CroALa & LatTy: documentum

Ex libro primo Italici poematis Torquati Tassi

I. Bella cano pia gesta duci, quo vindice, pulsa Barbarie, Christi libertas parta sepulcro est. Multa manu forti gessit, multa ille sagaci Consilio, multa et passus, dum promovet ingens Propositum. Stygius frustra furor obstitit, omnis 5 Frustra Asiae ac Lybiae pubes in bella coorta est. Ipse duci propior deus adfuit et sua tandem Providus errantes socios ad signa reduxit.

II. Musa, comam cui mos non est vincire caduca Lauro, Cyrrham humilem parvumque Helicona colenti, 10 Sed divum celebrare choros, gestare sed aureis Ardentem gemmis, decus immortale, coronam, Caelestem tu, diva, tuo sub pectora vati Ardorem inspira: da clarum condere carmen; Da veniam, si forte ausim suffundere vero 15 Fuci aliquid chartisque inspergere non tua mella.

III. Scis cantu duci vulgus ferrique gregatim, Fundit ubi blandum rupes Parnassia nectar Largius, et molli conditum carmine verum Illexisse animos resides aversaque corda. 20 Sic aegro quondam puero contacta liquore Cecropio summas circum oras pocula praebent: Ille bibit laticem interea deceptus amarum Servatusque pia, non captus, fraude valescit.

IV. Huc, Alfonse, gravi fortunae turbine pressum 25 Qui servas tutosque aperis mihi denique portus, Errantique vagoque maris in fluctibus altis Et scopulos inter iactato et iam prope merso, Huc ades, o, placidoque bonus mea carmina vultu Excipe, sacra fero votivum quae tibi munus. 30 Fors et tempus erit, de te cum scribere possim, Vaticinans quae nunc alia sub imagine signo.

V. Nam tibi (Christiadae si quando bella perosi Impia fraternas iungent in foedera dextras Atque ferum turmis et classibus ire parabunt 35 In Thracem et male rapta reposcere regna, beatas Nostrorum sedes proavum) seu ducere terra Sive mari libeat, cedet pars maxima regni, Aemule Gotfredi; interea mea carmina prona Aure bibe incoeptisque animos ingentibus apta. 40

VI. Iam sexta Aurorae in populis hiberna videbant Christiadas bello intentos; Nicaeaque capta Vi fuerat; furto capta ingens Antiochia, Dein etiam innumeros ingenti mole ferentes Auxilium, contra Persas defensa; subacta 45 Antarados, quam nunc Tortosam nomine dicunt. Inde hyemi cessere loco sparsique per urbes Vernam expectabant auram Zephyrosque tepentes.

VII. Iamque hyemis prope finis erat nimbisque fugatis Instabat duro tempestas commoda bello, 50 Cum rerum pater e solio, quod parte locavit Semotum in summa semper fulgentis Olympi Astriferumque orbem supra tantum extulit, orbis Astrifer obscuro quantum se attolit ab Orco; Despexit terras, uno simul omnia cernens 55 Intuitu, diversa locis quae continet orbis.

VIII. Vidit cuncta pater, Syriae dein lumina terris Defixit penitusque animos atque alta suorum Sensa tuens regum lustravit lumine, mentes Quo subit, humanique intrat penetralia cordis: 60 Gotfredum sancta gentem exturbare profanam Velle urbe, id secum noctes versare diesque, Fidentemque Deo plenumque ardore beato Nec regni, nec opum, nec duci laudis amore.

IX. At Baldovinum flagrare cupidine dira, 65 Mirantem quae vana homines mirantur et optant; Tancredum Idalio correptum pectus amore Vitam indignari et miseris tabescere curis; Regna Bohemundum sua condere, magna locantem Fundamenta, alias leges imponere victae 70 Et mores alios genti, quas postulat usus, Artes atque pios ritus inferre sacrorum;

X. Idque animo versare unum, Solymaeque videri Securum magnique oblitum exordia belli; Rinaldum bellique avidum, nec lenta ferentem 75 Otia. Non auri, non regni fulgor, at ardens Nescius atque modi stimulos in pectore versat Laudis amor. Guelfi pendet narrantis ab ore Miraturque ducum laudes et facta priorum.

XI. Quae postquam magni vidit rex omnia mundi 80 Atque hos atque alios inspexit pectore in imo, Ordinibus caeli de claris advocat unum, Qui fratres, primum si demas, anteit omnes. Ille dei interpres et nuncius ille Tonantis Heroas felix ad magnos aethere ab alto 85 Fert mandata dei; supera inde ad templa revertens Secum hominum sensusque pios et vota reportat.

XII. Hunc Genitor vocat ad sese, dein talia mandat: “I, pete Gotfredum, Gabriel, nostroque rogato Nomine cur cessant, cur nondum bella, gementique 90 Auxilium instaurant Solymae. Dic, regibus ille Concilium indicat lentosque impellat ad arma. Imperet ille aliis belli dux unus et auspex. Sic placitum: heic illum caeli rex deligo, terris Inde legent socii quondam iam ad bella ministri.” 95

XIII. Sic ait; ille celer dictis parere parabat. Ergo suam primum formam, quam cernere nulli est Fas oculo, denso circumdans aëre sepsit Subiectam visu mortali humanaque verba Et speciem humanae similem sibi finxit; at almo 100 Maiorem humana maiestatem indidit ori. Necdum etiam iuvenis, nec iam puer esse videtur: Caesariem nimbo flavam radiaverat aureo.

XIV. Tum niveas humeris aptat candentibus alas, Extremasque auro pingit, quas nulla fatigat 105 Vis agilesque citasque magis pernicibus Euris. His fretus, ventos et turbida nubila tranat Ac terram supra sublimis et aequora fertur. Tali se cultu caelestis nuncius imam Demisit mundi ad partem, paribusque retentans 110 Sese alis, Libani frondoso in vertice primum

XV. Constitit: hinc toto praeceps se corpore misit Tortosaeque volans cursum direxit ad oras. Sol novus eois surgebat fluctibus ortus Parte sui: maior pars undis mersa latebat. 115 Gotfredus de more deum veniente vocabat Aurora castasque preces et vota ferebat, Ecce autem cum Sole, alma sed luce coruscans, Pulcrius adverso sese obtulit ales ab ortu.

XVI. Tum sic mirantem alloquitur: “Gotfrede, gerendo 120 Iam rediit bello tempestas commoda; bellum Cur nondum geritur? Solymae cur triste gementi Servitium nondum iuncti socialibus armis Fertis opem? Proceres oblitos ipse moneto, Concilium indice ac stimulos cessantibus adde! 125 Cunctorum deus ipse ducem te deligit: illi Se tibi subicient ultro et tua iussa facessent.

XVII. Haec tibi me vacuas iussit mandata per auras Ferre poli rex ille, suis haec dicere verbis. Fide, decet, tali auxilio; magnumque capesse 130 Imperium atque ducis primi iam concipe curas.” Sic ait et subito ex oculis evanuit auras In tenues caelique redux convexa petivit, Gotfredum gravibus dictis et luce corusca Attonitumque animi, perstrictum et lumina linquens. 135

XVIII. Redditus inde sibi postquam est ac mente volutat Quis venit, cuius missu, quae verba locutus, Ille prius cupidus, nunc ardet pectore toto Incoepto finem dux ipse imponere bello; Non aliis quod se praelatum sentit ab ipso 140 Numine cor tumidum dulcedine tactus inani, Sed quae vult, dominum quod sentit velle, calescit Acrius, ut flagrans flamma in flagrante favilla.