incude pressa fuit cuiusdam Barbule agnomine, non Policarpi, nunc grauiori ere emissam tibi mi princeps, quod et ego concupiebam dicari uoluit, nec ab re tibi est pater illustrissimus Laus ducis Urbini. Dux Franciscus Maria in maximis et belli et pacis tempore negociis exercitatus, quem ueluti alterum Martem hostes exhorrent, et nunc belli et pacis arbitrium et moderatorem uniuersa Italia habet et reueretur, praecipue Adrianus VI. sanctissimus Pon. Max. cum R. pub. Florentina hylari animo et serena florente complexus est; ipse pro tutore totius ecclesie, illi uero pro duce Fluentini senatus, nec a b re, quoniam Dux inclytus Romanorum procerum more res Italas et armis moderatur et honestis moribus illustrat, et quem indigentem appellari liceat et in templa recipi ut cui par gratia referri non possit, hinc saltem exoluatur quandoquidem tumultuantem Italiam et res nouas molientem sedente Iulio eius patruo et tuo auo Pon. Max. eius opera atque industria quamuis tunc esset iuuenis pacatum et quietum reddidit; quid fiet post hac, cui et Hector et Achilles in bello facile cederent, uisis tot et tantis rebus, et curis quibus in afflictatu Italia se ubique strenue gessit ad Picenos, Gallos Transpadanos, Insubres, et Emilios nouit haec omnia Felsina praecipue et Rauena, tota denique Italia tumultuante in eum Leo Pon. Max. cui et maximo animo, et maxima reuerentia ut ingenuum principem decuit resistens apud gentes gratiam, aeternumque nomen sibi comparauit, cuius sublimibus pedibus obsecro me offer pro planta, hocque itidem tuis fiat deflexo poplite queso et hoc nostrum munusculum serena fonte suscipe quamuis sit impar animo tanti principis attamen animus noster est ingens ut sese tibi pro perpetua seruitute dedat. Vale, nostrae Romanae fidei et gloriae future Caesar, Vale et fauste.

Callii. VI. Kal. Augusti MDXXII

Joannis Barbulae Pompilii Sicensis Dalmatae Theologi Ordinis Praedicatorum Solimaidos Liber I Magistri Joannis Policarpi Severitani Sibenicensis Dalmatae Predicatorii Solimaidos. Liber I Argumentum in primum librum Papirii Viterbiensis Narrantur primo pulchre primordia mundi Vnde sibi caelum hausit homo mentemque recepit Proponit Magnus ab aeterno Coeli, Terraeque Creator Cuncta movens, solus nullo violabilis aevo, Ecce canendus adest, ut tanto condita Proles Humani Generis, nullo depressa labore Vixerit, exhaustis scelerato pauper et hoste 5 Viribus heu cecidit, divini muneris auceps Sidera celsa petit tandem, quo candida virtus Ingenii celebrare potest, hoc carmine pando. Invocat Terrarum, Coelique sator, qui cuncta gubernas, Magnum opus aggredior; faveas mihi: te quoque Clyo, 10 Musa, decus Vatum, liceat mihi suggere fontem Ex Helicone sacrum, et si post sitientia labra Inspiceres, puros perfundas Virgo liquores. Hoc pede non ludam Trojam, olim namque ruentem Crimine Tyndaridis, vel Thebas; ossibus haud hic 15 Implebo Aemathiam Romanis; fonte superbo Sed madidus referam quae sanctum sidus adorant. Quare praebebis nostras quod mulceat aures. Narrat Conditor immensus postquam firmaverat Orbem Sidereum, finxit naturae nobilis omnes 20 Angelorum creatio. Luciferi casus Aligeros, quorum primus fuit ille superbus Lucifer, ex nihilo dependens ordine pulchro; Mox tamen at cecidit Coelorum cardine ab alto Ambitione ferus, qua nullus sidera cernit Tartareis detenta jugis; tegit alta cacumen 25 Virtutis durum; Stygias hac namque Paludes Effera mens Hominum facile descendit ad imas, Hic ubi lintre Charon rimosa canus, et algens Trajicit externas animas ad littus opacum. Decor elementorum Alitibus pictis decorato vertice post hoc 30 Aethereo, complevit latum piscibus aequor, Telluris faciem diverso gramine cingens, Addidit et gravibus tandem genus omne Ferarum Per proprias species distinctum: conditor ingens Quae quom Coelicolum despectans Juppiter axe 35 Vidisset, nunquam peregrinis notus in oris, Omnia quo constant mirantia cuncta creantem Numina prima Deum, firmatum et sidere Coelum, Quod velox lustris omni sine labe peractis Caelorum virtus Omnia convolvit, quae fixo vana sub axe 40 Maturat, cui cessabit post fama laborum Esse tamen pendens hujus, sed saecula noscet: Quid est dei filius Hoc fertur dixisse sato, qui summa voluptas Est proprii cordis verbum, sine fine triumphans Mentibus ignotus miseris, nova gloria Mundi, 45 Perpetuo Coelum, Terras, qui sidera torquet Ordine cuncta movens aeterno, immobilis extat Solus deus est eternus. Solus, et hic seros semper mansurus in annos, Qui nunquam potuit peregrinis sternier astris; Atque illi, quo ambo exardescunt unica virtus 50 Spiritus sanctus. Spiritui Sacro; quos omnes nulla senilis Canities, vel ruga premit, qui fortia vincunt Saecula; nec miror, sunt soli cuncta regentes, Quos stupet, et flexis genibus Gens omnis adorat. Nate, meae vires, dulcis solatia vitae 55 Spiritus, aeterno nunquam spoliande furore, Quo nullum exilium longinquas traxit ad oras Sedibus aethereis nos; nunc mea verba reconde Pectore, Nate, tuo; nostrae praecordia vitae Accipite, o Mundi spes, puri lumina Coeli: 60 Quam varias rerum vires pulchro ordine servant, Nunc nunc nos meminisse juvet, quibus ille superbus Lucifer intumuit, tetrum demersus in antrum: Ordo elementorum Aëra nunc posui sub magno cardine clari Aetheris, exitium nullius numinis ira 65 Cui datur; en nitidus croceo splendore coruscat, Et Terras Neptunus aquis Saturnia proles Obruit; at majus refero memoranda per aevum; Motus solis et lune. Phoebus quove suos quoties perficere cursus, Atque Diana soror nullo concussa labore 70 Inspicitur, quos aetas non superaverit ulla, Hominis dignitas. Cuncta mihi parent, nihilo qui cuncta creavi. Solus imago Dei vitae coelestis origo Conditus a Nobis, vellem constaret in Orbe Purus Homo, tenerum quem nulla injuria Coeli 75 Infestet, nec saevis morbis pestifer annus Terreat, hunc cupio; tandem sit formula nostrum, Et Deitatis honos: perpulchris grandia verbis Exponat secreta Poli, triplicemque sub una Majestate Deum veneretur, nostra superstes 80 Trinitas Christiana et unitas Clara propago Deo Deum , nullo turpata pudore Sit sibi Conjugii, quo sedes impleat illas Prole sua, felix superi de culmine Mundi, O miserum! quas perdidit imperiosa voluptas, Tartarei Plutonis onus, temeraria virtus 85 Innumeris comitata rogis per saecla cremandi Perpetuo sine fine virens constructor Olympi. Talia sic fatus; stat mox sententia dictis: Hominis creatio Tollit humo Juvenem nitido splendore coruscum, Cujus pulchra vigor subito per membra volutans 90 Aestuat, et venis divinus sanguis inundat Victuri cineres genitoris mole moveri Incipiunt, stupidi mirantes tecta Tonantis. Fervet odore Dei flavis e crinibus omnis Jam species, virtute sua, per saecla secunda; 95 Hominis pulchritudo Splendida praefulget facies, oculusque Smaragdo Vel similis fulgore ferit vulgata per Orbem Aethera, post nitido solvi redolentia verba Vertice, spectabat laetus Jovis ore sereno Hunc pedibus properare sacris, circumtonat Orbis 100 Gaudens, excelsi cupiat quod jussa Tonantis Unicus in terris Fenix implere relictus Hominis sensus Spiritus aethereus, placidis notissima volvit Sensibus externis jam semina tradita Mundo; Constant ingenii vigor, et munuscula vitae 105 Interni sensus; comitatur gratia linguae Perpetuam mentem depressam tempore nullo. Principe pulchra Deo, quamvis producta sub axe Coelorum vigeat fixo, convexa meatu Temporis inspiciens, in tempore forma creata, 110 Nec tamen hoc lumen decrescit, lassa vetustas Corporis at rapiet tandem peritura ruinam Condita cuncta Virum mirantur, ab ordine pulchro Hominis praestantia Adventasse suum Dominum gaudere coacta, Rectoremque Orbis nitidi stupefacta secundum 115 Undique sic laeti blando sermone salutant. Primus ait Phoebus nondum defessa labore Gaudent omnia creatione hominis Membra premens generosus equis penetrantia murmur Aequoreum, cujus merguntur et obruta Ponto Ubera in Hesperio quum pellit montibus umbras. 120 Ore oraturus proprio sub nomine Gentis, Quarum pars tenet aevi nomen, tempore pars et Perditur, atque patrem verbis affatur amicis. Phebi oratio Salve, chare Deo, domitor mi, celsa Tonantis Viscera, pulchre Parens, Terrarum gloria salve: 125 Ad Te nunc venio Titan, qui tempora novi Solis motus Qui status est Coelo, qua sidera lege moventur Ipse ego namque Deo duce Parcis stamina furtim Accipio, latos agilis sublatus ad axes Juppiter omnipotens me jussit sidera septem 130 Ferre retro aeternos Coeli frenantia cursus, Et Mundi Secreta noto, Centrumque, Polosque Hic metior, Pater, ut radiis latissima regna Phebi potestas Orbis temperet hoc propriis mea numine virtus. Principe mira Deo magno loquor; haec mihi nunc est 135 Vis etiam, semper possim defessus ab ullo Motu quotidie conduci Phoebus anhelis Sollicitatus equis; fuscos visurus Hiberos Pallidus Oceani, quo frigida possidet umbras Tellus; Phoebe Soror mea, quam contemperat ore 140 Vicino Terris, animis aeterna superbis: Atque Orientis iter repeto, compulsus habenis Velocis currus: reor admiraberis actus Ipse meos; tenebras luci, lucemque tenebris Inspicies tribui; quare tibi talia dico, 145 Alme Pater, decus aethereum, stirps certa Tonantis Te propter Deus hic statuit Nos; praecipe nostris Numinibus: loquor haec nunc fulgidus ore benigno Cunctorum ex voto, quae rerum Conditor ingens Fecerit ex nihilo, omnia tandem dives habeto. 150 Oratio Iovis Conticuit dictis, grates persolvit et ille Omnibus. At Rector Superum, Telluris, et Alti Talia dicta movet: Nostrum generosa propago, Sit tibi nomen Adam; felicis tempora vitae Invenies semper, me dum mea fata volutant, 155 Si tamen, ut nosces, nostra haec moderabere jussa Ecce vides, quod te tam pulchrum nostra reliquit Majestas Terris, cui Coelum, et sidera parent, Totus et hic Orbis: me solum vertice recto Aethera suspiciens; naturae conscius omnis 160 Laudibus excelsis tollas; per saecula felix Ibis, quo te mittam nunc, nova gloria Gentis Venturae, juvenis tali rarissimus aevo, Altus et ingenio, facundo splendidus ore; Nec tua sors est, hoc nostrum moderamen habeto. 165 Deceptio paradisi terrestris Est Locus in Terris nitida purissimus aura Trans Indos, ubi Phoebus fulgens primus anhelis Sollicitatur equis, pulsurus sidera opaca Nocte peregrino fulgentia lumine, dicto et, Unde rubet ventura dies, placidissimus undis; 170 Deliciae Mundi, sunt et consortia, Divum Elysii, Coelique Domus, felicibus oris Casibus adversis vacuus; rutilantia flammis Aurorae croceis sibi sunt sine fine benignis Ora locis, solusque plaga defensus iniqua, 175 Possidet intactas aegris animalibus oras. Non dolor, aut gemitus, vel mens incerta futuri Advenire tibi poterunt, vel mortis imago. Illic pura dies, illic saluberrimus placidissimus annus, Omnia te cingent quae lux aeterna serenat. 180 Postremo paucis perstringam plurima verbis Perge, celer juvenis, visurus talia regna; Illic egregios animos manet ultima sedes Perpetuae vitae; Deus hanc, Naturaque finxit Te melior, voluit qua Te regione manere 185 Legibus aeternis; sed serva jussa, fidemque Sancta Dei, si vis, ne tantum lumine torvo Inspiciat Juvenem, vel pulchris eximat oris; Et dum membra vigent, victura aut saecula cernent, Hoc volo servari: brevibus nunc suscipe nostri 190 Consilii quid summa velit, cui credita semper Concupio vivat nullum peritura per aevum. Hoc tibi, Adam, cunctisque Bonis servandus in ista est Carne animus: medio loculo in regione serena Vetatur Adamo lignum vitae Sed datur una arbos mihi dulcia mala relinquens, 195 Extulit hanc Natura Deo molimine magno Mors, et vita manent te; quare vive secundus, Ne violata manus tua tangat in arbore fatum, Coelica quo possunt Nobis archana videri. Cuncta tuo arbitrio poteris praenoscere tandem 200 Solus: in hoc vetito nolo sit cura salutis Ulla tibi. His dictis jussit, placidissimus heros Pergeret, optatas visurus lumine sedes Perpetuo, nunquam prius illis notus in oris. Quo audito, Vir dixit: Divum aeterna potestas, 205 Adami creatio Omnipotens Genitor, nitidum quem Mundus adorat, Quamvis non sim dignus dici talis imago. Qualem me inspicio; tamen, o Deus, omnibus ipse Viribus efficiam, totum quod corde sereno Ipse sciam placuisse Tibi; et, si Juppiter alme, 210 Videris externo voto turgescere pectus Nostrum, vel miserum transverso calle furentem Nosces, hoc nostrae naturae vita requiret, Non nostri vis cordis; nam sum jussa paratus Perficere, o lumen, cui clarum fulget Olympo, 215 Qui solus lumen, qui virtus cuncta reservans Diceris, aeterno victurus Conditor Orbe, Me tibi commendo, mea nunc tibi fata relinquo His dictis, vultumque Dei veneratus herilem Mox tulit ante pedem juvenis generosus avitis. 220 Porta patens Regni nitido splendebat eburno Dextra viro tenero, qua sic festinus adibat Tempe paradisi Perpetuam Sedem, similem sibi, conscius aevi Venturi, claraeque parans exordia formae Ingreditur tandem, et Pario de marmore templum 225 Erectum cernens, aurato vertice post hoc Aedem miratur, stellantia lumina solem Aequiparant Inque parant tecto divino, immane columnis Topaticis fultum, laetus quo Numen adorat, Omnibus occurrit, quibus atria sacra coluntur, 230 Postremo spirant altaria thure Sabaeo. Sic vitam degens clara statione superbit. Pulcher ut auratis oculis solet ire per arva Nautra pavonis Pavo vagans, temnensque suis fulgentia pennis Sidera; et inspectis pedibus gemit esse sub orbe 235 Caelorum vivus: timeo tibi gloria gentis Ne eveniat nostrae juvenis sic candida proles Sedibus a Superum sit gloria summa Tonanti Omnibus in rebus, quas lata potentia Mundi Exequitur, quae scit, quid prodest, aut nocet Orbi. 240 Quomque Deus miraretur sub tegmine Coeli Esse vagum Juvenem circum radiantibus astris Infra sidereum tectum contingere lucem Alternam Eternam nitidi superantem lumina Phoebi, Mulieris creatio Dixit: Virgo, volo, discriminis, atque pudoris 245 Expers, connubio sancto, quo sancta voluptas Sit tibi, quaeque suis sic viscera moribus ornet. Hi duo sic placeant oculis per saecula nostris, Subdita sitque Viro mulier virtutis amore Ipsus Adam, et blandis castiget vocibus illam 250 Ut decet egregios, quos nectare dulcior aura Expectare viros fertur, quo saecula teste Conjugii tanti cognoscent magna vigorem. His dictis subito jacuit sub mole soporis Tunc genitor, cujus superum successibus altis 255 Fit Mulier gelida de costa evulsa latenter Eva Parens: in qua mox observatur imago Vxoris conditio et viri Illius nostro exemplum memorabile Mundo, Pignus amicitiae sanctum, foedusque laborum Ambos alma fides nulla caligine tinctos 260 Occupat, et divinus amor, tranquillaque Terris Pax viget, ac liquido cedunt contagia Mundo; Aurea etas Cessit pestis aquis, cessit Pirata profundo, Nulla datur tremulo Neptuno nautica Pinus; Tellus cuncta tulit, sunt aurea saecula, nulli 265 Murmur erat vulgo; sed sic plebs illa fidelis Spectabat Superos tali statione reposta. Felix illa quies, felicia tempora, quorum Lucida perpetuo splendebat lumine virtus.

Liber II. M. Io. Policarpi Sibenicensis Dalmatae Praedicatorii Solimaidos. Liber II. Argumentum in secundum librum Papirii Viterbiensis Fallaces mores Adami fletusque secundo Erroresque suos narrat mundique ruinam. Postquam rex superum Jovis altus cuncta creavit Ex nihilo magnumque chaos depressit ad ima, Distinctis rebus pulchre, iuvenemque superbum Consortis propriae socium posuisset in oris Eois, semper tot opimis dotibus auctum, 5 Invocat fletu Proh dolor, invidit miseris mox callidus anguis, Ex quo sulcarunt Stygii mala numina Ditis. Flere licet mecum simul, heu! Nunc grandis Apollo, Flete, sacri nemoris lauri, quia flere necesse est. Dulcibus ipse modis qui vos mulcere solebam, 10 Ecce meis lacrymis nunc deficit ille superbus Parnassi liquor, heu, viduato Helicone sororum Nunc lyra fracta jacet, nunc nunc stupet undique virtus Ingenii nostri, memoro quom dulcia fata Coelorum, dederat quae quondam lumen Olympi 15 Juppiter aeterno memorandus carmine vatum Istis; nos quibus omne scelus committimus omnes. Proh, originale malum, Heu, male suada fames, mortalibus horrida pestis, Quamvis sim tristis, tamen illo fonte superbo Verticis Aonii madidus, mirabile dictu, 20 Heu, referam, ut quondam decepit perfidus hostis Naturae nostros olim ambitione parentes, Quo fuit expulsus terris miserandus ab illis, Quodque malum tantae sobolis genus omne recepit Humano generi mors improba saecula noscens 25 Infelix genitor, nostro miserabilis aevo Existens multum, sortis monimenta vetustae Qui poterat servare diu, nisi callidus anguis Oppressisset eum incautum crudelibus armis. Perniciem quorum, vitam tristesque dolores 30 Posteritate sua notos, mugitibus implens Narrat Auras ipse cano. Phoebus quo tempore fervet Jam Veneris socius, quom summa cacumina montis Visurus properat, fessos perfundat Hiberus Fuscus equos, vaga tunc genitrix spaciatur arena 35 Floribus et vario redimita gramine, cultu Cupido mali vetiti Coelicolum, audit prato mox bene olentia mala. Cernere decrevit, quis erat locus illa reservans, Vel quae protulerat cortex haec. Coeca libido Tunc famis horriferae stridentes venit ad aures 40 Gorgonis obtectu. Longe supereminet arbos Pulchra equidem superis: pallam genitricis obumbrat, Ut solet aestivo vel quovis tempore nubes Inter nos residens atque aurea lumina Phoebi Jam cultas operire comas telluris ab alto. 45 Magna explorandi sitis et solertia pomi Ecce datur, novit causam tunc ipsa latentem. Currit laeta cito, pauper velocior aura Fabula Cerneret herboso sacrum de vertice lignum. Non Athalanta habuit tales certamine cursus 50 Quales ipsa parens pedibus violenta movebat. Mors premium miserae. Venit sub cortice fessa, Heu, requiem cepit; miratur candida mala, Miratur ramos; titubat, si tangere debet Territa sorte Dei, manibus decerpere cura est. 55 Accedit, tenditque manum, retinetque volentem Carpere poma; timet, ne summi jussa Tonantis Adventus serpentis Praetereat. Veteris monstrum miserabile culpae Inspicit in viridi revolutum cortice, passu Crispatur, turgetque gravis, virusque per ora 60 Fundit; stat facies humana et brachia saevo Nuda nitent: mulier stupet; hinc ferit aethera clamor Foeminea vi, horrentque comae gelidusque cucurrit Ossa per ipse cruor, respirans talia fatur: Oratio Evae ad serpentem “Cur nostros, scelerate, lares sedesque beatas 65 Ingrederis? Prohibet te serpere numen Olympi Coelicolum patriam. Nunquam fera frigidus anguis Hic fuit; hinc fuge, teque aspectu subtrahe nostro.” Inclinatque manum terram versus, rapit atque hic Ingentem lapidem pulsura penatibus illis 70 Figura septem scelerum Ipsum vertice gestantem diademata septem. Ut vidit serpens ingentia saxa rotantem Dixit: “Ne facias divini numinis haeres, Suasio blanda serpentis Eva parens, generosa humanae stirpis origo! Nobile cor nunquam venenato pectore curat 75 Pungere, nec virus foecundo rore ministrat In socium fidum: me videnʼ clara virago Qualis nunc sim, qui superum olim coelica proles Prima fui, pauper commisso crimine plector Sedibus aethereis pulsus. Nec cura, recuso 80 Numina perpetuo naturae conscia magni Namque Dei: cunctis semper venerabor in oris, Myrrha mihi dabitur, Pancheaque cernere rura Conabor, celebrabit post hoc ultima Thyle Me, faciemque meam; sceleri nec sacra negabit 85 Quisquis ab occiduis cognoscet comminus oris Festa piae Cereris vel coeca Cupidinis arma. Est mihi pulchra Venus, quam totus mundus adorat, Ipse volo, vestra generatus origine Virgo Majestatis honos Cybeles, obsessa profundo 90 Limine te capiet, nostro ni vertice caelum Inspicies, regnare ubi solus Conditor optat. Quare ne me pellas; veni vestra videre Regna, Deus quae vobis ille triumphans Construxit, qui me paulo prius expulit alto 95 Cardine coelorum: et quid credis, lubrica proles, Cur vos hic posuit, nisi quod sibi nulla propago, Virtus mali vetiti Quam fecit, similis sit: proh, proh, flebile foedus Inter vos olim! Vetitum facit arbore pomum, In quo namque suae stat tota potentia vitae. 100 Pervulgata satis timido sermone revolvo, Dilanior cupidus tanti dulcedine mali. Consulo decerpas fructum; cito candida proles Te caelo aequabit, dulcis solatia vitae Aethereae nosces; opus est mihi vera fateri, 105 Cuncta scies.” Subito sua pectore verba revolvens Foemina foemineo compulsa est dicere more: “Est ne hoc verum, quod tu narras, callide serpens?” Decipitur insana muliere.“Vera loquor”, dixit. Succincta veste recedens Ascendit vetitum ramum, pendentia mala 110 Colligit et gustat; nil dulcius ore virago Cepisse unquam dixit, cui post perfidus ille Subridens Pluto, aeterno cruciandus ab igne, Oratio serpentis. Infert: “Nunquam falsa loquor, tibi vera fatemur”. Luridus his dictis tenues discessit in auras. 115 Quo fragilis mulier descendens voce vocabat Impudibunda virum spaciantem gramine pulchro: “Frater Adam, propera”, proclamant murmure sylvae. Blanda uxorii suasio. Auribus arrectis juvenis stat: “Quis tonat?”, inquit, “His oris superum?” Tacitus nec ferre volebat 120 Ipse gradum, vaga sed conjux hunc saepe vocare Non cessat: venit, viduatam conspicit illo Fronte deam, cui jam volat undique foeda libido: Mutatur mulier inobediens deo moribus. Miratur tristis, sibi quo fugit illa venustas Et decor aspectus nullo violabilis aevo. 125 Dum fuerat bene grata Deo, spectare serenos Haec poterat vultus superum penetralibus altis Coelicolum. Juvenis tandem post multa petivit, “Quid sibi blanda velit, dicat; ne nubila mentem Vota suam crucient, dicens: mea gloria, quid vis? 130 O dea, fac referas, cur tu me saepe vocasti, Ecce adsum”. Dixit misero sibi talia verba: “O Conjux venerande mihi, mea cura salusque, Inspice, quid vetuit nobis moderator Olympi, Eva respondet Adamo. Frater Adam, pomum, in quo sunt longissima vitae 135 Tempora. Dulce est, crede mihi; tibi vera fateri Non piget; hoc gusta, hoc est dulcius illa Ambrosia divûm, qua coelo Conditor orbis Vescitur aeterno memorandus carmine vatum: Cuncta scies, forsan similis sibi, gaudia magna 140 Perpetuo cernes, dabitur quo summa potestas Ut sibi. Nec mora mellifluo deceptus ab ore Decipitur Adamus. “Da malum”, dixit, vario sermone revolvens Mente sua, vetuit cur fructum, sicque repressum Gustavit tandem. Paucis perstringere verbis 145 Causa originalis peccati. Est opus: ecce pudor sequitur; male sana voluptas Mortales fecit miseros; spaciosa gemendi Tempora non desunt longum mansura per aevum. Subiicitur ratio sensui. Proh dolor! Hi subito norunt pudibunda magistro Angue sacro; faciunt membris femoralia tristes 150 Ex ficus foliis. Senserunt protinus alto Adventus dei ad miseros prothoparentes. Colle Deum gradientem, celsi numen Olympi, Ambo timent Dominum; corpuscula crimine tanto Tecta, diu trepidantes, mox abscondere curant Post frondes mali; veniebat magnus ad ipsos 155 Conditor, e medio quem cortice spectat ocellis Vix paulum clausis mulier formidine plena. Et Genitor tristis digitos frangebat inertes, Dicens: “Quid faciam pauper, mea sacra voluptas, O conjux?”. Trepidant, timor omnibus ora ligarat, 160 Ut sermone suo vix norint scire, ubi sistant Ambo pedes. Tandem venit sanctissimus auctor Orbis et aeterno memorandus carmine vatum, Quos sic alloquitur conspectos corpore tecto: Oratio dei ad parentes nostros. “Quis furor aut quae mens haec olim candida texit 165 Corpora vel cur post frondes latitatis amari? Scire volo a vobis, miseri, mihi dicite causam”. Cui gressu trepidante ferunt: “Nos cura timorque Eorum excusatio. Angebant audito Te et quia nuda patebant Membra, Deus; viridi latitare sub arbore nobis 170 Mens fuit”. Haec referens curis jam pressus iniquis Torpida convolvens nodoso viscera cornu Dejectis oculis lacrymosis plangit uterque. Mox ait ipse Deus: “Mea quondam dulcis imago Temporibus peritura malis, quam lucida veri 175 Effigies alti latuit, privata deorum Maledictio in parentes. Sede, parum vives; miseri cognoscite causam Jam labis vestrae, nec tristes tergite genas Jam fletu magno madidantes; aurea mala Vos quia gustastis, contempto vertice Coeli, 180 Soli parta mihi, pavidi pro crimine tanto Lurida novistis detecto corpore membra”, Cui statim tremulus subjunxit voce trementi Ipsus Adam dicens: “Mihi Tu, Rex optime, crede, Me miserum decepit fructu (flebile damnum!) 185 Infoelix femina. Infelix uxor, nullis laudanda triumphis. O utinam nunquam novissent saecula nostra Tam gelidum virus! Caput et sentina malorum, O Deus, est mulier. Quare, nova gloria regum, Mulier mala ditio. Da veniam!” Conjux meretricis ore retorto, 190 Et levior folio, flava quod habetur ab aura Jam graviter pulsum, dixit: “Me callidus anguis Oppressit nunc verborum dulcedine mira, Gustarem fructum, spoliatum cortice ramis. Serpentis maledictio et ussus Comedi pomum, miseram me!” “Perfide serpens”, 195 Conditor edixit, “tenues dum rexerit artus Vita tuos, serpens, spectabis pectore prono Telluris latus haecque cibus tibi nigra resedat, Decrevi. Pauper victum sudore parabis, sudo uiuat est um O juvenis, semper tanto pro crimine, pulsus 200 Sedibus aethereis, nitidi spectator Olympi Qui fueras pridem, tandem per tempora longa Tuque tuumque genus, tam grandia gaudia flebis. Et tu, flamma vorax sanie depressa maligna, Mulier re at O mulier, paritura tuos formidine plena 205 Concipies natos et magno pressa dolore Emittes foetum, miserorum lurida nutrix Diceris”. Subito custodem liminis alti Voce vocat magna Deus, ipsos lumine tanto Privet praecipiens et pellat postibus illis 210 Continuo, referens pertristia splendidus ore Verba suo miseris coeli terraeque Creator: “Me me sprevistis (proh, sors male fida!), popelle! Pulchra sententia. O quam stulta quies superum contemnere fata, Tartareos penetrare lacus, Stygiasque paludes 215 Hic cupit et celsis pavidus terrebitur astris. Quid sit nunc, pauper, vel quid tu candida quondam Proles extiteras, debebas scire, miselle: Pulchra sententia. Nobilius nihil est, proprias quam noscere vires. An tu credideras, nullis laudande triumphis 220 Tristis Adam, nunquam coelum sudore parari? Ipse tibi referam, ignavum quae vulgus habere Deberet, quod jam latuerunt sidera coeli Tartara qui cupiunt nulla splendentia luce Cernere, pauperiem semper tristesque labores 225 Promittens miseris victuros saecula divûm, Facile est ire ad inferos, ad caelum difficile. Heu, via lata patet, sed magni ad limen Olympi Est virtutis iter durum, quo celsa videre Aethera post facile poterunt, qui vertice in alto Ipsius residere volunt felicibus oris, 230 Floribus et vario redimitus gramine. Namque Hoc tibi postremo dicam, scelerate virorum, Omnibus, hoc itiner qui nolunt spernere, tandem Laeta dies veniet, superato culmine montis, Ardua quo steterat primo, post inclyta virtus”. 235 His dictis jussit, custos terrore profundo Expulsio parentum ex paradiso. Stringeret ipse manu gladium quo pelleret ipsos. Qui venit, furiis pallentia brachia tendens Impetuosus ait: “Nostris discedite tectis, O gens, jussa Dei quae temnis sidere tetro! 240 Hic hic non possunt mortalia pectora stare, Sed quae spiritus altus alit novere superba Tecta Dei, tanto, nullum peritura per aevum. Hic est, qui coelum, terras, qui sidera torquet Vertice cuncta movens aeterno; immobilis extat 245 Solus et hic semper seros mansurus in annos, Principium vitae cui non est, ultima fata Quemque Deum nunquam peregrinis sternere rebus Tam celsum potuerunt. Et tu, pessime, tantum O crudelis Adam, contemnere numen Olympi 250 Audes? Crede mihi, tristes dabis, improbe, poenas”. His dictis servans magni mandata Parentis Pulchra fulgentem vagina liberat ensem Arreptaque coma capitis, dejecit inermem In terram, capulo post livida verberat ensis 255 Terga viri dicens: “Nostris discedite terris!” Ille cruore fluit resolutus corpore toto, Et precibus longis tentat resistere, ne sic Verberet invalidum, at magis hunc hunc ille cruentat, Heu heu, quo citius miserum discedere cogat. 260 Durum nec parvo maculabat sanguine ferrum Impellitque pedem pedibus gravitate furenti Deprecatio Adami expulsi Instans: “Surge cito, tibi dico!” Surgere curans Semilacer referebat: “Magni fata Parentis Invitus, pauper, tristi violabilis aevo, 265 Perficiam, sed ne crucies!” Quem lumine torvo Inspicit Eva parens, manibus constricta premendo Membra suis. Lacrymantes ambos contulit usque Limen: “Sic saniem conjecto emittere ferro In vos ipse volo!”, dicebat nuntius alti 270 Consilii. Pepulit primo Evam limine sacro. Fletus poetae. Proh dolor, heu pietas, proh tristia fata parentis Nostra! Quae fuerit tanti olim causa doloris, Quo nullus major memorabitur orbe sub isto Lunari, oppressi sub quo caligine tetra 275 Mortales verum ignorant, heu, lurida pestis! Protinus hanc post ingemuit formidine plenus Pauper Adam in foribus consistens, membra dolendo Vertebat dicens: “Juvenis, miserere juventae, Heu, nostrae perpulchrae quondam”, oculosque reflectit, 280 Suspenditque animum, si debeat inde recessum Carpere postremum. Marcentia guttura ferro Nuncius ostendit confodi, fulminis ignem Vibrans ore suo, sibi ni properare paciscet Discessum ex illis miserandus postibus. Ipse 285 Tandem pulsus ait: “Laniatus mergar in undis Clauditur caelum mortalibus Adami crimine Tartareis pauper!”, conjuxque miserrima flebat, Pectora pectoribus contundunt. Clauditur heu mox Porta loci, quem purum lux aeterna serenat. Jam genus humanum periit, jam moestus Apollo 290 Allidat saxo cytharam, Castalius et fons Jam faciem mutet, nunc nunc Peneia laurus Arescat; namque Aonios rudis incola montes Ecce habitat juvenis depressus sidere tetro, Jam fletu saxum omne madet, turbantur ubique 295 Dolor omnium Adami peccato Cuncta Deus fragili quae pulchra creaverat orbi. Phoebus luce sua caruit, soror ore cruento Infera regna quatit, cui servit pallidus aether Splendida conjugio medius qui sidera cernit, Nube sub obscura latitabat lucida Juno, 300 Fletibus assiduis cum fulgure saepe tonando. Neptunus spumans gemit et caligine pressa Tellus moesta jacet, prospectans pectore prono Tartareae regionis aquas Stygiasque paludes, Crinibus extensis moerens sub mole soporis 305 Obruitur. Subito capistratos more capillos Foemineo curvat Pluto ad se, cardine forti Quos stringit madidus quo surgit in arbore dulcis Tempore quisque suo viridi cum gramine fructus. Ecce dolor sequitur, macies, pallorque, situsque, 310 Conditio mala humani generis addami admiso Implenturque cavae mox toto in corpore rugae, Horrida canicies properat, stat barba, comaeque. Vernat humus, propriis quam viribus sulcat inermis Sub juga bos positus sudat stimulante magistro. 315 Nec mare, nec tellus, nec sidera clara videntur Natura variante vices flendumque minatur Omnibus excidium vitae densissimus aer. Funera crebra virûm cernunt, juvenumque, senumque Et labor, et lacrymae, et gemitus, et tristia subsunt 320 Pectora jam curis, nec spes patet ulla salutis. Hesperus ipse venit, pellens de montibus umbras Praetereunte die. Gelidae praenuncia mortis Nox oritur, volucri labuntur saecula cursu. Frigus et ipse calor veniunt, quibus omnia miscens Evolat en tempus, fugientes conficit annos 325 Phoebus equis rapidis, tenuata revertitur orbe Luna pererrato; transcurrit vita caduca Velocior vento, nunquam reditura. Videte Humani generis casum, qui regna piorum Proh, superum coelique lares penetrare decore 330 Virtutum poterant primo; languentia torpent Viscera criminibus, complentur cuncta querelis. Dumque sua miseri tot tristia mente volutant Septem peccata comituntur culpa parentum Funera pestiferae vitae mortique propinquae, Ecce venit Pluto magna comitante caterva 335 Lethaeis regnis ipsum caecisque cavernis, Murmure terribili fusca caligine tectus Ante pedes umbram fert, horridus evomit ignem Ore suo, caelum veneratur anhelitus oris. Secum turba ruit: primo male tuta Voluptas, 340 Luxuria Alma Venus, puerum pharetratum prendere dextra Curans, ne cadat; at vultu plaudente Cupido Hanc ardet salutare deam, quo duceret ultro Alatum citius, tenerum membris tamen; ipsa Fit comes ardenti, magnos conferre paratus 345 Promittit puero, veluti solet esse benigna Infanti genitrix, quem vult cessisse vicissim Si quo cura manet caeco. Post undique nudum Vestibus obcingit, tumidi spectacula fastus Foemina desiderans sequitur delapsa furenti 350 Cum socio quondam coelorum sedibus altis. Crinibus implexam viperam memorare laboro avaritia Pravus avaritiam, squallentia pectora monstri Quae secum ducebat, proh! Fallacibus escis Cernitur implicitus furor, heu! Monimenta vetusti 355 Tamque gravis sceleris portans laberinthius error, Invidia Livor edax mollisque quies peregrina salutis Perpetuae vitae accedunt cum murmure longo. Solatur tristes stomacho metuendus amaro Pluto deus dicens: “Quid maesti statis? Honores 360 Superbia Nulli deficient vobis, sed nostra placebunt Regna magis”. Nigrum trepido suspexit ocello Ipse timens genitor trepidantis murmura vulgi, Ira Irridetque malus miseros tenebrosus Averni Rex subito, parvusque Puer malefida sagittis 365 Pectora percussit, jugulum Venus alma parabat Dans gemitus fictos, feriuntur viscera, tandem Membraque luxuriant amborum numine tali. Turpe genus gemuit, me pejus dicere taedet: Vivere quisque suo voto conatur ubique. 370 Postquam lugentum geminatur vita, pudore Majori casus funestior advolat alter, Ecce lues terrena venit flagrantior igne; Namque thorum socius socii violabat ubique, Nata patri jacuit, soror est jam languida fratre 375 Proh pudor, heu pietas, mutato jure tumescit Venter natorum turpi genitricis amore. Fabula Terra parens quondam tristes miserata dolores Titanum voluit compleri Tartara facto Monstrifero vastos et in aethera protulit hostes 380 Dira prole tumens: quo coelo magnus ab alto Juppiter iratus lethali fulmine damnat. Quippe giganthaeos humeros horrendus ubique Sidereas vitiis populi rescindere turres Conantur, Phoebo flavos devellere crines 385 Optant et castam cupiunt violare Minervam In tantum, rabie quod plenus Juppiter infit. Vaticinium humani lapsus Mittantur vates, doceant mox affore tempus, Quo genus immensis placeat mortale sub undis Perdere, ni facinus current divertere dirum 390 Mentibus a propriis. Venit sanctissima proles Noemus vates Ipse Noe canus, vatum generosus alumnus, Magna voce tonans sudat stimuloque frementi Exululat: “Mortale genus madidantibus undis Obruet ipse Deus, ni sit constantia menti 395 In facinus clarum”, dicens: “Mala regnat Erynnis, Thura Sabaea ferant divis”, proclamat ubique. Nil curant; rabido nigros demittere coelo Decrevit nimbos, madidis mox evolat alis Terribili vultu picea caligine tectus 400 Ille Notus, nebulae quo rorant, Eolus antris Exit et ipse suis, Aquilonem protinus illic Claudit, quo fugiunt nubes veniuntque sereni Saepe dies, manibus compressit nubila post hoc Auster. Mox crebrae pluviae funduntur ab alto 405 Aethere, caeruleus succurrit vastibus undis Neptunus facilesque vias patefecit ubique Apostropha fluviorum Cornutis fluviis, contorquens viscera terrae Dura tridente suo; post fontibus ora relaxant, Omnibus hinc amnes, subito occupat omnia pontus. 410 Crimina sic purgat rapidis urgentibus Austris Ipse Jovis, secumque trahit pecudesque virosque Unda domusque ruunt, vasto sub gurgite turres Hinc latitant, tellus nullum discrimen habebit Cum ponto, volucris vaga lassis decidit alis 415 In mare profundum, fugit, heu, decor ille virorum Ob crimen tantum, docuit quod funeris auctor. Solus namque Noe cymba sulcabat adunca In mare praeruptum, generosi numinis index, Quo nullus melior terris, vel amantior aequi 420 Extiterat, consorte sua reparare relictus Saeclum, cuique datur pulchri praenuntia mundi In foedus sanctum Iris, non spernenda videndo. Decrevit post haec, collapsa gente superba, Naufragio tanto fluviis desistere nubes. 425 Quare cernite, mortales, scelerata virorum Pectora, quam dirum scelus est nocuisse deorum Spiritibus sacris. Vobis pro teste vetustas Illa datur; meliori vita numen adora Alterum, pauper, coeli terraeque parentem. 430 Quisquis eris cupidus per saecula vivere felix Inspice mente tua, qui cernis sidera solus, Quam varias rerum vires pulchro ordine servat Ipse Deus, quem nunc mirantur cuncta creantem Numina prima aevi: firmatum sidere coelum, 435 Quod velox lustris omni sine labe peractis Tempora, quaeque caduca suo stant saecla sub axe, Volvit et huic tandem cessabit fama laborum, Aera qui posuit sub magno cardine clari Aetheris, exicium nullius numinis ira 440 Cui datur: en nitidus croceo splendore coruscat Hoc terras Neptunus aquis, Saturnia proles, Obruit, o, primum percussis cuspide saxis, Phoebus quove suos quoties perficere cursus Atque Diana soror nullo concussa labore 445 Inspicitur, quos aetas non superaverit ulla. Quo subeunt anni fragiles et curva senecta, Tempore quo fructus producunt omnia passim, Cuncta sibi parent, nihilo qui cuncta creavit. Sors hominum sterilis, superum quae sola retardat 450 Amplexus dulces tanti sine fine Tonantis. Proh dolor, heu pietas, proh crimina tanta virorum! Solus imago Dei es, soli tibi numina cedunt, Gratia sola tibi est, soli solatia praebet Conditor hic rerum, solum tu Numen adora. 455 Fama caduca manet nobis expersque sepulchri Nullus erit nostrum; consumens omnia tempus Nos agitat, solum mortalibus ipsa relicta est Virtus, sola manens delapso tempore vitae, Qua mortale genus longa assuetudine fecit, 460 Quisque locum sanctos heroidas inter haberet.

Magistri Ioannis Policarpi Severitani Sibenicensis Dalmatae praedicatorii Solimaidos. Liber III. Liber III. Argumentum in tertium librum Papirii Viterbiensis. Fluctibus errantes terras casusque virorum Iuppiter hoc reparat gentem miseratus iniquam. Cessat diluvium. Jam mare littoribus patuit, de gurgite vasto Pallida surgit humus collesque exire videntur, Jam Phoebus radios pulsabat vertice ab alto Hortatur Deus Noemum ne oberret aliorum exemplo. Obruta criminibus, proh, magna cacumina montis Parnasi et liquida coelum post luce serenat 5 Cuncta Deus, vastis quae quondam merserat undis. Aequora sulcantem cymba vocat almus Olympi Juppiter innocuum cultorem numinis alti Ipse Noe, dicens: “Vidisti, quot mala passum Est genus humanum, me spreto, mente maligna? 10 Talia ne facias, tuto sed tramite duces Trinitas et unitas Christiana et personarum distinctio. Ecce tuos gressus!” Tanto jactura dolori Omnibus instabat, coeli qui sidera torquent, His quibus est solum semper stans conscia virtus. Ipse Deus Pater, et Natus Genitoris imago 15 Continue degens secum, quibus astat ubique Spiritus ille Sacer, qui sancto flagrat amore Pectora mortalis generis, quod vota reservat Illius, proh, tantum solus originis ordo His extat nec dantur tetra prementia tale 20 Tempora divinum numen, quae servat anhelis Phoebus equis. Idem semper sunt, omnia tandem Perpetuo curant, nulla variante senecta Deorum concilium pro reparatione humani generis. Ipsos. Quo Superum subito fit concio divûm Juppiter hos tristis, qui saevas fulminat iras, 25 Talibus alloquitur dictis: “Mea dulcis imago, Nate, Deus, semper puri lux alma Tonantis; Spiritus, aeterno qui Nos et cingis amore, Ne pigeat vos me nunc blandis auribus omnes Audire et nostrum sensum firmare profundo 30 Ore Deus: nostram mentem timor angit amantem, Quid est filius dei et quid spiritus sanctus. Heu, mundum miserum scelerato crimine gentis Ut patuit, qui vastis nunc jacet obrutus undis! Sed superest unus tantum, qui semper adorat Nos bene fatidicamque Themim per saecula felix 35 Ille Noe latitans cymba depressus ab undis Vellem prole sua clara reparare nefandum Hoc genus et nollem postremo visere mortem Humani generis, sed quisquis sanus haberi Optaret sanctus coelestia regna videre, 40 Floribus et vario semper florentia cultu, Posset decrevi; longo fructurus et aevo Inspiciens me canos vivax proferat annos”. Voce probant omnes quae dixit Conditor aevi. Cui jussit subito Deus, ut de conjuge casta 45 Ad littus veniens repararet semine puro Mundum, quod nunquam maculaverit ipse Cupido. Reparatio humani generis. Jussa Dei complent; reptat generosa propago, Ac si Cadmaeo generaret semine proles. At gens posterior cepit pejora profecto 50 Scelera posterioris prolis. Admissis gravibus mundi commenta referre, Templa silent, arae et modico fumantia thure Sidera suspiciunt, tenuit delubra sacerdos Vanus inopsque Dei magni, stat vera fateri. Nulli est certa fides. Nusquam tuta fides, nec spec est certa sodali; 55 Non nisi fictus amor cinxit longo ordine gentes. Heu Myrrha infelix, foedas pharetrate Cupido Luxuria Te Duce jam lectum, quo natam turpis adulter Fraus ubique Ipse Parens novit scelerato cognitus Orbi. Sub juga jam positus bos scindit vomere collem, 60 Pravus et inculto tellurem vertere rostro Rusticus haud cessat, fallax hoc tempore surgit Mercator, nulli splendescunt lumina coelo, Bella furore ruunt, jam coeli sidera cuncta Cessere horrendo Marti, qui tecta minaci 65 Bella ruunt Cauda perlustrare poli chelasque videtur Detegere ostenditque suae mox brachia librae. Castra virum reboant studioso murmure belli: Corrigit hic hastam miles gladiosque cruentos Bellicus apparatus. Miles sollicitus monstrat facilesque sagittas 70 Ille probat dirae captus dulcedine praedae. Jam galeam capiti norunt imponere cuncti, Fama volat, bellum in omni consistere parte. Vertice crista tremit, phaleris tegit ille ferocem Miles equum fraenans, coelum tonat omne tumultu. 75 Inscius, heu, proprii fati studet ille recurvus Verberare cavum unguem; post docet ipse magister Ferratos aptare pedes textamque catenis Loricam vendit, tantus furor omnia terret. Ostendit pictum clypeum sibi divus Apelles; 80 Ocrea femoribus parta est, tibiamque pedemque Qualiter hic armet, docuit cupidusque nefandi Jam sceleris miles proclamat praemia belli. Felix cepit Arabs validissima perdere regna, Urbibus exhaustis flevit Panchaica tellus, 85 Variarum gentium lapsus. Errat jam Parthus, spoliato ex hoste trophaea Indus portabat, madidavit sanguine Hiberus, Vicinas gentes deflet Septentrio natos. Antiochus Pyrrhusque ferox variusque Jugurtha Alter in alterius cepit consurgere damnum. 90 Pharao demergitur. Mose bono pharao Rubri maris obrutus undis Perditur, hostiles rapiunt in littore praedas Gentis Apellaicae populi: tumet illa cruore. Romae casus et Carthaginis. Roma potens quondam imperio et felicibus armis, Qua duce Carthago ingemuit, per saecula nomen 95 Hesperium fugiens. Heu, magna incendia flagrant Orbem! Quo viso penitet fecisse superbum Consumabitur mundus igne Hoc genus ecce Deum: decrevit mittere vates, Praedicant, quod totus claro mundus ab axe Concipiet flammas ni caelum et sidera norint 100 Adventumque Dei memorent, mirabile dictu, Qui mare, qui caelum, terras, qui sidera torquet. Post hoc namque Deus, terris populisque superbis Virginis os intrans, violans nec claustra pudoris Christi dei ortus. Semine divino conceptus, venit ab alto 105 Cardine coelorum, qui viribus occupat orbem. Nunc nunc ex Helicone sacro date, turba sororum, Praedulces fontes liquidum et praebete liquorem, Quo sitiens nostrum os possim perfundere, nuncque Saxa movens citharam pulset crinitus Apollo. 110 Post longum tempus nam nobis ultima venit Ecce salus quondam crebris concussa procellis. Ipse canam Numen tantum semperque fatebor, Multorum gemitu quod venit Conditor aevi Nascitur Christus ex virgine Hebrea. Sanctus Apellaica generosus origine Christos, 115 Exit qui tandem spes saecli magna futuri Viscere virgineo, quam primo nuncius alto Aethere demissus docuit quae cuncta futura Sint mundo: miseri semper gaudete, fideles, Ortus stellae. Adventante Deo, careant singultibus omnes. 120 Fama volat, puerum divina stirpe creatum, Stella facem ducens multa cum luce cucurrit Insolito vaga signa ferens, sed lucida coelo Adventus magorum. Agnoscunt subito reges Orientis et omnes Esse ferunt facinus clarum, quo missus Olympo 125 Est natus Christos nostro pro crimine sanctus. Felices Arabes, Panchaeaque rura relinquunt, Venerunt Solymam noscunt Bethlemia prata. Muneribus sacris post sanctum sidus adorant, Mirantur tenerum faciemque agnoscere parvi 130 Christi nati humilis locus. Concupiunt pueri: servatur Conditor ingens Foemineo panno, cunabula parva salutis Prospiciunt nostrae, pulchro vagiente puello. Inspiciunt sacros postes, quos servat anili Posteritate senex, mirantur fronte superba 135 Leve puerperium, proh, lac quoque Virginis almae! Apparitio Christi Sybillae et Augusto. Hunc quondam vidit Tarpejo colle repostus Augustus Caesar ductu monitisque Sybillae Fatidicae, cui dixit, semper Roma superba, O decus aethereum, Puer, o stirps clara Tonantis, 140 Contribuet sedem purique vocabitur ara Ara caeli quare vocatur locus ille. Iste locus coeli; hic sub nomine Virginis almae, Matris namque tuae surget de marmore templum. His visis genua inclinantes talia dicunt: “O dea, quae celsi Genitrix et Sponsa Tonantis 145 Diceris et qua semper nobis atria coeli Oratio magorum ad virginem. Ampla patent, nostras nunc aure resumere mentes Ipsa velis facili, spes omnibus una salutis: Ad Te nunc supplex lacrymansque gemensque recurrit Regum turba, tuo Nato per saecula, Virgo, 150 Subdita; commenda miserum genus, inclyta Mater, Portus et aura, veni, te janua clausa tyranni Perpetuo stabit, populo succurre cadenti. Cymbula, ni faveas, media mergetur in unda Et rapidus vortex magna caligine plenus 155 Auferet ecce ratem; Virgo, duc, alma phaselum”. Infans laetus erat blande suadente Maria, Gaudent hi Puerum vagientem cernere cunis. Prosequitur dictis: “Sidus Maris, inclyta Virgo, Undantes fluctus tempestatesque sonoras 160 Surgentis compone Deo, sanctissima Virgo, In tua regna freti; premitur formidine magna Humanum genus, o spes fractis unica rebus, Sancta Parens Domini, nos per freta mota misellos, Et fragilem cymbam, sancto generata sub aevo, 165 Tu rege, tuque simul sis nobis lumen ab illo, Aequoris insani rapido correpta sub aestu Ne bibat humorem nunc nostra carina profundi. Ecce natant fracti passim sub et aequore naves, Atque Noti feriunt saevi, proh, carbasa plena. 170 Heu heu, luctantes clavo spoliata per undas Semisepulta ratis fertur mihi, Virgo beata! Jam jam submersos solita pietate misellos Eripe, namque potes nos sub statione locare. Te duce deficiet Juno, nec thura feremus 175 Jam Veneri, nec eris nobis, pharetrate Cupido, Ultra quippe Deus, sed magnus Conditor aevi Perpetuo nostris dabitur venerandus in aris, Cui semper coeli terraeque altaria fumant Certe thure sacro, quod fert Panchaica tellus. 180 Et tibi multa cadet valida percussa bipenni Hostia, si reduces nos in loca tuta repones”. Sicque valedicunt Puero: “Sanctissime regum!”, Disceduntque suis laribus, quo regna Sabaea Palmiferosque Arabas cernant felicibus astris. 185 Herodis rabies in Christum. Audita fama Pueri tunc saevus Herodes, Qui solus dici voluit rex inclytus orbis, Virginis inquirit prolem et genus omne futurum Ense ferit, teneros infantes vulnere diro Occidi jussit, quo ignotum perdere posset. 190 Exilium virginis et peregrinatio in Egyptum. Ipsa dolos fugiens Memphim petit alma Maria, Humana nutritur cinctus carne Puellus, Ipse Deus sine fine manens, qui fulgidus ornat Aethera; perdocuit gentes coelestis origo Jussa Dei in teneris annis. Bis quinque peractis 195 Jam lustris vates tanti certissimus auctor Christi baptismus. Antra petens primo, a gelido cum flumine vidit, “Ecce Deus”, dixit, “Deus almi conditor orbis. Hic aliud nunquam dicetur tantus ab illo, Qui mare, qui caelum, terras, qui sidera torquet. 200 Hunc mersit fluvio Fidei monimenta reliquens, Sedibus aethereis pulchra trepidante columba, Vates ipse Dei praecursor, maximus hospes Sylvarum. Tardi costis agitatus aselli Insedens venit Solymam renuente senatu. 205 Adventus Christi Solimam. Turba tamen matrum, pueri cunctusque popellus Fatidicis pedibus laeti velamina nota Subjiciunt; pugnans intrat virtutibus almis Undique praecinctus, turbat diademata septem Illorum regis, cecidit qui dirus ab alto 210 Aethere criminibus. Sed pravus traditor illic Proditio Iudae. Judas adest, qui prodit sancti viscera Regis. Livor edax Christi trepidantia brachia tendit Christi passio. In cruce et infelix oritur per moenia luctus Urbis praeclarae Solymae, quo murmure caelum 215 Intremuit Phoebusque suis mortalia temnit Christi resurrectio. Corpora tunc radiis, multo concussa pavore. Proh dolor, heu pietas, pro nobis occidit ille, Qui mare, qui caelum, terras, qui sidera torquet. Christi ascensio. Tertia lux venit caelo, qua Conditor aevi 220 Exurgit terra, superas venturus ad auras. Pluribus expletis stellati regia coeli Hunc Nunc capit aeterno memorandum carmine vatum. Ubi poeta hoc opus composuit et quando. Quo duce Calliope sitientem namque silere quippe tacere Cantando vatem felix praecepit et olim. 225 Omnia jam cecini quae sanctum sidus adorant Ipse ego, qui teneo assiduo sub verbere tergum Continuis curis, vita senescente moriente caduca. Bellum Iulii in Venetos. Hoc opus in ex Helicone sacro Pharnensibus antris, Quom citharam plectro pulsaret flavus Apollo, 230 Totus mundus conspirat in Venetos. Et cum mundus erat totus sub cuspide Martis Visceribus superincumbens generosa vetustas Paphlagonum princeps, latum memorande per orbem Lauretane, tuis cui Caesar regna cruentat Nam sibi florebat Romae viridissima quercus Iulius in terris deus, et virtutis avitae Insignis pastor seseque immiscuit armis Bellipotens Gallus Ludovicus turbine tetro Tunc laetus Accepi, lauro cinctum caput undique gestans Mater Policarpi Leta pater Gaudentius. Barbula Pompilius, Tunc Policarpus ego, Sicensis parva propago. Laeta parens, genitor Gaudentius extitit, ambos Conditio patris et origo. Pauperies pressit, rapuit mors improba tandem. Navita namque quippe pater Myso de stemmate natus 235 Sic finem clausit vitae hujus sorte caduca: Stamine, proh, fracto Senogallia fluctibus altis Obitus patris et obitus matris. Obruit hunc miserum sulcantem navibus aequor Littoris Adriaci; genitrix post aethyca ethica caelos Sidereos superum petiit sedesque beatas. 240 Finis tertii libri Finis.

Pompilius ad librum Venisti ad lucem claram, sed, parve libelle, Invidiosus eris: ne cures lurida vota Quae tibi turba dabit turpi livore maligna. Thoma, decus patriae, generosae stirpis origo De Viae, clarum quem tu, Cajeta, dedisti Certantes populos, leges animosaque jura Index et litem discernet fronte serena, Sanctus, doctus et hic fatorum numine fulget Chiriaci princeps felix atque ordinis auctor, Quo Carapha domus victuro Nestoris annos Saecula magna videns memorabitur omnibus oris Sidera dum fulgent coelo, dum montibus umbrae Adsunt, perpetuo dum torquet Conditor orbem, Clarus Oliverius dicetur; quo duce noster Moribus et patriis splendet virtutibus ordo. Sicque vale, resonant castae paeana puellae, Ecce liber nobis: nostris modulabor avenis Virginibus sacris, pulsabit tympana Phoebus Mecum, vita meos virides dum rexerit artus.

Impressum Romae Auctoritate theologorum principis reverendi magistri Joannis Raphanelli Ferrariensis, Ordinis praedicatorum, Sacri palatii apostolici magistri; Arte Stephani Guilliretti, impensis vero integerrimi viri Joannis de Villa Nova Hispani librarii.

XVI. Kalend. Junii MDIX. Triumphante divo Julio Secundo Pontifice Maximo.

Ad lectorem. Hieroymi Tyroni Calliensis, diuine non humane indolis adulescentis, humanarum litterarum et legum peritissimi, Policarpi discipuli Carmen. Perlege lector opus Policarpi carmine dignum Quo docet hic pulchre stemmata sancta dei Incolumem uenerare uirum, cineresque sepulti Obserua, ac summa religione cole.

Ad lectorem. Benedicti Iacobucii Calliensis Policarpi discipuli Carmen Laudibus innumeris alii ornauere priores Grammaticos, mores qui docuere bonos Hanc ob rem Policarpum nunc, placidissime lector, Ad sidera extollas hoc opere egregio.

Ad lectorem. Gismundi montaini Pergulensis, Policarpi discipuli Carmen Quisquis auet diuos uel diuum dogmata nosce Quoue uagum mundum seruat et ipse deus Hoc opus assidue Policarpi nobile carmen In quo tu, lector, discere multa potes.

Ad inuidum. Io. Francisci Cartharii Forisemproniensis Policarpi discipuli Carmen. Si tu non mordi pro scriptis, inuide, queris Hinc abs te intactus nunc Policarpus eat Error si quis erit, Policarpo nec tribuatur Ast impressori singula menda dabis.

Ad lectorem. Caroli Lucii Paganucensis Policarpi discipuli Carmen. Non minus hec etas Policarpi dogmate digna est Laudibus eximiis quam fuit Isocratis Suscipe quare opus hoc praeclarum candide lector Vt noscas felix dogmata sancta dei.

Ad lectorem, Luce Taurini Tyburtini Predicatorii Policarpi discipuli Carmen. Carmine qui fertur Policarpi sidera ad alta Felix is uiuet secula Nestorea Hanc ob rem lector nunc claros perlege libros Ex quibus hic disces dogmata cuncta dei

Topographya Tyburis, per Policarpum. Vrbs ego sum Tybur multos celebrata per annos Vatibus egregiis, Latii quoque gloria magna Ipse fui quondam, nam me Tyrinthius heros Incoluit, gratam ducibus, quos Archada tellus Attulit Hesperias felici sidere ad horas Pampine purpureo me uesciit sepe Lycus Nuncquoque Pipleo summo de uertice nata Nos nostrosque lares exornat, Marte furente Militis usus adest, Naiades mihi menia cingunt Saltantes satyri, driades quoque sepe puelle Hortulus ipse uocor Romanae uita iuuente Quicquid enim Parthus, quicquid tenet Indus Arabsque His opibus letor, Ioue, celo, menibus altis Vita mihi foelix superum comes atria celsa Templa deum semper fumant quoque thure Sabeo Quo mihi commissus populus per secula uiuet.

Topographya Calliensis urbis, per Policarpum quam ipse illic legens, nec bene cognitus nigro lapillo signauit. Inter saxosas Caliensis consita rupes Vrbs iacet, excelsis montibus obrigua Hic ubi sepe solet iuuenum preclara iuuenta Haurire exhilarans Castalios latices Hic aer est liquidus conflagibus undique cinctus Naiades, Driades sunt et Amadriades Heroes clari celebrati sidere dextro Saltantes satyri, corniger et Faunus Hanc urbem exiguam, duo flumina montibus inde Circumcincta suis undique perluitant Buranus spectat, Nabatheia regna polumque Hesperios buxus, ursica et astra uidet Est opus o Neptune tuum petronus, ubique Preclarum pratis semper hoc egregiis Est probitas hominum, caste, semperque pudice Vxores, uirtus, premia digna uiris

Etographia gentium totius orbis Ausonus est prudens Hyspanus pectore uafer Est stolidus Gallus, furibundus Theutonus, atque Greculus est mendax, furiosus Sarmata, secum Est Peonus, plenusque irarum Dalmata clamat Mollossus sallax, Indus quoque, ture Sabeus Felix, ingenio sed mollis, uiribus atque In nilum prestans omnes quod gloria cernit.