CroALa & LatTy: documentum

HOMERI ILIADOS LIBER PRIMUS. Iram, diva, trucem Pelidae concine Achillei, Innumeris horrenda olim quae pressit Achivos Luctibus; obscuro multas et compulit Orco Heroum fortes animas, ac frigida leto Membra feris canibus praedam, alitibusque reliquit Omnigenis; (magni certo Jovis omnia nutu Ibant) ex quo, acres ad jurgia saeva coorti, Regnatorque virūm Atrides, et dius Achilles Ruperunt pactamque fidem, et socialia vincla. Immani geminos reges, duo lumina Grajūm, 10 Quis divūm inter se rixa commisit, et alto Indomitos acuit primum sub corde furores? Candida quem superūm genuit Latona parenti, Arcitenens. regi offensus vulgo intulit atram Ille luem; totis passim quae didita castris Argivam leto pubem sternebat acerbo Unius Atridae ob culpam, Chrysenque superbis Exceptum dictis; Chrysen, cui prima sacrorum Cura, et Apollinei custodia credita templi. Venerat hic Danaūm ad naves ingentia secum Dona ferens, gnatae pretium, vittamque sacerdos Aurato implicitam sceptro gestabat, et omnes Ambibat precibus Grajos; geminosque rogabat Praecipue Atridas, rerum queis tradita summa: Magnanimi Atridae, Grajūm et gens fortibus armis Incluta; sic divi, quotquot fulgentia caeli Templa colunt, vobis Priameïa vertere fundo Moenia dent, ventisque domum remeare secundis; Solvite servitio mihi dulcem et reddite natam. Reddite; neu pretium, neve haec insignia, dextra 30 Quae gesto, et longe jaculantem spernite Phoebum. Talibus orabat senior; cunctique favebant Grajugenae assensu haud dubio, sacrique verendam Canitiem capitis, capiendaque dona fremebant. Non tamen his flexit verbis Agamemnona: saevus Ille virum totis actutum excedere castris Imperat, ac flentem dictis incessit amaris: Ocyus hinc abscede, senex; ne, sive manentem, Seu puppes fuero redeuntem nactus ad altas, Nil tibi jam prosit sceptrumve, aut insula Phoebi. 40 Quam poscis, gnatam certum est dimittere nusquam, Dum procul abductam patria tellure senectus Occupet Argivas inter, nostrumque cubile Ornantem, et gracili texentem stamine telas. At tu, dum salvo licet, hinc te proripe; nec me Incassum precibus, longaque incende querela. Sic ait: ille metu mutus nihil hiscere contra Est ausus; tacitusque dolensque in litore curvo, Spumea qua rauco frangunt se caerula fluctu, Ibat; et, ad caelum tollens manantia fletu 50 Lumina, sollicito dedit has de pectore voces: Audi haec, arcitenens, cujus sub numine Chrysa est, Quo Cilla et Tenedos circumflua rege superbit, Sminteu: si qua tuus templo tibi grata sacerdos Serta tuli, imposui si quando viscera flammis Caprarumque, boumque; unum hoc da, magne, precanti, Phoebe: luat miseri lacrimas, luctumque parentis Foeda clade tuis Danaūm gens icta sagittis. Talibus orantem Phoebus, fletusque cientem Audiit, et summi celso de vertice Olympi, 60 Obscuro faciem nimbo circumdatus almam, Descendit; non ille arcus, pharetramque decoram Oblitus, non tela; humero quae mota sonabant, Turbidus obstantes lapsu dum trajicit auras. Ut venit, classi adversus consedit, et acrem Contenditque arcum torvus, celeremque sagittam Expulit; inde aliam atque aliam. striduntque, volantque Tela Dei, horrendumque argenteus insonat arcus. Principio celeresque canes, montanaque stravit Jumenta; hinc ipsos jaculis incessit acutis, 70 Funera funeribus cumulans; semperque recenti Igne pyrae latos passim fulsere per agros. Tela novem cecidere dies: lux extulit ortum Ut decima, in coetum vocat omni a litore Grajos Pelides, magnae monitu Junonis: Achivūm Quippe vicem curans morientum diva dolebat. Nulla mora; Aeacidae jussu venere frequentes Argolici proceres, Danaūmque exercitus omnis. Quos inter surgens heros ita farier orsus: Atrida, ut video, Troja Phrygibusque relictis, 80 Errandum rursus pelago, vitandaque fata; Si qua tamen fessis dederit fortuna regressum. Nam simul heic bellumque luesque absumit Achivos. Verum age, nunc aliquem, seu vates ille, sacerdos Sive fuat, somnive interpres, (somnia namque Ipse deūm caelo genitor demittit ab alto) Oremus pandat, cur saevit Phoebus Apollo? Num prece, neglectus, sacro aut succenset omisso? Num pingui nidore ovium, pecorisque piatus Caprigeni, tristes ponet placabilis iras? 90 Talia Pelides: contra cui talibus infit Calchas Thestorides; quo non praestantior alter Augurio divūm mentes, atque abdita rerum Pandere. scit vates fato quaecumque trahuntur, Quae sunt, quae fuerunt; Phoeboque acceptus et idem Lectus, ad Iliacas classem qui duceret oras, Captaretque auras augur, cursumque doceret: Nempe jubes, regi superūm gratissime Achilleu, Fatidicis iram Phoebi me pandere dictis. Pando equidem: divūm sed tu mihi numina sancta 100 Jura, quidquid erit, verbis, dextraque futurum Auxilio. Grajis qui maximus imperat, unum Quem populi observant regem, non auribus aequis Audiet haec. capiti exitium, rebusque ruinam Comparat ille suis, regum qui concitat iram Deterior; regum ira latet sub pectore, donec Erumpat se, nacta locum, tempusque nocendi. Ergo age, dic, num quis me laedet vera loquentem, Parentemque tuis, Danaūm fortissime, jussis? Aeacides contra; Fide, inquit, pelle timorem, 110 Quisquis inest animo; fretus me vindice, nosti Augurium quodcumque, refer. testis mihi Phoebus; Quem tibi rite vocas; Grajis quo afflante futuros Eventus aperis, mentemque, et fata deorum; Donec ero, vescarque auris vitalibus usquam, Nullus erit, qui te violet, dextramque scelestus Impune attollat contra: non, dixeris ipsum Si regem, imperio cunctis qui praestat, Atriden. Sic animo est vatis pulsus timor. ergo ita fatur: Non prece, non sacro succenset Phoebus omisso. 120 Ille sacerdotem propter furit; his Agamemnon, Quem foede castris exegit, nec dedit orbo Dilectam patri gnatam; nec dona recepit Ferreus. hunc propter saevit deus, et magis idem Saeviet, ille luem nunquam, nec funera fessus Mittere, ni patrios repetat formosa penates Chryseïs, donisque auctus, nataque recepta Placatus genitor, taurorum sanguine multa. Ipse deum exoret, coeptas ne proferat iras. Talibus orantem torvo Pelopeïus heros 130 Lumine spectabat: mens ira exaestuat, acres Horrendum micuere oculi, turbataque frons est. Tum vatem increpuit, rupitque has pectore voces: Terrorum infelix vates, laetabile nunquam Quidquam ego te audiero, semper sed voce canentem Dira triste aliquid? nam me saevis tua dictis Perpetuo immeritum laedunt responsa, nec unquam Meve, meosve juvas vel verbo, perdite, vel re. Et nunc vaticinans irato haec funera Phoebo Missa canis genti Danaūm, dimittere captam Quod non sustinui Chryseïda. quippe Mycenis Optabam nostros coleret captiva penates; Illa Clytemnestra melior, quam corpore, mente Quam celeri longe praestat, manuumque labore. Nec tamen abnuero, si rerum pendet ab illa Certa salus, Chrysam duci, reddique parenti: Nec populi exitio laetor, dirisque meorum Funeribus: contra sed vos mihi digna parate Praemia confestim, donis ego solus Achivūm Ne caream. nam quod mihi muneris obtigit, ecce 150 Dilapsum fluit e manibus longeque recedit. Vix ea fatus erat, paribus cum dius Achilles It contra dictis, et magno haec pectore fatur: Inclute rex Atride, animo qui tantus habendi Gliscit amor? praedae non ulla intacta Pelasgis Pars superat. victis quae capta ex urbibus olim, Partiti ad naves tulimus, sua quisque, laboris Exiguum ingentis pretium; nec didita castris; Cogi iterum, partemque tibi deducier aequum est: Verum, age, poscenti Phoebo concede puellam: 160 At nos tergeminis aequi pensabimus olim Jacturam donis, si quando Jupiter urbe Annuat Iliaca tandem, gazaque potiri. Tum sic Atrides: Nequidquam vana per artem Moliris, Pelida, dolis et cuncta videntem Fallere vis tectis. partis tu nempe fruare Dives? ego famula doleam fraudatus adempta: Audi ergo, et mea dicta memor sub pectore conde. Vel mihi pro rapta dignum Chryseïde munus Sponte dabunt Graji, dare vel si forte recusent 170 Sponte sua, veniens alta ad tentoria, dona Vel tua, vel Telamoniadae, vel fortis Ulyssei, Ipse abigam. quoquo veniam, contendere nemo Audebit, metuensque mali mussabit inultus. Attamen haec alias disquiri praestat: in aequor Nunc potius curvo deductam litore puppim Remigio aptemus: conscendat gnataque, gnatae Et quas adventu laetus, donisque sacerdos, Mactet oves Phoebo, pestemque avertat Achivis. Dux eat Idomeneus, Ajaxve, aut dius Ulysses, 180 Vel tu, si cordi est, rerum saevissime Achilleu, Duc ipse; atque, deo sacris de more solutis, Exora pacem Danais, rebusque salutem. Talibus ille: tuens quem dudum lumine torvo Pelides: Nam quis, rerum foedissime, posthac Te Danaūm regem ferat, ac tua jussa capessat, Sive iter indugredi jubeas, seu tendere in hostem? Non etenim huc veni Teucrorum laesus ab ullo; Nec mihi Dardania quisquam de gente juvencos, Pascentesve avertit equos, vel tempore in ullo 190 Frugiferos Phthiae viduavit fructibus agros. Iliacis namque a muris Phthiotica longe Regna jacent: medii montes, immensaque ponti Aequora. te propter patriam, carosque penates Liqui amens; quaeroque meo tibi sanguine laudem Vesanus, fratrique tuo. tu, cuncta ferentem Vos propter, quidquam nec curas, nec facis hili: Quaeque labor longus peperit mihi, quaeque dedere Grajugenae merito, rapturum dona minaris. Dona tuis non aequa tuli; nec dives abibo 200 Aeque olim, tandem captae cum moenia Trojae Vastarint Danai. duri pars maxima belli Usque meis geritur manibus: cum denique laeti Congestas partimur opes, tibi maxima praedae Pars cedit; magnis ego quae mihi parta periclis Obvenit merces, abeo parvamque, meoque Gratam animo portans ad naves, membra labore Fractus adhuc, saevi longo et certamine Martis. At nunc, quod satius multo est, te, ingrate, relicto, Cum sociis, armisque, aerata et classe per altum 210 Vela dabo; nec me indecorem tua castra videbunt Digna, indigna pati, frustra et bellare rapacis Ludibrium Atridae. Quae postquam talia fatus Pelides, contra tumido Pelopeïus ore: I, classem committe auris, ventoque ferente Carpe fugam quavis; nec te moror, aut prece mens est Ambire ut maneas. qui me observentque, juventque Sunt alii mecum fortes, praeque omnibus aequus Jupiter. I; mihi te nemo est infensior unus Regibus e cunctis: cui semper jurgia cordi, 220 Rixaeque, pugnaeque. acer quod Marte feroci Praestas, parce tumere; Dei sunt omnia munus. I, puppesque tuas tecum, pubemque tuorum Duc sedes longe ad patrias, regnaque per urbes Myrmidonum: nec te curo jam scilicet hilum, Nec metuo iratum. quin hoc ambage sine ulla Praedico: mihi formosam Chryseïda Phoebus Quando aufert; puppique mea deducta, meoque Remige mittetur: verum Briseïda pulchram Ipse, tuum munus, per vim tentoria ad alta 230 Rapturus veniam; noscas ut denique, Achille Atrides quanto melior sim; nec minus alter Horreat aequalem mihi sese attollere contra. Sic ait: indoluit Pelides, atque sub hirto Pectore consilium partes versabat in ambas. Num femori haerentem gladium distringat, et acer Disturbetque viros circum, regemque trucidet; An premat indomito gliscentem corde furorem. Talia versanti secum, magnaque trahenti Fulmineum vagina ensem; delapsa per auras 240 Advenit caelo Pallas, quam regia Juno Misit, amansque ambos, et curans diva; retroque Adstitit, injecitque manum flavaque prehendit Caesarie, mediis manifesta in millibus uni. Horruit, intremuitque artus, et lumina flexit Versa retro admirans Pelides; nec mora, divam Agnovit fulgentem oculos; ac talia fatur. O Jovis aegisoni proles, dea, cur mihi, cur nam Venisti? an dantem ut videas jura omnia pessum Atriden? sibi qui factis (non irrita jacto 250 Verba) sibi exitium factis struit ipse superbis. Haec heros; blandis cui sic Tritonia verbis. Diva modum positura tuo, Pelida, furori, Si parere voles, veni huc delapsa deorum Sedibus e superis, missu Junonis, amore Quae vos aequa pari spectatque, et curat utrumque. Ergo age, parce gravi rixae; neve extrahe ferrum: Dic potius, quot erunt, saevis convicia verbis. Hoc tibi praedico vates non vana; futurum Tripla tibi ut quondam pro tali praemia noxa 260 Ultro adsint: nunc parce, meis neve abnue dictis. Sic dea; sic placidis respondit vocibus heros: Vestra quidem, superi, faciendum est jussa: calescant Corda licet furiis, praestat parere tamen dīs. Qui divos audit, divis auditur et ipse. Talibus ille deam alloquitur, pulchroque tenebat Ingentem in capulo dextram: dein impulit ensem Horrendum retro, vaginaque abdidit alte, Praesenti nequaquam ausus non cedere divae. Ergo tecta Jovis Pallas, divūmque petivit 270 Concilium: Atridae rursus maledicere coepit Pelides, fuditque irato haec turbidus ore: Vino plene, canisque oculos, cervique fugacis Corda gerens, nunquam cum pube ad praelia, nunquam es Ausus ad insidias cum primis ire virorum. Quippe putas mortem, belli tentare pericla. Multo etenim praestat Danaūm per castra, vel uno Si quis te laesit verbo, mutireque contra Est ausus, grassari odiis, pretiumque laboris Eripere, et praedae quidquid virtute paravit. 280 Rex populi haud pastor, sed foede vorator. inertes Inter enim regnas: quod ni foret, haec foret hercle Nunc illata tuae postrema injuria genti. Sed tibi praedico, regum et violabile nulli Jusjurandum addo. sceptrum hoc regale, quod umbras Et virgulta unquam non fundet, stirpe recisum Ut semel est, posuitque comas, et brachia ferro, Olim arbos, auro inclusum gestamen Achivi Nunc manibus versant reges, queis Jupiter auctor Servandasque dedit leges, dicendaque jura: 290 Hoc ego nunc testor sceptrum regale, futurum Tempus, cum Danaūm nemo non optet Achillem, Cum nequeas rebus lapsis, Atrida, levamen Ferre ullum, frustra moerens, ubi milia passim Leto multa dabit ferus Hector, strataque ferro Corpora acervatim campis confusa jacebunt. Tunc tristes tibi discerpent praecordia curae, Tunc te damnabis frustra, feroque pigebit Contempsisse virum, qui, Mars ubi praelia miscet, Optimus in cunctis pugnat bellator Achivis. 300 Sic ait; eque manu auratis fulgentia bullis Sceptra solo iratus projecit; sedit at ipse Turbidus. Atrides contra surit asper, acerbus, Dira fremens. Horum medius tum, sede relicta, Exsurgit Nestor, Pyliae rex gentis, et auctor Consilii sapiens, cui vox manabat ab ore, Suaviloquo jucunda, ipso dulcis mage melle. Huic duo secla virūm, quos inter natus et altus Ille Pylo in sacra fuerat, jam condita dudum Desierant, aetas haec ibat tertia regi. 310 Qui bonus ambobus prudenti haec pectore fatur: Pro superi! tibi quantus adest jam Graecia luctus! Gaudebit certe Priamus, natique, Phrygumque Turba omnis tota exsultans laetabitur urbe, Audierit si vos, Grajūm duo lumina, primos Consilioque manuque, odia exercere, molesta Et rixa implicitos jurgari mutua: verum Audite, atque seni laeta parete minores Mente ambo. versatus ego sum nanque virorum In coetu quondam virtute ac robore vobis 320 Praestantum longe, nec me sprevere monentem. Nullum quippe virum vidi, nullumque videbo, Qualem Pirithoum regem, regemque Dryanta, Caeneaque, Exadiumque, deoque parem Polyphemum, Theseaque Aegiden formaque, et viribus aequum Caelitibus. nemo his fuit usquam fortior omni Terrigenum in numero. fortes cum fortibus arma Contulerunt, fretique animis bella aspera contra Montanas gessere feras, et Pelio in alto Nubigenas dira straverunt caede bimembres. 330 His ego tunc; ipsi nanque ultro in bella vocarunt; Ex Apia, atque Pylo veni comes; atque virili Pugnabam pro parte hosti, non audeat ullus Cui pugnare hominum, vestra haec quos extulit aetas. Ille virūm me flos audibat saepe , meisque Parebat monitis. hortanti, et vera monenti Vos quoque nunc parete, oro; quod prosit utrique. Nec tu, Atrida, potens quamvis magnusque, puellam Eripe, donarunt olli quod munus Achivi: Nec tu, Pelide, regi contende; parem rex 340 Sceptrifer haud etenim est aliis sortitus honorem; Cui decus ipse dedit magni regnator Olympi. Si te diva parens genuit, si Marte feroci Hunc vincis, regno vincit, pluresque coercet Imperio ille tamen. dirum at compesce furorem Tu prior, Atride. Peliden, ponat ut iram, Ipse orans flectam precibus; qui murus Achivūm Est genti saevi contra discrimina belli. Haec senior. tum sic Atrides: Vera, nec ulli Non laudanda, senex, dicis; verum efferus iste 350 Exsultatque animis, vultque omnibus altior unus Ire aliis, fraenare omnes, ac ducere quovis, Regna tenens. frustra sperat sed talia Grajos Posse pati. duri fortem ad certamina belli Quod fecere illum faciles dī, saeva profari Idcircone sinunt stulta convicia lingua? Jactantem haec celer est sic interfatus Achilles: Imbellis fuerim, et nihili, quaecunque loquare, Servorum in morem tua si praecepta facessam. Quaere alios, quibus imperites, faciendaque mandes 360 Ore minax torvo. tua jam nec jussa veretur Pelides, regique negat parere superbo. Hoc tibi praeterea dico, tu pectore dictum Conde memor. certum est pro sola nolle puella Vel te, vel quenquam contra pugnare, dedistis Quandoquidem quae dona, eadem nunc tollitis ipsi. Sed, quae multa mihi congesta in puppibus altis Sunt alia, invito ne quis me attingere, clamo, Audeat. aut agedum conare, Atrida, periclum Et facito, ut noscas rem tuque, et cetera Grajūm 370 Turba omnis. mora nulla, tibi latus hauriet imum, Atque tuo tepefacta fluet mea sanguine cuspis. Haec ubi jactarunt saevis mala jurgia dictis, Surrexere ambo, coetuque abiere soluto. Pelides graditur celsa ad tentoria, regem Patroclo ac densa comitum stipante caterva. Atrides celerem deducit litore puppim, Remigioque legit bisdenos, robora pubis Argivae: tum dona deo portanda carinae. Imponit, pulchramque una Chryseïda ducens 380 Ipse locat. prudens dux puppim scandit Ulysses. Illi alacres pellunt certantibus aequora remis; At jussu Atridae lustrat se cetera pubes, In salsum et sordes abstergens dejicit aequor. Tum Phoebo mactant procurvo in litore passim Caprigenumque pecus, praestanti et corpore tauros, Imponuntque aris. late se fumida nubes Attollit, mixtusque altas it nidor ad auras. Talia dum celerat castris Argiva juventus, Atrides, nondum pacato corde minarum 390 Immemor, Eurybaten compellans, Talthybiumque, Praecones ambo, celeresque ad jussa ministros; Ite, ait, actutum celsa ad tentoria saevi Aeacidae, atque manu Briseïda ducite, jussus Nam dare si renuat, fuerit quod acerbius, ipse Majori veniam numero comitante meorum. Sic ait: hi regis non mollia jussa facessunt, Moerentesque ibant propter mare, donec ad altas Myrmidonum puppes, et septa ingentia magni Pelidae venere. illic videre sedentem 400 Pro foribus juvenem tentoria ad ipsa, suaque Non longe a puppi, venientes vidit Achilles, Agnovitue, animoque haud est laetatus. at illi Magnanimum veriti regem, et formidine mentem Suspensi, effari nihil ausi, nilque rogare, Stabant. his, gelido perculsos nanque pavore Sensit, Pelides haec miti pectore fatur: Praecones salvete deūmque hominumque sequestres; Huc propius me ferte pedem. Non vestra, tyranni Culpa sed est, duci sibi qui Briseïda saevus 410 Imperat. En age, quam poscit, Patrocle, puellam Educ ipse foras, ducendam et tradito: at este Ipsi olim testes coram dīs, quidquid et usquam Est hominum, coramque immiti rege; cruentam Grajorum ob cladem nostri si venerit usus. Demens quippe ruit vesana mente, nec ante Quid fuerit, nec quid venturum prospicit, olli Salva rates juxta pubes ut pugnet Achivūm. Sic ait: at dicto paret Patroclus amici, Formosamque foras ducens Briseïda, tradit. 420 Illi abeunt rursum ad naves: invitaque flensque It mulier, lento figens vestigia gressu. Tum vero moerens lacrimasque effudit Achilles, Et longe a sociis digressus litore in ipso Consedit pontum adspectans, palmasque tetendit, Et caram tali est affatus voce parentem: Mater, ad angusti spatium cui scilicet aevi Sum genitus, claro saltem decorasset honore Me pater altitonans: miserum nunc despicit, ullam Nec tribuit partem decoris. majoris Atridae 430 Ludibrium heic jaceo; mea praemia rapta superbus Ille habet. Hos alto rumpebat pectore questus, Perque genas ibant lacrimae sine more fluentes. At mater, specubus quae tunc, ut sueta, sedebat In patriis, gemituque audito exterrita surgit; Et summo, nebulae similis, tenuique vapori, Emersit fluctu, seditque in litore gnati Ad latus, atque manu flentem permultis amica. Tum roseo, blande compellans, ore locuta est: Quid fles? quis menti subitus dolor incidit aegrae? 440 Dic age, die, caram nec cela, nate, parentem. Ille refert, imo gemitum de pectore ducens: Scis, mater, scis ipsa. jubes quid nota profari Nequidquam? Thebas, sacram sedem Eetionis, Venimus, et captam bello vastavimus urbem. Praeda ingens, vecta huc ad naves, inter Achivos Rite fuit divisa omnis. Chryseïda forti Exemptam dedimus majori munus Atridae. Dein Chryses, Phoebi curat qui templa sacerdos, Advenit Grajum ad naves ingentia secum. 450 Dona ferens, natae pretium, vittamque precantum De more implicitam sceptro gestabat, et omnes Ambibat precibus Grajos; geminosque rogabat Praecipue Atridas, rerum queis tradita summa est, Dicta senis Grajos flexere; sacrique verendam Canitiem capitis, capiendaque dona fremebant, At non Atriden precibus, non vincere fletu Evaluit. miseri lacrimas ferus ille parentis Increpuit, castrisque actutum excedere jussit Multa minans. tristi senior tum percitus ira 460 Retro abiit: Phoebus Danais quem dira precantem Audiit, atque luem fatali turbidus arcu Immisit foedam populis. condensa jacebant Corpora acervatim nigro manantia tabo; Saeva dei totis volitabant spicula castris. Inde, malae ut cladis veraci pectore caussam Fatidicus vates, Phoebo monstrante, retexit; Primus ego coetu in Danaūm, quem rite vocaram, Placarique deum jussi, reddique puellam. Atrides dirum infremuit, surgensque minatus 470 Est mihi, quae doleo nunc jam perfecta. parenti Puppe cava Chrysae gnatam delecta juventus Argivūm ponto ducit, mactandaque Phoebo Dona vehit: nostrum gemini, Briseida, munus Praecones duxere modo ad tentoria regis. Verum age nunc, siquod potis es, tu sedula proli Auxilium fer diva tuae. caelestia scandens Tecta Jovem exora supplex; tibi Jupiter unquam Si dicto est ullo, factove adjutus. in aede Jactantem patria nam saepe audisse recordor, 480 Te solam e superis dirum avertisse Tonanti Exitium, cum vincla olli dī, vimque pararent, Neptunus pater, et Juno, et Tritonia Pallas: Solam atrox turbasse nefas, subitoque vocasse Centimanum, divi Briareum quem nomine dicunt Aegeona homines. advenit, robore patrem Ille suum praestans, multo qui laetus honore Caelicolas inter magna in Jovis aede sedebat. Hunc veriti abstiterunt coepto dī; vincla trementum Excussa e manibus, libertas parta Tonanti est. 490 Haec memora juxtaque sedens, amplexaque supplex Genua dei; si forte velit Troasque juvare, Et Danaūm ad celsas pubem compellere puppes Litus in extremum, caesam, foedeque fugatam; Cui parent, omnes praeclaro ut rege fruantur; Utque malo ingenti doctus jam noscat Atrides, Et doleat noxam; laeva quod sprevit iniquus Mente virum, in cunctis cui par non ullus Achivis. Haec ille: haec lacrimis contra Thetis alma profusis: Cur laevo genitum te, gnate, miserrima fato 500 Eduxi? cura vacuus, nec laesus ab ullo Saltem ageres heic ad naves, cui tam prope vitae Dī finem posuere. brevi nunc, o miser, aevo es, Moestior et cunctis, curisque infestior aevi Hoc quodcunque trahis, Parcis heu natus iniquis. Ibo equidem aetherei praecelsum ad culmen Olympi, Atque Jovi, quae vis, fabor, si flectere possim. Interea tu, nate, cavis ne abscede carinis, Iratusque sede Grajis, nec proelia tenta. Hesternus, divûm coetu stipante, remotos 510 Oceani ad fines abiit conviva bonorum Jupiter Aethiopum: bissena luce redibit Sidereas caeli ad sedes. tunc ardua scandam Tecta Jovis, genibusque advolvar: verba precantis Irrita nec cedent, ni spes me ludit inanis. Sic ait, eque oculis dilapsa evanuit, aegrum, Iratumque animi linquens, demptumque furentem Ob decus, et raptam forma praestante puellam. Interea Laërtiades mactanda ferebat Dona deo, et Chrysae ad sacras pervenerat oras. 520 Curva ubi se portu primum ratis intulit alto, Vela legunt, mediaque locant composta carina: Funibus hinc malum demittunt, atque paratam Reclinant apte in sedem; celerique per undas Remigio tuta sese statione recondunt. Anchora tum jacitur, firmant retinacula puppim. Optatum in litus juvenum manus emicat: inde Exponunt laeti pecudes, Phoebeïa dona, Et pulchram ad patrias ducunt Chryseïda sedes: Ipse manu sacram Phoebi quam sistit ad aram, 530 Atque patri, ut jussus, tradens haec fatur Ulysses: Huc me, Chrysa, virūm regnator misit Atrides, Et jussit gnatamque tuam tibi ducere, Phoebo Et facere, ac placare deum, qui concitus ira Saevit, et ingenti luctu demergit Achivos. Sic ait; inque manus patri dat: suscipit ille Gaudens, ac tremulis oblatam amplectitur ulnis. Interea pulchram juvenes ex ordine ad aram Mactandas statuunt pecudes, et flumine puro Perfudere manus spargendaque farra tenebant, 540 Atque salem. Chryses ambas ad sidera palmas Sustulit, ac senior sic magna est voce precatus: Audi haec arcitenens, praesenti numine Chrysam Qui regis, ac Tenedum, Cillamque. haud vana precantem Et prius audisti, mihi laudem, tristia Grajis Damna ferens; et nunc audi, finemque malorum Da, pater, ac pestem Danais averte nefandam. Sic ait; atque deum non cassa in vota vocavit. Graji etiam fudere preces, veniamque rogarunt. Tum fruges jaciunt salsas; cervice reflexa 550 Dein sacras jugulant pecudes, ac tergora costis Deripiunt, ferroque secant femora, atque plicantes Omento involunt pingui, supraque resecta Omnibus e membris imponunt frusta: sacerdos Quae sacris adolet flammis, rubicundaque fundit Vina: gerunt juvenes hinc atque hinc viscera quino Fixa veru. postquam flammis femora usta, frequentes Tosta igni postquam gustarunt viscera ad aram; Secta minutatim fixerunt cetera longis In verubus, curantque dapes, laetique paratis 560 Vescuntur, structisque agitant convivia mensis. Postquam exempta fames, amor et compressus edendi est, Crateras pueri statuunt, et vina coronant, Inque orbem cyathis haustum tribuere liquorem. Pota dehinc pubes laetum paeana canebat, Tota et luce sacro celebrabat carmine Phoebum, Placabatque iram certo jaculantis ab arcu. Audibat, largoque deus gaudebat honore. Interea aequoreas currum Sol condit in undas, Et nigris terram involvit Nox atra tenebris. 570 Somno illi ad curvam sese stravere carinam. Inde, ubi purpureo veniens processit ab ortu Aurora, excedunt portu, cursumque capessunt Ad socios. auram Phoebus pater ipse ferentem Adspirat. laeti malum arrexere, sinusque Velorum niveos pandunt; tum carbasus austro Inflatur, proram subter fremit unda, liquentes, Uncta vias currit, fluctu cedente, carina. Ast ubi venere ad socios, Argivaque castra Ingressi, curvo subducunt litore puppim, 580 Longaque supponunt firmo de robore fulcra, Dilapsique abeunt sua quisque ad septa, ratesque. Magnus at ingenti Pelides turgidus ira Myrmidonum ad naves secreta in parte sedebat, Non coetus Grajūm visens, non praelia; tristi Sed lacerans animum cura, pugnaeque videre Implicitos durae cupiens discrimine Achivos. Jamque adeo duodena Eos processerat amne Oceani. Aethiopum linquentes regna redibant Sideream divi ad sedem. rex Jupiter ante 590 Incedit, subeunt alii, patremque caterva De more ingenti celsa intra limina ducunt. Nec Thetis est oblita preces, mandataque gnati, Caeruleo at fluctu emergens festina supremi Aërium per iter culmen conscendit Olympi Mane novo. Heic coetu divūm secretus ab omni Jupiter in summa caeli regione sedebat. Quem Thetis ut solum nacta est, contraque profuso Ora madens fletu, sedit, laevamque precantum More manum apposuit genibus, dextramque sub imum 600 Suppliciter mentum admovit; dehinc talia fatur. o pater, o divūm rex; inter numina juvi Si te unquam verbo, vel re; da, magne, precanti, Quod cupio, durusque meos ne despice fletus. Da, meus in Danais per te clarescat Achilles, Quem citus heu dulcis vitae manet exitus; omne Cui ferus Atrides misero decus abstulit, et, quae Pulchra viro dederant virtutis praemia Graji, Eripuit, fas et contra sibi vindicat omne. At tu nunc, genitor, sarci quod laudis ademptum est 610 Insonti; atque favens Trojanis annue palmam Usque, meam donec prolem tot cladibus acti Grajugenae donis cumulent; largoque rependant Foenore, quod nunc flet raptum, decus. Haec ait alto Cum gemitu. reddit nil contra Jupiter; haeret Sed tacito immotus vultu. cunctatur et ipsa, Genua tenens arcte, semel ut complexa, nec usquam Est potis avelli; roseoque haec subjicit ore: Jam mihi vel sponde, pater, et bonus annue, contra Abnue vel tandem, (nam quis metus?) hoc ego saltem 620 Infelix ut nosse queam, quam gratia nostra Sit levis, inque deis quam negligar omnibus una. Ingemuit pater; et, Cur me, dea, tristia cogis Moliri nunc facta, inquit, cum conjuge et iras Exercere? malis quae me vesana lacesset Actutum verbis; mihi quae convicia divis Saepe facit temere in mediis, queriturque juvare Quod soleo immeritos dura inter praelia Teucros. Quin tu, oro, has, videat ne te Saturnia, sedes. Linque domum rediens: curae mihi scilicet ista 630 Res erit: haud patiar frustra me, diva, rogatum. Haec adeo, ne forte meis diffidere verbis Incipias, moto firmabo vertice dicta. Haec mihi nanque fides verborum est maxima fanti Caelicolas inter: moto quod vertice cunque Annuero, immotum stat nec revocabile, donec Pollicitum implerint maturo tempore Parcae. Sic ait, et capite atque oculis pater annuit: almam Ambrosius fluxit per frontem et regia crinis. Tempora: contremuere arces, et culmina Olympi. 640 His actis, ambo digressi. diva profundum Desilit in pontum: caeli de vertice summo Jupiter ingressus tectum est regale. parenti Assurgunt divi confestim e sedibus omnes, Nec quisquam est ausus venienti haud obvius ire. Tum solio medius consedit. regia Juno (Vidit enim furtim secreta in parte loquentem Cum nympha quiddam Nereïde) talibus audax Orsa Jovem dictis incessere: Nectere fraudes Docte, deūm quisnam tecum est congressus, et una 650 Sedit? quidve doli struitis? cur me omnia celas, Consiliumque capis semper sine conjuge, nec, quas Mente foves, rerum pateris me noscere quidquam. Sic Juno: ast hominum contra pater, atque deorum: Diva, meo verso quaecunque in pectore, pandi Si vis cuncta tibi, ludet spes te irrita; prosit Nec tibi quod conjux mea diceris. omnia sciri Quae decet, haec prae te nemo divūmve, hominumve Noverit: at divos quae celans molior, haec tu Omnia nequidquam scitari et quaerere parce. 660 Huic amplis veneranda oculis Saturnia: Nam quid Est opus, o conjux, tam dura et saeva profari? Et nimium quidquam nec scitor, nec tua scrutor. Moliris nullo contra pugnante, parasque Securus quodcunque lubet. sed, candida blandis Aequorei te nata senis ne ceperit actum In fraudem verbis, metuo nam vasta sedenti Asseditque, genu et flens est amplexa; deaeque Pollicitus, credo, es clarum decus addere Achilli, Multa dare ad puppes Grajorum et milia leto. 670 Huic genitor, nutu caeli qui nubila cogit: Juno, nihil non tu conjectas; fallere nusquam Te possum. at quid ages aliud tamen, improba, ni te Ut magis averser? triste ut tibi stulta periclum Arcessas? nam, si vera istaec fare, voluntas Quod mea fert, facio non ulli obnoxius. at tu Jurgari jam parce, sedens et comprime vocem, Atque meis pare dictis, ne quotquot Olympum Divi habitant miserae nil prosint, si tibi saevas Injiciam gliscente manus male percitus ira. 680 Haec pater: illa metu pectus conterrita sedit, Nil contra mutire audens, iramque sub alto Ingentem, et saevos compescens corde furores. Cuncti una patriam divi ingemuere per aedem. At matri cupiens Vulcanus demere curam, Caelicolis haec in mediis ita farier orsus: Quis probet haec autem? vel quis ferat esse deorum Hanc tantam primis rixam pro gente pusilla Terrigenum, et subito misceri cuncta tumultu? Haec inter quem laeta juvent convivia, largae 690 Atque dapes; quando vincunt pejora? parentem, Illa quidem per se quanquam sapit, attamen ipse Hoc moneo: patrem contra ne pugnet, at iram Obsequio vincat verbis ne rursus acerbis Saeviat, ac nobis epulas et gaudia turbet. Quippe etenim, si forte velit, nos sedibus altis Deturbare poli possit, qui vi anteit omnes Horrendumque ciens tonitru, et flammantia torquens Fulgura. Tu, genitrix, verbis placare minacem Blanda para: facilis flecti est; placidusque bonusque 700 Continuo fiet, nec tristes proferet iras Longius. Haec dicens surgit de sede, rotundum Inque manus cyathum matri dedit, atque ita fatur. Quidquid id est, mater, ferto aequa mente, molestum Sit licet, heic videam scissam ne forte pudendis Verberibus, nec opem possim tibi ferre vocanti Auxilium; frustra sed cogar flere. Tonantem Haud facile est magnum contra contendere vires. Et quondam, memini, mater, tibi ferre volentem Auxilium, arripuitque pede, et jaculatus ab alta est 710 Aede procul. tota, quam longa est, luce ferebar In praeceps longe magnum per inane. cadente Sole, super Lemnum cecidi. excepere benigne Sinties infractumque artus, animamque trahentem Vix aegre tenuem. Sic fanti maxima Juno Arrisitque, oblata manu nec pocula sprevit. Tum dextra exorsus magno e cratere deabus, Atque deis haustum miscebat nectar: at ingens Continuo risus longi et sonuere cachinni, Ut claudum videre deum fragrantia ferre Pocula, festinumque amplas cursare per aedes. Sic tota pariter celebrant convivia luce Solis ad occasum laeti, dapibusque fruentes, Auratae et strepitu citharae, quam pulcher Apollo Pulsabat, cantu et Musarum alterna canentum. Verum ubi se clari solis jubar abdidit almum, Consurgunt mensis, coetuque ad tecta soluto Quisque sua abscedit somno gravis, aurea cuique Olim solerti quae fecit Mulciber arte. Ipse etiam ad thalamum, dulci laxare quiete 730 Membra ubi consuerat, processit Jupiter, et se Composuit somno: cubuit prope regia Juno.

HOMERI ILIADOS LIBER SECUNDUS. Di somno curas dulci, turmaeque virorum, Et caelo, et terris, tacita sub nocte levabant: Jupiter insomnis versabat corde sub alto, Pelidae quonam decus ingens, tristia quonam Grajugenis ferret quamprimum funera pacto. Omnia versanti, haec animo sententia sedit, Mittat ut Atridae Visum exitiabile regi. Hoc vocat ad sese confestim, ac talia mandat. Larva nocens, hominum sopito illudere sensu Docta, ito ad naves Danaūm; ac tentoria furtim 10 Ingredere; Atridenque meis Agamemnona verbis Alloquere, haec portans, quae do, mandata: comatos Instruat ad pugnam toto de litore Achivos. Ampla etenim Trojae capiet jam moenia. discors Ante, deūm nunc haud variat sententia; cunctos Flexit enim precibus tandem Saturnia Juno: Trojanis et jam clades extrema parata est. Sic ait: audivit summi ut mandata parentis, Umbra levis rapido caeli per inania lapsu Argolicas volat ad naves, majoris Atridae 20 Septum adiens; regemque intra tentoria nacta est Membra toro stratum: ambrosius cui corpora late Fundebat sese circum languentia somnus. Huic stetit ignaro supra caput, omnia dio Nelidae similis, ques reges inter Achivos Eximio Atrides unum, observabat honore. Tum fatur: Dormis, Atrida invicte? supremum Tota nocte ducem placido indulgere sopori Non decet, uni omnis rerum cui credita summa. Ergo audi: venio Jovis huc tibi nuncius. ille 30 Aequus amat nam te, caelo et miseratus ab alto est; Ac jubet exorta festinum luce comatos Instruere ad pugnam toto de litore Achivos. Ampla etenim Trojae capies jam mœnia. discors Ante, deūm nunc haud variat sententia; cunctos Flexit enim precibus tandem Saturnia Juno: Trojanis et jam clades extrema parata est Ab Jove. dicta memor serva haec, oblivia mentem Neu capiant, dulcis cum somnus deseret artus. Sic ait; inque auras fugit, regemque reliquit 40 Haec versantem animo nunquam eventura. putavit Nanque die vertenda illo sibi moenia Trojae, Nescius heu strueret magni quid rector Olympi, Multos ille parans gemitus, luctumque, laboremque Et Troum et Danaūm dura inter praelia genti. Jamque adeo pulsus cessit sopor: haeret in ipsis Visa tamen facies oculis, audita sonat vox Auribus in mediis. molli tum corpora strato Erigit, atque sedens pexamque, et pulchra nitentem Induitur tunicam, dehinc pallia longa superne 50 Injicit, atque pedum circundat vincula plantis, Eque humero bullis clarum suspenderat ensem. Tum veterum cepit sceptrum immortale parentum. Hoc gestans Danaūm ad naves gressum tulit heros. Aurora interea celsum conscendit Olympum, Atque Jovi, atque aliis lucem dīs nuntiat almam. Atrides magna praeconum voce vocari Imperat in coetum Danaos: mora nulla, vocati Adveniunt, seque affundunt, densantque frequentes. Nestoream primo ad navem considere jussit 60 Maturos aevi proceres, dehinc talia fatur Consilium exorsus: Laetas advertite mentes, O socii. placida stratus cum nocte jacerem, Umbra levis caelo adveniens mihi visa, decorum Corpus, formam, habitum similis tibi, maxime Nestor: Atque caput supra stetit, et mihi verba locuta est Ipsa haec, quae refero: dormis Atrida? supremum Tota nocte ducem placido indulgere sopori Non decet, uni omnis rerum cui credita summa. Ergo audi: venio Jovis huc tibi nuncius, ille 70 Aequus amat nam te, caelo et miseratus ab alto est. Ac jubet exorta festinum luce comatos Instruere ad pugnam toto de litore Achivos. Ampla etenim Trojae capies jam moenia. discors Ante, deūm nunc haud variat sententia; cunctos Flexit enim precibus tandem Saturnia Juno: Trojanis et jam clades extrema parata est Ab Jove. dicta memor fac serves. talia fata Avolat umbra: sopor dulcis mihi membra reliquit. Ergo agite, Argolicas si forte armare phalanges 80 Contingat, saevoque animos incendere Marte. Ipse prior, qua fas, mentes tentare dolosis Aggrediar cautus dictis; longoque jubebo Defessos bello ad sedes remeare paternas: Vos aliunde alius verbis inhibete ruentes. Haec postquam fatus, consedit. Maximus aevo Litoreae rex ille Pyli dehinc talia Nestor Subjecit: Socii, Danaūm regesque ducesque, Visa sibi caeca narrasset somnia nocte Si quicunque alius, vanus mendaxque putari 90 Quippe, nec immerito, posset, spernique. sed ille Dixit visa sibi, Grajos qui maximus inter Sceptra gerit, regum longe optimus. ergo volenti, Quod jubet, huc animo certatim impendite curam, Argivae ut possint armari ad bella phalanges. Sic ait; ac princeps coetu digressus abibat. Consurgunt pariter, concordi et pectore cuncti Pastori parent populorum, ac jussa capessunt Sceptriferi Danaūm reges. Ruit agmine magno Interea toto condensum litore vulgus. 100 Rupe cava ut quondam egrediens fluit ordine longo Vulgus apum, supraque alias sese usque recentes Agglomerant aliae, violasque, et lilia circum Verna catervatim servent examine denso: Sic densae in coetum celsis de navibus ibant Caeruleos propter fluctus longo ordine turmae. Per medios se Fama Jovis fert nuncia, gressum Illa viros celerare jubens. spissum undique vulgus Confluit, ac magno miscent se infusa tumultu Agmina consertim: tum pondere pressa sedentum Terra gemit. gliscunt fremitus: at voce noveni Cursantes magna praecones, parcere tandem Clamori, ac dios reges audire jubebant. Jamque adeo sedere omnes, compressaque late Murmura. tum surgens Agamemnon pectore coepit Haec ficto; sceptrum gestans, quod Mulciber olim Fecerat ipse Jovi praebens venerabile donum. Summus Mercurio donarat Jupiter, inde Mercurius Pelopi, atque Pelops dehinc tradidit Atreo Diti Atreus liquit post fata extrema Thyestae. Hic moriens gestare dedit tibi, magne Agamemnon; Et patriis regnare Argis, longeque remotis Urbibus in medio leges imponere ponto. Hoc et tum nixus simulato haec pectore coepit: Heroes Danai, gens dura, invictaque bello, Insidiis et fraude mala Saturnius heu me Jupiter implicuit fallens. promiserat olim Ille mihi laetos reditus post Pergama versa. Nunc jubet indecorem, tot post male perdita Grajûm Milia, digressum ad sedes hinc ire paternas. 130 Nempe Jovi hoc placitum; nutu qui cuncta potenti Versat agens; multas olim qui diruit urbes, Diruet et multas rursum volventibus annis. Turpe sed et feros hoc fando audire nepotes: Totque viros, talesque omni bellasse diu vi, Nil egisse tamen; tanto cum Troïa pubes Argiva inferior numero foret, omnibus actum, Nil tamen impensis operum, longoque labore. Nam, placeat cunctos icto si foedere utrinque Censere, hinc Danaos, hinc Troas, quotquot in urbe 140 Indigenae; ac deni pariter sedeamus Achivi, Vinaque Tros adstet qui denis misceat unus; Grajugenum desit multis, qui pocula ponat. Usque adeo Graji Troas praestamus, opinor, Indigenas numero. socii sed, milia multa, Auxilio venere, hastas quassare periti; Atque moram injiciunt, nec bello imponere finem, Et Phrygia nos urbe sinunt, opibusque potiri. Quippe novem evolvit jam magnus Jupiter annos: Robora jam ratibus putrescunt, jamque rudentes 150 Solvuntur senio; interea desertaque conjux, Et flentes pueri solis nos usque requirunt, Credo equidem, in domibus; quos heic labor improbus usque Exercet miseros nequidquam; cassaque vota, Spesque ferunt rapidi vanas per nubila venti: Verum agite, ac dicto cuncti parete volentes: Confestim ad patrios hinc demus vela penates, Posse capi quando spes nulla est moenia Trojae. Sic ait, incenditque animum sub pectore cunctis, Consilium regis vafrum quoscunque latebat. 160 Continuo immensum coepit fervescere vulgus, Concita ut Icarii tollunt se caerula ponti, Cum Notus, atque altis de nubibus ingruit Eurus, Ingentesque cient vesano turbine fluctus. Ac veluti densam Zephyri cum flabra superne Impulerunt segetem, prono se vertice spicae Inflexere, undat crebro seges horrida nutu. Sic magno tot densa urgent se milia motu. It clamor caelo ad naves et curva ruentum Litora: sub pedibus densa caligine pulvis 170 Tollitur: aura sonat laetis hortatibus. altas Arripiunt, certantque citi deducere puppes, Atque cavas purgare vias, et fulcra carinis Demere. late ingens confuso murmure gliscit Vox inde ad patrias properantum solvere sedes. Tunc adeo fatum violans Argiva redisset Pubes, Juno foret ni sic affata Minervam: Heu, Jovis aegisoni proles Tritonia, ponto Sic fugient nondum maturo tempore Graji? Atque decus magnum Priamo, Phrygibusque relinquent 180 Argivam defessi Helenam? quam propter Achivūm Milia tot, patrio tam longe a limine, in atro Strata sub Iliacis jacuerunt pulvere muris. En age tecta patris linquens pete castra, disertis Quemque virum et verbis inhibe dea, qua licet, altas Nec sinito a curvo deduci litore puppes. Sic Juno; paret cui Pallas, lapsaque caelo Se celeri nisu naves prope sistit Achaeas. Heic Laërtiaden prudenti pectore, magno Diva Jovi similem nacta est. in litore stabat 190 Heros, nec puppim attigerat, sed corde premebat Sub tacito ingentes turbato pectore curas. Quem prope stans dulci sic voce affata Minerva est. o Laërtiade solerti mirus Ulysse Ingenio, placet ergo cavas conscendere puppes; Molirique fugam? Priamo, Phrygibusque relinqui Argivam placet ergo Helenam? quam propter Achivum Milia tot, patrio tam longe a limine, in atro Strata sub Iliacis jacuerunt pulvere muris. Quin age, rumpe moras: turbae te immitte, virūmque 200 Dulce loquens cohibe studium, sedaque pavorem, Nec sinito a curvo deduci litore puppes. Sic ait: ille deae vocemque et verba loquentis Agnovit. rumpitque moras, mollemque reducens Dejicit ex humeris laenam; quam praeco jacentem Sustulit Eurybates Ithacesius, atque ferebat Pone sequens. cursu rapido sed concitus heros Obvius Atridae venit, sceptrumque paternum, Gestamen populis sacrum et venerabile, cepit Ipsius e manibus. quod gestans inter Achaeas 210 Hac illac agilis cursat per litora puppes. Tum si quem turba in magna regemve, ducemve Nactus erat, blandus verbis retinebat amicis. o bone, quid trepidas? non te, decet esse paventi Assimilem: tacitus paullum conside; tuique Fac tecum sedeant. nondum scis, magnus Atrides Quid velit, ac tacito volvat sub pectore: tentat Nunc ille, iratus mox idem laedet Achivos. Consilio ignotum est multis quid dixerit ante In procerum; et metuo ne quid struat ille malorum. 220 Regis enim furit ira gravis praecordia circum, Cui decus eximium summus dat Jupiter omnes Inter Grajugenas, miroque indulget amore. His blandus, mitisque affatur prima virorum. Nactus at ex humili quoscunque est plebe cientes Clamorem insanum, torvus sceptroque retrorsum Pellebat, verbisque minax terrebat acerbis. Quin tacitus, malesane, sedes; audisque loquantur Quidnam alii, tibi qui praestant? ignave, nec ulli Apte rei; non consilio, non utilis armis. 230 At non hic omnes regno potiemur Achivi. Fraena malum imperii multos tractare, potiri Et rerum: cunctis unus qui consulat esto; Rex unus, cui sceptra dedit Saturnia proles Jupiter, et rerum soli permisit habenas. Sic heros ibat per litus, milia perque Densa virum imperitans. parent, magnaque frequentes In coetum rursus turba fremituque feruntur. Magna fremunt veluti cum vasti ad litora fluctus, Allisaeque sonant undae, pontusque remugit. 240 Jamque adeo vulgus late consederat omne, Quisque suam et posito sedem clamore tenebat. Solus adhuc magno jactabat verba tumultu, Nescius ille modi, Thersites; dicta proterve Multa et foeda levi solitus profundere lingua, Quae possent caussam risus praebere, jocique. His Grajos inter longe foedissimus omnes Venerat ad Trojam; strabus, pede claudus et uno, Contractis angusta humeris in pectora gibbus, Crine caput raro leviter modo sparsus acutum. 250 At Laërtiadae, magnoque infensus Achilli Semper erat, contraque ambos convicia saepe Fuderat. Hic foedis et tunc Agamemnona dium Laedere gaudebat probris clamosus: Achivi Circum indignantes irata mente fremebant. Ille autem regem dictis incessere acerbis Ut semel incoepit, nunquam cessabat, acutum Vociferans: Quid abest, quidnam tibi desit, Atrida? Cur frustra incusas Danaos nil tale merentes? Aere tibi jam plena intus tentoria; matrum 260 Turba ingens intus lectissima, quas tibi Graji Largimur primo, si quam vi cepimus urbem. Multum etiam huc aliquis Troum visne afferat aurum, Detque tibi, gnati pretium; quem scilicet olim Aut ego captivum, aut alius sibi duxit Achivūm? An tibi adhuc aliam Phrygia de gente puellam, Quae placuit, duci tua vis ad septa; libido Necdum etiam satiata mala est, nec rector in omnem Nequitiam exemplo cessas inducere Grajos? O fatui, o molles, o Achaides (ecquis Achaeos 270 Nam vocet?) hinc patrias cuncti solvamus ad oras Ocyus in celsis digressi puppibus. ipse Congestas sibi solus opes, ac ditia dona Concoquat heic: noscat re tandem ut doctus ab ipsa. Anne opera soleat nostra, manibusque juvari; Ipsum, deterior multo, qui sprevit Achillem, Vique duci eripuit, dederant quae praemia Graji. Bile caret sed enim piger atque ignavus Achilles. Ni foret id, postrema tibi, noxisque fuisset Illa dies, Atrida, tuis. Convicia regem 280 Talia Thersites contra jactabat: Ulysses Adstitit at fanti subitus; torvoque protervum Ore tuens tales rupit de pectore voces. Stultiloque, argutum clames licet, improbe, demens, Desine jam, magnis unus nec regibus aude Certare; haud ullus quo Trojae ad moenia venit Nequior in populis, qui Atridas cunque sequuti. Ten' maledicta decet talem tam foeda profari? Te reditum patrias Grajis praescribere ad oras? Quosnam fata parent reditus, qualisque futurus 290 Sit longi finis belli, res ardua dictu est, Nota et adhuc nulli: magno maledicere Atridae Tu tamen idcirco peritas, nec plurima cessas Objectare, viro tribuunt quae munera Graji Heroes merito: solus tu, perdite, nunquam Desinis immeritum foedis proscindere dictis. Haec adeo tibi nunc praedico; (verba sequetur, Atque fidem faciet jam res non tarda) furentem Isto sicubi erit rursus deprendere pacto, Hoc humeris mihi ne carum caput haereat ultra, 300 Ultra Telemachi genitor nec dicar, in ipso Te Grajūm coetu arripiens ni pallia demam, Et tunicam, et quidquid vestis circumtegit artus; Verberibus caesum et foedis, ac multa gementem Ad naves inter risumque et sibila mittam. Sic ait, et sceptro dorsumque, humerosque nitenti Perculit. ille autem curvo se corpore flexit, Effusaeque genis lacrimae, tumuitque cruenta Liventi vibex tergo; tum membra pavore Contremuit, tacitusque resedit, et ore fluentem 310 Abstersit moesto, vultum foedissimus, imbrem. At Graji, quamvis curis ingentibus aegri, Corda tamen dulci solverunt anxia risu. Atque aliquis socium compellans talia fatur: Pro superi! Laërtiadae benefacta feruntur Innumera. ille, manu fortis bellator, et idem Consilii sapiens auctor, rem juvit Achaeam Ut nemo: at gestis hoc anteit omnibus unum, Quod foedum caput, insana convicia lingua Ingerere adsuetum, coetu submovit Achaeo. 320 Non erit ut rursum fatuus clamator iniqua Audeat in magnos opprobria fundere reges. Haec vulgus: vafer at murorum eversor Ulysses In coetu surgit medio, fulgentia magna Sceptra manu gestans. quem juxta glauca Minerva Praeconi similis stetit, atque silentia late Indixit clamans populis; ut scilicet omnes Primique, extremique et verba audire loquentis, Consilium et placida quirent expendere mente. Ille autem haec fari prudenti e pectore coepit. 330 Infelix Atrida, omnem cui demere laudem Festinant Graji; nemo ut probrosior usquam Rex te uno vivat posthac. non pacta, fidemque Exsolvunt, dederunt concordi foedere cuncti Quam tibi, linquebant Argos cum fertile quondam, Jurati ad patrios nunquam remeare penates Ante, solo strassent captae quam moenia Trojae. Nam, veluti molles pueri, viduaeve puellae, Mutua ploratu indulgent, orantque reverti Posse domum. Et, fateor, durum est procul esse paternis 340 Aedibus, atque angi tam longo tempore frustra Optantes reditum. tristatur saepe vel uno Mense sua longe vivens a conjuge, si quem Inclusum portu, curvaque in puppe sedentem Tristis hyems, saevisque tenent infesta procellis Aequora: at hic nobis, externo in litore longo Implicitis bello, nonus jam volvitur annus. Ergo, quod patriam spectant, ictique suorum Quod desiderio moerent, nil miror Achaeos; Nec cuiquam irascor. sed turpe est tempore longo 350 Mansisse, et vacuum ad patrios rediisse penates. O socii, durate, atque heic subsistite paullum, Ipsa dum pateat re tandem verane Calchas Vaticinans, an falsa canat. res cognita cunctis, Quam memoro; testes cuncti, fatalia vitae Queis nondum tristes ruperunt stamina Parcae. Quippe olim, atque adeo nuper; cum se Aulide Grajae Densarent puppes Priamo, Phrygibusque ferentes Exitium; ad fontem fierent cum sacra virenti Sub platano, purae qua sese illimis agebat 360 Rivus aquae; monstrum confestim apparuit ingens, Convertitque oculos ad se, tremefactaque corda. Nanque draco horrendus, magni quem rector Olympi Miserat in lucem, squama fulgente, cruentis Et dorsum insignis maculis, prorepsit ab ara; Tum celeri platanum lapsu petit efferus. illic Passeris in summo ramorum vertice pulli Implumes octo sub densa fronde latebant, Nona parens nidum servabat. protinus atro Stridentes querula nequidquam voce voravit 370 Ore draco: mater circumvolitabat acutum Lugens. lugentem trepida ferus arripit ala, Postremamque vorat. post haec, mirabile visu, Immanem durum in lapidem Saturnius anguem Induit. obriguit mutatis artubus ille: Nos animi attonitos circum stupor altus habebat. Haec sacris visa in mediis portenta deorum. Tum Calchas prompsit veraci has pectore voces Vaticinans: Nam cur muti sic statis, Achivi? Hoc Jovis augurium, serum, seroque futurum 380 Eventu; at cunctis clarum, et memorabile in oris. Passeris ut pullos octo, nonamque voravit Ipsam etiam serpens matrem, sic Pergama circum Et nobis totidem bellandum haec monstra per annos Portendunt: urbem decimo vastabimus anno. Haec vates: matura suo quae tempore jam jam Omnia complentur; tantum perstate volenti Heic alacres animo, bello quassata bilustri Pergama dum noster subvertat denique Mavors. Sic ait: ingenti verum clamore probarunt 390 Consilium Danai; puppesque et litora laeto Laudantum fremituque virum, plausuque resultant. Tum senior surgitque, ac fatur talia Nestor. Pro superi! idne viris dignum? garrire sedentes Incassum, atque diem vanis consumere verbis, Mollibus assimiles pueris, queis ludicra cordi, Nulla et adhuc mentes armorum cura fatigat? Quo nobis jurata fides, quo foedera fuso Sancta mero, dextraeque datae, curaeque virorum, Et consulta ibunt? haec hauserit omnia tandem, 400 Hauserit, ac tenues in fumos verterit ignis? Heic etenim clamore leves certamus inani, Consilii quidquam nec sani extundimus. At tu Propositumque urge constans, Atrida; jubeto Ocyus et Grajos armari ad praelia. solus Frustra tabescat sinito, longeque remotus Communi a coetu sibi consulat unus et alter. Qui tamen efficient, faciant licet omnia, nunquam, Ante domum ut patriam, natosque petamus Achivi, Quam pateat promissa, dedit quae Jupiter olim 410 Falsa ne sint, an vera magis. nanque annuit ipse, Cum puppes Danai scandebant fata ferentes Trojugenis, dextra caeli e regione coruscum Fulgorem ostendens, laetum solventibus omen. Ergo, viri, patrias nemo festinet ad oras Ante, aliquam Troum quam secum abducere nuptam Contigerit victori; hosti quam digna rependat, Proque Helenae raptu, ac gemitu poenam irroget aequam. Sin aliquem insanus tamen ad sua tecta reverti Ardor agit, puppim tangat modo, corpus acuto 420 Confossus ferro prior omnibus ut petat Orcum. Tu, rex, quid poscat res per te consule, et aequus Audi alium si quid dicet. quod dicere mens est Nunc mihi, et audiri dignum, dignumque probari est. Cum primum aeratas mittes in praelia turmas, Instrue sic, ut quaeque tribus, et curia quaeque Impermixta aliis, discretaque tendat in hostem. Hoc tibi si fieri placeat, nec mente repugnet Indocili, jussisque obstet sententia Grajūm, Quis dux ignavo, seu miles pectore, contra 430 Quis forti, nosces: pugnabit nanque caterva Per se quaeque: etiam nosces obstantibus an dīs Sterni Troja solo nequeat, male forte virorum An pectus variique obsit mens inscia belli. Haec Nestor: mirans cui talibus insit Atrides. Magne senex, omnes et nunc, ut semper, Achivos Eloquio dulci, prudenti et pectore vincis. o utinam, divūm pater, et Tritonia Pallas, Arcitenens et Phoebe, decem mihi Nestoras omni Argivūm in numero nancisci fata dedissent. 440 Quippe brevi manibus nostris, et Marte secundo, Urbs Priami regis capta, atque eversa jaceret. Luctibus implicuit sed me Saturnius, inque Impulit heu rixas et jurgia vana; puella Qui super, invicto coepi contendere Achilli, Iratisque prior verbis odia aspera movi. Quod si iterum sentire eadem socialiter, et si Conspirare animis detur, non ulla ruinam Res queat Iliacis praesentem avertere muris. Nunc ite, ac victu firmate ad praelia vires. 450 Hastam acuat sibi quisque; tegat quo corpora, scutum Aptet; pernices apponens hordea large Curet equos, currumque ex omni parte volucrem Sedulus exploret, saevo et paret omnia bello, Tota ut luce acri pugnemus Marte. laborem Nulla quies longum sistet prius, atra cruentae Quam finem pugnae multa nox afferat umbra. Largifluo ingentis clypei sudore madebunt Lora udum circa pectus; quassata labore Hasta manum longo gravis atteret; et juga subter 460 Spumaque, eruptoque fluent sudore jugales. Si quis erit quem se durae subducere pugnae, Et videam ad naves lentum cessare, ferisque Alitibus, canibusque actutum praeda jacebit, Sic ait; at magnus laudantum clamor ad auras Ibat: ceu strepitu horrisono fremit unda furenti acta noto in scopulum, discordibus incita ventis, Prostantem assiduo quem pulsant caerula fluctu. Consurgunt, lactique meant per litora, curvas Et puppes: passim fumus tentoria supra 470 Erigitur; properantque dapes, et corpora curant. Nec minus et magnis, ut cuique est copia, divis Sacra ferunt aliis alii, votisque precantur, Eripiant leto sese bellique labori. Interea ingentem taurum mactabat Atrides Rite Jovi, pinguem, quinquenni aetate vigentem: Et primos Danaūm, misso praecone, vocarat Ad sacrum proceres. ante omnes Nestor, et altus Idomeneus, post hos gemini, duo germina Martis, Ajaces, quintus Tydides, sextus Ulysses, 480 Consiliis magno non impar ille Tonanti, Acciti venere. bonus bello Menelaus Adfuit ipse ultro sacrum ad commune, dapesque. Hi salsas manibus fruges cepere, juvencum Et prope constiterunt hinc atque hinc. lumina caelo Extulit, atque orans Agamemnon talibus infit: Jupiter altitonans, magni regnator Olympi, Ne prius occiduas Titan se condat in undas, Quam Priami vertamque solo regalia tecta, Incendamque fores infestis ignibus altas, 490 Hectoreum et circa pectus thoraca rigentem Aere secans scindam; praeceps et plurima circum Regem turba suum terram petat ore cruento. Sic ait: at voto Saturnius abnuit: ille Sacra probans, luctumque tamen clademque parabat Tum fruges jaciunt salsas, cervice reflexa Ingentem et taurum jugulant, ac tergora costis Deripiunt, ferroque secant femora, atque plicantes Omento involvunt pingui, mox deinde resecta Omnibus e membris imponunt frusta, sacroque 500 Cuncta adolent igni. tum pinguia viscera torrent Fixa veru. Haec postquam gustarunt rite frequentes Secta minutatim fixerunt cetera longis In verubus, curantque dapes, laetique paratis Vescuntur, structisque agitant convivia mensis. Postquam exempta fames epulis, et vina quierunt, Talia facundo Nelides incipit ore: Non opus heic segnes longo sermone morari, Nec differre, deus quae spondet laeta, dabitque. Surgamus: cogi praeconum voce frequentes 510 Tuque, Atrida, jube populos in litore, nosque Ibimus hinc turmas hortari ad bella, morasque Tollere, et indomito mentes incendere Marte. Sic ait: extemplo monitis at paruit ille; Ingentique jubet Grajos per litora passim; Ocyus ad bellum praeconum voce vocari. Ast alii interea densa inter milia reges Festinant, acuuntque iras, turbamque coërcent Discretam ordinibus certis. Tritonia Pallas It simul, horrificam et gradiens gerit aegida, mirae 520 Artis opus, seniique expertem, et viribus aevi Indomitam, centena auro quam fimbria squalens Totam obit, ac pulchro nexatur plurima plexu, Quaeque boves pretio centenos apta mereri. Hanc gestans Grajūm vulgus dea magna ruebat Per medium, tardasque ciens in praelia turmas, Vimque animo inspirans; pubes ut tota furore Acta novo duri cuperet certamina belli. Jam domus oblito cessit de corde, penates Et patrii; coepit reditu Mars dulcior esse. 530 Montis ut ingentem cum flamma in vertice silvam Corripuit, longe percellit luce tuentum Clara oculos: fulgor gradientum ex aere profusus Sic Danaūm sese caeli ad convexa ferebat. Ac veluti densae volucres, seu plurimus anser, Sive grues, longo seu dulces gutture cycni, Asia se glomerant placidi per prata Caystri, Exsultantque alis, magno et clangore sequentes Usque vocant socias; circum stagna humida late, Herbosaeque sonant ripae: sic agmina curvas 540 Linquebant puppes, celsa et tentoria seque Fundebant campo Phrygii prope nota Scamandri Flumina. cornipedum pariter, pariterque virorum Sub pedibus terra horrendum tremefacta sonabat. Jamque adeo prato in florenti milia densa Constiterant; quot vere novo fragrantia surgunt Germina, luxuriat foliis quot mollibus arbos. Confertim in caulis verno ut se tempore muscae Conglomerant, cum plena madent mulctralia lacte; Planitie in magna sic stabant agmine Graji 550 Conferto, cupidi vastare, ac perdere Troas. Illos, caprigeni ut pecoris per pascua mixtos Laeta greges facili secernunt arte magistri; Ordinibus sic discretos in praelia certis Disponunt reges. quos inter primus Atrides, Ille oculosque, caputque Jovi, cum fulmina torquet Assimilis; Marti fulgentis pondera balthei; Pectora Neptuno. praestanti corpore qualis, Incedens armenta inter sese arduus effert Taurus; in heroum numero tum Jupiter omni 560 Atridae talem formae ipse afflavit honorem. Dicite nunc, Musae, caeli stellantia tecta Quae colitis, (vobis divae nam cernere cuncta, Cuncta audire datum est, nobis ignota, levique Murmure vix tenuis famae demissa per aures) Grajugenum quinam Trojana ad moenia reges, Quique duces venere, ipsum numerare virorum Nam quid ego coner, vel nomine dicere vulgus? Non mihi si linguae denae sint, oraque dena, Nescia si frangi sit vox, et pectus ahenum; 570 Ni , Jovis aegisoni proles, florentis Olympi Cultrices Musae, vestra mihi voce moneri Contigerit, quotnam venere ad moenia Trojae. Sacra viri. Aggrediar nunc at memorare carinas, Atque duces tantum, quos quaeque secuta carina est.

NUMERUS NAVIUM SIVE BOEOTIA.

Martia Boeotum digressa e pinguibus oris

Agmina Peneleusque, et Leitus acer agebant,

Arcesilausque, Prothoënorque, Cloniusque;

Qui Graeamque, Hyriamque colunt, Mycalessiaque arva,

Schoenumque, Scolumque, et celsis Aulida saxis,

Thespiamque, jugis Eteoni atque edita in altis

Moenia; qui circa Ilesium; quique Harma, et Erythras,

Hylenque et Peteona tenent, Eleonaque, Copas,

Ocalean, Medeona, Eutresin, moenia Thisbes

Editaque, et pavidis circum lustrata columbis. 10

Quique Coroneam, quique herbiferam Haliartum,

Quique Plataeam habitant, qui Glissan, quique Hypothebas,

Onchestumque, sacrum Neptuno qua nemus horret,

Nissamque, et laetis foecundam vitibus Arnen,

Atque Mideam, atque extremis Anthedona, in oris.

His quinquagenae puppes; in quaque feruntur

Bis sexageni puppi, Boeotia pubes.

At quos Aspledon populos, Minyeaque misit

Orchomenus, fratres gemini, duo germina Martis,

Ascalaphusque ferox, et Ialmenus asper in arma 20

Suscitat. antiquis Azidae hos Actoris olim

In domibus virgo Astyoche penetralia scandens.

Edita furtivos Marti congressa creavit.

Ter denae his ponti sulcabant caerula puppes.

Phoceos Schediusque, et Epistrophus instruit, ambo

Naubolidae Iphiti claro de sanguine creti;

Qui Pythona viri montosam, qui Panopea,

Daulidaque, et Crissae qui moenia sacra colebant;

Quique Anemorean, et Hyampolin, et Cyparissum,

Cephissi et ripas, vicinaque rura tenebant, 30

Claram et Cephissi non longe a fonte Lilaeam.

Hos quadragenae puppes in bella secutae.

Qui simul ac patrias rite instruxere phalanges,

Boeotum ad laevam se dux armabat uterque.

Impiger at Locros Ajax ducebat Oilei;

(Ille minor, longe ille minor, quam mole superbus

Membrorum ante alios omnes Telamonius Ajax:

Sed parvus, linoque levem thoraca pusillis

Artubus indutus, longe tamen optimus idem

Hastam inter cunctos validam tractabat Achivos) 40

Qui Cynumque tenent; Opoëntaque, Calliarumque,

Bessamque, Scarphenque colunt, pulchrasque Augeas,

Tarphenque, Throniumque Boagria flumina circum.

Ille quaterdenas Locrorum, queis domus ultra

Euboeam, Trojana egit sub moenia puppes.

At colit Euboeam quae pubes fortis Abantum,

Chalcidaque, Eiretriamque, et vitiferam Histiaeam,

Litoream et Cerinthum , atque alti moenia Dii,

Quam Styra miserunt bello, quam clara Carystus;

Martigena hanc audax Elephenor ducit in arma 50

Chalcodontiades, quem spirans robur Abantum

Gens sequitur, summo retrorsum a vertice fusa

Caesariem, et circa pectus thoracas ahenos

Fraxineis alacris perrumpere cominus hastis.

Ille quaterdena transmiserat aequora puppi.

Tum quos Palladiae misere ad praelia Athenae,

Ille ubi magnanimus quondam regnavit Erechtheus,

Alma solo tellus quem vitae fudit in auras,

Inque suo eduxit gremio puerilibus annis

Nata Jovis, templo in pingui statuitque, Minerva; 60

Sacra ubi Erechthidae celebrant solemnia, divam

Et tauris, agnisque colunt volventibus annis:

Hos ducit Petei clara de stirpe Menesteus,

Cui par terrigenas inter nemo exstitit unquam

Aut peditem, aut equitum bello disponere turmas.

Solus certabat Nestor, longa ille senecta

Scilicet, ac vario bellorum doctus ab usu.

Huic quadragenae sulcabant aequora puppes.

Bissenas egit puppes Salaminius Ajax,

Subduxitque locans ubi curvo in litore stabant 70

Actaeae claro fulgentes aere phalanges.

At qui Argosque viri, et Tirynthia moenia linquunt,

Hermionen, Asinenque, altum quas alluit aequor,

Troezena, Eïonasque, et vitiferam Epidaurum,

Aeginam, et Maseta; bonus bello Diomedes

Hos agit, ac Stenelus Capanei; similisque deorum

Ingens Euryalus Mecistei regia proles,

Mecistei Talaionidae, dux tertius ibat.

Omnibus at princeps Diomedes imperat acer.

Hos octogenae puppes in bella secutae. 80

At quos praeclarae juvenes misere Mycenae,

Atque Corinthus opum dives, pulchraeque Cleonae,

Orniaeque, et Araethyrea, et Sicionia tellus,

Primus ubi Adrastus sceptris, solioque potitus,

Quique Hyperesian, celsamque colunt Gonoëssan,

Pellenenque tenent, atque Aegion, et maris oram

Late omnem, atque, Helicem quae cingunt, pinguia rura;

Horum centenis is regum rex ipse carinis

Imperat Atrides Agamemnon; plurima pubes

Cui Grajūm, atque omnes inter longe optima paret. 90

Ille autem, fulgens armis, atque aere corusco,

Exsultatque animis, magnosque it maximus inter

Heroas; laetusque sua virtute, suorum

Et numero ingenti, praestanti et robore gaudet.

Qui magnam liquere cavae Lacedaemonis urbem,

Pharenque, Spartamque; et Messae grata columbis

Moenia, Brysiasque colunt, pulchrasque Augeas,

Quique Helos, atque Laan, quique Oetilon altum, et Amyclas;

Hi sexagenas denso implent milite puppes:

Quas Agamemnonius frater ducit Menelaus 100

Impiger, atque armat seorsum, nec cessat in hostem

Hortari, cupiens uxoris primus abactae

Raptumque, et longos ulcisci Marte dolores.

Inde Pyli, Arenesque viri qui moenia linquunt,

Atque Thryum Alphei, structum vada propter, et Aepy,

Et Cyparisseenta, et belligeram Amphigeniam,

Et Pteleon, et Helos, et celsum Dorion; olim

Nactae ubi Threicium Thamyrin, dum forte redibat

Oechalia ex alta, tua linquens Euryte regna,

Musae divina spoliarunt carminis arte. 110

Quippe etenim demens ventosa dicere lingua

Ausus erat, secum dulci si carmine Musae

Certarent, ipsas victurum carmine Musas.

At divae, aegisoni proles Jovis, eruta vati

Luminaque iratae abstulerunt, artemque canendi;

Ut citharamque, modosque omnes oblitus, in atra

Conditus insanum defleret nocte furorem.

Acer equis Nestor Trojae sub moenia gentes

Duxerat has novies denis in bella carinis.

Arcadiam sed quae sub vertice Cylleneo 120

Epytium colit ad tumulum Mavortia pubes;

Qui Pheneum, Ripenque tenent, gregibusque frequentem

Orchomenum, Stratiemque, et celsae culmen Enipses

Ventosum, qui Mantineam, Stymphalon, et altam

Parrhasien; hos sexdenis Agapenor agebat

Navibus, Ancaei fortis regno inclyta proles.

Condensi curvis venere in puppibus, aere

Fulgens, atque artes belli omnes docta juventus;

Ipse viris puppes firmo quas robore structas

Miserat Atrides, pontum ut transmittere possent. 130

Absunt nanque mari, nec cordi nautica res est.

At qui Buprasium, quique Elidos arva colebant,

Quos Hyrmine agros, et Myrsinus ultima, vasto

Olenia et rupes, et Alision orbe coërcent:

Quattuor his reges praesunt, denaeque sequuntur

Regum quemque rates, quas pubes complet Epea.

Amphimachus ducit primas, et Thalpius acer,

(Huic Cteatus pater, Actorides pater Eurytus illi)

Inde Amaryncides ducit validus Diores,

Quartus agit tum deinde Polyxenus ille deo par, 140

Rex Augeïada prognatus Agastene rege.

At qui Dulichiumque, et Echinadas, Elida contra

Ardua saxa mari magno circumflua, linquunt,

Hos agit ille Meges Marti par, inclytus armis,

Phylides. genuit quem Phyleus optimus, olim

Dulichias patrem fugiens cum venit ad oras.

Hunc quadragenae puppes in bella secutae.

Inde Cephallenūm pubem ducebat Ulysses

Magnanimam, quos saxa Ithacae, quos Neritos umbra

Horrenti e nemorum mittit, Crocyleaque tellus; 150

Quae Samon, Aegilipa et praeruptam, quaeque Zacynthum,

Epirumque colunt, adversaque litora gentes.

Imperat his, qui mente Jovem catus aequat, Ulysses.

Bissenas minio pictas agit ille carinas.

Aetolos agit inde Thoas Andraemone cretus,

Qui Pleurona colunt, quique Olenon, atque Pylenen,

Chalcida et undisonam, Calydonis et aspera saxa.

Nemo erat Oenidum nam clara e prole superstes,

Et superas flavus Meleager liquerat auras.

Huic ergo Aetolaeque acies, et credita rerum 160

Summa: quaterdenas qui duxit in arma carinas.

Idomeneus Cretas regit heros inclytus hasta,

Qui Gnossumque tenent, Gortynaque moenibus altis

Cinctam, et Miletum, Lyctumque, albamque Lycastum,

Phaestumque et Rhytium florentes pube virorum,

Quosque alios misit populos Minoia tellus,

Una sinu magno centum quae amplectitur urbes.

Hos regit Idomeneus hasta bonus, atque cruento

Meriones similis dura inter praelia Marti;

Quos octogenae puppes in bella secutae: 170

Tlepolemus forti satus Hercule, fortis et ingens

Ipse, novem duxit Rhodiorum trans mare puppes,

Tres creti in partes qui moenia terna colebant,

Lindon, Ialyssumque, soloque albente Camirum.

Tlepolemus, bello egregium quem pulchra creavit

Astyoche magno Alcidae, cum moenia victor

Multa virūm post versa a flumine Selleente

Captivam ex Ephyra praestanti corpore duxit.

At puer ut viridi firmavit membra juventa

Aedibus in magnis nutritus, forte peremptus 180

Incauto est cari genitoris avunculus, aegre

Festa trahens senio tunc membra Licymnius, olim

Sed clarus bello, cum firma aetate vigebat.

Ergo rates, mora nulla, citas, et vela paravit,

Ingentem et comitum numerum, fugitque per undas.

Ille Rhodum extorris, vitans irasque, minasque

Herculeae gentis, tandem pervenit opimam

Cum sociis; tresque in partes discreta juventus

Legit ibi sedes: at rex hominumque, deūmque

Jupiter eximio profugis indulsit amore, 190

Omnigenas et opes de summo effudit Olympo.

Nireus ex Syma tres ducit in arma carinas,

Nireus Aglaiae, et Charopi de sanguine regis,

Nireus, qui Danaos inter pulcherrimus omnes,

Pelida excepto, Phrygias advenit ad oras:

Sed nec fortis erat, nec magnum duxerat agmen.

Qui Nisyrum habitant populi, Crapathumque, Casumque,

Coumque Eurypyli sedem, pontoque Calydnas

In medio hos ducunt Phidippus, et Antiphus, acri

Marte feros genuit quos Thessalus Heraclides. 200

Horum terdenae sulcabant aequora puppes.

Dehinc juvenes, quicunque Argos liquere Pelasgum,

Atque Alon, atque Alopen, celsam et Trechina colebant,

Phthiamque, et claram formosis Hellada nymphis;

Nomine Myrmidonas dicunt, Hellenas, Achaeos.

Quinquaginta horum puppes ducebat Achilles.

Martis at horrisoni cessabat lecta juventus

Immemor, ordinibus nec qui discerneret ullus

Dux erat errantem procurvo in litore turbam.

Ad naves tumidus nam corda jacebat Achilles, 210

Iratus flavam propter Briseïda, multo

Olim bellator sibi quam sudore paravit,

Lyrnessumque manu populans, et moenia Thebes;

Evenique Selepiadae duo germina, saevis

Fulmineos hastis juvenes, torvumque Myneta,

Et validum nigro demisit Epistrophon Orco.

Hanc propter longe a sociis jacet ille, furitque

Indignans: mox saeva tamen consurget in arma.

Quae Phylacenque habitat pubes, et Pyrrhason almae

Floriferam Cereris tellurem, Itonaque matrem 220

Lanigeri pecoris, Pteleumque virentia juxta

Pascua, litoreamque Antrona, his inclytus olim

Protesilaus erat ductor dum vita manebat:

Tunc miserum jam terra sinu condebat in atro.

Heu miserum; Phylace in patria cui regia conjux,

Ambas illa genas lanians, incoeptaque frustra

Magna domus longe digresso in bella relicta est.

Ipsum autem, primus Danaūm dum litus ab alta

Desilit in Phrygium puppi, vir fixit acuto

Dardanius telo, viridique exstinxit in aevo. 230

Nec tamen illa suo pubes ductore carebat,

Moesta ducem quamvis leto sibi fleret ademptum.

Martius aeratas cogebat in arma catervas,

Ordine quamque suo disponens rite, Podarces

Phylacidae Iphicli minor aevo filius alter,

Protesilaë tuus frater, nec par tamen armis

Ille tibi, clarum virtute, ac fortibus orsis

Quem socii memores optabant morte peremptum.

Ille quaterdenas ducebat in arma carinas.

Qui Glaphyrasque, Pherasque colunt Boebeïa propter 240

Stagna viri, et Boeben, et turrigeram Iaolcon,

Undenis horum dux ibat puppibus acer

Filius Admeti Eumelus, quem dia creavit

Admeto Alcestis Peliae pulcherrima proles.

At quos Methoneque viros, atque aspera Olizon,

Taumacieque, acres bello, Meliboeaque misit,

Puppibus in septem (delecti quamque sedebant

Quinquageni intra puppim) bonus ille sagitta,

Assuetos aeque certo sua mittere ab arcu

Tela, Philoctetes patriis abduxerat oris. 250

Ille sed in sacra Lemno sub rupe jacebat

Aequorea, taboque fluens, diramque dolorum

Vim patiens: illic saevi nam dente colubri

Fixum olim, ac tetro spargentem saxa cruore

Liquerunt regem Danai: sed tempore eundem

Post parvo memores, conversa mente, requirent.

Nec tamen illa, suo quanquam ductore carebat,

Turba duce Iliacis nullo bellabat in oris.

Quippe Medon it per medios, atque instruit agmen,

Pulchra nothum forti quem Rhena eduxit Oileo. 260

Qui Triccenque habitant, et Itomes ardua in alto

Saxa jugo, Oechaliamque, ferox ubi sceptra gerebat

Eurytus, hos ducunt Podalirius, atque Macaon,

Asclepī genus, ambo insignes arte medendi.

Terdenae his ibant pulchrae longo ordine puppes.

Quae colit Ormenium pubes; fontemque Hypeream,

Asteriumque tenet, Titanique albentia saxa,

Hos agit Eurypilus Evaemonis inclyta proles.

Hunc quadragenae puppes in bella secutae.

At qui Gyrtonenque viri, Argissamque colebant, 270

Ortenque, Elonenque, albisque Oloossona muris,

Instruit hos in bella bonus bello Polypoetes,

Pirithoi proles, Jovis alto a sanguine creti:

Pirithoo peperit quem nobilis Hippodamia,

Ille feras ultus qua victor luce bimembres

Egit ad Aethicum fines a Pelio alto.

It comes huic Martis clara de gente Leonteus,

Magnanimi proles Caenidae invicta Coroni.

Hos quadragenae Trojam advexere carinae.

Inde bis undenas Trojana ad moenia puppes 280

Ille Cypho adveniens agit acri remige Guneus.

Hunc Enienes, et armigeri, genus acre, Perаеbi,

Frigida quique habitant Dodonae rura, sequuntur,

Quique colunt pingues campos, et amoena vireta,

Quae secat, ac lenta Titaresius alluit unda;

Pulchra fluens qui se Penei devolvit in alveum,

Nec tamen et vitreis usquam confunditur undis,

Sed natat in morem liquidi suspensus olivi.

Quippe etenim Stygii pars dicitur esse fluenti,

Quod metuunt magni jurare, ac fallere divi. 290

Magnetas Prothous Tentredone cretus agebat,

Qui saltusque tenent virides Peneïa circum

Flumina, frondosum silvis et Pelion altis.

Huic quadragenae sulcabant caerula puppes.

Hi Danaūm regesque ducesque in bella profecti

Cum geminis Phrygium venere ad litus Atridis.

Verum aliis numero quisnam praestaret in omni

Virque, et equus, vati pigeat ne dicere, Musae.

Eumeli Pheretiadae praestabat equarum

Nobile par. pedibus rapidas aequare volucres 300

Natae ambae, ambabus unus color, una erat aetas,

Tergaque ceu tenui directa, aequataque filo.

Pieriae has olim per saltus pavit Apollo

Arcitenens, terrorem atrum per bella ferentes.

Omnes mole viros, et vi Telamonius Ajax

Praestabat longe, saevos dum corde furores

Irato volvens dius cessabat Achilles,

Nullum non animis, invicto et robore vincens

Ille, et equi regis currum cervice trahentes.

Sed tum fluctivaga moerens in puppe jacebat 310

Atridae iratus magno: ludebat inermis

Interea comitum manus omnis litore in ipso

Discoque, et jaculo certans, volucrique sagitta:

Alipedes at equi stabant vacuos prope currus

Abjuncti; et loton segnes, apiumque palustre

Pascebant: velis tecti de more jacebant

Myrmidonum currus intra tentoria; moesti

Illi hac, atque illac ibant per castra, ducemque

Optabant frustra, saevi et certamina belli.

Interea campis Danaūm condensa ruebant 320

Agmina, fulgentique ardentes aere catervae:

Ut segetem cremat ingenti cum flamma sonore,

Atque ruit late immissis Vulcanus habenis.

Terra gemit subter. Veluti cum, saeva corusca

Tela manu torquens, divūm rex fulgurat, alto

Et quatit in Arimis tonitru juga celsa, Typhoëo

Stravit ubi durum vasta sub rupe cubile;

Vadentum sic terra virūm concussa gemebat

Sub pedibus: celeri transmittunt agmine campos.

Iris at, aërias volucri pede lapsa per auras, 330

Ab Jove Trojugenis venit belli, atque laborum

Nuncia. Vestibulo in Priami juvenesque senesque

Stabant, turba ingens, in coetum forte coacti.

Intulit in medios huc se dea, voce Politen

Assimulans, gnatum Priami; speculator in alto

Qui, pedibus fretus, busto senis Aesyetae

Sederat, observans Graji si litore curvo

Digressi Trojae sub muros castra moverent.

Huic similis regem alloquitur, ac talibus infit.

o pater, usque placet longis sermonibus horas 340

Ducere, ceu quondam placida sub pace: nec ortum

Esse vides durumque, et ineluctabile bellum.

Saepe virūm subii bellantum praelia miles;

Agmina sed nunquam tanta usquam, ac talia vidi.

Quot silvae frondes, quot praefert litus arenas;

Tot campo incedunt urbem, ac tua regna daturi

Exitio. Nunc, tu quod mando, protinus, Hector,

Exequere. auxilio multi huc venere, frequentem

Et complent urbem populi diversa loquentes

Multimodis; nec enim lingua est mortalibus una. 350

Horum quosque suus fac princeps instruat; unus

Quisque suos princeps regat inter praelia cives.

Sic ait: agnovit vocem, praeceptaque divae

Hector, concilium et solvit. mora nulla; juventus

Arma fremit: verso panduntur cardine postes

Aerati, et plenis fundunt sese agmina portis,

Turmae equitum, peditumque cohortes: densa virorum

Turba ruit, magno miscentur cuncta tumultu.

Est procul ante urbem procero vertice collis

Camporum in medio; circum vasta undique sese 360

Planities tendit, Batieam nomine dicunt

Mortales; divi, pernicis busta Myrinnae.

Heic socii primum discreti, ac Troica pubes,

Quaeque suis et sub ducibus gens rite coacta.

Troas magnus agit, galeaque it clarus ahaena

Hector Priamides, quem circum lecta juventus

Plurimaque, et longe bello fortissima sese

Armat, fraxineis horrens globus impiger hastis.

Dardanios Anchisiades regit inclytus armis

Aeneas, Venus Anchisae quem pulchra creavit, 370

Diva hominem Idaeo in saltu dignata cubili.

Aeneae comites, duo gnati Antenoris, adstant,

Archilochusque, Acamasque, ambo genus omne periti

Armorum tractare, omni et confligere Marte.

Qui silvosae habitant Idae imo in monte Zeleam

Troes, et Aesepi dites de flumine potant,

Instruit hos in bella Lycaonis inclyta proles

Pandarus. huic arcum Lycius donarat Apollo.

At qui Adrasteamque, et Apaesi moenia, et altas

Teriae linquunt rupes, Pityeaque rura, 380

Hos duxere, duo fratres, Adrastus, et acer

Amphius intorto protectus pectora lino.

Queis pater ille Merops Percosius; omnia norat

Ante alios qui fata augur praestantior omnes;

Ire nec ad bellum gnatos letale sinebat:

At monitus, fletusque ambo sprevere paternos;

Quippe malae urgebant miseros in funera parcae.

At quae Percoten, et Praction, altaque Arisbae

Moenia, quae Sextum pubes, quae liquit Abidum,

Armipotens bello Hyrtacides hanc Asius armat. 390

Asius Hyrtacides a flumine Selleente

Magnis qui ad Trojam, multo et spirantibus igni

Vectus equis princeps e diti venit Arisba.

Hyppothous praeit hastiferos in bella Pelasgos,

Pinguia Larissae qui rura, urbemque colebant:

Hyppothous simul, atque Pylaeus, martia Lethi

Teutamidae proles, fratrum par nobile bello.

Thracas agunt asperque Acamas, et Pirous heros

Quotquot fluctisonus complectitur Hellespontus.

Euphemus Ciconas, bello genus acre, coercet 400

Troezenī Ceadae claro de sanguine cretus.

Pyraechmes curvo bellantes Paeonas arcu

Duxerat. hos Amydon, atque Axius educat ingens,

Axius, illimi late qui funditur unda.

Ibant audaci sub rege Pylemene durae

Paphlagonum ex Enetis gentes, agreste repertum

Est ubi mularum quondam genus, alta Cytori

Qui juga, montosum qui Sesamon, atque virentem

Parthenii ad ripam pulchros coluere penates,

Cromnamquea Aegialumque, et aërios Erythinos. 410

Ducit Halizonos Odiusque, et Epistrophus, actos

Longinqua ex Alybe, argenti fluit unde metallum.

Instruit at Mysos Chromis una, atque Ennomus augur;

Nec tamen augurio nigrae subducere morti

Se potuit, manibus domitus pernicis Achillei,

Iliacam pubem cum Xanti stravit in alveo.

Ascanius, Phorcysque Phrygas duxere feroces,

Pugnae avidos, procul Ascaniae de pinguibus oris.

Maeonas at Mesthles, atque Antiphus egit, uterque

Cara Pylemenei proles, Gygaea creavit 420

Quos, ut fama, palus. secum iidem in praelia ducunt

Magnanimos Tmolo digressos Maeonas imo.

At Nastes Caras ducebat voce loquentes

Barbarica, quotquot Miletum, atque horrida Phthirūm

Lustra colunt, vada qui circum Maeandria, celsae

Et Mycales altas, nemorosa cacumina, rupes.

Hos pugnae cupidos Nastes agit, Amphimachusque;

Nastes, Amphimachusque, Nomione cretus uterque.

Hic et bella petens aurum, ceu culta puella,

Gestabat vecors; sed non arcere nitenti 430

Evaluit mortem lamna, confossus at amne

Corruit in medio; tulit aurum fortis Achilles.

Sarpedon Lycia populos, et Glaucus ab alta

Ducebant, Xantus celer almo quam rigat amni .

HOMERI ILIADOS LIBER TERTIUS. Sub duce quaeque suo cum sese in praelia gentes Instruxere, Phryges magno clamore movebant Castra: gruum qualis vacuas it clangor ad auras; Quae, postquam fugere hiemem, nimbosque, patentis Oceani densae magno super amne feruntur; Et, vernum arctois veniens de partibus agmen, Pygmaeis clademque viris, et funera portant. Parte alia taciti spirantes robur Achivi Ibant, auxilium sibi mutua ferre parati. Ut nebulam Notus offudit si montibus, ipsa 10 Nocte magis furi gratam, pecorisque magistris Invisam; spatii vix prospicit ante viator, Quantum unus possit lapidis pervadere jactus: Sic pedibus subter vadentum in praelia pulvis Tollitur, horrescitque atra caligine campus. Jamque adeo magis atque magis condensa propinquans Hinc acies atque hinc, sese ad certamina belli Aptarat, pugnamque invadere torva parabat. At Paris ora deo similis processerat ante Primam aciem. ille, humero pardi maculosa retorquens 20 Terga, gerit dorso pharetramque, arcumque sonantem, Auratum ast ensem lateri dextraque coruscat Bina manu longo praefixa hastilia ferro, Et Danaūm primos vesana voce lacessit, Atque jubet secum forti decernere pugna. Hunc simul ac vidit Menelaus vana tumentem Ire gradu magno, Troum et praecedere turmas. Eximium ceu cum silva leo corpus in alta, Aut capream, aut cervum surgentem in cornua, nactus, Jejuno fremit ore tuens, gaudetque, vorare 30 Et furit arreptum; non acres ille molossos, Non metuens juvenum clamorem ac tela sequentum: Sic, Parin ut vidit, Menelaus gaudia corde Vix capit, atque, avidus scelerato a sanguine poenas Sumere, desiluit curru bellator ab alto, Atque pedes peditem contra parat obvius ire. At Paris, ut vidit fulgentem insignibus armis Atriden Graja ex acie procurrere, visu Contremuit subito perculsus, nigraque vitans Fata, pedem retulit, sociumque recessit in agmen 40 Pallidus. Ut gradiens dumoso in monte draconem Qui videt, ac retro citus absilit; inficit ora Pallor; membra tremunt gelido concussa pavore: Haud secus adspectu Menelai exterritus ille Trojugenum in turmas, et densa in tela refugit. Hector at haec cernens non irae parcere, voci Nec potuit; dictis fratrem et proscidit acerbis. Foede animum, faciem pulcher Pari, mollis, amator, Docte malas tantum nuptis componere fraudes; Debueras nunquam vel nasci, fata subire 50 Vel puer, ac primo caelebs exstinguier aevo. Id vellem, et satius multo foret, omnibus isto Quam praebere modo Grajis risum, atque cachinnos. Nam certe, ut formam videre, habitumque, putarunt Eximium ante alios ferri, multisque futurum Exitio: enervem nunc te sensere, suumque Errorem, ac vanos laeti risere timores, Tamne igitur mollis metiri classibus aequor Audebas, turba comitum stipante, domosque Externas temerare, Apiaque abducere terra 60 Belligerae nuptam gentis; populoque, patrique Triste tuo exitium, magnum et tibi dedecus ipsi. Quo fugis? Atriden paullum consistere contra Ne pigeat. nosces quae tecum est foemina, quali Nupta viro fuerit: nosces; nec plectra, sonantes Nec citharae, Veneris nec munera grata, madensque Caesaries myrrha, facies nec pulchra juvabit, Cum stratus volvere cruento in pulvere. Troes At lenti nimium, et faciles, timidique; jaceres, Ni foret id, lapidum nimbo superobrutus, et jam 70 Tot patriae. lueres scelerato sanguine damna. Cui Paris: Objurgas me quando jure, quid, inquit, Irascar? sedenim tibi cor sub pectore firmo est Indomitum. findens lignum ut navale securis Dura subit, dextramque viri juvat incita, robur Usque augens: sic dura tibi, sic nescia flecti Mens viget, haud ullis unquam concussa periclis. Ne mihi dona tamen, quae contulit aurea Cypris, Objice. dona deūm nulli spernenda. faventes Quae praebent superi, fatua quis mente recuset? 80 Nunc, si me bellare jubes, ac tendere in hostem; En age fac sedeant Teucrique, Argivaque pubes. Solus ego in medio,Mavortius et Menelaus Deque Helena, et cunctis opibus pugnabimus acri Marte. utri tandem cedet victoria, gazam Ille omnem, thalamosque Helenae sibi laetus habeto. Arma alii, atque iras ponent: ac, foedere pacto, Vos Trojae muros, ac pinguia rura coletis; Illi Argos longe in patrium, et sua tecta redibunt. Haec Paris: auditis gaudet sermonibus Hector; 90 Et volat in medium laetus, Troasque ruentes, Transversam opponens, bellator continet, hastam. Consistunt omnes, ut jussi, ac scuta reclinant. At parte ex alia saxis, crebrisque petebant Missilibus visum Danai: sed major Atrides Exclamans turbam compressit voce furentem. State, viri: cohibete iras, et parcite ferro: Dicere cristatus quiddam parat omnibus Hector. Sic ait: imperio parent, vocemque manusque Continuere viri; coepit cum talibus Hector: 100 Audite, o Troes, Danaique , haec, dicere mandat Quae Paris, ille caput, belli fons ille nefandi. Ponere tela jubet pariter Troasque, et Achivos; Sese ait in medio cum belligero Menelao Deque Helena, et cunctis opibus certare paratum. Utri laeta feret palmam victoria, gaza Hunc omni, atque Helenae taedis, thalamoque potiri; Foedere nos pacto jungi, ac secedere ab armis. Talia Priamides; arrectis turba silebat Auribus, atque animis. Menelaus talia contra. 110 Me quoque, Grajugenae, Troesque, audite, molestus Quem dolor hic tangit prae cunctis, quique dirempta Vestra velim tandem certamina. multa tulistis Nanque mala ob rixamque meam, Paridisque nefandum Ob scelus, unde omnis nata haec discordia primum est. Nunc utri sua fata necem, divique pararunt, Occidat: immani vos finem imponite bello. Ite, agnos, Teucri, ferte; albi velleris agnum, Atri agnam, Soli, ac Terrae: nos parte feremus Ex alia, quae rite deum cadat hostia regi. 120 Praeterea huc Priamum duci volo, juret ut ipse Cuncta senex, ne magna Jovis quid foedera turbet. Gnati etenim haud metuunt divos violare, fidemque; Et levis est, fluitansque suo sine pondere nutat Mens juvenum. cum pacta senex componit, utrisque Consulit ille, tuens quod rerum est ante, retroque. Sic ait; at Graji laeto, Troesque probarunt Dicta simul fremitu, tristique imponere bello Sperabant longo tandem post tempore finem. Ergo citos retro bijuges egere; locarunt 130 Et vacuos campo in viridi longo ordine currus, Armaque deposuere humeris, juxtaque reclinant Densa solo: in medio pars agri parva relicta est. Tum geminos Hector praecones mittit in urbem, Atque jubet ferrique agnos, Priamumque vocari. Nec minus ad naves Agamemnon currere jussit Talthibium, ac portare agnum: paret citus ille, Contentoque volans cursu praecepta facessit. Iris at interea celeri pede nuncia venit. Missa Helenae; illa genas, habitumque, et verba sorori 140 Hectoreae similis, Priami quae pulchrior omnes Vincebat longe gnatas, Helicaonis uxor Laodice. haec Helenam tectis invenit in altis, Dum pulchro ingentem pingit subtemine telam, Intexens operi, quos Graja, et Dardana pubes Ipsius ergo habuit duro sub Marte labores. Quam prope stans Iris blanda sic voce locuta est: Nympha, veni, rerum ut videas miranda. ruebant Qui modo per campos avidi committere pugnam, Troesque, ac Danai, subito sedere quieti: 150 Arma silent, clypeis acclinant corpora, juxta Graminea tellure hastas fixere trementes. At Paris in medio, Mavortius et Menelaus De te pugnabunt. uter utrum vicerit armis, Illum perpetuo conjux addicta sequere. Sic ait; ac Nymphae succendit corda parentum, Atque viri, et patriae dulci telluris amore. Nec mora, tecta caput lino candente, relinquit. Foemineum penetrale; atque alto e limine, obortis Uda oculos lacrimis, processit; pone secutae 160 Sunt dominam geminae forma praestante puellae, Pulchros ampla oculos Clymene, Pittheïs et Aethra. Confestim Scaeae venere ad limina portae. Heic Priamus, patresque alii, Panthusque, Thymoetesque , Et Lampus, Clytiusque, Hicetaon clarus et armis, Ucalegonque, ac Antenor, bonus auctor uterque Consiliis, procerum primi, de more sedebant Moenibus in celsis; longo jam debilis aevo Turba, et iners bello; sed coetu arguta coacto , Promere suavidicas facundo e pectore voces. 170 Quales per silvam, densa et virgulta sedentes Arborea dulces cantant sub fronde cicadae: Tales Dardanii proceres praecelsa tenebant Moenia, turris ubi se caeli attollit in auras Ardua. quo celeri festinam evadere gressu Ut videre Helenam, submissa haec dicere voce Mirantes inter sese coepere: Puella Pro tali haud mirum Troas, Grajosque labores Ferre diu tantos, pulchro quae morte carentes Ore deas aequat: sed enim vel talis Achaeas 180 Puppibus in celsis procul hinc decedat in oras; Nec nobis, gnatisque malam ferat improba pestem. Haec alii: at Priamus venientem comis amica Voce vocat: Propius me accede; heic, filia, mecum Conside; ut veterem sponsum, carosque propinquos Et notos videas. non tu lacrimabile bellum Hoc mihi fers, magni sed laevo numine divi. Huc ades, atque doce, qui densos inter Achivos Ille vir incedit, vultuque habituque verendus Ante alios, quisnam est? procero vertice sunt qui 190 Altius attollant sese; nec tempore in ullo Ipse tamen vidi quenquam, cui tanta decoro Fulserit in vultu majestas, formaque totum Ornarit corpus tanto regalis honore. Demisit mulier vultum pulcherrima, et alto Corde trahens gemitum: socer o venerande, mihi mors Illa utinam miserae placuisset luce, tuum qua Huc gnatum comitans, thalamum, fratresque, mearum Et dulces comitum coetus, natamque reliqui Unigenam. haec propter cogor noctesque diesque 200 Infelix angi, largo et tabescere fletu. Verum age, jam, quod aves audire, ac noscere, dicam. Ille vir, Atrides Agamemnon; optimus idem Rexque, et bellator, sceptroque insignis, et hasta, Atque meus, si forte meum fas dicere, levir. Sic ait: at regem senior miratus; Atrida Fortunate, inquit, felicibus edite fatis, Certe ingens numerus pubis tibi paret Achaeae. Vitiferas Phrygiae veni olim pinguis in oras; Atque Phrygum vidi turmas, tot milia campis 210 Densa equitum, populos Otreique, et Mygdonis, ingens, Agmen Sangarii tendens prope fluminis alveum. His et ego sociusque aderam, auxiliumque ferebam, Venere infestis quo tempore Amazones armis; Nec numero tamen illa acies aequabat Achivos. Tum, Laërtiaden cernens; Dic, inquit, et illum Vertice qui paullo minor est Agamemnone, at idem Latior atque humeris, atque amplo pectore, pingui Arma solo cui strata jacent onerosa: virorum Ipse (aries ceu villosus per ovilia plena) 220 Hac illac, magno spectandus corpore, fertur Per cuneos, lento et figit vestigia gressu. Haec Priamus; formosa Jovis cui nata vicissim Pauca refert: Laertiaden, rex, cernis Ulyssem, Ingenio quem solerti, vafrumque, catumque Ante alios, Ithaca in celsis tulit aspera saxis. Excipit Antenor: Vera istaec, nympha, locuta es. Quippe, olim huc missus venit cum dius Ulysses Te propter, flavusque una Menelaus, utrumque Except hospitio, fovi et complexus amice, 230 Amborum et potui mores, ac noscere sensus. Qui postquam in Teucros coetu venere coacto; Cum stabant, socium procero corpore Atrides Vincebat; sed cum flectebant membra sedentes, Atriden ampla specie vincebat Ulysses. Inde, ubi coeperunt prudenti e pectore dicta Promere, festinans Menelaus dicere amabat Pauca, sed argute, verborum haud largus, aberrans Proposita et nusquam juvenis juveniliter ab re. Ait ubi surgebat mirus vi mentis Ulysses, 240 Principio, terrae defigens lumina, stabat, Nec sceptrum tacitus retrove, aut ante movebat, Attonito similis. fatuum nil scire, vel atra Bile jecur plenum irasci, atque haerere putares. Verum, ubi mittebat magnam alto e pectore vocem, Et densa hibernae fundebat verba per auras More nivis; non eloquio contendere Ulyssi Esset quisquam ausus mortalis: jamque decorum Os, formae augustum nemo et laudabat honorem. Magnum deinde senex Ajacem vidit; et, Ille 250 Quisnam, inquit, praestans immani corpore, cunctos Qui capite, atque humeris supereminet unus Achivos? Illa refert: Ajax ingens, arx gentis Achaeae. Contra autem Idomeneus, Cretaeis ductor ab oris, Ille deo similis, procerum quem densa corona Circumstat. patriis venientem a finibus, aede Saepe, virum, in nostra fortis Menelaus amice Excepit, multoque habuit veneratus honore. Hinc alios etiam noscoque, et nomine possum Dicere quemque suo: geminos per densa requiro 260 Agmina sed reges nequidquam; Castora, nemo Alipedes cui certet equos agitare, gravique Adsuetum heroas Pollucem sternere caestu; Quos mihi germanos idem genuere parentes. Manseruntne domi pulchra in Lacedaemone? ponto Anne huc fluctivagis advecti puppibus, inter Versari Danaūm reges, oculosque virorum Ferre, meam propter noxamque, et probra, verentur? Sic ait; ast illos ambo Lacedaemone in alta Atro nigra sinu tellus complexa tenebat. 270 Interea mediam praecones jussa per urbem Sacra ferunt, agnos, album, nigramque; caprino. Almae laetificos et vitis in utre liquores. Fulgentem cratera Idaeus, et aurea gestat Pocula: verba seni adveniens qui talia fatur: Surge age, Laomedontiade, regum optime, nam te Trojugenum, ac Danaūm proceres communiter orant, Extra urbem in campum descendas; foedera praesens Ut ferias; pactamque fidem, conventaque firmes. Nam longis pugnare hastis Paris, ac Menelaus, 280 Turba omni spectante, parant de conjuge. multae Victorem gazae, ac mulier formosa sequetur. Junget amicitiam pacto gens foedere Graja, Nostraque: nos Trojam placida sub pace colemus; Illi Argos laeti ad patrium, et sua tecta redibunt. Talibus ille: senex, perculso pectore, fidis Jussit equos jungi a sociis: moestusque parato Membra locat curru, et manibus molitur habenas. Antenor currum scandit comes. ocyus una Hi bijugis Scaeae vecti extra limina portae 290 Extulerunt sese trepidi, campoque volabant. Inde ubi venere ad Troas, Danaosque, relicto. Procedunt curru in mediam, quae sola patebat, Planitiem: contra major processit Atrides, Et sapiens Ithacus versuto corde. ministri Admorunt pecus interea, miscentque liquores Vitigenos; puroque haustas de flumine lymphas Dant manibus regum. tum cultrum eduxit Atrides, Magnae aptum vaginae ensis quem ferre solebat. Agnorum hoc summos media inter cornua villos 300 Praecidit, Troum, ac Danaūm quos rite tulere Principibus circum praecones. extulit ambas Atrides caelo palmas, mediusque virorum Fudit clarisonas imo de pectore voces: Summe deūm, atque hominum rex, et pater, optime, et idem Maxime, in Idaeo regnas qui vertice; tuque Sol, qui cuncta vides, cuncta audis; Flumina, Tellus, Plectitis et quicunque hominum perjuria divi Sub terra, vestrum numen testamur utrique: Vos rata, dī, servate omnes haec foedera in annos: 310 Sternere Alexandro Menelaum siqua dabit fors, Connubioque Helenae victor, gazaque fruatur; Nos longe hinc patrias victi solvemus ad oras. Sternere Alexandrum Menelao siqua magis fors Annuerit, reddent Helenamque, ablataque Troes Omnia: praeterea, quantam decet addere, multam Victi addent, venturo etiam quae perstet in aevo. Hanc Priamus, natique actutum solvere multam Si renuent, certum est nunquam secedere ab armis, Urbs tandem eversis dum concidat Ilia muris. 320 Haec fatus jugulat pecudes, sectoque trementes Gutture sternit humi exanimas; cratere liquentis Hausta meri e magno dehinc libant dulcia dona, Atque preces, et vota pio de pectore fundunt. Ast aliquis Troumque, et Achivūm talia secum Magne deūm genitor, dīque omnes, foedera quisquis Sacra prior franget, fusa haec ut vina, cerebrum Diffluat in terram sic illius, atque nepotum, Uxoresque alias captae ducantur in urbes. Talia dicebant: votis non praebuit aurem 330 Jupiter, inque leves vertit dicta irrita ventos. Post haec, Dardanides Priamus sic farier orsus: Audite haec Troesque, et Graji mentibus aequis. Ipse hinc Iliacas abeo digressus ad arces; Nec gnatum forti congressum cernere Atridae Sustineo. cui fata parent nunc tristia letum, Dī norunt, novit pater, et rex ille deorum: Sic ait; imposuitque agnos, et sueta locavit Membra senex curru, manibusque adduxit habenas. Antenor juxta scandit, pariterque feruntur 340 Ad muros, moesto dejecti lumina vultu. Interea hinc ingens Hector, hinc dius Ulysses Campum ad certamen dimensi rite parabant; Atque virūm jactas aerata in casside fortes Quassabant, prior ingentem quis mitteret hastam. At populi tolluntque manus, divosque precantur: Atque aliquis: Divūm rex Jupiter, auctor utervis Attulit hunc Troum genti, Grajisque laborem, Da, pater, obscurum hinc abeat confossus ad Orcum: At nobis pacemque, ac foedera firma relinquat. 350 Haec illi: at fortes agitabat Martius Hector, Ipse manu magna quatiens aversus. in auras Continuo galea Paridis fors exit ab ima. Consedere acies ambae pulchro ordine, currus Quisque suos, atque arma solo rutilantia, juxta. Dius Alexander mediis in milibus aere Induit ad torvi sese certamina Martis. Principio leves ocreas dat mollia circum Crura, nitens argento apte quas fibula mordet. Dehinc thoraca gravem, solitus gestare Lycaon 360 Quem frater, membris olli par, pectora circum Induit; hinc lateri fulgentem subligat ensem Demissum ex humero; scuto dehinc inserit aptans Ingenti laevam, solidoque ad tela: comantem At capiti galeam setis imponit equinis; (Horrendum in summo nutabant vertice cristae) Tum postremo habilem dextrae, vi corripit hastam. Nec minus ex alia claro Menelaus in aere Parte micat, saevisque acer sese instruit armis. Inde ubi uterque suos inter se ad bella paravit 370 Torva tuens vacuum lentus procedit in aequor. Arrexere animos Troes, Argivaque pubes Attoniti. ingentes immani pondere quassant Illi hastas; longe nec distant; fluctuat atrox Ira intus, furor incenso micat efferus ore. Primus ibi toto connixus corpore telum Dius Alexander contorsit. missa per auras Hasta volat stridens, clypeoque excepta rotundo Horrendum insonuit, sed non et rumpere durum Aes valuit, summoque inflexa umbone pependit. 380 Inde grave Atrides aerata cuspide robur Librans, caelicolum regem sic ore precatur. Da, pater, ulcisci, laesit qui me improbus ultro Nil meritum. tu sterne meis, tu, magne, scelestum Sub manibus; ventura etiam quod noverit aetas, Nec velit hospitium temerare, ac fallere dextram, Officium et pensare probro. Sic deinde locutus Ingentem magnis conjecit viribus hastam. Transiit et clypeum, tot ferri terga, tot aeris, Loricaeque moras vibranti cuspis acuta 390 Aere infixa, levem et tunicam juxta ilia: flexo Ille tamen mortem devitans corpore, vulnus Letiferum elusit. stricto citus advolat ense Atrides; conum galeae, cristasque comantes Et ferit assurgens: tenues at fractus in auras Dissiluit mucro, dextramque reliquit inermem. Suspexit caelum Atrides, et pectore ab imo Has magno voces gemitu dedit: heu! mage laevus, Atque nocens nemo est unus te, Jupiter, omni E divūm numero. tibi supplex lusus inani 400 Spe sum; nec licuit scelerato a sanguine poenas Sumere. difractus mucro est; nec pertulit ictum Hasta mihi, valido frustra contorta lacerto. Sic ait, atque juba comptam furiatus equina Involat in galeam, prensumque trahebat Achivam Intra aciem raptans: galeae retinacula molli Aurea quae mento suberant, juvenile reducto Angebant loro guttur: sed victor ad ipsos Pertrahere haud potuit socios, et laude potiri Eximia, longo nec finem imponere bello. 410 Nata Jovis magni sensit Venus, ipsaque caelo Adveniens rupit lorum dea: cassis ahena At, capite exempto, victorem est sola secuta. Quam, simul ac vacuam vidit, projecit Achivos Contortam in medios: socii tellure jacentem Sustulerunt. ast dira fremens Menelaus in hostem Irruit; ac magnam quassabat turbidus hastam. Tum Cypris (nam quid nequeat dea?) protinus illinc Priamiden longe rapuit, multamque paventi Offudit circum nebulam; fractumque labore 420 Ipsa suis manibus thalamo in fragrante locavit. Inde abit, arcessitque Helenam; quam nacta sedentem est Aëria in turri. dextra, laevaque frequentes Dardaniae matres aderant. tum diva prehendens Ambrosium furtim peplum concussit: at ora Dissimulat, cultumque deae, seque induit astu Rugosam in vetulae faciem, Lacedaemone lanam Quae curare illi, prae cunctis grata, solebat . Huic similis blanda Venus est sic voce locuta. Nympha, veni ad tua tecta; Paris vocat, ille superbum 430 Ingressus thalamum, formaque, et vestibus aureis Effulgens: reducem nec dixeris esse cruenti E medio, pugna functum, certamine Martis: Verum aliquo ad choream laetum se ferre, relicta Aut chorea, fessum dulci sedisse labore. Sic ait: incenditque animum sub pectore. pulchrae Illa oculos, pectusque, et colla nitentia divae Agnovit; subitoque adspectu exterrita: Fraudes Anne alias miserae nectis, dea saeva, parasque Maeoniaeve aliquam, Phrygiae vel ducere in urbem; 440 Atque alii, si forte virum quem diligis illic, Tradere me? patrias victor Menelaus in aedes Ne captam abducat, venisti huc nempe, malasque Insidias vafra moliris mente, dolosque? I, Paridis tibi tanta tui si cura, beatam Caelicolum vitamque, viasque oblita, sedeto Usque virum juxta; coetu et secreta deorum, Fle simul, et carum serva caput omnibus annis, Illius evadas donec vel serva, vel uxor. Ipsa quidem nec eo, quo me vocat improbus, ire 450 Nec fas; objiciant probrum ne Troades olim, Totque graves cumulent, patior quas anxia, curas. Cui furiis incensa Venus: Jam parce, furores Parce meos, inquit, te contra stulta ciere, Quam te amo, ne incipiam posthac odisse; struamque Triste odium Danaūm, Troumque in pectore, nulli Non invisa malo pereas ut denique fato. Sic ait: at mulier gelido tremefacta pavore, Peplo tecta caput candenti, murmure nullo Inde abit; ac, ducente dea, gressum extulit: illam 460 Nec turri sensere egressam Troades alta. Inde ubi Alexandri celsa intra limina ventum est; Continuo famulae sua quaeque ad munia versae: Illa domus altum scandit penetrale, nitenti Intulit et sese thalamo. cui Cypris eburna Ipsa manu sellam posuit, nymphamque sedere Jussit Alexandrum contra. Jove nata resedit, Atque, solo figens oculos aversa, fugacem Increpuitque virum, rupitque has pectore voces: Nempe redux bello venisti; occumbere leto 470 Quem fuerat satius, scelerumque expendere poenas Ense viri domitum fortis, cui nupta marito Ante fui. at certe Menelao fortior esse Vi, manibus, certaque hasta jactare solebas. I nunc, i, stulta Menelaum mente lacesse Rursus deterior. quin, si sapis, obvius acri Ire viro, noli male cautus; neve lacesse Imbellis fortem; ne te domet ocyus hasta. Haec fanti retulit contra Paris: o bona, parce Jurgari, et probris me frustra incessere, conjux. 480 Magnae ope nunc vicit me pugnans ille Minervae; Illum ego vincam alias: nam mi quoque bella gerenti Divi adsunt. praestat nunc, pugna atque hoste relicto, Cessare heic paullum tecum, et requiescere; saeva, Truxque mihi tanto quae mentem incendis amore, Quanto arsi, patria quando Lacedaemone raptam Puppibus avexi, et Cranaës in litore primum Te mihi connubio junxi, taedaque jugali. Sic ait, exsurgitque, petens et strata praeibat; Illa virum parens notum in penetrale secuta est. 490 Interea hac illac per turbam cursat Atrides, Ille ferae similis;'nancisci sicubi pulchrum Quiret Alexandrum. quaesitum ostendere nemo At poterat Tros, vel socius. celare latentem Nollet enim quisquam, letoque arcere, suorum, Invisum cunctis aeque, atrae ac limina mortis. Ergo haec in mediis Agamemnon milibus insit: Audite o Troes, sociique haec mentibus aequis. Certa quidem forti victoria stat Menelao. Vos Helenam, raptamque una jam reddite gazam: 500 Addite dehinc multam, noxa quae digna videri Possit, et ad seros memoret quam fama nepotes. Haec ille. at laeto plauserunt murmure Achivi.

HOMERI ILIADOS LIBER QUARTUS Di Jovis interea tecto in stellante sedebant, Auro ubi clara micant penetralia: nectar at Hebe Miscebat formosa. illi, dum pocula in orbem Traduntque, accipiuntque manu, Trojana tuentur Moenia, et instructas prato in florente phalanges. Talibus heic dictis Junonem incessere coepit Jupiter, atque joco Veneri conferre molesto: Vsque favent geminae flavo divae Menelao, Juno Argiva, potens et bello Pallas; at ambae Secretaeque sedent longe, gaudentque tuentes 10 Praelia nequidquam. contra festiva Diones Filia semper adest Paridi, praesensque repellit Fata viro, quem nunc medio e discrimine leti Eripuit, patriasque ferens avexit in aedes. Certa tamen forti victoria stat Menelao. Nunc, his quem deceat rebus jam ponere finem, Consulite in medium; rursusne incendere tristi Marte animos placeat, sancire an foedera pacis. Hoc si forte placet cunctis, Priamique manebit Urbs, Helenam et patrias ducet Menelaus ad oras. 20 Jupiter haec. tacitae mussant, saevumque furorem Alto corde premunt Juno, et Tritonia Pallas; Quae, mala Trojugenis irato in corde parantes, Contiguae divūm coetu in fulgente sedebant. Nata quidem, indomitus licet intus ferveat atro Felle dolor, nihil ausa tamen patrem hiscere contra: Juno iram haud tenuit, rupitque has pectore voces: Immitis quidnam dixti Saturnie? longus Ergo mihi fuerit labor irritus? ergo profusus Incassum sudor, quem fudi fessa viarum, 30 Ipsa, et equi; populos insto dum cogere in arma, Exitio Priamum tota cum gente daturos? Perge: deūm sed enim stabit sententia contra. Cui pater ingenti respondit concitus ira: Saeva, tibi quidnam Priamus, Priamique propago Tota malae tantum noxae infert, Ilion usque Eruere, et fundo cupias ut vertere ab imo? Quippe, urbem Troūm, atque domos ingressa, vorares Crudum si Priamum cum gnatis, effera credo Vis animi, atque istaec tum demum poneret ira. 40 Verum age, fac quidquid libitum, contendere tecum Nolo equidem, ne nostra nimis certamina gliscant. Tantum audi, ac penitus, quae dico, mente reconde. Ipse etiam si forte velim tibi gentis amicae Urbem aliquam iratus vastare, ac vertere; ferto Aequa mente, meis et parce obsistere coeptis: Sponte tibi hanc ut ego nunc urbem largior, etsi Corde angor, genus atque pium male perdere durum est. Quotquot enim sub sole urbes, caeloque coluntur Astrifero, has inter nulla est mihi gratior usquam, 50 Quamque magis foveam, praestanti et digner honore, Quam Troja, et Priamus, Priami et gens inclyta bello: Ara ubi non unquam dapibus mea, non caret unquam Aut pingui fumo, aut largo libamine; prole Terrigenum a parva ferimus quae munera divi. Iupiter haec: contra Juno cui talia fatur: Tres habeo, caras prae cunctis urbibus, urbes, Argosque, et ditem Spartam, latasque Mycenas. Harum invisa tibi siqua est, fueritve, licebit Evertas. equidem patiar, nec, magne, resistam, 60 Rex, tibi; nec, vellem si forte resistere, quidquam Proficerem: longe praestas nam viribus omnes. Attamen et meus in ventos ne sudor inanes Cassus eat, neve orsa cadant abrupta, videndum est. Ipsa etiam dea sum, quo tu de semine creta; Me quoque Saturnus genuit, praestoque deabus Longe aliis claroque ortu, claroque Hymenaeo. Una vocor tua nam, divūm es qui maximus, uxor. Verum haec nos inter cedemus mutua uterque, Ipsa tibi, mihi tu. divūm facilisque, volensque 70 Turba omnis, placeat quo ducere cunque, sequetur. Tu flavae interea potes hoc mandare Minervae: Trojugenum, Grajūmque acies petat, et male cautos Gnara modi exacuat Troas, quo laude superbos Jam parta, laedant, neglecto foedere, Achivos. Haec dea; cui facilis divūm pater, atque hominum rex Paruit; ac gnatae confestim talia mandat. Trojugenum, Grajūmque acies pete, nata, relata Et laetos, fac, laude armis incessere Troes Incipiant ultro, neglecto foedere, Achivos. 80 Sic ait: et cupidae stimulos pater addidit acres. Ergo cita e summo dea se demittit Olympo. Qualis stella, polo ardentem Saturnius alto Quam misit, nautis monstrum, pubive virorum Armigerae, ingentes caeli secat ignea tractus; Scintillae absistunt, longo via limite fulget: Talis ab aetherio stellantis vertice Olympi. Delapsa in medium Pallas. stupor altus Achivos, Er Troas pariter, monstrum ut videre, tenebat. Atque tuens aliquis, suspensa mente, sodalem: 90 Triste vel, ajebat, bellum, pugnasque novabit, Vel gentem placido componet foedere utramque Jupiter, et pacem qui temperat aequus, et arma. Haec monstrum admirans aliquis Danaūmque, Phrygumque. Illa viro similis medios se protinus infert Trojugenum in cuneos, fortem vultuque, habituque Laodocum et simulans, longaevo Antenore cretum, Hac illac ibat densa inter milia, si te Forte, Lycaonide, nancisci, Pandare, posset. Tandem est nacta virum. stabat bellator in armis: 100 Densi circum aderant comites, clypeata juventus, Aesepi a ripis regem quae in bella secuta. Hunc prope stans verbis affata est Pallas amicis. Visne mihi parere, Lycaonis inclyta proles? Satne tibi virtutis inest in pectore, fortem Haud dubites misso Menelaum ut figere telo? Eximiam certe laudem, atque ingentia ferres Praemia. nil Teucris, Paridi nil carius uno Te fuerit; donis qui te cumulabit opimis, Ille tuo Atriden Menelaum viderit arcu 110 Si domitum imponique rogo, flammaque cremari. Quare age, jamque virum letali fige sagitta. Ante tamen Phoebo, Lycia qui cretus in alta est Arcitenens, fac vota libens, cum celsa Zeliae Moenia contigeris victor, sedesque paternas Primigenis facturum agnis praepinguia sacra. Haec effata, animum dementi vafra Minerva Impulit. Ergo arcum depromit, grandia capri Cornua silvestris; quem, saxo prodit ab alto Dum citus, exceptum telo trans pectus adacto 120 Fixerat: in rupem moribundo corpore pronus Corruit. in palmos prodibant cornua fronte Celsa bis octonos: quae multa sedulus arte Levavitque faber, fulvoque inclusit in auro Hinc apices atque hinc geminos. hunc protulit heros, Contendensque manu solerti acclinat ad ipsam Tellurem. scutis regem texere sodales Condensi; Grajūm pubes consurgere in arma Ne prius inciperet, saevo quam missile ab arcu Effugiens certo Menelaum figeret ictu. 130 Inde manu pharetramque aperit, volucremque sagittam Deligit, haud unquam missam, durosque nitenti Sub ferro luctus, et vulnera saeva gerentem. Hanc ubi deprompsit, nervoque aptavit equino, Vota facit Phoebo, Lycia qui cretus in alta est, Primigenam agnorum sobolem praepinguia sacra, Spondens, cum patriam remearit victor ad urbem. Inde arcum laeva tenuit, dextraque sagittam Cum nervo adduxit pariter, dum tangeret ipsa Arcum acie ferri; dextra, nervoque papillam. 140 Protinus insonuere aurae, fugitque volucre Horrendum stridens medios telum inter Achivos. Nec te dī expertem auxilii, Menelaë, potentis Immemores liquere tamen; non filia magni Magna Jovis. telum pro te stans depulit ultro Illa manu letale, inhibens a corpore: muscam Mater ut instantem pueri cum pellit ab ore, Dum media placidum carpit de luce soporem. Diva manu telum flexit, qua fibula balteum Aurea mordebat, thorax qua se objicit ingens 150 Aere rigens duplici: sed magni textaque baltei, Thoraca et geminum pervasit ferrea cuspis, Et quae subter erat, firmum tela omnia contra Munimen, lamnam. qua vis infracta morante Languit immanis ferri, processit at ultra Hanc etiam, et summum perstrinxit denique corpus. Tum roseus fluxit non alto a vulnere sanguis. Puniceo veluti niveum si Maeonis ostro, Maeonis, aut Carum solers de gente puella , Tinxit ebur, celerum quod malas ornet equorum; 160 Et positum in thalamo servat. sibi plurimus illud Optat eques: regi positum servatur at intus, Et gestamen equo, decus et praesigne vehenti: Sic, Menelae, tibi pulchro madefacta rubebant Et femora, et surae molles, talique cruore. Purpureo at fratrem perfusum ut sanguine vidit, Horruit atque genas Agamemnon palluit: aeque Horruit adspectu Menelaus et ipse: volucris Sed postquam vidit nervumque, hamosque sagittae Exstantes, rediere animi, timor omnis abactus. 170 Interea fratrem dextra tenet, ac furit altos Pectore dans gemitus Agamemnon. plurima circum Turba gemit: questus ille hos fundebat ab ore. Ergo haec heu pepigi, frater, tibi foedera, mortem Quae ferrent? solum te sivi, frater, Achivūm Heu tota pro gente armis incessere Teucros? Confodere dolo qui te, qui foedera, et omnes Protrivere ultro leges, pessumque dedere. At non cassa deūm tamen ibunt foedera, fusus Agnorum et sanguis, sacra et libamina, quasque 180 Cepimus, ac fidei dedimus modo pignora, dextrae. Iratus differt; poenas tandem irrogat aequas Jupiter. actutum pendent crudele nefandae Ipsi supplicium fraudis; nec numina parcent Conjugibus, puerisque. dies (nec vanus inani Spe ludor) veniet, qua concidet Ilios alta, Et Priamus tota senior cum gente peribit. Ipse illis caelo regnans pater aegida saeva Horrendam quatiet dextra, male percitus ira Hanc propter fraudem, et perjuria foeda. futurum 190 Hoc scio: at infandus perdet dolor, o Menelaë, Me tamen, e vita fato si functus abibis. Quippe etenim patrium remeabo turpis ad Argos. Namque domus Grajos incesset cura paternae; Linquemusque Helenam, Priamo decus: at tua, frater, Ossa solo in Trojae putrescent morte perempti Ante, queas coepto quam finem imponere bello. Et pede Tros aliquis calcans tua busta superbo: Sic utinam saevas Agamemnon expleat iras, Semper, ut incassum puppes huc duxit Achaeas; 200 Et nunc in patriam longo post tempore sedem, Heic fratrem linquens, vacua est cum classe reversus. Haec aliquis dicet: tellus tunc me hauriat ima. Cui tristem demens aegro de pectore curam, Atque metus omnes Menelaus: Parce timori, Frater, ait; terrere alios et desine Achivos. Non, ut rere, alte subiit letalis arundo. Balteus infregit vim teli, zonaque, et aere De solido subter quae lamna, coërcuit ictum. At frater: Menelae, utinam sis vera locutus. 210 Paeonia vulnus nam vir tibi doctus in arte Tractabitque manu explorans, et pharmaca supra Imponet, saevos demant quae admota dolores. Sic ait, ac, celerem ad regalia jussa ministrum, Talthybium alloquitur: citus i, prolemque beati Egregiam Asclepī, medica par nullus in arte Cui fuat, huc arcesse Macaona. visere Grajūm Regem festinet Menelaum, vulnus adacta Cui tulit insonti vir Tros, Lyciusve sagitta; Atque sibi laudem, luctum quaesivit Achivis. 220 Sic ait: ille citus regis praecepta facessit; Percurritque aciem, diumque Macaona quaerens Fert oculos per cuncta; virum et videt agmine stantem In medio: circum pubes clypeata corusco Fulgens aere, Tricae proles altricis equorum. Quem prope stans, trepido dedit has de pectore voces: O Asclepiade, curre ocyus. ire Agamemnon, Te jubet, Atriden Menelaum et visere; adegit Cui vulnus missa vir Tros, Lyciusve sagitta; Atque sibi laudem, luctum quaesivit Achivis. 230 Sic ait: atque viri concussit pectora dictis, Incenditque animum. celeri pede gressus uterque Fert medios se per cuneos, turbamque virorum. Vt venere ambo trepidi flavum ad Menelaum; Stabat ubi forma par dis caelestibus heros Primorum in medio procerum; mora nulla, Macaon Haerentem ex ardo, multa bonus arte, sagittam Extrahere aggreditur balteo: verum utraque acuti, Dum retrahit, ferri pinna est infracta. relaxat Ergo manu armorum solers texta aerea, balteum, 240 Zonamque, lamnamque, oculis dum vulnus apertum Cerneret. hinc labrum admovit, crassumque cruorem Hausit, et inspersit medicamen lene, parenti Illius in magno dederat quod munere Chiron. Interea, circa Menelaum talia Graji Dum trepidant, ferro instructi procedere contra Incipiunt avidi pugna decernere Troes. Nec minus et Graji cingunturque aere corusco, Expediuntque manus laeti, pugnaeque parant se. Non heic Atriden videas Agamemnona segnem 250 Cessare, atque metu cunctari, horrere propinquam Et Martem: at ferro quam primum cernere acuto Velle alacrem, mediisque virūm clarescere in armis. Ille quidem currusque insignes aere, paratos Et regnator equos dimittit; fidus habebat Quos juxta Eurymedon, Ptolemaei clara propago Piraidae. hunc jussit, cuneos pedes ipse virorum Dum celeri gressu cunctos obit omnia visens, Pone sequi, si forte labor lassaret euntem. Sic turmas it per socias Pelopeïus heros. 260 Tum, quoscunque videt laetos procedere in hostem, His hortans acuitque animos, atque incitat iras: Este viri, et validas, Argivi, expromite vires. Non erit ut fraudi faveat rex ille deorum; Sed prior infregit qui foedera sancta, jacebit Praeda feris avibus: nos urbe, opibusque potiti, Uxores bello captas, et pignora parva Navibus in curvis patrias ducemus ad oras. Quos contra pavidos cunctari, et praelia cernit Detrectare, furens verbis incessit acerbis: 270 Heu nequam, heu segnes Argivi, nec pudet isto Stare modo hinnuleis similes, post arva volucri Qui transmissa fuga sternunt se robore fessi Exhausto? pugnamne placet differre, carinas Dum Teucri ad celsas veniant, ac litora? inertes Anne juvat tentare, manu vos Jupiter ipse An tegat, immunesque operum defendat ab hoste? Sic Danaūm sese per milia densa ferebat Imperitans. Primum Cretas devenit ad acres, Magnanimus pubem Idomeneus quam ducit in arma. 280 Primam aciem Idomeneus agit impiger, ille frementi Robur apro similis; postrema in parte coërcet Meriones claro fulgentes aere phalanges. Hos ubi conspexit secum est gavisus Atrides; Atque ducem blandis affatur vocibus ultro: Idomeneu, Danaūm te reges inter honore Praecipuo colui semper bellique, domique; Solemnesque super mensas, cum dona Lyaei Dulcia miscentur, posito cratere, per orbem. Iussa bibunt alii proceres ex ordine; plenus 290 Stat tibi at usque calix, aeque ac mihi; solus et, unum Me praeter, potas quantum fert corde voluntas. Ergo alacer, similisque tui nunc bella capesse. Idomeneus contra, Cretum rex: Optime regum, Me tibi promisi qualem fore, talis amicus Semper ero, praestans fidum quaecunque sodalem Est opus. at tu alios hortare in praelia Grajos, oсуus ut saevo certemus Marte, deorum Mendaces quando violarunt foedera Teucri. Quos dirae actutum clades, et fata sequentur 300 Tristia, quasque suo meruerunt crimine pœnas. Haec ille: Atrides abiit laetatus; et ambos Venit ad Ajaces, incedens plurima qua se Densat turba virūm. gemini, duo germina Martis, Armabant sese reges. quos pone secuta Densa ruit peditum nubes. Ut pastor ab alta Cum nubem specula venientem prospicit: ater Solis ab occasu Zephyro impellente per aequor, Ille pici assimilis, medium secat aëra nimbus, Obscuramque hiemem secum fert, atque procellas; 310 Horrescunt longe spectanti praescia corda, Compellensque cavo raptim pecus abdidit antro: Sic geminos post Ajaces denso agmine pubis Belligerae incedunt in praelia torva cohortes Aeratae; clypeisque, hastisque ingentibus horrent. Hos etiam gaudens Agamemnon vidit; et ultro Compellans ambos verbis affatur amicis. Ajax, Argivae dux inclyte pubis uterque, Vos nec opus, nec fas est nostra voce moneri, Acres ultro agmen qui saeva cietis in arma. 320 Dī magni! o utinam cunctis in pectore tanta Vis animi, patriae tantum et virtutis inesset. Regna brevi caderent Priameïa, et Ilios alta Grajorum manibus capta, atque eversa jaceret. Haec ait, inque alios pergit citus; et venit illuc, Nestor ubi socios hortatur, et instruit armis, Qui circum Pelagonta, Alastoraque, Chromiumque, Hemona et eximium bello, regemque Bianta. Primum equites, currusque locat, dehinc firma virorum Robora, densam aciem peditum, post terga; moramque, 330 Et vallum belli: in medium compellit inertem, Ille vel invitam cogens ad praelia, turbam. Haec equiti mandat senior, cohibere jugales Quemque suos, temere nec quoquam incurrere mixtis Ordinibus. ne quis mihi, fretus robore, neve Arte, ruat citior sociis, et solus in hostem Impellat bijugos. ne retro cedite: soli Vis minor est; junctis qui pugnat, fortior, armis. Jam, socii si quis currum conscenderit, hasta Ut pugnet, moneo; notas regat alter habenas: 340 Id melius multo nanque est. his scilicet olim Heroes prisci vastabant artibus urbes. Haec senior longo doctus monstrabat ab usu. Quem gaudetque tuens Agamemnon, atque ita fatur. o utinam, venerande senex, quam vivida mens est, Acer et iste animus, tam firmo robore subter Genua forent, viresque aevo florente vigerent. Sed te, quae cunctos, domat heu vis tarda senectae; Quae vellem capiti alterius, genibusque molesta Ingrueret, tibi vernaret primaeva juventa. 350 Haec prior Atrides, cui Nestor talia contra: Ipse quoque optarim fieri nunc talis, Atrida, Qualis eram, qua luce mea confossus ab hasta Dius Ereuthalion cecidit: verum omnia rerum Omnibus haud tribuunt pariter dī. tunc mihi firmum Robur erat juveni, nunc me premit aegra senectus. Qualiscunque tamen turmas hortabor equestres, Consilio, verbisque regens; praestare quod unum Haec valet, ac proprium sibi munus vindicat, aetas. Id senis est: hastam quatient, queis fervet ab aevo 360 Sanguis, et integrae solido stant robore vires. Haec senior: gaudens ultra procedit Atrides, Stabat ubi Peteo natus genitore Menestheus, Acer equis, circum densi, Mavortia pubes, Cecropidae. prudens non longe stabat Ulysses, Atque Cephallenum, bello haud spernenda, juventus. Horum acies nondum, cum prima in praelia Troes, Ac Danai ruerent, secreta in parte tumultum Bellantum audierant: dux cunctabatur uterque, Exspectans praegressa phalanx invadere donec 370 Hostem alia inciperet, belli et tentare periclum. Hos cernens verbis Agamemnon torvus acerbis Increpat; iratoque has rumpit pectore voces: O Petei proles regis, non digna parente; Tuque, o docte dolos fraudesque, vaferrime Ulysseu, Non pudet indecores trepidare, ac praelia inire Nolle prius, versos alius quam fuderit hostes? Vos primam ante aciem primos pugnare decebat. Ambo etenim, quoties epuli venit hora, soletis Grajorum primi ad convivia laeta vocari, 380 Et largis vesci dapibus, largoque bibaces Indulgere mero, saturique abscedere mensis. At nunc esse placet postremis; atque juvaret Dura decem si vos praeeant in bella phalanges. Dixerat: iratus regi haec Ithacesius heros: Quale nefas, Atrida, tui septo excidit oris? Nos male cunctamur segnes cum tempus in hostem Ducere, et adversis venienti occurrere turmis? Aspicies (si forte voles, si cura subibit Haec animum) primam ante aciem pugnare parentem Telemachi; et primis Troum se inferre furentem Ordinibus: sed vana volant tibi, falsaque dicta. Olli subridens Agamemnon; vidit ut ira Incensum, verso in melius sermone reponit: Clara deūm proles, solerti pectore Ulysseu, Non ego te frustra incusemve, horterve necesse est. Consilium tibi lene viget sub pectore, nostrae Et concors menti mens est. age bella capesse Nunc, ut opus. si quid maledicti fugit ab ore, Pensari officio poterit. nunc omnia, dixi 400 Quae modo, in aerios dī vertant irrita ventos. Haec effatus abit Diomedem visere, fortis Magnanimam Tydei sobolem; nactusque morantem est Inter equos, duro et compactos robore currus: Nec procul inde aberat Sthenelus, Capaneïa proles: Hunc quoque flammato compellans turbidus ore Increpat, et dictis ad pugnam haud mollibus urget: Tune etiam, magni natus de sanguine Tydei, Sic trepidas, bellique vias circumspicis? at non Sic Tydeus trepidare olim, Martisque pericla 410 Defugere ignavo tremefactus corde solebat; Sed longe ante alios ibat per tela sodales, Ut perhibent, qui bella virum videre gerentem. Ipse etenim haud unquam vidi: sed fama ferebat Eximium ante omnes animoque, et viribus esse. Hoc memini, quondam, cum magnanimo Polynice Undique cogentem populos in bella, Mycenas Venisse hospitio exceptum, et socia arma rogasse. Argivi sacram ad Theben nam castra movebant. Jamque Mycenaei annuerant, pubemque parabant 420 Belligeram auxilio: sed laevus Jupiter alto Prodigia ostendit caelo, atque absterruit orsis. Inde ubi digressi ripam tetigere virentem Asopi, mittunt legatum Tydea Graji. Ille abiit, celsasque Eteoclis venit in aedes. Nactus ibi est primos Cadmea e gente Lyaeo Indulgere viros, laetisque accumbere mensis. At Tydeus coetu in magno, quanquam hospes, et unus, Haud timuit. quin et quemcunque lacessere quaevis Est ausus procerum ad certamina; vicit et unus 430 Ille omnes omni melior certamine. talis Adfuit usque viro adjutrix Tritonia Pallas. Ergo victorem contra Cadmeïa pubes Exarsitque odiis, redeunti ad castra locavit Inque via insidias. juvenum delecta latebat Quinquaginta manus: duo quam duxere magistri; Maeon Haemonides formaque, et robore divis Par, atque Autophoni proles durus Lycophontes. Quos tamen ille omnes ingenti clade peremptos Fudit humi; solum dimisit Maeona sedes 440 Ad patrias, veritus monstrata ostenta deorum. Talis erat Tydeus; proles cui nata parente Deterior pugna, melior sermone diserto. Sic ait. armipotens Diomedes jurgia regis Erubuitque, ausus nec contra est hiscere quidquam. At Capaneïades haec dictis dicta reponit. Ne mentire, loqui liceat cum vera, Agamemnon. Nostro nos longe praestamus uterque parenti. Nos etiam Thebas, dīs freti hortantibus, alti Et Jovis auxilio, septenis inclyta portis 450 Moenia, castra forent numero cum nostra minore, Cepimus: illi autem, conati plurima frustra, Stultitia periere sua. jam desine nostros Ergo patres ulla nobis praeponere laude. Haec Sthenelus: contra Diomedes torvus; Amice , Parce malis, inquit, verbis, tacitusque sedeto. Nil opus irasci, rerum cui summa potestas, Martia quod populos Agamemnon urget in arma. Hunc decus eximium laudis, nomenque sequetur, Moenia si fortes capient Neptunia Graji: 460 Hunc contra luctus, si res male cedet Achivis. Verum age belligero demus jam fraena furori. Sic ait; et curru saltum dedit acer ab alto; Horrendumque humeros, tergumque et pectora circum Arma duci sonuere; metu perculsus et audax Ut posset vir corda quati, et pallescere vultum. Ac veluti Zephyro densi resonantia contra Litora cum se urgent fluctus; consurgit ab alto Unda salo, magno dehinc terrae allisa tumultu Infremit, ac scopulos, et procurrentia circum 470 Saxa tumet: canamque sinu spumam exspuit alto: Sic densae Danaūm se dura in praelia turmae Urgebant. dux quosque suus regit: agmine miles It tacito; ceu nulla cavo sub pectore cuiquam Vox foret; elinguem dicas audire jubentum Imperia, et regum vultusque, et dicta vereri. Sic hostem contra magno se Argiva juventus Fert gressu: horrescit strictis seges aerea telis, Et vario armorum campus fulgore coruscat. Dardanidae contra (quales, mulctralia circum 480 Divitis in domini septis, denso omnia complent Lanigerae pecudes balatu, cum procul altis Agnorum e stabulis moestam audivere querelam) Ad pugnam densi vasto clamore ruebant. Nec similis clamor, nec vox sonat omnibus una: Lingua sed ingenti varians confusa tumultu. Quippe alii venere alia e regione vocati. Trojugenas Mavors, Grajos Tritonia Pallas Incitat. hos circum Terrorque, Pavorque feruntur, Horrendumque furens torvi Discordia Martis 490 Et soror, et comes; attolit quae parva sub auras Paullatim sese primo, dehinc ardua campis Ingreditur, caelum et sublimi vertice pulsat. Haec et tum, cursans media inter milia, saevas Exacuitque iras, gemitusque incendit acerbos. Jamque adeo rapidis vadentes passibus ambae Concurrere acies, clypeique, hastaeque, virique Aere humeros tecti confligunt, scutaque scutis Pulsa tonant; magno circum sonat aura fragore. Caedentum laetus clamor, moestusque cadentum 500 Auditur passim gemitus; perfusa cruore Arma fluunt; largo madefacta est sanguine tellus. Ac velut hiberni celsis de montibus amnes Cum duo praecipiti sese per confraga cursu Devolvere cavum subjectae vallis in alveum, Adversisque fremunt undis; exterritus audit Horrificum pastor summa de rupe fragorem: Sic Danaūm? Troumque acies miscentur in unum Confusoque sonant luctusque, minaeque tumultu. Primus ibi primam ante aciem saevum ferit hasta 510 Antilochus vibrante Thalysiaden Echepolum, Et conum galeae diffuso crine comantis Diffidit, at cuspis frontem defigitur alte In mediam. olli oculos nigrae involvere tenebrae, Aëriaeque modo turris collapsus in arma Concidit: ingenti concussa est pondere tellus. Quem super accurrit magnorum ductor Abantum Chalcodontiades Elephenor, pulchra potiri Arma viri et cupiens, pedibus citus arripit, extra Tela trahens; miserum primo at spes lusit in orsu. 520 Nam raptat dum membra alacer frigentia terrae Acclinis, clypeo nudum latus ecce remoto Ostendit: ferro praefixum robur acuto Quo fortis defixit Agenor, membraque leto Solvit, humi exanimem sternens. tum saeva jacentem est Pugna super Danaūm, Troumque coorta. Luporum More acres laniant sese, alternisque cruentant Vulneribus. Primo vernantem flore juventae Anthemioniaden sternit Simoision Ajax. Hunc olim, redit irrigua dum mater ab Ida, 530 Quo, visura pecus, fuerat comitata parentes, Propter aquam in ripa Simoëntis lucis in oras Edidit: hinc puero nomen fecere vocantes. Infelix! non ille vicem patrive referre, Aut matri potuit, primo sublatus in aevo. Telum etenim in pectus venienti magnus adegit Fulmineum dextram ad mammam Telamonius Ajax, Perfoditque humerum ferrata cuspide; pronus Ille cadit, stratusque immundo in pulvere leto Occubat. Ad ripam stagni ut prognata liquentis 540 Populus enodi trunco, celsoque virentes Fronde nova ad caelum fundens in vertice ramos: Quam faber, apta parans ingenti orbilia curru, Fulgente aggressus ferro succidit: ad undam Illa jacet vitaque carens et frondis honore: Sic juvenem stravitque Ajax, atque exuit armis. Ast hunc Priamides telo petit Antiphus acto Eminus e turba; sed, dextra errante, sodalem Magnanimi Laërtiadae ferit hasta, sub imo, Leucum, ventre, manu exanimum male cautus utraque 550 Dum trahere instabat corpus. frigensque cadaver Excidit e manibus, moribundo corpore et ipse Corruit, atque eadem largo rigat arva cruore. Tum vero immanes Ithacae rex arsit in iras, Perque viros, perque arma ruit fulgente coruscus Aere, ipsis Troum dum se prope miscuit audax Ordinibus; quassatque hastam, multoque micantes Igne oculos circum fert turbidus: agmine Troes Turbato cessere, virum ut videre reductā Tela manu librare: nec effugit irrita, figit 560 Hasta nothum Priami sed Democoonta, paternas Qui miser ad sedes e parva missus Abydo Venerat, armentis illic praefectus equarum. Huic Laërtiades, iratus morte sodalis, Percussit medium ferrata cuspide tempus, Fixo aliud quae per tempus trajecta cerebro est. Nigra oculos juveni densa nox contegit umbra. Corruit; ingentem sonitum super arma dedere. Trojugenum turbata acies, conterritus ipse Hector: at Argivi laeto clamore trahuntque 570 Corpora, in adversos progressi et longius hostes Incurrunt magis atque magis: sed magnus Apollo, Pergamea pugnam procul ut spectabat ab arce, Iratus Danais Teucros hortarier infit. Ite alacres, ite o, Grajis nec cedite Troes. Non illis saxo, non duro corpora ferro Constant; tela ferant contra ut conjecta, secari Et nequeant, aeris timeant nec robur acuti Nec Thetidis pulchrae proles nunc pugnat Achilles Sed jacet ad naves, tristique exaestuat ira. 580 Sic deus e muris acer clamabat: Achivum Magna Jovis cuneos gradiens at nata per omnes Hortaturque aciem, stimulatque in bella morantem. Heic Amarynciden Diorea Parca cruento Implicuit fato, magno cui fragmine montis Pirus, qui Aenaeis Thracum dux venit ab oris, Imbrasides, dextrum crus perculit. asper et ossa, Et nervos penitus rupit lapis: ille supinus Concidit, atque manus sociis tendebat inermes Semianimis; Pirus super advolat, atque jacentis 590 Fraxineo saevus transverberat ilia telo: Exta solo fluxere; oculis nox ingruit atra. Huic medium ecce Thoas victori vulnerat hasta Pectus, et alte imo ferrum in pulmone recondit. Tum, rapido adveniens cursu, telumque receptat Haerens, et stricto. ventrem ferit ense: perempti Nec tamen et spoliis potitur. Mavortia pubes Nam Thracum steterat circum, crinita supremum Illa caput, longasque manu protenderat hastas. Ergo virum longe proturbant. fortis, et ingens 600 Non tamen est ausus contra consistere, mortem Sed vitans retulitque pedem, praedamque reliquit. Sic duo belligeri ductores, alter Epeus, Thrax alter, juxta camporum pulvere in atro, Strati membra solo frigentia morte, jacebant. Corpora multa virūm circum dejecta cruore Spargebant largo terram. pugna aspera gliscit. Fortia nec quisquam reprendat facta virorum, Dura queat ferro si non contactus obire Praelia, si longe avertens volitantia tela, 610 Duceret ipsa manu illaesum per bella Minerva. Multi luce illa Troes, Grajique cruento Nam Phrygiam late straverunt corpore terram.

HOMERI ILIADOS LIBER QUINTUS. Interea invictum dura inter praelia robur, Vimque dedit forti indomitam Tritonia Pallas Tydidae, reges inter spectandus Achivos Ferret ut eximium primae virtutis honorem. Atque illi clypeusque ingens umbone rubentem E medio, summoque ardens in vertice cassis Aerea fundebat flammam: sub nocte serena Ceu rubet Oceani lotus canis aestifer unda, Sanguineam jactans ingrato sidere lucem. Sic humeros, sic ille caput fulgore coruscat 10 Horrifico; turbamque inter, qua diva ciebat Bellipotens, ac tela inter densissima fertur. Idaeus, Phegeusque, Dares in praelia misit Quos genitor, praedives opum, castusque sacerdos Vulcani, bello egregios, pugnaeque scientes Omnigenae; curru adverso venere volantes, Digressi a sociis. curru hi pernice volabant; Ipse pedes contra graditur: nec longius absunt Jam se inter teli jactu. prior eminus hastam Conjecit toto connixus corpore Phegeus. 20 Illa volat, supraque humerum tremebunda sinistrum Nequidquam stridens volucres diverberat auras. At non in ventos abiit detorta, lacerto Quam valido misit contra Tydeïus heros: Sed venit, atque, ipsas inter defixa papillas, Adversi medium crudeli vulnere pectus Perforat, et curru moribundum evertit ab alto. Desiluit curru Idaeus, fratremque jacentem, Turbatosque oblitus equos, instantia vitat Fata fuga: noctem fugienti offudit opacam, 30 Et circum densa juvenem caligine texit Vulcanus, patri servans; viduatus utroque Ne gnato, luctu senior tabescat amaro. Tydides captos bijuges candore nivali Dat sociis, vacuumque ad naves ducere currum. At vero, ut geminam prolem videre Daretis, Hunc fugere, hunc multo morientem in sanguine volvi, Trojugenae cecidere animis; in pectora cunctis Insinuat gelida trepidus formidine terror. Interea Martem (nanque is Trojana juvabat 40 Arma, gravis genti Danaūm deus) obvia Pallas Aggreditur dictis, et vafro haec pectore fatur: Mars clades hominum, saeva Mars caede cruente, Murorum eversor; sinimus quin cernere ferro Troas congressos Danais, quos vincere malit cunque pater; nosque hinc vetitis abscedimus armis Actutum, dictoque Jovis paremus uterque, Dum licet? irarum scis quantos pectore fluctus Neglectus volvat genitor, caeloque minetur Dejecturum omnes ut caeca in Tartara divos. 50 Sic ait; eque acie deceptum callida Martem Seduxit; placidusque rigat qua prata Scamander, Propter aquam viridi riparum in sede locavit. Continuo versi Troes; cedentibus instant Grajugenae. sibi quisque virum dux eligit omni E numero, leto sternens. Agamemnonis hasta Gentis Halizonum ductorem, ad moenia curru Averso fugientem Hodium cervice sub ipsa Consequitur, tergumque volans, et pectora transit. Corruit: arma super magno intonuere fragore. 60 Boriden Phaestum Idomeneus ad bella profectum Maeonia e pingui, patriaeque ex ubere Tarnes, Dum trepidat currum scandens, transverberat hasta Ad dextrum delata humerum. nox atra cadentem Occupat: Idomenei famuli, fulgentibus armis Exutum, foedo camporum in pulvere linquunt. Strophiades cadit inde Scamandrius, ille ferarum Vastator; silvas venatrix diva per omnes Quem duxit; jaculoque dedit, celerique sagitta Figere apros, ursosque, et quidquid per nemora alta 70 Unguibus occurrit, vel saevo dente timendum. Infelix! quem nec telis Latonia gaudens, Nec validi juvere arcus, certaeque sagittae! Nanque minor tergo fugientis fixit acutum Atrides telum in medio, et praecordia rupit Transadigens. cadit: arma super sonuere cadentem. Meriones Phereclum manes demittit ad imos, Harmonidae egregii prolem, quem Pallas amavit, Daedaleas artes, opera et fabrilia doctum. Dardanio classem Paridi qui struxerat olim 80 Velivolam, patriaeque ingens, ipsique futuram Exitium, ignarus divūm quid fata pararent. Meriones, cursu juvenem, teloque secutus, Transfigit duro lumbos infra ilia ferro. Ingemit, inque genu flexum ruit: ilicet atram Offudit super incumbens Mors lurida noctem. Sternit morte Meges Pedaeum, Antenore cretum Ignota de matre; viro, quem, dia Theano Indulgens, tectoque nothum, mensaque recepit; Atque suis miro gnatis aequabat amore. 90 Illum Phylides fugientem pone secutus, Hastam, quā caput est junctum cervice, trementem Impulit, exegitque viam per vocis, et albos Per dentes: duro dissecta est vulnere lingua: Corruit, et lacero frendens telum ore momordit. Eurypylus Evaemonides Hypsenora dium Magnanimo genitum Dolopione, sacra Scamandri Qui stata curabat patrii, divūmque sacerdos, Trojugenasque inter divūm prope cultus honore; Eurypylus plantis pernicibus igneus illum 100 Assequitur, dextramque humeri cum parte corusco Ense metit; campo jacuit desecta cruore Perfundens terram tepido manus: ingruit olli Nigraque Mors oculis, et ineluctabile Fatum. Talia per campos edebant funera, pulsos Urgentes Teucros alii: Calydonius heros Incertum qua parte ruat, quaenam arma sequatur. Nam sociis nunc se miscet, nunc hostibus ardet In mediis, turbamque inter, fremitumque, per omnes Huc illuc cuneos densa inter milia fertur. 110 Amnis ut, hibernis cum rupto e nubibus imbri Intumuit, pontesque altos, et septa virentum Riparum evertit veniens, cultisque potitus It late victor campis; urgetque, ruitque Obvia quaeque simul raptans, Cerealiaque arva Turbidus, et magno sternit vineta fragore: Sic, heros quacunque viam secat, agmina cedunt, Absistuntque, ruuntque ingenti clade phalanges, Stare loco nec pulsa uni tot milia possunt. Adspicit hunc animis, ferroque immane furentem 120 Praeque acies urgentem atra formidine versas, Pandarus: adduxitque arcum, nervoque sagittam Expulit. illa cavi, penna sublapsa volucri, Dextrum juxta humerum venit thoracis ad oram, Perque moras omnes vulnus, per ahenea septa, Certa tulit. longe agnovit thoraca madentem Sanguine, sublatoque alacer clamore profatur Pandarus: Este viri, densique invadite pugnam, Troes, equūm domitrix pubes, bello inclyta: vulnus, Vulnus habet Grajos inter dux optimus omnes, 130 Nec, reor, ille diu fixum alte in corpore telum Perferet; excitum Lyciae si pinguibus arvis Non frustra Iliacam Phaebus me duxit ad urbem. Talia vociferans jactabat. saucius heros, Nec tamen et domitus telo, secedere paullum Cogitur; atque pedem referens, ubi stare propinquo In curru vidit Sthenelum, juga propter, et acres Constitit ad bijugos, dictisque ita fatur amicis. Ocyus huc, Capaneïade, fixumque sodali, Siqua viam fortuna regat, de corpore telum 140 Exime. Desiluit curru Capaneïus heros: Admovitque manum leviter, penitusque latebris Haerentem eduxit multa vix arte sagittam. Atque illi calido perfudit flumine sanguis Prosiliens loricae hamos, atque aerea texta. Tum vero ingemuitque, manusque ad sidera tendens, Qua fretus, magno divam clamore vocavit: Nunc nunc, o magni Jovis edita vertice Pallas Armipotens; siquando mihi, siquando parenti, Aequa meo saevi dubio in certamine Martis 150 Venisti auxilio; meque audi, daque petenti, Conjectum ad teli veniens ut saucius, hasta Transadigam, qui me incautum praevertit, adacto Vulnere; nunc domitum jactat, gaudetque cruore, Diva, meo; nigramque mihi denunciat horam Instare, et clari linquendum lumina solis. Audiit orantem Pallas; membrisque vigorem, Invictum manibus robur, celeremque sequendi Vim pedibus, mire afflavit: coramque videnda Adstitit, et verbis virtutem accendit amicis: 160 I, Teucros invade audax, caede agmina ferro, Tydide, indomitum tibi nanque in pectora robur, Vimque dedi patriam, Tydeus qua praelia obibat Horrendumque sonans clypeo, curruque superbus. Praeterea, tibi quae mortales densa tegebat Dudum oculos, nubem eripui, divosque, hominesque Agnosces. divūm siquis te forte lacessat Huc veniens, tu parce aliis: imbellis at inter Arma virūm si forte Venus descendet, acuto Ne dubita divam mortalis laedere ferro. 170 Sic ait: eque oculis tenues abscessit in auras. Ergo iterum adversos ductor Calydonius hostes Invadit, calidusque animis, et robore triplo Auctior. ut, saltu caulas, et ovilia tentat Impastus dum plena leo, si pastor inerti Conspectum strinxit jaculo, nec vulnus adegit Altius. ille subit, motamque invadit ob iram Acrior: exsanguis trepida formidine pastor Abdidit in latebram sese: torvus leo septa Insiluit deserta: metu se cogit in arctum 180 Molle, et acervatim densat pecus: ipse cruentam Abripuit, longeque tulit per devia praedam. Haud aliter saeva Tydides concitus ira Miscet se Teucris. leto dat protinus acrem Astynoumque, et Hypenora regem. pectus in altum Condidit huic hastam veniens: stricto metit olli Ense humerum dorso abjungens; dehinc torvus Abantem Magnanimum graditur contra, et fratrem Polyidum, Eurydamantiadas geminos: queis somnia vates Pandebat genitor; sed non et fata retexit, 190 Quae miseros sub forti olim Diomede manebant. Phaenopis hinc prolem, Xanthum, celeremque Thoona, Aggreditur: curamque patri, luctumque relinquit Grandaevo, prole amissa, cui dulcis adempta est Spes generis, multoque diu quaesita labore Res perit, ignotis linquenda heredibus olim. Tum duo Priamidas fratres, unoque ruentes In curru, leto dat Echemonaque, Chromiumque. Ille velut visam curva in convalle juvencam, Aut taurum insiliens, fracta cervice, trementem 200 Sternit humi subito magnus leo; dejicit ambos. Sic alto e curru juvenes, spoliataque linquit Membra solo; bijugos, vacuumque ad litora currum Imperat a sociis alta in tentoria duci. Hunc procul Aeneas trepidas turbare phalanges Ut vidit, per bella ruit, mediumque fragorem Hastarum, ostendat quaerenti sicubi sese Pandarus: invento verbis haec fatur amicis. Pandare, quonam arcus tibi nunc, celeresque sagittae? Quonam fama ingens abiit? contendere nemo 210 Qua tibi Trojugenum possit; qua vincere nemo Te Lyciae patriis fertur bellator in oris. En agedum sustolle manus, et, rege vocato Caelicolum, contende arcum; telumque volucre, Quisquis is est, immitte viro, media agmina victor Qui secat, et clades tot jam dedit efferus, ac tot Fortia crudeli dejecit corpora leto: Ni deus est si forte aliquis, qui Troas omissa Propter sacra premit. dura, et gravis ira deorum est. Haec Anchisiades: tum contra Pandarus insit: 220 Magnanime Aenea, Troum dux inclyte, forti Ille quidem similis Diomedi est omnia, longam Et galeam, et clypeum, et bijugos, nec noscere pronum est Sitne deus mortali aliquis sub imagine: sed si, Quem reor, est, aliquis certe deus adstat, inani Ille humeros tectus nebula, fatalia praesens Ipse manu qui tela viri pro corpore longe Amovet, atque alio detorquet flexa. sagittam Misi ego letiferam certe modo; fixaque dextro Est humero penitus trans aerea texta, putabam 230 Jamque virum ad nigras Orco demittier umbras. Nec tamen edomui, nec telo exstinguere pestem Hanc potui. votis aliquod male numen amicum Obstitit, atque meas lusit spes, orsaque vana. Cominus, ut cupiam, nequeo tamen ire, jugales Nec mihi enim, nec currus adest, quem scandere possim. Undenos demens qui currus aede reliqui In patria pulchrosque, et firmo robore nuper Compactos: obtenta omnes circumque, supraque Vela tegunt: at equi prope stant, et candida pingues 240 Hordea vescuntur, floremque siliginis almum. Saepe senex, bellique omni catus arte Lycaon Saeva domo ex alta gradientem ad bella jubebat Ducere equos, curruque instantem in praelia Troas Hortari: at jussis renui parere paternis Stultus, equis parcens, ne, dum concludimur arctis Moenibus obsessi, plena ad praesepia largo Adsuetos victu, fruges ac pabula tandem Deficerent. ergo liqui; ac pedes, atque sagittis Adveni Iliacas, arcu et male fretus, ad oras; 250 Arma gerens bello nil profectura. petivi Nanque duo e Graja primores gente, minorem Atriden, tum deinde istum, qui Troia perdit Agmina, Tydiden. largus de vulnere utrique Sanguis iit: sedenim nihil actum. vulnus utrique Vim magis, ac saevos acuit sub corde furores. Arcum nempe malis avibus, fatoque sinistro Pendentem patria discedens aede refixi, Hectoris evictus precibus, qua luce meorum Agmen Dardanias huc coepi ducere ad arces. 260 At si Parca dabit reditum, si visere quondam Contigerit patriam, thalamumque, Laremque paternum Ut caput hoc jaceat procul a cervice resectum, Hos ego ni dederim claro arcus igne cremandos, Ipse meis frangens manibus; qui ad bella secuti Me frustra nullo juverunt scilicet usu. Pandarus haec: contra Aeneas cui talia reddit. Ne vero, ne fare istaec: verum ille furoris Desinet haud unquam, pariter ni scandimus ambo Currum, et equos, contraque virum procurrimus una. 270 Quare age fide, meos pigeat nec scandere currus, Trojanos ut equos noscas; quo turbine campos Tranent; quam dociles se flectant, sive sequantur, Sive fugam, poscit cum res, quandoque capessant. Hi salvos ducent ad moenia, Jupiter obstet Si nobis, decus et Diomedi addicere pergat. Rumpe moras, et lora manu, tortumque flagellum Tu capito; ipse hostem excipiam: vel, si placet, hostem Excipe tu; ipse manu interea molibor habenas. Haec Anchisiades; at Pandarus: Ipse teneto 280 Lora, inquit, bijugosque tuos tu flecte. prementem Si vitare fuga forte usus venerit hostem, Notus ages melius notos auriga jugales: Ne, si sorte aliqua trepident formidine, campis Ire vagi temere incipiant; renuantque periclo Eripere avectos, tua si vox desit: at acer Tydides leto adveniens demittat acerbo Nos; et equos victor celsa ad tentoria ducat. Ergo tuos melior solerti pectore currus Ipse rege: hunc at ego excipiam, cum venerit, hasta. 290 Haec fati scandunt currum; pugnaeque parati, Alipedes cursu rapido immisere jugales. Hos Capaneïades Sthenelus viditque ruentes, Compellansque citis Diomedem vocibus, infit: Tydide, ante alios omnes mihi care sodales, Ecce duos fortesque animis, et corpore magnos Huc se ferre viros video, pugnamque parare. Pandarus est alter genitore Lycaone cretus, Fatifero praestans arcu; Mavortius alter At, formosa Venus quem magnanimo Anchisae 300 Edidit, Aeneas. retro nunc flectere paullum Praestat equos; primam nimium ne strenuus, oro, Ante aciem exsulta, dulcem nec prodige vitam. Haec fantem fortis Diomedes lumine torvo Adspiciens: Ne vero, inquit, ne perge profecto Hortari frustra, dem terga ut territus hosti. Turpe referre pedem pugnanti, turpe timere Est mihi. nondum etiam vires liquere labore Defessum, sed inest integro in corpore robur Indomitum, currusque piget conscendere. contra 310 Obvius ibo ultro: nil me Tritonia Pallas Nanque timere sinit. veniant, pugnentque; sed ambos Haud certe alipedum referet fuga; si modo et unus Fugerit, atque meam felix vitaverit hastam. Praeterea hoc addam; tu fac sub pectore condas Dicta memor. mihi si consultrix forte Minerva Annuat amborum spoliis clarescere opimis. Ipse tuos festinus equos heic siste, rotarum Orbibus adductas religans non segnis habenas; Et celer Aeneae currus forti arripe dextra, 320 Verte et equos longe a Teucris, et pellito Achivūm In cuneos. creti, nec vana est fama, feruntur Illorum de gente, olim quos ab Jove summo Tros tulit, abrepti pretium Ganimedis, ab ortu Solis ad occasum praestantes omnibus. horum Anchises clara sibi sex de stirpe parasse Fertur equos, ausus clam Laomedonte volucres Subdere equas furto. pullos sibi quattuor ipse Jussit ali senior plena ad praesepia, forti Tradidit at geminos agitare in praelia nato. 330 Quos capere annuerint si dī, nos magna sequetur Gloria, et ad feros maneat quae fama nepotes. Haec illi alternis inter se verba ferebant. Interea rapido propior sonat ungula cursu, Adventantque, adsuntque hostes. tum Pandarus, hastam Immanem librans, Diomedi talia fatur: Magnanimi proles bello fortissima Tydei, Vivis adhuc: frustra petii te nempe sagitta. Nunc hasta experiar possim si mittere ad umbras. Dixit et ingentem magna vi conjicit hastam; 340 Qua gravis insonuit clypeus; tum ferrea cuspis Intro illapsa cavas venit thoracis ad oras. Voce Lycaonius magna tum protinus heros Clamat: Vulnus habes, venitque sub ilia ferrum; Quod tibi fata, mihi laudem feret ocyus amplam. Tydides contra, vasto nil territus ictu: Errasti; dextrae deus abfuit; irrita jactas Vulnera. sed vobis pugnae non ante cruentae Finis erit, telo quam fixus uterque, vel alter Morte ferum, et largo satiarit sanguine Martem. 350 Sic ait; intorsitque hastam; quam magna volantem Direxitque manu Pallas, narique sub ipsum Fixam oculum, dentes trans albos egit. ahena Extremam cuspis linguam secat, exit et imo Gutturis ad fines immani vulnere mento. Volvitur e curru praeceps: ingentia casu Arma gravi sonuere super timuere fragore Turbati subito alipedes: vomit ille cruorem Stratus humi; exsanguem viresque, et vita reliquit. Emicat Aeneas, clypeumque, hastamque trementem 360 Quassat, multa timens cassum ne lumine corpus Forte trahant Danai ad sese: stratumque, leoni Adsimilis, multa fretus virtute cadaver Circuit; atque, adeat si quisquam, fata minatur Horrendum clamans. saxum at circumspicit ingens, Attollitque manu magna Tydeïus heros: Saxum immane, viri quod nunc duo tollere terra Haud possent; heros torquebat solus in hostem: Elatumque leves magno stridore per auras Impulit. ad coxam venit lapis improbus, illuc, 370 Coxae ubi se insertum versat femur; ossaque, et ambos Disrupit nervos lacera cute: lapsus at ille Genua solo posuit, dextraque innixus in ipsam est Pronus humum: tenebris nigrescunt omnia circum. Illa dies adeo ductori extrema fuisset Dardanio: sedenim mater dea, nata supremi Pulchra Jovis, magno Idaeis quae in saltubus illum Anchisae genuit; sensitque, exterrita casu Et tanto, niveis gnatum est complexa lacertis; Praeque sinum pepli tendens, tela omnia contra 380 Diva suam texit sobolem, ne forte jacenti Duro aliquis Danaūm praecordia rumperet aere. Illa quidem dulcem tristi subducere pugnae Festinat gnatum. Interea Capaneïa proles Mente alacri cari peragit mandata sodalis. Ergo suos abducit equos; sistitque rotarum Orbibus adductas religans non segnis habenas: Inde citus bijugos Aeneae pulchra comantes Avertit longe a Teucris, atque egit Achivūm In cuneos: tum Deipylo dedit, omnibus unum 390 Quem mire in sociis dilexit, moribus, omni Et studio unanimum, ad curvas agere inde carinas. Ipse suos conscendit equos, et cepit habenas Impiger, ac celerem Diomedi, pone secutus, Admovit currum. Venerem qui saevus acuto Appetiit telo procurrens. nanque sciebat, Enervem esse deam, sine viribus, atque cruentae Exsortem pugnae, nec quae regat horrida bella, Pallas ut, aut Bellona, urbes vastare superbas Sueta manu. ergo, illam media inter tela secutus, 400 Protenditque hastam, summamque invasit acuto, Aere manum. hasta volam tetigit propulsa, deaeque Ambrosium rupit peplum; quod scilicet olli Formosis Charites manibus fecere; cutimque Lambens exiguo perstrinxit vulnere. sanguis Aetherius pulchro fluxit de corpore, divūm Qualis nempe fluit tenui de corpore sanguis Albidus. haud etenim Cereris, vel dona Lyaei. Vescuntur. vero idcirco sine sanguine vivunt, Nullo fessi aevo, senioque, et morte carentes. 410 Laesa manum telo, gnatum dea projicit, altos Moesta ciens questus; projectum Phoebus Apollo, Ipse suis manibus rapiens, longe abstulit atra Obscurum in nebula, ferro ne in pectus adacto Dulci aliquis regem spoliaret lumine vitae. At Venerem interea Diomedes increpat audax Voce tonans magna: Bellumque, et praelia linque, Nata Jovis. generi non vafras nectere fraudes Foemineo satis est; imbellesque arte puellas Decipere imbelli? parce o te fortibus ultra 420 Immiscere armis, gravius ne passa quid, ipsum Horrescas belli nomen, si forte per aures Iverit, auditum longe. Sic turbidus heros Increpat. Illa, animi dejecta, et vulnus acerbum Flens, abiit. quam lapsa altis de nubibus Iris Apprenditque manu miserans, turbaque gementem E media eduxit. roseo spectanda colore Pulchra cutis maculis livorem duxerat atris. Ut pugna excessit, Martem dea nacta sedentem est Bellantum ad laevam; (juxta in caligine densa 430 Hasta dei, currusque ingens, bijugique latebant) Et supplex, genua amplectens, genibusque volutans, Orat equos fratrem; lacrimisque haec fatur obortis: Affer opem, frater, miserae; nec sperne sororem: Daque tuos tantisper equos, queis utar Olympum Ascensura deūm ad sedes. nam vulnere saevo Angor, mortalis quo me vir vulnere laesit, Tydides. ipsum qui, credo, hominumque, deūmque Haud dubitet saevus jam patrem invadere ferro. Sic ait. insignes phaleris, auroque coruscos 440 Mars dat equos. curru sedit Venus. Iris eodem Scandit, et arreptas manibus molitur habenas; Verbere dehinc monuit bijugos. rapuere volentes Currum illi aërias trans nubes, altaque divūm Ad tecta, et celsi venere ad culmen Olympi. Curru heic solvit equos Iris, pinguisque solutis Ambrosiae apponit manibus caelestia plenis Pabula. moesta suae se matris diva Diones In genua abjecit flentem Venus. illa gementem Excepit; niveis gnatam et complexa lacertis 450 Mulcebatque manu, tremefacto et corde rogabat: Dulcis nata, deūm tibi quisnam talia saevus, Deprensae veluti manifesto in crimine, fecit? Cui Venus: O mater, Diomedes ille superbus, Progenies Tydei vesana, atque impia, vulnus Intulit heu miserae, gnatum subducere pugnae Dum cupio Aeneam, quo nil mihi carius usquam est. Non Troas contra nam gens jam pugnat Achaea, Sed fera cum magnis exercet praelia divis. Haec fantem, blanda solatur voce Dione: 460 Dulcis nata, licet mentem dolor anxius urat, Fer tamen. humana duros a gente labores Saepe alii tulimus laedentes mutua divi. Mars tulit; implicitum duris cum fortia vinclis Brachia, Aloidae gemini, Otus, truxque Ephialtes, Carcere in aerato vinctum toto amplius anno Servavere. illic multo et graviora tulisset Perditus aerumna Mavors, ille inclytus armis; Mercurio ni rem pandens ex ordine tandem Narrasset formosa omnem Eeriboea noverca. 470 Is Martem vafro subduxit denique furto Enectum vinclis, et vix genua aegra trahentem. Juno etiam tulit; ingenti cum robore fretus Amphitryoniades laeva sub parte papillae Appetiit divam, fixitque tricuspide telo. Passus idem Pluto est immani corpore, in Orci Cui foribus natus Jovis idem vulnus adacta Intulit ex arcu longe fallente sagitta. Ille ad tecta deūm, summique ad culmen Olympi Venit multa dolens, humero letalis arundo 480 Haerebat, crucians animum, saevoque dolore Membra domans. Paeon medicamen mite vocatus Inspersit, sanans periturum, aeterna perire Quovis pressa malo si possent numina, morte. Sic olim Alcides, nil non patrare malorum Audax, caelicolas magnos, qui fulgida Olympi Tecta colunt, saevo violabat perditus arcu. Cui similem istum acuit contra te caesia Pallas. Demens hoc animo secum Tydeïa proles Nec reputat; divos qui bello cunque lacessit, 490 Huic non longa aevi largiri stamina Parcas, Nec sedes reducem ad patrias post bella reverti, Excipere et genibus gnatos, patremque vocari. Tydides videat, quantumvis fortis, et illo, Et te secum aliquis ne pugnet fortior, et ne Continuo exululans Adrastine Aegialea Nocte domi famulos misero plangore cubantes Excitet, et fortem, nupsit cui virgo, maritum Deploret, viduos et tempus in omne penates. Sic ait; admovitque manus, tersitque cruorem 500 Ambrosium, atque omnes exemit diva dolores. Haec Juno, et Pallas spectarunt omnia: risum Nec tenuere; Jovem dictis tentare jocosis Et coepere. prior quem sic affata Minerva est: Pace tua licet hoc genitor, quod mente voluto, Dicere? pulchra Venus Graja de gente puellam Vult aliquam dum more suo perpellere, Troas, Omni quos studio fovet, ut fugitiva sequatur, Dumque manu mulcet cunctantem, fibula mollem Incautae laesit perstringens aurea dextram. 510 Sic ait: at divum risit pater atque hominum rex, Et Venerem vocat ad sese, dehinc talia fatur. Nil tibi cum bello est, mea gnata, et fortibus armis. Tu molles thalamos, laeta et connubia cura; Arma ferus tractet Mars, et Tritonia Pallas. Haec inter sese dī celsa in sede loquuntur. Acer at indomito Diomedes marte premebat Aenean; dextra ingenti quem Phoebus Apollo Protegit. ille, deum haud veritus, magis et magis instat, Ac vita spoliare virum festinat, et armis. 520 Ter saevus ferro contra irruit: ipse ruenti Ter dextra clypeum fulgentem torvus Apollo Reppulit. at, quartum magna cum turbidus ira Insiluit, voce increpitum sic terruit altum Inclamans, diroque jubens desistere coepto. Parce ausu, vesane; pedem refer, atque deorum Ne gere te similem tumefacto corde: virūm gens Reptat humi; superi colimus caelestia templa. Sic ait ille. gradum absiliens retro tulit heros; Atque sagittiferi vitavit numinis iram. 530 At Deus Aeneam turbaque exemit Achiva, Pergameaque locans raptum deponit in arce, Stant ubi pulchra deo, sacrisque calentia templa. Aeneam Latona parens, et laeta sagittis Exceptum sacra curabat in aede Diana. Arcitenens tenuem Aeneae sine corpore formam Ipse suis finxit manibus, vultuque habituque Assimilem verae, et cinctam fulgentibus armis. Quam circum Troes glomerati, Argivaque pubes Caedebant clypeos, parmasque horrentibus hastis. 540 Interea his Martem verbis compellat Apollo. Mars clades hominum, multa Mars caede cruente, Murorum eversor, nunquam ne absistere pugna Tydiden coges? nunquam diro obvia regi Arma feres? pugnare Jovi qui jam efferus ipsi Audeat; et Veneris violavit vulnere dextram; Irruit et saeva me contra turbidus ira. Haec fatus, liquit pugnas, inque arce resedit Pergamea. Troum cuneos Mars torvus obibat, Atque ducem Thracum referens Achamanta, morantes 550 Priamidas ciet, ac praesens accendit in hostem. Priamidae magni, genus alto a sanguine divum, Quo vestram caedi pubem usque sinetis Achivis? Anne fugax urbis portas dum pugnet ad ipsas? Vir jacet, ipse Hector quem non praestabat honore, Magnanimo Anchisae mater quem diva creavit. Hunc, agite, e medio mecum servate tumultu. Sic ait; atque animos acres, vimque omnibus addit. Tunc his increpuit Sarpedon Hectora dictis: Hector, quo robur, quo vis tibi pristina fugit? 560 Dicebas olim, solum te velle, sine ullo Aut cive, aut socio, fratrum, generūmque caterva Stipatum, Grajis urbem defendere ab armis. Quorum ego de numero, spectans circum omnia, nullum Pugnantem video. cessant, trepidantque, leonem Ut circa imbelles catuli. pugnamus in hostem Soli, qui socia Iliacis conjunximus arma. Nanque ego Trojanam longe auxiliaris ad urbem Adveni. procul hinc, rapido quam flumine Xantus Perluit, est Lyciae dives pingui ubere tellus. 570 Illic uxoremque meam, natumque reliqui Infantem, conferta omni et penetralia gaza: Attamen heic hortorque meos, sumque ipse paratus Cominus ire viro, quanquam intra moenia Trojae Nil habeo, quod ferre queant, vel ducere Graji. Tu contra, stasque ipse, tuam nec ductor in arma Saltem acuis pubem, gnatisque hortare, larique Ferre suo auxilium; duris ne more ferarum Cassibus implicitos, praedam, et ludibria Graji Vos faciant, et vestra solo jam moenia vertant. 580 Haec te mente decet noctes versare, diesque; Et precibus socios blandis ambire, labori Ne duro parcant; concordi et moenia nisu Ut positis pergant odiis, rixaque tueri. Talia Sarpedon. dictis perstrictus amaris Indoluit, curruque in terram desilit Hector, Atque manu crispans praefixo hastilia ferro, Hac illac celeri pede cursat flammeus omnes Per cuneos, passimque acres hortatibus iras Suscitat, ac pugnae mentes incendit amore. 590 Continuo firmantque aciem, conversaque in hostem Arma ferunt densi. quos contra Argiva juventus Densa manet, nec terga fugae conterrita vertit. Ac veluti stipulasque leves, culmosque volantes Flabra ferunt, fortes jaciunt cum trita coloni In ventos frumenta, Ceres et flava solutam Secernit frugem paleis; denso area circum Sacra acere, et vacuis ingens albescit aristis: Haud aliter Grajae sublato pulvere turmae Albescunt, crebro quem suscitat ungula pulsu 600 In mediis, caeli undantem sub caerula, postquam Convertere aciem, flexitque auriga jugales. Illi inter sese collata praelia dextra Exercent: densa pugnam caligine Mavors Involvit. Troasque juvans obit agmina; Phoebi Mandata et peragit, Phrygias qui jussit in arma, Ut pugna est Pallas digressa, urgere phalanges. Phoebus at Aeneam sacris ad bella remittit Ex adytis, firmumque viro per membra vigorem Indidit adspirans. socios, mora nulla, revisit, 610 Ac stetit in mediis bellator. gaudia laetam Complerunt cunctis mentem, vivumque, vigentemque Ut videre; nihil scitari at dura sinebat Pugna, laborque, aciem quo exercet Phoebus Apollo, Marsque ferus, diroque furens Discordia bello. Nec minus et Danaos adversa ex parte ciebant Ad pugnam gemini Ajaces, et fortis Ulysses, Exsultansque animis Tydides. agmine facto Illi non Troum, vires, non dira frementum, Clamorem horrificum metuebant: sed, pede presso, 620 Hostem exspectabant. Ceu nubes caerula in altis Montibus, aërio caelum qui vertice tangunt, Tranquilla statuit quam tempestate deūm rex Immotam; Boreas dum turbidus, et silet omnis Ventorum turba, immani qui turbine opacas Discerpunt late nubes, striduntque per auras: Sic Danai Teucros adversa ex parte ruentes Imperturbata conserti mente manebant. It celer hac illac, turmasque hortatur Atrides. Este viri, patrium, socii, nunc promite robur, 630 Nunc animos, pudeatque fugae dare terga. virorum, Quos pudet, incolumis multo pars maxima saevi Evadit casus belli. non gloria, non vis Ulla viro est, cum terga dedit, posuitque pudorem. Dixit, et adversos telum jacit acer in hostes; Aeneae socium quo Deicoonta peremit Pergasiden, ipsis multo quem Troes honore Aequabant Priami natis, interritus ultro Quod primam ante aciem pugnator in arma ruebat. Huic gravis ingentem clypeum ferit hasta; nec umbo 640 Sustinuit. medium transverberat aerea cuspis, Perque moras baltei ventrem pervadit in imum. Membra ruunt collapsa: sonum super arma dedere. Tum geminos premit Aeneas, duo lumina Grajūm Morte Dioclidas Crethonaque, Orsilochumque, Dives opum genitor queis Pherae celsa colebat Moenia ab Alpheo prognatus flumine, late Qui Pylios pulchro campos interluit amne. Orsilochum Alpheus regem, Orsilochusque Dioclem Magnanimum genuit. Chreton hinc natus, et una 650 Orsilochus, clari bello, Martisque periti Omnigeni; primo vernantes flore juventae Qui curvis Phrygium litus petiere carinis, Argivam laeti classem, geminosque secuti Atridas. celsis Trojae sub moenibus atra Mors juvenes rapuit, tristi et superobruit umbra. Ut gemini, aërio mater quos vertice montis Eduxit quondam densa inter lustra, leones. Illi armenta boum praedantes magna, gregesque Lanigeri pingues pecoris, stabula alta peragrant, 660 Et passim horrendas dant caedes; donec et ipsi, Sub manibus domiti juvenum, praesepia ad alta Conciderunt, ferro confossi pectus acuto. Haud aliter dextra Aeneae fratres duo celsis Abietibus similes planxerunt corpore terram. Hos ubi prostratos immani vulnere vidit, Provolat ante aciem Menelaus, et aere corusco Fulgens ingentem quatit hastam. quippe ciebat Ipse virum stimulis Mavors haud mollibus, atrum Aeneae cupiens manibus demittere ad Orcum. 670 Hunc procul Antilochus vidit, Neleïa proles, Ante aciem et primam volat ocyus impiger, ipsi Atridae metuens; tum ne victoria Grajūm, Omnis et in ventos fusus labor iret inanes. Illi hastas inter sese pugnare parati Contulerant, propius Menelaum constitit acer Antilochus. quamvis animis, ac robore praestans, Aeneas retro gressum tulit, ut sibi vidit Uni instare anceps gemino certamen ab hoste. Ergo strata solo fratrum duo corpora turbam 680 Ad Danaūm traxere viri, nigroque cruore Foeda manus inter sociis posuere: relictae Ipsi ambo redeunt rursum in certamina pugnae. Paphlagonum heic gentis ductorem saevus, et ipsi Par Marti, stantem in curru et per densa ruentem Tela, Pylaemenea Atrides mactat Menelaus, Extremum et fixa ad jugulum transverberat hasta. Aurigae Antilochus saxo stridente Mydoni Frangit Atymniadae cubitum, dum cautus ab hoste Vertit equos. longe ad terram candentia pulchro 690 Fraena ebore huic manibus cecidere excussa cruentis. Advolat Antilochus, stricto et cava tempora ferro Trajicit. e curru moribundus volvitur ille In caput, inque humeros, resupino et corpore spissa Dulcem animam exhalans haesit defixus arena; Donec equi impulsum straverunt pulvere in alto. Quos celer arripuitque manu, tortoque flagello Instans in medios Nelides egit Achivos. Conspicit hos longe densa inter milia saevus Hector, et horrendum clamans volat ocyus. una 700 Trojugenum celerant vasto clamore phalanges; Quos praeeunt magno Mavors, Bellonaque gressu. Immanem pugnae gestat Bellona tumultum; Ingentem gradiens dextra Mars concutit hastam; Et nunc pone subit, nunc Hectora turbidus anteit. Hunc ubi conspexit Diomedes tendere contra, Palluit, atque omnes conterritus horruit artus. Ut rudis ingentes campos, latamque virentum Planitiem arvorum permensus forte viator, Venit ubi ad ripam, violento gurgite magnus 710 In mare qua salsum ruit amnis: rauca frementem, Albentemque videns late spumantibus undis, Haeret inops animi subito; metuensque pericli, Unde abiit, retro sua per vestigia fertur: Sic retro gressum tulit heros; atque ita fatur: O socii, qualis venit Hector! quam ferus hastam Quassat! nec mirum; cui semper scilicet adstat Divūm aliquis lateri fidus comes, et procul arcet Praesens fata. viri mortalis nunc quoque Mavors Atque os atque habitum simulans comitatur euntem. 720 Frontem ergo in Teucros conversi, cedite retro Usque tamen; mentem cuiquam nec dira cupido Incitet aeternos contra contendere divos. Sic ait: at Trojana phalanx magis usque propinquat. Tum geminos uno in curru per tela ruentes, Anchialum telo, atque Menesthen dejicit Hector. Quos ubi prostratos vidit Telamonius Ajax, Procurritque furens, magnam et vi conjicit hastam Et ferit Amphium Selagi prolem, alta colebat Moenia qui Paesi; rerum nec copia deerat 730 Omnis, et immensae complebant horrea messes: Parca tamen miserum Trojana ad moenia duxit, Auxilium regi Priamo, gnatisque ferentem. Hunc hasta medium, teritur qua balteus alvo, Aerata longe figit Telamonius heros, Imaque vibranti transverberat ilia telo. Corruit; arma super sonuerunt. advolat Ajax, Armis ille virum cupiens spoliare jacentem. At Trojana phalanx magnis clamoribus instans Spicula torquet acuta, micantia: devia partim 740 In ventos abeunt, partim semptemplice pulsa Dant sonitum clypeo ingentem. presso pede supra Exanimum ille hastam recipit celer: haud tamen arma Detrahere ex humeris potuit: sic undique telis Obruitur, metuitque viros denso agmine soli Instantes, longisque ruentes cominus hastis. Hi magnum, validumque, recenti et caede superbum Avertere: tulit pulsus vestigia retro. Sic labor hos duri saeva inter praelia belli Exercet. magnum interea cretum Hercule magno 750 Tlepolemum tristis dium in Sarpedona Parca Impulit. adversis hi postquam ex agmine telis Processere; nepos Jovis alter, filius alter, Tlepolemus prior haec vesano pectore fatur. Sarpedon Lyciae dux gentis, quid te opus inter Arma virūm trepidare imbellem? nam, Jove qui te Progenitum perhibent a summo, falsa loquuntur. Deterior multo es nempe illis, quos Jove natos Prisca virūm heroas non frustra credidit aetas. Qualem fama refert Alciden, quo mihi nasci 760 Patre datum, fidentem animi, pectusque leoni Intrepido assimilem; senis qui navibus olim Huc vectus, parvaque manu, fundo eruit urbem, Vastavitque vias late, perjurus equorum Laomedon armenta viro quod pacta negarat. At tibi nec praesens animus, sub pectore quidquam Nec verae virtutis inest, pereuntque phalanges Nequidquam e Lycia ductae; nec te reor ullo Pugnantem auxilio Teucris fore; non, tibi triplo, Quam quod inest, majus si ad praelia robur inesset. 770 Nanque mea domitus dextra mittere sub Orcum. Haec ille: at contra Sarpedon talibus infit: Tlepoleme, ille urbem vertit, quam perdidit ipse Laomedon, bene qui meritum vesanus acerbis Increpuit dictis, nec equos dedit, orbe profectus Longinquo in Phrygiam quos propter venerat heros. At tibi nunc vulnusque a me, letumque paratum Esse ajo. hoc domitus telo, magnam mihi laudem Victori, ast animam tristi dabis ocyus Orco. Haec ubi dicta, manu extollens contorsit uterque 780 Fraxineam totis connixus viribus hastam. Hastae una ingenti fugiunt stridore per auras. Sarpedon jugulo telum defigit in ipso, Et mediam rumpit cervicem cuspide ahena. Transfosso nox densa oculos nigra tegit umbra. Tlepolemus laevum petiit femur. aerea cuspis Acta intus duris infixa est ossibus: at rex Caelicolum gnato mortem pater arcuit atram. Haud mora, divinum e mediis Sarpedona telis Sublatum manibus moerenti corde ferebant 790 Affusi circum socii. gravis hasta dolore Immani miserum premit alto in vulnere fixa, Dum trahitur; mentem cui nemo advertit, acutum Ulli cura fuit nec telum evellere pendens A femore, instanti Grajūm subducere turbae Dum properant regem trepidi, atque imponere curru. Parte alia exanimem pubes Argiva ferebat Tlepolemum. Haec fortis non longe vidit Ulysses, Ac socium miserans immani exaestuat ira; Anxius ac secum versat sub corde, secutus 800 Num Jovis altisoni prolem transverberet hasta, Multa neci an Lyciae pubis det corpora. verum Non erat in fatis olli Sarpedona leto Sternere; et ipsa virum consultrix magna Minerva Impulit in Lycias praesenti numine turmas. Coeranon ergo neci dat, Alastoraque, Chromiumque, Alcandrumque, Haliumque, Noëmonaque, Prytaninque, Adderet his alios; at flammeus ingruit Hector, Et, primam ante aciem procurrens aere coruscus, Terruit adspectu Danaos, laetatus amici 810 Quem subito adventu Sarpedon talibus ultro Compellat verbis, atque ore affatur anhelo: Priamide, heic Danais praedam ne linque sodalem, Sed fer opem, vestra raptum hosti linquat in urbe Ut vita; in patriam quando jam fata reverti Dura negant, reducem nec me vel filius infans, Adspiciet, vel, quam liqui, carissima conjux. Talia Sarpedon. contra nil Hector, at acer Praeterit Argivamque ardens depellere pubem, Eripere et multis aerata cuspide vitam. 820 Avectum longe socii Sarpedona, pulchra Sub Jovis aegisoni fago posuere, vetusto Acclinem trunco. telum cui fortis ahenum E femore eduxit Pelagon, fidissimus omnes Inter, qui regem comitati ad bella, sodales. Illum omnis subito liquit calor, atraque circum Nox oculos fusa est laguenti: rursus at auras Hausit suspiciens caelum, tenuemque trahentem Aegre animam flatu Boreas frigente levavit. Argivi Martem interea, saevumque timentes 830 Hectora, nec nigras ad naves versa pavore Terga dabant, hosti nec cominus arma ferebant Obvia: sed, postquam vulgatum est esse cruentum Cum Teucris Martem, cedebant usque retrorsum. Quem primum heic leto, postremum aut stravit Achivūm Armipotens Mavors una, et Priameïus Hector? Magnanimum atque parem superis Teuthranta, et Oresten, Oenomaum, Oenopidenque Helenum, multoque nitentem Late auro pictisque armis te, dives Oresbi; Boeotum in medio qui pinguia rura colebas, 840 Semper Hylan habitans lympha Cephisside septus, Hos ubi conspexit duro in certamine stratos Juno, confestim sic est affata Minervam: Pro dolor! altisoni Jovis inclyta filia; quorsum Nostra ibunt promissa (olim nam diximus ambae Atridae Menelao, altae post moenia Trojae Versa solo ad patrias rediturum classe Mycenas) Hoc dirum sinimus Martem si funera pacto Miscere, ac saevo cessamus fraena furori Injicere? armari tempus, pugnamque subire, 850 Et fortemque animum, validasque expromere vires. Sic ait: at Pallas dictis non abnuit. Ergo Ipsa sua festina manu Saturnia pulchris Ornat equos phaleris multo fulgentibus auro. Ast Hebe formosa rotas curru aptat, utrinque Aeratos octo radios quibus excipit axis Ferreus. auro ardet curvatum orbile superne De solido, hoc flexo duplex amplectitur aere Lamina circum obiens, opus admirabile visu; Modioli argento candent; radiata corusco 860 Argento, mollique auro fulgentia lora Suspendunt sellam; flectit sese anulus orbe Hanc circum gemino; temo hinc argenteus extra Procurrit; cui summo Hebe festina jugumque Auratum nectens, et vincla jugalia tandem. Adjecit. curru tum Juno saeva frementes Jungit equos, cupiens pugnae se inferre tumultu. Parte alia Pallas magni stellata parentis Tecta subit, peplumque solo deponit in aureo, Ipsa sibi mira varians quem fecerat arte. 870 Tum Jovis, obscuro cogit qui nubila caelo, Induitur tunicam, bellum ad lacrimabile sese Diva parans, magnamque humeris ingentibus aptat Aegida; quam circum pendentibus undique villis Horrentem, furvis Terror circumvolat alis Pallidus, et Rixae, Fremitusque, Iraeque, Minaeque. Gorgonis in medio caput a cervice resectum Monstrum horrendum, ingens, quo nullum saevius usquam Portentum ostendit divūm pater, atque hominum rex. Hinc galeam capiti auratam, cristaque comantem 880 Quadrifida imponit, quam centum ex urbibus unam Structa acies densis nequeat perfringere telis. Sic rutilum scandit currum dea: corripit hastam Inde manu quassans ingentem, robore duro Praevalidam, atque gravi nutantem pondere, magni Magna Jovis qua gnata domat, sternitque virorum Agmina, terribiles quoties exarsit in iras. Jamque adeo celeres divūm regina flagello Admonuit bijugos. caeli cui protinus ambae Sponte sua patuere fores. his Jupiter Horas 890 Praefecit, vigiles quae servant limina divūm; Et referant, clauduntque polum densae objice nubis. Hac iter ingressae currus egere volucres, Atque Jovem nactae sunt alto in vertice Olympi, Secretum a divis pacata mente sedentem. Quem prope sistit equos tendens retinacula Juno, Et regem blanda compellat voce, rogatque: Rex divūm, atque pater, tam saeva, et tristia facta Mente vides placida? nec diro irascere Marti, Nil laesus miseros foede qui perdit Achivos, 900 Totque mala et tales absumit clade phalanges? Me gravis interea cura, et dolor angit. Apollo, Atque Venus placidique sedent, pascuntque cruenta Caede oculos, postquam dementem in praelia verbis Exacuere deum, qui nil jus, fasque veretur. Hunc ego percussum si pugna excedere cogam, Irascere, pater? Sic fata est regia Juno; Sic contra caeli rector Saturnius alti: En age, belligeram vesano immitte Minervam, Quae solita est olli duros inferre dolores. 910 Jupiter haec. Juno paret, volucresque flagello Urget equos: medias illi, mora nulla, per auras Corripuere viam celeres, caelumque volabant Astriferum, terramque inter. nam tantus equorum est Alipedum saltus, vectant qui numina, quantus Aëria e specula vastum est prospectus in aequor. Verum ubi Trojugenum venere ad moenia, ripas Et virides, jungunt amnes ubi pulchra fluentes Hinc Simois, hinc arva rigaris foecunda Scamander; Sistit equos Juno, curruque abjungit ab aureo, 920 Et densam abjunctis nebulam circum undique fundit. Ambrosiam at Simois pingui e tellure virentem Submisit: laeto riserunt gramine campi. Illae autem pavidis ambae incessere columbis Assimiles; unaque leves Argiva petebant Agmina laturae auxilium. dehinc tramite recto Ut venere illuc, dium circa Diomedem Stant ubi magnanimi comites, Mavortia pubes, Viribus, atque animo similis praestante leonum, Aprorum aut turmae per tela adversa ruentum. 930 Restitit, atque altum clamavit regia Juno, Stentoris arguti simulans dea candida vocem Indomitam; qui jussa ferens regalia praeco, Quinquaginta viris par magna voce sonabat: Non pudet, Argivi segnes, timidique, nec ulla Re, praeter speciem, miri hostibus? inter Achilles Praelia dum fortis versari dura solebat, Dardanias extra portas procedere Troes Nunquam ausi; pavido tremefacti corde timebant Illius at patriis inclusi moenibus hastam. 940 Nunc īdem ad curvas pugnant procul urbe carinas. Sic ait, ac verbis virtutem incendit amaris. Tydiden magno festinans at cita gressu Pallas adit. curru acclinis tum forte quierat Bellator, vulnus relevans frigentibus auris, Olli quod Lycius fatali Pandarus arcu Intulerat. magno clypei nam pondere pressus Ingentis, loro subter sudore fluebat, Languebatque manum fessus. lorum ergo remorat Attollens, nigrumque cruorem terserat heros. 950 Cum propior curru dea constitit, ac juga dextra Curva tenens, regem his affata est vocibus ultro: Haud similem Tydeus genuit sibi robore prolem, Atque animis; Tydeus, parvo qui corpore, at armis Acer erat; pugnae cupidum vel cum ipsa vetarem Pugnare, ac saevo fraenum laxare furori: Cum solus turba comitum sejunctus ab omni Thebanos inter proceres sese intulit ultro Legatus. tunc ipsa virum, conviva sederet Ut placidus, monui: verum ille interritus, audax, 960 Ut prius, indomitusque animi, pubemque vocabat Cadmeam irritans cuncta in certamina, et omnes, Nixus ope usque mea, leviter vincebat. adesse Nunc, tibi ego non cesso eadem, praesensque tueri Pugnantem, adversos et contra impellere Teucros: Sed tibi vel defessa labant jam membra labore, Corda vel ignavus cepit pavor. haud ego cretum Te reor Oenidae generoso e sanguine Tydei. Haec ait: haec contra retulit Tydeïa proles. Nosco equidem te, nata Jovis; cui vera fatebor 970 Nil celans. ullus nec me pavor, ulla laborum Toedia nec retinent: memini at tua jussa; vetabas Quae me aliis pugnare deis, unamque jubebas Cyprin, si veniens foret obvia, figere ferro. Ergo pedem huc cedens retuli, sociosque retrorsum Cedentes cogi huc jussi: namque arma ferentem Agnovi, et Teucros hortantem ad praelia Martem. Huic dea: Tydide, nemo quo carior unus Est mihi, nec Martem, nec tu quemcunque Deorum De numero metue oblatum. talis tibi diva 980 Auxilio praesens adsum. nunc mitte frementes Primum, age, jam bijugos in Martem, et cominus hasta Transadige insanumque, malumque, levemque, vicissim Nunc has nunc illas gaudentem et linquere partes. Qui mihi pollicitus, Junonique, arma sequentem Argiva exitia Teucris fore, dicta, fidemque Oblitus Teucros inter nunc pugnat, et hastam Argivas contra gaudet quassare phalanges. Sic ait; ac Sthenelum curru detraxit ab alto Ipsa manu. cessit longe conterritus heros: 990 Illa rotas magnum scandit juxta Diomedem, Ira incensa; gravi sub pondere faginus axis Ingemuit; saevamque deam, fortemque ferebat Quippe virum. manibus Pallas longumque flagellum, Loraque corripuit, Martique adversa frementes Impulit alipedes. Mavors tellure jacentem Laetus Ochesiaden Periphanta ingentibus armis Ingentem spolians nudabat. maximus inter Hic fuit Aetolos, multo et fortissimus omnes. Quem Mars caede madens nudabat: Pallas at Orci 1000 Induerat galeam, Mavors ne cernere posset Tendentem contra, vultuque agnoscere divam. Unum ergo agnovit Diomedem; ac protinus illic, Stravit ubi exanimum, linquens Periphanta jacentem Argivum torvo in regem volat efferus ore. Jamque adeo teli ad jactum venere. reducta Mars prior aeratam dextra jacit arduus hastam, Direxitque jugum supra, et fluitantia lora, Ille virum certae properans demittere morti. Excepit dextra venientem Pallas, et alto 1010 A curru longe in ventos avertit inanes. Tum citus ingenti Diomedes irruit hasta, Ipsa sua firmans quam Pallas in ilia fixit. Ima manu, teritur subter qua balteus alvo. Hac heros altum rupta cute vulnus adegit Inde manu telum retrahit. Mars saucius alto Clamorem horrendum rupit de pectore, quantum Dena virūm, cum prima ruunt in praelia quondam Clamorem campis dant milia. terruit omnes Vox Danaos horrenda, et Troas: contremuere 1020 Late belligerae, perculso corde, phalanges. Aestivus ceu cum vento spirante sub auras It vapor obscura densus caligine; dirum Sic densa in nebula se caelo attollere Martem, Cedentem ex oculis, vidit Tydeïus heros. Ille, ubi se primum tecta in stellantis Olympi Intulit, atque Jovem propter consedit, acerbum Nudavit moerens vulnus, corpusque cruore Ostendit largo perfusum, ac talibus infit: Jupiter haec lentus cernis facta effera, divos 1030 Et pateris pugnare animis discordibus, et nil Non perferre mali parva pro gente virorum? Te propter gliscunt haec praelia; tu caput omnis Es noxae. tibi nam genita est demensque, nocensque Filia, quae sceleris nihil impia linquit inausum. Quippe alii tibi dī, colimus qui lucida cunque Tecta poli, taciti paremus jussa verentes; Hanc unam haud unquam facto, dictove coërces; Sed natae indulges placida pater omnia mente. Quae nunc Tydiden vesano corde superbum 1040 Impulit, inque deos jussit pugnare furentem. Ille manum Veneri percussit cominus hasta; Ille idem insiluit me contra turbidus: et nunc Me fuga ni celerem servasset, nempe jacerem Multa gemens inter confusae stragis acervos, Languerem aut penitus duro contusus ab aere. Talia dicentem divūm rex torvus acerbis Increpuit dictis: Ne longa obtunde querela Me, levis, et nulli fide unquam. quotquot Olympum Concelebrant, nemo est mihi nam te invisior uno 1050 Inter caelicolas, cui semper tristia cordi Jurgia sunt, rixaeque, iraeque, cruentaque bella, Ingenium qui matris habes immane, superbum, Indomitum; saevis quam saepe incessere verbis Cogor, siqua animi duram vim denique frangam. Illius hortatus reor, atque exempla secutum, Istaec dura pati. Sedenim te ferre dolores Amplius haud patiar tantos, nam semine cretus Nostro es, teque mihi peperit Saturnia. quisquam Ast alius divūm caelestia tecta colentum 1060 Esset si genitor tam saevo, tamque protervo, Infra Titanas caeca sub nocte jaceres. Sic ait, accitumque jubet, mora nulla, mederi Paeona. qui leni vulnus medicamine fovit, Sanavitque artus, nec morti obnoxia membra Tam facile, tepidi quam lactis candidus humor Concrescit, miscet cui densa coagula pastor. Pulvere dehinc foedo sordentem, atroque cruore Abluit, ac pulchris dea vestibus induit Hebe. Ille patri multo gaudens assedit honore. 1070 Interea magni ad sedes rediere Tonantis Juno Argiva, potens et belli caesia Pallas, Saevum ubi vesana Mavortem ab caede remorunt.

HOMERI ILIADOS LIBER SEXTUS. Ut primum divi pugna excessere, phalanges Et sibi sunt solae Danaum, Troumque relictae; Direxere hastas in mutua vulnera densae Hinc atque hinc acies, rapidum propter Simoënta Congressae, ac liquidi propter vada sacra Scamandri. Primus ibi, Danaūm columen, Telamonius Ajax Perrupitque globum juvenum, sociisque salutem, Attulit. Eussoro genitum nam perculit hasta Magnanimum veniens Achamantem, Thracia nullum Cui misit virtute parem, nec fortibus armis. 10 Huic conum insignis, cristaque comantis equina Percussit galeae, frontem perrupit, et ossa Aerea pervasit cuspis. caput horrida supra Ingruit, atque oculos multa nox obruit umbra Axylon leto stravit Tydeïus heros Teuthraniden, coluit celsam qui dives Arisbam; Dives opum, largusque idem. namque ampla tenebat Tecta viam propter, multos ubi commodus hospes, Excepitque domo, mensaque accepit opima. Nullus at accurens potuit depellere pestem 20 Hospitibus de tot misero. Diomedis ab hasta Ipse simul, simul atque Calesius; ibat eodem Qui famulus curru, ac bijugos auriga regebat Fidus equos; nigras Orci subiere tenebras. Dejicit Euryalus Dresumque, et Opheltion: inde Aesepum petit una et Pedason; edidit ambos Nais Abarbaree quos claro Bucolioni, Laomedontiadas natu qui maximus inter Furtivo est partu sub luminis editus oras. Hunc, dum pastor oves servabat, Nais amavit 30 Et dea mortali prolem est enixa gemellam. Mecisteïades morti demisit utrumque, Praestantes forma juvenes, atque exsuit armis. Trajicit Astyalum bello durus Polypoetes, Pidyten, terra missum Percoside, Ulysses. Fudit humi Teucer figens Aretaona dium; Ablerum Antilochus telo fulgente peremit Nestorides; Elatum late regnans Agamemnon. Pedason hic liquidum altam ad Satnioënta colebat. At Phylacum stravit fugientem Leïtus heros. 40 Eurypyli cecidit stridente Melanthius hasta. Adrestum cepit vivum fortis Menelaus. Hunc consternati bijuges, temone myricae Impacto ad ramum, curru effudere superbo; Atque fugam pavidi ad muros, quo versa ruebant Agmina, corripuere. rotam delapsus ad ipsam Pronus humi jacuit camporum pulvere in atro. Quem super Atrides Menelaus, turbidus hastam Ingentem quatiens dextra, stetit: ille, supinis Genua tenens manibus, supplex haec ore profatur: 50 Hoc, Atrida, caput serva: non parva sequentur Praemia servantem. patriis mihi multa supellex In domibus congesta jacet. genus omne metalli, Aesque, aurumque, et opus ferri omne: hinc plurima dona, Queis redimar, mittet genitor, si norit Achaeas Me vivum ad naves inimica in gente morari. Haec fatur supplex. Atriden flectere sermo Coeperat; et captum, famulo jam jamque parabat Tradere ducendum ad naves: at fervidus ira Accurrit, fratremque Agamemnon torvus acerbis 60 Increpuit dictis: Trojanis parcere, vecors, Non piget? egregie de te, Menelaë, tuaque Nempe domo meruere illi. quos mergier Orco Opto equidem cunctos, nostris et triste subire Exitium manibus; nec letum evadere quenquam Vel puerum, gravida mater quem gestat in alvo: Sed patriis deleri una cum moenibus omnes, Infletos, vitaque, et mortis honore carentes. Talibus increpitat meritum; fratrisque sub alto Corde ciet stimulis tristes haud mollibus iras. 70 Ergo manu flentem nequidquam, et multa precantem Reppulit a genibus. cui figit in ilia ferrum Protinus ima furens Agamemnon; atque, jacentis Imposito pectus pede calcans, extrahit hastam. Nestor at Argivos clamans hortatur in arma: O socii heroes Danai, Mavortia pubes, Exsuvias nequis cupida nunc mente jacentum Pone legat, redeat spoliis ut dives opimis. Caedi alacres instate: virūm dehinc strata licebit Corpora per campos nullo spoliare periclo, 80 Laeta dabit vacuum postquam victoria tempus. His animos dictis in praelia concitat heros. Tunc adeo Troës domiti sub Marte Pelasgo Agminibus versis muros, ac tuta subissent Moenia: verum adstans, Troum longe optimus augur, Priamides Helenus, sic voce affatus amica est Hectoraque, Aeneanque: Aenea, atque Hector, (utrique Nam labor incumbit primus Troumque phalanges, Et Lycios ductare; ambo quod vincitis omnes Consilioque, manuque) istic consistite, versam 90 Et retinete aciem, celeri circum omnia cursu Lustrantes. cohibete viros, turbamque ruentem, Ante fugax portis quam se inserat; et cadat ipsis Uxorum in manibus, risusque fit hostibus ingens. Inde, ubi jam vestra firmatae voce phalanges Constiterint, nos heic, quando est pugnare necesse, Qualescunque gravem contra pugnabimus hostem. Tu citus interea plantis pernicibus urbem, Hector, adi; et nostrae dic matri: Palladis aedem Se ferat ad celsam, summae quae praesidet arci, 100 Atque fores templi pandat, peplumque repostis Eximium ipsa legens de vestibus, et sibi carum Prae cunctis, thalamo quotquot servantur in alto; Collocet in genibus divae, atque ingentia sacra Spondeat, intacta bis sex cervice juvencas: Si Troas miserata, urbi dea magna supremam, Conjugibusque velit, gnatisque avertere pestem: Si dirum Iliacis Tydiden arceat ipsa Moenibus; immani miscet qui tristia dextra Funera, bellator nullo non major Achivūm. 110 Nec tanto terrore unquam nos perculit ipse Aeacides diva, ut perhibent, Nereïde natus. Quippe furit sine more atrox, per bella ruenti Nec potis est valido par quisquam obsistere nisu. Haec Helenus: fratri paret bonus Hector, et alto Confestim curru, cinctus fulgentibus armis, Desilit; ac, longo praefixa hastilia ferro Bina manu magna quassans, interritus omnes Fert se per cuneos celeri pede, vimque suorum Suscitat, atque animis cunctos audacibus implet. 120 Continuo exarsit pugna ingens: agmina Troës Convertere, pedem Grajūm conterrita pubes At retulit caedi parcens. stellantis Olympi Astrifera de sede aliquem venisse putabant Nanque deum auxilio Teucris, videre fugaces Densari ut subito conversa in praelia fronte. Quos Hector clamans verbis hortatur amicis: Magnanimi Troës, sociique ad bella remotis Urbibus exciti, validas nunc promite vires; Nunc animos acres tantisper, dum citus urbem 130 Ipse adeo, atque senes jubeo, matresque, nurusque, Suppliciter divūm pacem, veniamque precari, Ac tristes votis iras avertere Sacris. Sic ait, atque gradu magno se proripit heros. Cui summo densae nutabant vertice cristae, Amplexumque oras clypei, pulsabat eunti Cervicem ac talos taurino e tergore lorum. Tum genus Hippolochi Glaucus, Mavortia Tydei Et proles, magnus Diomedes, inter utramque Procurrere aciem cupidi decernere ferro. 140 Jam prope constiterant, animisque, armisque parati; Cum prior haec forti Diomedes pectore fatur. Nam quis tu, juvenum confidentissime? vidi Quem nunquam belli pulchro in certamine, cunctos Nunc virtute praeis; de tot cui milibus uni Exspectare meam firmum cor sustinet hastam. Sed telis quicunque meis venit obvius, illum Nae miseri haud fausta genuerunt luce parentes. Quod si forte aliquis caelesti sede relicta Venisti huc divūm, ne me, ne coge profecto 150 Mortalem superos violare, ac figere ferro. Quippe Dryanteo (ut perhibent) non longa Lycurgo Vita fuit, sueto cum dīs immane beatis Exercere odium. lymphata mente furentis Nutrices Bacchi nactus qui vertice Nysae In sacro, voce increpuit; stimuloque secutus Caedebat pavidas. thyrsos trepidis simul omnes Projecere solo e manibus; Bacchusque, fugatus Ipse etiam, pontum subiit: Thetis alma sub undis Excepit gremio pavitantem, ac saeva timentem 160 Dicta viri. contra quem numina sancta deorum Exarsere ira: nec Solis lumina sontem Clara frui longum sivit Saturnius; ipsam Nec longo infelix produxit tempore vitam, Invisus cunctis tanto pro crimine divis. Hujus ego exemplo superos incessere nolim. Sin magis es numero ex hominum, qui munera terrae Vescimur; huc accede, mea ut confossus ab hasta Mortalis metam contingas ocyus aevi. Talia Tydides; contra cui talia Glaucus: 170 Magnanimi proles Tydei bello inclyta, nostrum Quid genus exquiris? mortalibus esse caducum Scis genus, ut foliis. autumni haec frigore primo Ventus fundit humi; pubescit germine silva Deinde recens alio, cum ver caput extulit arvis. Sic hominum genus, hoc oritur, lapsum interit illud. Sed tibi si cordi tamen est cognoscere nostram, Clara cluet multis quae vulgo cognita, gentem. Est procul Argivis in finibus inclyta fama Urbs, Ephyra. heic habuit sedem olim Sisyphus, omnes 180 Vafra mortales qui longe mente praeibat. Sisyphus Aeolides, Glaucus quo traditur esse Editus, at Glauco clarus dehinc Bellerophontes. Huic rarum superi formae decus, inque decoris Artubus eximium robur tribuere: sed ingens Exitium insonti struxit, pepulitque paterna Urbe virum Proetus, multo qui maximus inter Argivos opibus florebat; Jupiter altus Subdidit egregium juvenem cui sceptra gerenti. Arsit enim Proeti conjux Antea, pudicum 190 Blandis sollicitans precibus mala Bellerophonten. Nec tamen evaluit constantis vincere mentis Propositum, rectoque animi pervertere sensus. Ergo regem adiit mendax, ac talia fatur: Aut morere, infelix, aut morti Bellerophonten, Ut meruit, demitte, tuos violare nefando Crimine conatum thalamos, inferre pudori Atque meo labem. Fallaci has ore querelas Saeva dedit mulier: subita rex credulus ira Intumuit: sedenim juvenem demittere leto 200 Haud voluit, veritus divos, ac foedera sancta Hospitii; at Lyciae longinquas misit ad oras, Inscriptasque notis letalibus, atque plicatas Ferre dedit tabulas, soceroque ostendere jussit; Indicio ipse suo miseranda ut morte periret. Hic postquam in Lyciam, Xantique ad flumina venit Non sine dīs, juvenem rex multo excepit honore, Hospitis adventu laetus; taurosque novenis Ille novem mactans patrum de more diebus Instituitque dapes, divūmque adolevit honores. 210 Inde ubi dena diem mortalibus extulit almum Exoriens Aurora, notas et signa poposcit Ostendi, Proeto ab genero quaecunque ferebat. Quae postquam agnovit, saevisque inclusa tabellis Perlegit mandata oculis; mora nulla, profectum Indomitam jussit prosternere morte Chimaeram, Monstrum horrendum, informe, atrox, nec semine cretum Mortali. ante leo, postremo corpore serpens Squameus, in medio capra ingens, ore vomebat Caeruleam vasto flammam. crudele peremit 220 Ille tamen monstrum, divūm non vana secutus Auguria. hinc Solymūm genti (nec durior ulla Usquam pugna fuit) regis jussu intulit arma. Fudit Amazonium post haec interritus agmen. Huic aliam struxit rex fraudem. nanque rediret Cum bello victor, Lyciae fortissima pubis Corpora delegit, mediumque obsidere furto Jussit iter. quorum rediit pars nulla; sed omnes Liquit humi exanimos invictus Bellerophontes. Ergo ubi progenitum caelesti semine tandem 230 Comperit, ingenti reducem complexus amore Detinuit, thalamo gnatae dignatus et ultro est, Dimidium et regni genero concessit honorem. Cui simul et Lycii partem praedivitis agri Eximiam dederunt, hortos, pomaria, silvas, Arvorum et gleba felices ubere tractus. Ternam olli prolem regalis nupta creavit, Isandrum, Hippolochum, formosam Laodamiam. Laodamia Jovi magno placuitque, deorum Et similem peperit clarum Sarpedona bello. At mala cum miserum premeret fors Bellerophonten Ipsum etiam tristes cunctorum denique passum Iras caelicolum; campis errabat Aleis Solus, devitans hominum vestigia, luctu Indulgens; tacitis carpens sua pectora curis. Isandrum, claros acer dum bella gerebat. In Solymos, torvus Mars dura morte peremit: Irascens pulchram Latonia Laodamiam Virgo suis stravit nec opina morte sagittis. De tribus Hippolochus restat nunc scilicet unus 250 Qui me progenuit, natus quo glorior esse. Ille huc auxilio me Trojae ad moenia misit, Multaque praecepit mandans, melioribus usque Certare, atque alios virtute anteire, meorum Esse patrum et similem, primae qui praemia laudis Prima Ephyrae, ac Lycias late retulere per urbes. Hoc genus est nostrum, nostrique hic sanguinis ordo. Sic ait: auditis gaudet fortis Diomedes, Et magnam tellure hastam defixit; amicis Tum regem verbis compellans talia fatur: 260 Nae tu, Glauce, hospes vetus es mihi. Bellerophontem Nanque avus eximium quondam meus inclytus Oeneus Excepitque domo, bisdenis atque diebus Secum habuit. quin pulchra inter se dona dedere, Mansurum hospitii monumentum. tincta colore Cingula puniceo donavit Bellerophonti Oeneus, cratera auratum Oeneo Bellerophontes. Hunc ego discedens huc dura in bella, reliqui Aedibus in patriis, pignus, testemque paterni Perpetuum hospitii. quanquam ipsum Tydea patrem 270 Haud memini, qui me parvum, infantemque reliquit, Tempore quo ad Thebas pubes Argiva profecta est, Totque virūm iratis perierunt milia divis. Ergo tuque mihi, si quando veneris Argos In medium; atque tibi, Lyciam si visere cogar, Hospes ego. quare saevam convertere utrunque Hastam alio praestat, nosque inter parcere, in ipsa Vel si acie adversis pugnetur cominus armis. Sunt alii Troes multi, sociique, sub Orcum Quos ego demittam; quotquot fors offeret, ipse 280 Assequar aut pedibus: sunt Graja e gente vicissim, Quos tu dejicias leto, quemcunque licebit . Nunc age, queis tecti, mutemus, si placet, arma. Haec quoque ut hospitio veteri nos jungier omnis Turba sciat, quae nos circumstat densa loquentes. Haec postquam effari, celsis de curribus ultro Desiluere, manusque in mutua foedera jungunt, Dantque fidem, accipiuntque animis concordibus ambo. Heic Glauco mentem exemit Saturnius, arma Aurea ut oblitus pretii mutaret ahenis, 290 Aequa novem accipiens, bubus centum aequa rependens. Hector at ad fagum, Scaeaeque ad limina portae Ut venit, Troum uxores, nataeque frequentes Occurrunt; moestaeque rogant, natique, virique, Et fratres quid agant rerum, carique propinqui. Ille omnes delubra deūm jubet ordine adire Orantes veniam: multis nam fata parari Tristia, et ingentes Teucris instare dolores. Inde ubi jam Priami tecta ad regalia venit, Ampla ubi porticibus stabat domus, atque corusco 300 Quinquaginta inerant thalami de marmore, junctis Mutua parietibus connexi, regia proles Multa ubi Priamidum nuptis sociata cubabat: Bisseni contra thalami de marmore, eodem Structi opere, inque vicem juncti, regalibus intra Aurea quos generis sedes, lectique parati; Heic illi occurrit genitrix, ut forte ferebat Laodicen sese ad caram, quae scilicet omnes Vincebat forma Priami pulcherrima natas; Atque manu arripuit retinens, ac talibus infit. 310 Nam cur, nate, feri linquens certamina belli Venisti? duro num saevi moenia Graji Marte premunt; arcemque petis, supplexque supinas Rite Jovem ad magnum properas attollere palmas? Sed tamen heic paullum consiste, ut dulcia promens Vina feram, libesque Jovi, dīsque omnibus; ipse Dehinc potans firmes vires, ac fessa labore Membra leves. augent robur nam dulcia fessis Vina viris: ut tu nunc fessus, civibus, urbi Atque tuae auxilium dum fers, regnisque paternis. Hector ad haec: Ne vero, inquit, ne dona Lyaei, O mater veneranda, effer, neu membra resolve, Vimque meam; enervis ne dura in praelia cessem. Nec manibus fas illotis libare supremo Vina Jovi, nec fas pollutum caede, cruento Perfusum et tabo, votis placare Tonantem. Tu potius matres in coetum coge, Minervae Et templo fer tura; ostroque, auroque coruscum Ipsa legens peplum, pulchrum, ingens, ac tibi carum Prae cunctis, thalamo quotquot servantur in alto, 330 Genua loca supra divae; atque ingentia sacra Sponde, non talia bis sex cervice juvencas, Si Troas miserata, urbi dea magna supremam, Conjugibusque velit, natisque avertere pestem; Si dirum Iliacis Tydiden arceat ipsa Moenibus, immani miscet qui funera dextra. I, mater, donisque instans, votisque, potentem Flecte deam. Ipse Parin viso; si forte ciere Ad bellum possim; si me audiat. ima dehiscat Illi utinam tellus, Teucris, Priamoque deūm rex, 340 Priamidum et generi, noxamque, et dedecus ingens Quem dedit, obscuro quem si demittier Orco Adspiciam, laeterque animo, longique laboris Me rear, et longae jam nactum oblivia curae. Sic ait: Illa domum rediit, celeresque vocavit Ancillas. jussae festinant ocyus urbem Per totam, et matres cogunt. fragrantis at ipsa Interea thalami subiit penetrale, jacebat Plurima ubi miro vestis variata lepore, Sidonidum labor egregius, quas caerula ponti 350 Trans vada Alexander Trojam Sidone puellas Vexerat, eximio prognatam patre Lacaenam Tempore quo laetus Phrygias advexit ad oras. Has inter vestes, munus memorabile divae, Deligit ingentem peplum, pulchreque colorum Omnigena pictum specie, nec parcius astro Fulgentem; positus qui parte latebat in ima. Hunc promit, celeransque gradum delubra petebat Alta deae. matrum supplex longo ordine turba Pone subit, trepido festinans anxia gressu. 360 Jamque adeo magnae ad sedes, arcemque Minervae Advenere, fores pandit formosa Theano Cisseïs, clari conjux Antenoris, aedi Lecta sacrae a Teucris custos, divaeque sacerdos: Illae alto moestas fundunt a limine voces, Inque deam figuntque madentia lumina fletu, Atque manus tendunt cum luctisono ululatu. Tum peplum e manibus reginae pulchra Theano Accepit, divae accedens et rite locavit In genibus; rupitque has, imo e pectore voces: 370 o custos urbis, veneranda Minerva, dearum Maxima, frange manu telum Diomedis, et ipsum Pronum sterne solo Scaeae prope limina portae. Ad tua templa tibi sacrum ingens rite feremus Ocyus, intacta bis sex cervice juvencas, Si Troas miserata, urbi, dea magna, supremam, Conjugibusque velis, natisque avertere pestem. Talibus orabat. cassis Tritonia votis Abnuit, atque preces irata respuit aure. Interea, Iliades natam placare Tonantis 380 Dum certant, Hector fraternas venit ad aedes. Has Paris eximias olim sibi fecerat, omni E numero primos adhibens, quos dives habebat Troja operum artifices. olli regalia tecta, Et thalamum, et celsis circum atria fulta columnis Exstruxere arce in summa, Priameïa juxta, Hectoris et magni juxta penetralia. in aedes Intulit has celeri se gressu turbidus Hector. Hasta manu in magna cubitos protenta tremebat In denos; praefixa micabat ahenea cuspis, 390 Ambibat fulvo quam subter circulus auro. Heic fratrem est nactus, studio dum tractat inani Arma sedens, clypeum, galeam, thoraca nitentem, Curvatosque arcus. quem juxta Argiva sedebat Nupta inter famulas, operique instabat, in omnes Imperium exercens, prae cunctis docta, puellas. Hunc simul ac vidit, sic Martius increpat Hector. Pro pudor! irasci num te, secedere ab armis Num decuit? Troës pugnant, pereuntque sub altis Moenibus. haec propter te solum incendia belli 400 Exarsere; tamen cessas? qui praelia si quem Detrectare alium, segnem et cessare videres, Haud posses tacitus perferre, ac parcere probris. Verum, agedum, consurge istinc festinus, et omnes Rumpe moras; Grajus ne Mavors proruat urbem, Dardania et tristi jam flagrent moenia flamma. Haec ille: haec contra formosus mitia reddit Verba Paris: Frater, vera istaec dicis; at audi Me tamen, atque aures, mentemque adverte. sedebam Heic procul a pugna in thalamo, non civibus ullam 410 Ipse quidem irascens ob culpam: pectore at aegro Multa dolens ignominiam, vitansque virorum Victus pugna oculos. verbis nunc uxor amicis Impulit ut cingarque armis, et bella capessam. Id satius reor ipse etiam, victoria quando Alternatque vices, nec semper militat īsdem. Quare age, meque mane paullum, dum fortibus armis Induor; ipse praei vel, si placet: impiger ante Progressum celeri pede consequar inter eundum. Haec Paris; at contra nihil Hector. candida blandis 420 Quem mulcens verbis sic est affata Lacaena: Levir, dulce caput miserae, quae meque, meosque, Vosque malis onero infelix, atque improba; luce Illa utinam, mea me qua mater fudit in auras, In rupes raptam nigrae vis dira procellae, Inque vada horrisoni longe maris ante tulisset, Quam foret haec moles per me tot nata malorum. Quae quoniam invicto statuerunt numine divi, Essem utinam saltem meliori nupta marito, Qui rumore malo posset, probrisque moveri 430 Indignantum animis, ac turpia facta notantum. Excors hic sensuque caret, semperque carebit, Et fatuae fructum capiet sibi denique mentis. Verum ades huc propius, paullum et conside: labore Cura gravi exercet nam te magis omnibus unum, Meque et Alexandrum propter; quos Jupiter ambo Fato urget tristi miseros, longumque futuros Carmen et ad feros post secula longa nepotes. Huic galea insignis respondit talibus Hector: Gratus amor tuus est, Helene, sed parce morari 440 Festinum. haud equidem considam. nanque reverti Quam primum ad socios ardet mens, atque levare Auxilio fessos, ac me fortasse, vocantes Absentem. hunc stimulis tute urge haud mollibus; ipse Sponte sua et properet lateri se adjungere nostro Ante comes, porta excedens quam moenia linquam. Nunc abeo visurus enim tectumque, Laremque, Uxoremque meam parva cum prole; reverti Ad quos num reduci tribuent mihi numina, Grajūm An manibus domitum sternent, mens nescia prorsum est. 450 Sic ait, atque suas abiit digressus in aedes. Haud tamen Andromacham tectis invenit in altis. Quae, procul inde una puerum gestante profecta Cum famula, celsa in turri lacrimansque, gemensque Stabat, dira tuens saevi certamina belli. Hanc ubi quaesivit, thalamo nec nactus in aureo est, Ancillas, aderant quae densae limina circum, Sic rogat: O famulae, vera haec mihi dicite. quonam Andromache formosa domo est digressa? propinquam Anne aliquam invisit? magnae ad delubra Minervae 460 An pompam ducit supplex, instatque potentis Muneribus, votisque iras avertere divae? Talia scitanti respondit sedula cellae Custos: Vera jubes quando, Hector, dicere, fabor Vera equidem. nullam Andromache invisitve propinquam, Aut pompam ducit magnae ad delubra Minervae; Ivit ad Iliacam sed turrim, rumor ut urbem Implevit, Troasque premi, Danaūmque secundo Fervere Marte aciem, cursuque ad moenia ferri. In muros tremefacta animi, similisque furenti 470 Illa abiit; puerum tulit una exterrita nutrix. Haec ait. Ergo domo tacitus sese extulit Hector, Atque gradu magno mediam secat impiger urbem, Ille viam celerans ad Scaeae limina portae, Qua gressum intulerat; qua se jam reddere castris Mens erat. hanc adeo propior jam jamque subibat. Ecce autem lacrimans, et cursu concita conjux Andromache, dii clarum genus Eetionis; Thebam, et Hypoplacios magna ditione tenebat Qui Cilicas, Placii nemorosa in valle virentis; 480 Occurrit subito venienti; sola secuta Quam nutrix festina sinu trepidante ferebat Hectoriden parvum, unigenam, pulchrumque nitenti Os astro similem; genitor quem nomine dixit Ipse Scamandrion, ast alii Astyanacta vocabant, Urbem quod suerat solus tutarier Hector. Lumina cui roseo arridens defixit in ore Tum pater. Andromache lacrimis adflabat obortis, Sicque, viri dextram dextra complexa, locuta est: Infelix, tua te perdet fiducia. gnati 490 Nec durum infantis miseret? nec conjugis, aede Quae sola in vidua linquar? cuncti agmine denso In te nanque ruent, certi unum perdere, Achivi. At mihi desertae satius fuat ire sub umbras. Nam miserae quid jam, conjux, te morte perempto Restabit, praeter lacrimas, luctumque, doloremque Assiduum? mihi non pater est, non optima mater. Patrem nanque dedit leto mihi dius Achilles, Vastavitque urbem Cilicum Thebam, inclyta portis Moenia praecelsis. leto dedit Eetiona: 500 Nec tamen et spoliare ausus venerabile corpus; Sed parcens, ut erat, cinctum fulgentibus armis Imposuitque rogo, bustum et super addidit ingens Terra onerans: ulmos circum posuere virentes Nymphae Orestiades, magni Jovis aurea proles. Et fratres, habui quos septem, luce sub Orcum Una omnes abiere. greges, armentaque nactus Pascentes idem vita spoliavit Achilles. Mater Hypoplaciis at quae regnavit in oris, Captiva Iliacas primum est advecta sub arces 510 Divite cum gaza, magno post deinde redempta Est pretio. patria reducem confecit in aede Sed, jaculis, curvoque arcu Latonia gaudens. Tu mihi nunc, Hector, pater es, tu mater, et idem Tu frater, thalami tu vir mihi foedere junctus. Quare, age, da miserae hanc veniam: discedere ab urbe Parce, caput dubiis parce objectare periclis; Ne patre hunc orbum rapto, ne conjuge adempto Me viduam linquas. aciem hinc hortare, jubeque Agrestem ad ficum sistat, qua mollis in urbem est 520 Adscensus, facilique aditus sub moenia clivo. Huc ter enim Grajūm primi venere, viamque Tentavere duces; gemini duo germina Martis Ajaces, Cretum Idomeneus regnator, Atridae Et fortes ambo cum magnanimo Diomede: Sive aliquis, divūm monitu, monstraverit augur; Seu mens, atque animi tulerit magis impetus ipsos. Talibus Andromache orabat, fletusque ciebat. Tum sic orsa refert Hector: Conjux, mihi cordi Omnia sunt istaec: Troas, peplumque trahentes, 530 Troadas at vereor, vitem si praelia duri Martis iners. animus nec me sinit ipse quieti Indulgere; acer qui praelia semper obire, Et primas inter didici pugnare phalanges, Atque armis servare decus patriumque, meumque Hoc equidem haud dubiis possum praedicere signis: Tempus erit, prostrata solo quo sacra jacebit Ilios, et Priamus, Priami et gens inclyta bello. Sed mihi non clades Troum, extremique labores; Ipsius aut Hecubae, aut Priami, fratrumve remordet 540 Tantis corda dolor curis. qui pulvere in atro Multique et fortes Grajo sub Marte jacebunt: Quam crucior, quod te captam, vinclisque gravatam Grajūm aliquis flentem hinc abducet; quodque superbae Argis jussa feres dominae; imperiumque coacta Triste pati, arguto percurres pectine telas, Aut portabis aquam e Messeïde, sive Hyperea. Dura etenim urgebit miseram vis, nilque licebit Detrectare, minas, et verbera saeva timenti. Tunc aliquis, flentem cernens: En, Hectoris haec est 550 Illa uxor, dicet, Troas qui fortibus armis Praestabat longe ante omnes, dum bella gerebant Iliacos circa muros. haec inquiet olim Grajūm aliquis: rursum incipies tu fundere fletus, Cor desiderio talis perfixa mariti, Servitium fessae adveniens qui demere possit. Sed me fusa super tellus precor obruat ante, Audiero quam te clamantem, sedibus actam Et longe a nostris trans vasti caerula ponti. Sic ait; ac manibus dulcem Astyanacta petebat 560 Protentis. trepidus flevit puer, udaque clamans Ora sinum in famulae abduxit, cari ille parentis Territus adspectu, ac metuens radiantiaque arma, Horrendum et summo nutantes vertice cristas. At pater et genitrix riserunt vana timentem. Ergo hirtam capiti galeam citus exsuit Hector, Inque solo posuit fulgentem; dulce recepit Dehinc famulae e manibus pignus; paullumque moratus, Oscula ubi fixit, puerumque agitavit in ulnis, Altum suscipiens caelum sic ore precatur: 570 Jupiter, ac magnum colitis quae numina caelum Omnia, et hic multo facite ut praesignis honore, Qualis ego, in Teucris clarescat. robore praestet, Vique animi; et regno fortis potiatur avito: Atque aliquis, pugna reducem dum cernit, Hic ipsum Virtute, exclamet, vincit, factisque parentem: Et spolia hostili referentem foeda cruore Excipiat gaudens laetanti pectore mater. Sic ait, ac puerum maternas tradit in ulnas. Illa sinu exceptum fragranti fovit, et ore 580 Moesta renidenti quiddam lacrimabile risit. Quam vir, blanda tuens, fortem et miseratus iniquam, Demulsitque manu, dulcique affatus amore est: Pone modum lacrimis, nec saevo indulge dolori Me propter, dulcis conjux. me nanque virorum Haud quisquam praeter fatum demiserit Orco: . Effugere at fatum nulli, reor, obtigit unquam, Ut semel est natus. fortem hoc, hoc vincit inertem. Verum age, jamque domum rediens telamque, columque, Foemineum quae cura genus decet una fatiget, 590 Exerce, ac famulas hortare ad pensa. virorum At quod opus, bellum, duri et certamina Martis, Curabunt Troësque alii, praeque omnibus Hector. Sic ait, atque solo se acclinans, tollit equinis Terribilem cristis galeam. digressa petebat. Illa domum interea, respectans, udaque fletu. Quo simul ac venit, tectis et se intulit altis, Visa gravi cunctis incendit pectora luctu. Hectora lugebant cunctae vivum, atque vigentem; Nec reducem a pugna sperabant posse reverti; 600 Effugere atque manus validas et robur Achivum. Nec longum thalamo Paris est cunctatus in alto; Arma jubar vario clarum at jactantia ab aere Induit, eque domo se protinus extulit, urbem Perque volans mediam celeri pede castra petebat. Ac velut in plenis praesepibus hordea pastus Ille diu sonipes, rupit si vincla, virentum Planitiem et fugiens camporum est nactus apertam, Insultatque solo, celsum et caput arrigit alte Luxurians, luduntque jubae per colla, nitentes 610 Perque armos: volat ante levis Zephyrumque, Notumque Arva secans; et nota petit vel pascua equarum, Vel fluvium, adsuetus vitreas innare per undas: Sic Paris exsultans animis decurrit ab arce Pergamea, totusque armis effulget in aureis, Solis et in morem percellit luce tuentes. Jamque adeo celeri cursu pervenerat illuc, Hector ubi, Andomachen affatus, castra parabat Jam petere, ac sociis reddi. quem talibus ultro Compellat verbis, prior et sic incipit ore. 620 O frater venerande, moror te lentus abire Optantem, atque adsum festino tardior aequo. Haec Paris: haec contra retulit bonus Hector: Inertem Jure queat nemo, frater, te dicere. vires Sunt tibi, sunt animi ingentes ad fortia: verum Sponte tua interdum cessas, nec ferre laborem Vis durum. cruciat mihi saevus pectora moeror Interea, de te cum probra audire necesse est A Teucris; propter te qui tot dura tulerunt, Atque ferunt. alias tamen haec componere praestat 630 Nos inter; si quando alti rex magnus Olympi Laetificum cratera dabit dīs sistere tandem Aedibus in patriis, longa obsidione soluta, Et longe pulsis Trojano ab litore Achivis.

HOMERI ILIADOS LIBER SEPTIMUS Haec fatus, porta gressum citus extulit Hector; Cui Paris it lateri fidus comes. ardet uterque Heros bella iterum, saevamque capessere pugnam. Ac veluti optato ventos a puppe secundos: Dat pater, inflexis pellentes caerula remis Cum longo nautae jam fracti membra labore Defecere: duo sic fratres civibus aegris Optati venere. Paris tum pulcher acuto Fixit Areïtoi genus aere Menestion, alta, Missum Arna, peperit quem candida Philomedusa 10 Clavigero regi praestantem fortibus armis. Hector at ingentem saevus ferit Eïonea, Cervicem et rigido transverberat aere comanti Sub galea, nervis et sternit membra solutis. Glaucus at Hippolochi, Lyciae dux pubis, in acri Dexiaden pugna Iphinoum longa premit hasta, Fixa humero, celeres vitans dum tristia fata Scandit equas. curru cecidit moribundus ab alto Fusus humi, et largo perfundens arma cruore. Hos longe superūm stellata ex aede Minerva 20 Instantes Danaūm caedi prospexit; Olympum Et linquens Phrygiam sese demisit ad urbem. Pergamea longe venientem vidit ab arce, Obvius atque ruit celeri pede Phoebus Apollo, Ille favens Teucris. fagum ocurrere vicissim Dī sibi apud veterem. Prior his Tritonida verbis Affatur magni proles Jovis inclyta, Phoebus. Nam quid, nata Jovis, celsi de vertice Olympi Rursus ades? quae caussa viae? quae tanta cupido Impulit huc? Danaisne feras victoribus ingens 30 Ut decus? Iliacae quando nil funera gentis Saevam dira movent. sedenim soror utere fratris Consilio. satius pugnae jam ponere finem Huic hodie. rursus pugnabunt dum cadat alta Ilios: haec vobis quando stat regna deabus Eruere, ac sacram fundo urbem vertere ab imo. Haec Phoebus; contra respondit caesia Pallas. Consilium laudo, arcitenens, nec mente relicto Huc alia caelo veni: sed praelia sisti Quo nam dira velis, pigeat ne dicere, pacto. 40 Phoebus ad haec: Virtus, animique in corde ciendi Hectoreo; solus solum si forte vocarit Grajūm aliquem ad pugnam: delectum ex omnibus unum Irati si quem Graji in certamina mittant. Sic deus: at fratris Tritonia dicta probavit. Consilium vates Helenus, vocemque deorum Sensitque, ac fratri propior stetit, atque ita fatur. Hector mente Jovi magno par, vis mihi quiddam Monstranti parere tamen; carique fidele Consilium amplecti fratris? Troesque et Achivi 50 Fac sedeant omnes. posce in certamina solus Tu Danaūm quemcunque, alios qui robore praestet, Fortibus atque animis bellator. nam tibi mortem Nondum fata parant, aevi nec meta propinqua est; Quod didici audita vates modo voce deorum. Haec Helenus; laeto quae pectore Martius Hector Audiit, ac subito in medium progressus, utraque Ille manu opponens transversam cominus hastam, Trojugenas, sociosque repressit in arma ruentes. Considunt omnes, ut jussi, irasque, manusque Continuere. suos pariter considere jussit Atrides, pugnaeque, ac saevis parcere telis. Arcitenens etiam deus, ac Tritonia virgo Consedere super fago, Jovis arbore, diris Vulturibus similes ambo, spectantque frequentes Hinc atque hinc populos, crebris distincta virorum Milia nam cuneis late campoque sedebant, Horrebantque hastis fulgentibus aere corusco, Et clypeis, galeisque. Alti placida aequora ponti, Quale solent Zephyro surgente horrescere: densi 70 Crispantur, nigrantque levi sub flamine fluctus: Talis erat species Troumque, et pubis Achaeae, Horrentumque armis, pacato et corde sedentum. Quos inter magnum clamans sic incipit Hector: Audite, o Troes, Danaique haec auribus aequis Quae me animus fidens impellit verba profari. Foedera jam nobis Saturnius irrita fecit, Atque graves parat irascens utrisque labores; Vestris dum manibus ruat Ilios alta; ruatis Vel contra ad curvas nostro vos Marte carinas. 80 Nunc, quando, Argivis delecti ex urbibus, inter Vos multi heroës, jactant qui robore sese Eximios; cui vis, animusque in pectore praesens, Procedat, solus me contra, et conferat arma: Hanc pugnae dico legem, cui testis adesto Jupiter. Argolicus ferro bellator acuto Si me forte dabit leto, rapta arma, jacentis Exsuvias, ferat ad naves; exsangue cadaver At patriae reddat, vitali ut lumine cassum Supremo imponant Troësque, et Troades igni. 90 Sin cadet ille, dabit mihi laudem et magnus Apollo, Arma viri ad delubra feram Phoebeïa, et arcem Iliacam, atque deo suspendens rite dicabo: At corpus patiar spoliatum in castra referri, Funus ut exstincto ducant solemne, sepulchrum Hellespontiaco statuant ac litore Graji. Quod sera cernens aliquis de prole nepotum Navita, fluctivaga dum sulcat caerula puppi, Hocce viri, dicat , prisci est memorabile bustum, Quem bello eximium leto dedit inclytus Hector. 100 Sic dicet: mihi fama ullo non desinet aevo. Talia Priamides. cuncti obstupuere silentes. Detrectare, pudor; contra metus impedit acer, Accipere. alterno mens anxia fluctuat aestu. Tum surgit minor Atrides, et percitus ira Dat gemitum, funditque has alto e pectore voces, Ille probris onerans Grajos: O segnis. inertes Turba minas jactans, o Achaides (haud ego Achaeos Nam dicam posthac, vere nec dicere possim) Ergo viro huic nullus Grajūm nunc obvius ibit? 110 Ut vestrum nemo in terram non versus et undam Dispereat, quicunque istic sine mente sedetis Indecores, fatui, stolidique. En Hectora contra Armis cingar ego. belli fortuna deorum In manibus; quem vinci hosti, vel vincere malint. Haec ait iratus, fulgentiaque induit arma. Tunc tibi meta foret vitae Menelaë, reperta Hectoreis domito manibus; (nam viribus heros Te validis longe praestabat) protinus omnes At Danaūm proceres in funera certa ruentem 120 Continuere, metuque exterritus ipse Agamemnon Arripuitque manu retrahens; ac talia fatur: Insanis, Menelaë Jovis genus. haud decet istaec Tanta animi talem dementia. fer, licet angat Cura animum: nec te caecus dolor efferat, armis Deterior stulta meliorem ut mente lacessas Hectora Priamiden; quem nemo haud horret Achivūm; Cujus et occursum saepe ipse timebat Achilles, Invidus bello, multo et te fortior heros. Nunc adeo secede istinc, tacitusque sedeto 130 Cum sociis. alius melior non deerit Achivis Bellator, solum quem soli opponere possint Priamidae: intrepidus qui sit licet, atque cruenti Martis inexpletum cupiens, tamen, ut reor, atram Si mortem effugiet, gaudebit flectere fessum Posse genu incolumis duro e certamine pugnae. Talibus increpuit; fraternaque pectora flexit Vera monens. dicto paret Menelaus, et arma Pulchra viro ex humeris fidi abstraxere sodales. Nestor at, in mediis exsurgens, talibus infit: 140 Pro dī! quantus adest tibi ludus, Achaica tellus! Quantus erit, Peleu, tibi jam dolor, optime quondam Bello, consiliis nunc et sermone diserto! Qui me multa, domo exceptum, de gente rogabas Grajugenum, exquirens omnes natosque, patresque, Laetus et audibas narrantem ex ordine cuncta; Audieris nunc si, Grajis quo straverit unus Hector corda metu; tollens ad sidera palmas Cum gemitu, orabis nigro demittier Orco. Atque utinam, o divūm rex, et Phoebe, atque Minerva, 150 Essem ego nunc prima validusque, levisque juventa: Qualis eram, Pylii cives, atque Arcades, olim Belligeri ad rapidum Celadonta horrentibus hastis Cum Pheae ad muros pugnabant: amne liquenti Qua fluit, et puras devolvit Iardanus undas. Hos inter primam ante aciem se mole ferebat Dius Ereuthalion ingenti; indutus et arma Regis Areïthoi, multo radiabat in auro. Regis Areïthoi, quem claro nomine vulgo Omnes Clavigerum vocitabant. viribus audax 160 Non etenim curvoque arcu pugnabat, et hasta; Ferratae ast acies rumpebat pondere clavae. Hunc stravit, melior non vi sed fraude, Lycurgus, Aggrediens inter rupes, atque arcta viarum; Ferrea ubi exitium deprenso avertere clava Haud potuit. subiens medium namque ante Lycurgus Perfoditque hasta, terraeque afflixit, et armis Exsuit, ipse viro quae Mars donaverat olim. His ruere est solitus per bella Lycurgus in armis, Aetas dum melior vires dabat: inde ubi longo 170 Defecit senio fractus, quae gesserat ipse Arma, dedit forti famulo gestare. superbus Haec ille induerat, Pylia et de gente jubebat Qui vir cunque omnes praestaret robore, secum Uno unum pugnare: metu sed corda micabant Omnibus; audebat nemo ferre obvia contra Arma viro. Audaci fretus tunc ipse juventa, Vix pubente aevo, minor omnibus, acer in arma Prosilui, pugnamque invasi; magnaque laudem Annuit eximiam Pallas. nam vulnere stratus, 180 Immani vir mole, immani et robore, nigram Planxit humum, et multa jacuit porrectus arena. Illa utinam mihi nunc aetas, visque illa maneret! Qui vellet pugnare, virūm non quaereret Hector. At vestrum in Grajis primi qui Marte feruntur, Heu pudor! oblatae vitant discrimina pugnae, Talia dicta dabat senior, stimulisque ciebat Corda virūm increpitans haud mollibus. ocyus ergo Surrexere novem numero. prior omnibus ipse Atrides major, dehinc magnanimus Diomedes, 190 Dehinc gemini Ajaces, dehinc Idomeneus Cretum rex, Una et Meriones Marti par ille cruento; Eurypylus post hos, Euaemonis inclyta proles; Inde Thoas Andraemonides, ac dius Ulysses. Horum quisque sibi certatim praelia poscit. Quos iterum Nestor compellans, talia fatur: Nunc agite, arbitrium forti permittite. cui fors Faverit, is pugna cunctosque juvabit Achivos, Et se prae cunctis, pulchro e certamine abire Si dederit salvo magni regnator Olympi. 200 Sic ait: ast illi fortes de more notarunt, Quisque suam, agnosci ut possent. Agamemnonis inde Injecere omnes galeae. Grajūm anxia circum Turba manus caelo tollebat non sine votis; Atque aliquis sic, celsa tuens convexa, precatur. Da, pater, Ajaci faveat fors, aut Diomedi, Aut regi, ditis qui gestat sceptra Mycenes. Haec ille: at fortes agitabat Nestor, utraque Rite manu quassans galeam. fors ocyus exit Optato magni Ajacis. quam praeco per omnem, 210 Exorsus dextra, coetum circumtulit; ibat Uni et cuique ducum ostendens: haud annuit ullus Ostensae, donec perventum est denique ad ipsum, Illam qui galeae injecit Telamonius Ajax. Is dextra oblatam porrecta excepit, ovansque Agnovit; tum deinde pedes abjecit ad ipsos; Atque ait: o socii, mea fors haec. pectore toto. Laetor, et eximiam spero, victo Hectore, laudem Laturum actutum. vos, dum fulgentibus armis Cingor ego, auxilium summo ab Jove poscite votis 220 Clam tacitis, audire queat ne Troica fusas Turba preces; vel voce palam, si tollere vocem Forte placet, metuo nec quenquam. robore nemo, Armorumve usu melior me pellat. egentem Non ita me, spero, virtutis, non ita belli Progenuitque aluitque rudem Salaminia tellus. Haec ait ille: Jovem certatim in vota vocabant Grajugenae; atque aliquis superas haec fudit ad auras: Jupiter, Idaeo late de vertice rerum Cuncta tuensque, regensque, Ajax da victor opimam 230 Ut referat laudem; sin Hectora diligis aeque, Da vires, aequam da partem laudis utrique. Haec illi ad caelum jactabant. aere corusco Interea sese armabat Telamonius heros. Omnia qui magnis postquam artubus induit arma, Processit, qualis gradiens Mars bella virorum Saeva petit, quorum vesanae Jupiter altus Rixae dementi succendit corda furore. Talis sese infert campo Ajax, murus Achivūm, Terribili ridens vultu; gressuque superbo 240 Arduus ingreditur, dextraque immane coruscat Telum audax. omnes quo viso gaudia Graji Laeta sinu cepere: alto concussa pavore Trojugenis at membra tremunt. expalluit ipse Hector, corda micans tremefacto in pectore: pugnam Defugere at cupidum prohibet pudor, inque suorum Abdere sese agmen; primus qui scilicet hosti Obtulerat sese, cuivis certare paratus. Jamque adeo teli ad jactum pervenerat Ajax: Scutum ingens, vastae ceu propugnacula turris 250 Ampla, ferens, tauri sutum septemplice tergo, Atque aere instratum solido; quod fecerat olli Cultor Hylae solers Tychius, multa inclytus arte. Hic septena boum compegit pinguia terga, Textum ingens lamna super et contexit ahena. Quo tum heros clypeo protectus pectora magnum Magnus Priamiden contra stetit, atque ita fatur. Nunc solus soli congressus noscere tandem Incipies, proceres quanto sint robore Achivi, Dempto etiam Aeacida; torvo qui corda leoni 260 Par adversa virūm rumpebat pectora ferro. Is nunc ad naves jacet altas, bellaque vitat Atridae iratus: tecum certare parati Heic sumus at multi numero. sed consere dextram. Hector deinde jubam concusso vertice quassans: O dīs orte Ajax Telamonie, ductor Achivūm, Ne, mollem ut puerumve, rudemve ad bella puellam, Me magnis terre verbis, vultuque minaci. Novi et ego pugnasque virūm, caedesque cruentas, Et clypeum motare levem dextra, atque sinistra, 270 Impiger, ac longum belli durare laborem; Et pugna novi Martem oblectare pedestri; Novi et equis, rapidoque hostes invadere curru. Nunc tamen haud arte aggrediar confisus, et astu, Te talem, tantumque; palam sed figere acutum Conabor jaculans adverso in pectore telum. Haec fatus, magna longam vi conjicit hastam. Quae solidam ad clypei molem septemplicis, oras Et superinducti stridens pervenit ad aeris; Fulgentem et lamnam, taurinaque terga sub aere 280 Sena subit, septeno haesit tergo aenea cuspis. Dehinc hastam jacit ingentem Telamone creatus, Hectoreique orbem clypei ferit: hasta micantem Per clypeum, atque moras loricae transit, et ima Adversam rumpit tunicam juxta ilia: at Hector Inflexo nigram vitavit corpore mortem. Continuo evelluntque hastas, et cominus ambo Congressi pugnam invadunt: in monte leones Impasti ceu cum pugnant, aprive frementes Inter se incursant membrorum robore freti. 290 Priamides scutum in medium dextra impulit hastam, Aera nec, inflexa retrorsum cuspide, rupit. Ast Ajax contra vi concitus adsilit, orbem Et clypei summum transverberat abjete longa, Concussitque artus, repulitque immane frementem, Cervici et strictim vulnus tulit: ater at alte Emicuit, corpusque cruor perfudit, et arma. Nec tamen excessit pugna conterritus heros; Saucius at retulitque pedem, terraque molarem Ingentem, scabrum, nigrum alte sustulit, inque 300 Umbonem Ajacis medium dextra impulit. ictu Fulmineo horrendum sonuerunt aerea texta. Inde Ajax longe majori pondere saxum Corripuitque, manuque rotans intorsit adactum Viribus immensis; scutumque infregit, et infra Dissolvitque genu, scutoque haerente, supinum Stravit humi. stratum confestim at magnus Apollo Erigit ipse manu attollens. Invadere pugnam Cominus ergo aliam stricto mucrone parabant: Ni, Jovis atque hominum celeres ad jussa ministri, 310 Venissent subito praecones, alter Achaeus, Tros alter, cordati ambo, rerumque periti Idaeusque, et Talthybius, qui sceptra gerentes Intulerunt sese in medios; consultaque condens Multa animo sapiens Idaeus talibus infit: Jam cohibete iras, saevae jam parcite pugnae. Aeque ambos amat aetherei rex altus Olympi: Ambo estis bello egregii, quod novimus omnes: Noxque instat propior: sacrae par cedere nocti est. Huic Ajax: Idaee , istud fac postulet Hector. 320 Ille prior Grajūm primoribus obtulit audax, Magna voce vocans, pugnam; secedat ab armis Ille prior; sequar exemplum facilisque volensque. Haec ait. ast Hector: Quando, inquit, di tibi molem Corporis eximiam tribuere, ac robur, et ingens Consilium, virtute omnes et vincis Achivos; Pugna, hodie jussi procul hinc cedamus, omissa. At congressi iterum certabimus usque, dabit fors Dum mortem alterutri, speratae aut praemia laudis. Sacra ruit jam nox: nocti parere necesse. 330 Tu Grajosque hilara cunctos, carosque sodales Praecipue, naves rediens hinc sospes ad altas: Urbem at ego ingressus patriam moerore, metuque Exsolvam longo Troasque, ac Troadas, ultro Laeta ferent pro me coetu qui sacra frequenti. Ampla, age, nunc inter nos demus dona vicissim; Ut Troum, Danaūmque aliquis miratus: acerbis Hi, dicat, pugnamque animis gessere, dirempta Et pugna, posuere odium sibi mutua juncti. Sic ait; argentoque ensem fulgente decorum 340 Vaginamque, aptisque dedit retinacula loris. Ajax purpureo contra dat murice balteum. Post, ubi digressi, Grajūm Telamonius Ajax Ad populum; Troum ad turbam Priameïus Hector; Se tulit. hi reducem laeti clamore secundo Excepere; virumque affusi ad moenia ducunt, Ajacis magni e manibus jam, vique receptum Sospitem ab indomita; quem fata extrema putarant Prostratum durae non posse evadere mortis. Nec minus Ajacem Graji comitantur euntem, 350 Et magni ducunt celsa ad tentoria Atridae Victorem, laetumque animi, vultuque fatentem Gaudia. Quo postquam densi venere, deorum Quinquennem regi taurum Pelopeïus heros Mactat sacra ferens. tergus cui Martia pubes Deripit; ingentemque secant in frusta. paratis Quae rite in verubus figunt, torrentque, trahuntque, Lancibus et sacris imponunt. inde frequentes Ordine considunt, dapibusque epulantur opimis. Ajaci Atrides tergum bovis obtulit ultro 360 Ipse manu, eximioque virum dignatus honore est. Postquam exempta fames, epulaeque, et vina quierunt, Incipit haec Nestor sapienti corde, datisque Dudum consiliis clarus, quae nempe fuisse Optima successus Grajis ostenderat ipse: Atride, atque alii proceres, non parvus Achivūm Stratus morte jacet numerus; quorum, vada propter Xanti, purpureo perfudit sanguine terram Mars ferus: atrum animae tristes abiere sub Orcum. Cras tu igitur, cum prima diem mortalibus almum 370 Lux referet, bello cupidos certare coërce, Grajugenas. plaustris congesta cadavera bubus Interea, mulisque vehentes, litore in ipso Uremus, curvis non longe a navibus; ossa Ut servata domum possint, dulcesque referri Ad gnatos, patrias cum divi solvere ad oras Annuerint. multo cunctis commune sepulchrum Praeterea extolli placet aggere, torrida propter Busta, super campo: turres placet inde locari Aërias juxta, ratibusque, virisque paratum 380 Tutamen dubios ad casus; aptaque in ipsis Limina portarum, possint qua erumpere currus, Et fossam, egesta circum tellure, per orbem Exterius magnam duci, currusque, virosque Arceat ut quondam, veniant si Marte superbi Trojugenae, clademque parent inferre carinis. Haec senior. proceres cuncti una dicta probarunt. Parte alia Teucri, coetu super arce coacto Iliaca, summis regni de rebus habebant Consilium ante fores Priami, trepidique tumultu 390 Ingenti circum regalia tecta fremebant. Quos inter sapiens Antenor talia fatur: Troës, Dardanii, sociique, haec, dicere quae nunc Est animus, faciles audite o mentibus aequis: Actutum Atridis Helenam, et quaecunque Mycenis Extulit huc veniens, reddi placet omnia. rupto Foedere, bella, viri, gerimus, dira, impia. rerum Utile nil fiet, dis contra obstantibus, unum Hoc nisi fit, quod fas omne, ac jura omnia poscunt. Haec coetu in medio Antenor; tacitusque resedit. 400 Tum surgit contra Paris, atque ita turbidus infit: Ista mihi, Antenor, quod nosti haud grata, profaris; Cum tibi non desit melior sententia, mente Quam premis in tacita. quod si, quae voce locutus, Mente probas, sanam abstulerunt tibi numina mentem. Nunc et ego, quae certa animo sententia sedit, Expediam paucis. Uxorem (ambage remota Edico) nunquam reddam: rerum omnia, ab Argis Quae tulimus, reddamque volens, atque insuper addam Largus opes alias de re patriaque, meaque. 410 Haec postquam est fatus, consedit. Protinus alta Dardanides Priamus divis par mente profatur, Has placido senior fundens de pectore voces. Troes, Dardanii, sociique, audite loquentem Me taciti, dum, quae menti est sententia, promo. Nunc coenam sibi quisque paret per castra, labantes Et victu revocet vires: tum deinde sub armis Excubet ante urbem, servans quae nocte tuenda. Cras primo ad curvas Idaeus mane carinas Hinc eat; Atridaeque, Paris quae sentit, utrique 420 Nuntiet; ac sapiens idem sermone diserto Hortetur, bello abstineant, pugnaeque tumultu Horrisono, campis donec prostrata virorum Corpora multa queant tollique, ignique cremari. Inde iterum duri gliscent certamina Martis, Dum fors ipsa acies commissas distrahat, et dum Armorum, bellique ferat victoria finem. Haec senior; dictis cuncti assensere, dapesque, Ut jussi, curant passim per castra, coacti In turmas. Mane Idaeus tentoria Grajūm 430 Celsa petit; nactusque viros Agamemnonis altam Ad puppim, stetit in mediis, ac talia fatur: Atridae, Grajūm et proceres, audire loquentem Ne pigeat, quae me Priamus, Trojanaque fari Gens jubet; ipse Paris, caput exitiale malorum, Quae vobis mandata suo vult nomine ferri. Quidquid opum Trojam Grajis advexit ab oris, (Atque utinam in mediis esset prius obrutus undis) Reddet; multa addet de re patriaque, suaque Praeterea. uxorem Menelao at reddere forti 440 Velle negat. Troës frustra hortanturque, rogantque. Illi etiam hoc dici mandarunt: strata virorum Corpora num placeat tollique, ignique cremari Inde iterum saevo decernere Marte licebit, Dum fors ipsa acies commissas distrahat, et dum Armorum, bellique ferat victoria finem. Sic ait. illi autem taciti conversa tenebant Ora inter sese. mens cura fluctuat intus Ancipiti. Haec tandem est Diomedes voce locutus. Nemo Helenam, quaecunque Paris vel munera spondet, 450 Accipiat. nam quis tam stultus non videt urbi Dardaniae extremam jam fato instare ruinam? Talia Tydides: cuncti assensere loquenti, Veram et concordi vocem clamore probarunt. Tum sic Idaeum alloquitur Pelopeïus heros: Idaee, heic quid opus verbis? tu scilicet ipse Audis quid placeat Grajis; sententia discors Nec mea communi pugnat. Sed corpora vita Functa uri haud equidem invideo: decet igne cremari, Nancisci et rapidas funesta cadavera flammas. 460 Fide: Jovem testor, qui foedera fulmine sancit. Sic ait; atque manu ad superos sceptrum extulit omnes. Nec mora, Trojanas Idaeus fertur ad arces. Qui simul ac venit, Troesque, ac Dardana pubes Densi ubi concilio in magno de more sedebant, Illius optantes reditum; responsaque Graji Rettulit in medio stans regis; turba soluto Se coetu accingit, pars tollere corpora plaustris, Pars rapta nemus antiquum populare bipenni. Nec minus et Danai, digressi puppibus altis, 470 Festinant socios alii asportare jacentes, Densam alii ferro certatim evertere silvam. Jamque adeo, Oceani linquens vada lene fluentis, Sol caelo intulerat sese, camposque profusis Figebat late radiis, et florea rura. At Grajūm inter se passim, Troumque catervae Occursant, campis et mixtae impune vagantur. Nec facile agnoscunt confusa in caede suorum Ora prius, quam tabo atros, et pulvere multo Membra super tectos, haustis de flumine lymphis, 480 Abluerunt. Tum quisque suos flens aggerat altis Impositos plaustris. luctu indulgere vetabat Trojugenas Priamus: taciti dant corpora flammis Mixta catervatim. quae cum vento incitus; ignis Cuncta hausit, lento rediere ad moenia gressu. Parte alia tristes usserunt corpora Graji, Perfunctique opere, ad naves et castra redibant, Postquam fera rubens accendit lumina vesper. Nondum etiam Oceanum supra formosa rubebat Surgens caeruleis Aurora e fluctibus: aurae 490 Sublustri incipiunt cum primum albescere nocte. Tum strato delecta manus consurgit Achivūm, Atque pyram circa ingentem struxere sepulcrum Ingens, effosso coacervatum aggere, cunctis Quod commune foret; murum et duxere; locarunt Aërias juxta et turres, ratibusque virisque Tutamen dubios ad casus, aptaque in ipsis Limina portarum, possent qua erumpere currus; Et fossam egesta circum tellure per orbem, Et densos duro fixerunt robore vallos. 500 Haec animis opera urgebat certantibus instans Confertim jusso pubes Argiva labori. Dī, Jovis in magni domibus de more sedentes, Adspectuque haerent defixi, et surgere tantas Mirantur subito moles, quos inter ab imo Qui terram quassat, Neptunus talia fatur: Jupiter, et quis erit posthac mortalis in orbe Toto usquam, exquirat qui mentem et fata deorum Ante, manum admorit quam coepto cuilibet? en ut Argivi murum ingentem struxere, carinas 510 Qui tegat, immani fossa et cinxere, nec ulli Sacra prius fecere tamen solemnia divūm. Scilicet hic murus fama ut praestante feratur Per gentes late varias, quascunque videt Sol; Amplius at nusquam memorentur moenia Trojae Alta, meo quondam, Phoebique exstructa labore. Talia Neptunus; fratrem sed vana querentem Jupiter increpuit: Tene istaec, magne tridenti Horrendo terram quatiens Neptune, timere; Quae multo inferior manibusque, animisque deorum 520 Vix aliquis metuat? stabit tibi gloria late Inconcussa omnes claro sub Sole per oras. Quin age, cum patrias Danaūm gens ibit ad urbes Pandens vela Noto, murum tu disjice, et altos Merge, undis haustum, sub fluctus, litus arena Totum sterne super, nusquam ut pars ulla supersit, Disjecti restent nusquam ut vestigia muri. Haec superi: occiduas Titan se mersit in undas, Septaque murorum jam structa in litore stabant. Tum Danai curantque dapes, mactantque juvencos, 530 Quisque sua ingressus tentoria. litora complent Advectae Lemno portantes vina carinae, Miserat Euneus quas cretus Iasone, regi Aemonio peperit quem Lemnias Hypsipylea. Mille cados misit, munus memorabile, Atridis. Quod superest, Grajūm proceres, vulgusque parabat, Quisque sibi, ferro splendente, aut pellibus, aere Aut fulvo, aut bobus, vel captis Marte virorum Corporibus: multoque hilarant convivia Baccho, Atque epulis feram in noctem vescuntur opimis. 540 Nec minus et Troes, sociique epulantur in urbe Queis diram tota rex cladem nocte parabat Jupiter, usque tonans horrendum. pulsa micabant Corda metu, pallorque viris infecerat ora. Vina solo e cyathis fundebant; atque liquorem Lenaeum est ausus nemo gustare prius, quam Magnanimo invergens libasset rite Tonanti. Inde ineunt thalamos, ac sternunt membra sopori.

HOMERI ILIADOS LIBER OCTAVUS. Pulchra, mari crocea surgens in veste, per omnes Fundebat sese terras Aurora: deorum Summo concilium caelo regnator habebat. Cuncta silent: solio ex alto sic Jupiter orsus. Huc aures cuncti, mentesque advertite vestras, Dīque, deaeque, loquar dum, quae fert corde voluntas. Dicta probate omnes; neve hinc praecidere quisquam Speret posse aliquid, seu mas, seu foemina. Si quis, Auxilio veniens dura inter praelia, Troas Juverit, aut Danaos, foede remeabit Olympum 10 Saucius: arreptumve obscura in Tartara longe Demittam ipse manu jaciens; immane barathrum Alte ubi sub terram vasto descendit hiatu, Orcum infra, quantum jacet infra sidera tellus: Aere solum, aeterno ferri stant robore portae. Quam cunctis melior sim dīs, tum denique discet. Quin agite, atque meas jam nunc cognoscite vires. Ingentem heic auro e solido religate catenam; Deinde manus cuncti validas adhibete, trahentes Ad terram: non ulla fuat vis tanta, laborque, 20 Caelesti qui sede Jovem deducere possit: Ast ego vos, terramque, et magni caerula ponti Stagna traham, dextra attollens, et vertice Olympi Suspendam: vacuo pendebunt aëre cuncta. Tantum supra homines mea vis, et numina supra est. Jupiter haec: taciti mussant dī, duraque secum Patris dicta omnes tremefacto in corde volutant. Fulgentes tum pulchra oculos Tritonia Pallas: o pater, o divūm regnator summe, docere Desine. quam praestes invicto robore scimus 30 Caelicolae jamdudum omnes, ultroque fatemur. Sed gentis miseret Danaūm: quae clara secundo Marte olim, satis nunc contra urgetur iniquis. At (quando sic, magne, jubes) absistere pugna Certum est: consilio tantum prodesse fideli Sit fas; irato ne te gens omnis ad unum Occidat, extremamque trahat prolapsa ruinam. Olli subridens placido rex pectore: Fide, Fide meus, dixit, sanguis Tritonia; mitis Nam tibi ero, haud miti quanquam haec sum mente locutus. 40 Tantum effatus, equos duci jubet; atque volucri Aeripedes jungit curru, flavaque comantes Colla juba: ipse humeris auro thoraca rigentem Induit, et, curru exceptus fulgente, flagello Admonuit bijugos. rapido per inania cursu Terram illi caelumque inter fugere volantes, Idaeum ad montem donec, nemorosaque ventum est Gargara; ubi liquidi fontes, ubi densa ferarum Lustra horrent, lucusque deo sacer, araque luco In medio jam thure pio, jam floribus halat. 50 Heic pater omnipotens multo sudore madentes Solvit equos, totumque atra caligine montem Involvens, nimbo ipse caput circumdatus aureo, Restitit, aërioque ingens in vertice sedit; Dardaniam unde urbem, classem unde inspectat Achivam. Jam trepidi, sua quisque intra tentoria, Graji Instaurant victu vires, pugnaeque parant se. Nec minus interea diversa in parte juventus Dardana collucens Phrygiis fulgebat in armis; Inferior numero: tamen et committere pugnam, 60 Et certae fidens animi se opponere morti. Urget enim res dura, omnes invadere dulci Pro lare, pro gnatis, cara pro conjuge casus. Panduntur portae; varioque in bella ruentum Aura sonat fremitu: promunt se moenibus altis Certatim turmaeque equitum, peditumque phalanges. Jamque adeo oppositis Martem invasere maniplis; Congressaeque amborum acies densantur et hastae, Ensesque, clypeique una, et thoraces aheni Concurrunt flictu ingenti: fragor aethera complet. 70 Caedentum laetae voces miscentur in unum Cum gemitu miserorum, extrema in morte dolentum: Tela madent, largo tepefacta est sanguine tellus. Sic geminae adversis, dubio in certamine Martis, Ordinibus tendunt acies: hinc ferreus imber Ingruit, atque illinc: sternuntur fortia leto Corpora. longum anceps haesit victoria, ab ipsa Aurora, medium donec Sol contigit axem. Tum pater auratas, aequato examine, lances Sustulit ipse manu magna; diversaque fata 80 Hinc Grajūm, hinc Troum imposuit. Grajūm ocyus almam Ad terram fluxere, leves abiere sub auras Fata Phrygum. post haec frondosa clarus ab Ida Horrendum intonuit; Danaūmque sub ipsa coruscum Agmina contorsit fulmen. videre cadentis Fulgorem attoniti, turbatique omine: mentes Dejectae, versique atra formidine vultus. Heic non Idomeneus, non Grajūm ductor Atrides, Non gemini Martis comites, duo fulmina belli, Ajaces mansere loco; sed tuta capessunt 90 Castra fuga. Danaūm tutela, Gerenius omni E numero Nestor saeva inter praelia solus Restitit, ille quidem cupiens dare terga; tenetur Sed tardo invitus curru. nam forte sagitta, Dius Alexander valido quam misit ab arcu, Haesit equo fronte in summa, qua proxima leto Est via, subjectoque insedit fixa cerebro. Tollit se arrectum, canthoque involvitur aereo, Et socios consternat equos. abjungere curru Quem cupiens, trepidus stricto dum lenta secabat 100 Ferro lora senex, contra Mavortius Hector, Acer equis auriga, adversa ex parte ruebat Turbam inter, fremitumque virūm. Miserande, jaceres Iliaco, Nestor, campo, Tydeïus heros Ni foret auxilio. magna qui voce vocatum Increpuit Laërtiaden: Sate sanguine divūm, Consiliis, Laërtiade, bonus auctor, Ulysse, Quo fugis, ignavosque inter das cernere inerme Dorsum hosti, tergo dum foede insederit hasta? Siste gradum, pariterque ambo servemus amicum 110 Neliden; veniens quem jam premet, ocyus ambo Ni sumus auxilio, saevumque repellimus, Hector. Sic ait: aërias non exaudita per auras, Dicta volant. rapido non secius ille ruebat Quippe cavas cursu ad naves, ac tuta petebat. Ergo heros currum densa inter milia solus Impulit, et primam ante aciem stetit acer in armis Pro sene; quem blandus verbis compellat amicis: o pater, haec duro bellatrix Marte juventus Te premit, invictum quondam; nunc pigra senectus 120 Debilitat; fortis tibi non auriga, jugales Non pedibus celeres nunc adsunt. en age, currus Scande meos: rapidis nosces pernicius Euris Ut campo volitent bijugi, quos victor ademi Dardanio Aeneae. quin istos linquimus ergo Curandos famulis, nosque his invadimus hostem? Tu senior cape lora manu; jam sentiet Hector, Inque mea vesana manu bacchetur an hasta. Sic ait ille; senex dictis non abnuit. ergo Nestoreos curant bijugos, regumque capessunt 130 Jussa citi Sthenelus cum magnanimo Eurymedonte. Tydidae currum Nestor conscendit, et ipse Tydides. Nestor manibus tum cepit habenas, Verberaque insonuit: cursu fugere volucri Alipedes; dicto et citius torvum Hectora juxta Advenere. petit missa quem protinus hasta Ardentemque oculis, curruque adversa ruentem Tydides. illum stridens haud contigit hasta, Fixit at, in pectus juxta delata papillam, Magnanimi prolem Thebaei Eniopea, 140 Aurigam, famulumque. immani vulnere ab alto Volvitur excussus curru; lapsusque fragore Terret equos, retro subita formidine versos, Et dulcem exspirat, resoluto robore, vitam. Indoluit rapto auriga Priameïus heros, Et cari fato ingemuit sub corde, sodalis. Quem stratum liquit tamen atro in pulvere, quaerens Acrem animis alium, posset cui credere currus. Continuo est nactus praestantem robore, et omnes Audacem ad casus, dubiique pericula Martis, 150 Iphitiden Archeptolemum; quem scandere currum Ocyus, atque datas moliri jussit habenas. Heic magnam Teucri cladem, dirumque subissent Exitium, pecudum ritu intra moenia pulsi. Lumina ni advertens divūm pater, atque hominum rex, Palantes caeli summa vidisset ab arce. Qui dirum subito intonuit, magnaque coruscum Intorsit fulmen dextra, terramque sub ipsis Percussit Diomedis equis: tum, sulfure late Accenso, horrendum se fundens flamma reluxit. 160 At consternati curru cecidere sub alto Cornipedes. fugere omni variata lepore Nestoreis lora e manibus; conterritus ipse Corde senex pavido, Diomedem affatur; et, hinc te Proripe, ait, Tydide; et equos ad litora verte, Dum licet. iratus laudem negat ille deorum Nam pater, huic hodie dexter favet: cum volet, idem Post decus et nobis magnum feret; ulla virorum Nec potis est summo virtus pugnare Tonanti. Haec Nestor: contra Tydides: vera profecto 170 Ista, senex: mihi corde dolor sed tristis in imo Ardet. Trojugenas inter nam verba frequentes Cum faciet, sese jactans hoc improbus Hector Dicet: Me viso, Diomedes tuta petivit Castra metu fugiens tremefactus. terra dehiscat Tunc mihi, et indecorem Stygias demittat ad umbras. Talia Tydides: contra Neleïus heros. Nam quid ais, magni proles fortissima Tydei? Nec dicet, nec, te ignavum si dixerit Hector, Dardanidis, Teucrisque fidem, Troumque pudicis 180 Conjugibus faciet, quarum atro in pulvere fortes Marte tuo domiti nuper jacuere mariti. Sic ait; inque agmen fugientum protinus egit Cornipedes. Teucri telis, magnoque sequuntur Clamore. ante omnes crista caput hirtus equina Magnis Tydiden sic vocibus increpat Hector: Tydide, eximio Graji te semper honore Ante alios coluere sedilique, et dape multa, Pluribus et vini cyathis: nunc temnere contra Incipient mollem, muliebri et more timentem. 190 I, pavida, imbellisque, fugaxque puella. nec arcem Pergameam scandes, me victo; Troadas altis Nec duces captas in puppibus. ante peremptus Nanque mea tristes dextra mittere sub umbras. Talia Priamides jactabat. fluctuat intus Ille anceps, pendetque animi, num rursus in hostem Vertat equos, atque arma furens ferat obvia contra. Ter cura haec mentem subiit, ter magnus ab Ida Jupiter intonuit laetum pugnantibus omen Trojugenis. altum quos clamans incitat Hector. 200 o Troës, Lyciique, et pubes Dardana, nunc, nunc Este viri, atque animos, validasque expromite vires. Ipse mihi altitonans pugnae dat signa secundae Jupiter, et laudem spondet; certumque minatur Exitium contra Danais. qui moenia stulti Struxerunt malefirma, labantia; sistere quibunt Quae prostrata meum nec parvo tempore robur. Ast humilem saltu fossam pernice, labore Transilient nullo alipedes. Dehinc litora postquam Attigero, curvas et puppes, tunc memor esto 210 Ignem aliquis, rapidasque faces inferre. cremabo Actutum naves, pubemque in navibus, atro Deprensam fumo involvens, nigraque favilla. Sic ait; hortaturque suos in bella jugales: Xante, Podarge, Aethon, invicto et robore Lampe, Nunc multam grati memoresque rependite curam, Et fruges, et vina, manu quae apponere vobis Ipsa sua large, magni genus Eetionis, Andromache solita est prius, ipsi quam mihi, juncta Cui thalamo est, quo se felicem conjuge dicit. 220 Ite, agedum, celerate alacres, praedemur ut illum Nelidae clypeum, quem late didita fama Esse auro totum e solido fert intus et extra, Detractumque humeris leto strati Diomedis Dedaleum thoraca, opus admirabile, telis Indomitum Aetnaeo quem duxit Mulciber igni. Quae capere annuerit si Fors, hac nocte carinas, Spero equidem, Graji conscendent, velaque retro Versa dabunt ventis. vana spe turgidus Hector Talia clamabat: cum Juno exarsit in iras; 230 Atque caput quassans, solium, quo forte sedebat, Auratum, sedesque alti concussit Olympi. Tum sic Neptunum, furiato pectore, magna Magnum diva deum alloquitur: Neptune, frementis Late qui pelagi das jura tridentifer undis, Necdum etiam Danaūm miseret, quos clade perire Indigna immeritos cernis? nec munera menti Nunc subeunt, quae multa tibi, multoque lepore Structa ferunt toties Helicenque, Aegasque. vicissim Tu molire aliquid, quo vincant denique Graji. Argivis quotquot nam dīque, deaeque favemus, Si studio Troas concordi urgere velimus, Atque Jovem unanimes cohibere immane furentem, Nae solus viridi residens tristetur in Ida. Sic ait: irata Neptunus voce sororem Increpuit: Quae verba istaec, vesana, locuta es? Non me, non divūm quenquam pugnare Tonanti Fas est: ille omnes unus nam viribus anteit. Haec inter sese alterna dum voce loquuntur Neptunus pater, et Juno, jam, quidquid ab altis 250 Puppibus, et muro campi complexa coërcet Fossa ingens, totum Danai magis et magis usque Complebant, currusque simul, clypeataque pubes Densa virūm sese miscensque urgensque. favore Summi laetus enim Jovis Hector, Marte cruento Haud minor, angustum cunctos concluserat arctans In spatium. Ille adeo rapto ferus igne carinas Ureret, Atrides, monitu Junonis amicae, Ni celer hortari pavidos coepisset Achivos. Ille inter puppesque, alta et tentoria, dextra 260 Purpuream gestans chlamydem, volat ocyor aura; Celsam Ithaci et scandit puppim, quae litore stabat In medio, audiri longe ut vox posset utrinque, Et qua parte Ajax, et qua tendebat Achilles; Extremi, validis confisi viribus ambo, Et virtute, suas qui subduxere carinas. Huic instans clamore omnes ciet acer Achivos: Pro pudor! o specie mirandi, o rebus inertes Argivi! quo nunc illa ingens gloria, quo tot Magnaque verba, minaeque acres abiere? ferebat 270 Quisque etenim se laude olim super astra; juvencis Cum Lemno in sacra caesis, epulaeque vigebant Scilicet, ac multo fervebant pocula Baccho. Quisque parem bello centenis, atque ducenis Nam fore se Teucris jactabat. solus at omnes Nunc terretque, fugatque Hector: mox inferet ignes Exuretque cavas, nullo prohibente, carinas. Magne deūm rector, quem tanta clade potentum Afflixti regum? cui tanta est gloria, tantum Et decus ereptum? nusquam tamen ulla tuarum 280 Ara mihi, haec tristi cum fato ad bella venirem, Praeterita est puppi, struerem quin pinguia large Exta super, cupiens evertere moenia Trojae. At nunc, o genitor, saltem concede roganti Hanc veniam, extremae saltem nos eripe cladi, Neu sinito Argivos Phrygio sub Marte domari. Talia jactabat lacrimans. at Jupiter alto Annuit oranti caelo, magnoque levavit Moerorem augurio miserans; rebusque salutem, Urgentisque fugam leti portendit Achivis. 290 Quippe aquilam, qua nulla volat praestantior ales, Demisit cervae celeris curvo ungue tenentem Hinnuleum. hunc veniens aram dejecit ad ipsam, Sacra ubi fatidico suerant solemnia Graji Ferre Jovi, in dubiis oracla et poscere rebus. Hi postquam augurium laeti agnovere secundum, Atque Jove a magno missam sensere volucrem, Exarsere alacres ad pugnam, atque agmine denso Arma fremunt, telisque incessunt eminus hostem. Nemo tamen Grajūm certatim in bella ruentum 300 Jactavit sese celeresve agitasse jugales, Fossarumve moras transisse, atque obvia Troum Armis arma tulisse prius magno Diomede. Ille dedit leto quassantem in vertice cristas Princeps Phradmoniden Agelaum. huic, territus, amens Dum fugit, ac retro laxatis fertur habenis, Hastam humeros inter dorso defixit, et atro Per medium exegit madefactam sanguine pectus. Corruit exanimis, sonitum super arma dedere. Post ambo excurrunt, pariterque feruntur Atridae: 310 Dehinc gemini Ajaces, praestanti robore uterque. Post hos Idomeneus, atque armiger Idomeneos Meriones, Marti magnis par viribus ille, Atque animis: dehinc Eurypylus Euemone cretus, Postremus valido Teucer volat inclytus arcu, Atque sub Ajacis clypeum subit. ante ferebat, Ingentem clypei molem Telamonius Ajax: Teucer at, e latebra prospectans, fixerat ictu Postquam aliquem certo media inter milia, dulcem Ille animam efflabat moriens, sub tegmen amicum 320 Hic rediens, puer ut sub matris veste, latebat. Quem primum Teucer Phrygia de gente volucri Stravit humi telo? Orsilochum prius omnibus: inde Ormenon. huic addit comitem magnumque Ophelesten, Daetoraque, Chomiumque, et magnanimum Lycophonten, Et Polyaemoniden Hamopaona, et Melanippum. Horum densa heros dejecit corpora leto. Quem saevo cernens arcu vastare phalanges, Laetitia exsultans propior stetit, atque ita blandus Affari verbis Atrides coepit amicis: 330 Teucer, dulce caput, Telamonie, perge sagittis, Perge tuis densos venari, ac figere Troas; Lucem aliquam si forte queas affundere Grajis, Et patri, qui te primis eduxit ab annis, Atque nothum tamen usque suis curansque fovensque In tectis aluit. fac per te clareat absens Ille, senem et magna sustolle ad sidera laude. Hoc tibi ego verax dico, praestabitur ipsa Quod re olim: altitonans mihi Jupiter, atque Minerva Annuerint vastare olim si moenia Trojae, 340 Prima tibi post me tribuam praestantia dona; Aut tripodem, aut currum insignem geminosque jugales, Iliadum aut aliquam forma praestante puellam. Talia fatus erat. contra cui Teucer: Atrida Magnanime, ardentem quid frustra incendis? ut hostis Pulsus nanque pedem retulit sub moenia, nunquam Sponte mea cesso jaculans demittere morti Corpora multa virūm. prompsi octo tela pharetra; Belligeri totidem juvenes cecidere volucri Confossi ferro, rabidum at contigere telo 350 Huncce canem nequeo. dixit, rursumque sonante Impulit ab nervo magno stridore sagittam Hectora in adversum: frustra; nam flexa, per auras Dum volat, eximio trans altum Gorgythioni Pectus iit, Priamo quem candida Castianira Edidit, Aesyma Trojam deducta, deabus Assimilis. flexa moriens caput acclinavit Supra humerum cervice, gravi sub casside pulchrum Quale solet, foetuque olim, vernoque gravatum Imbre, caput flexisse horto in fragrante papaver. 360 Rursus mente furens avida petit Hectora; rursus Missa alio sedenim (venientem avertit Apollo) Flexit iter, dirum stridens, letalis arundo. Ergo Archeptolemum, juxta delata papillam, Hectoreum aurigam, figit, celsoque cruentum Dejicit e curru. pavidi extimuere fragorem Horrendum alipedes: vita olli, visque soluta est Una omnis. rapto auriga ingemuit bonus Hector, Et gravis incubuit menti dolor: attamen illinc Abscessit stratum linquens non sponte sodalem. 370 Tum fratrem, nam juxta aderat, conscendere currus Cerbionem, et manibus moliri jussit habenas. Frater jussa facit: curru furibundus ab aureo Desiluit, saxumque heros immane revulsum Tollit humo, vastoque ferens clamore ruebat In Teucrum. rursus diram tum forte sagittam Prompserat e pharetra Teucer, nervoque sonanti Aptarat, dextraque trahens admoverat ipsi Nervum humero. vulnus cui jam letale paranti Mittere, partem humeri, summo qua pectore cervix 380 Nectitur, et morti est via proxima, perculit asper, Hectorea intortus dextra, lapis; atque sonantem Dirupit nervum. stupuit manus: ille solutis Concidit ad terram genibus; laeva excidit arcus. Haud tamen oblitus fratrem est acerrimus Ajax; Sed lapso accurrens superadstitit, armaque contra Omnia seminecem clypeo septemplice texit. Sublatum hunc humeris gemini subiere sodales, Mecisteus Echii proles, ac dius Alastor; Et gemitus rumpentem altos in castra reportant. 390 Heic iterum Teucris mentem saevo ipse furore Incendit, viresque auxit Saturnius. ergo Ad fossam rursus Grajos egere, tumultu Ingenti retro pulsos. It turbidus Hector, Atque acie in prima furit efferus, ille Molosso Horrenti similis, magnum qui per nemora alta Urget aprum fretus pedibus, fortemve leonem, Clunibus et dentes, coxisque infigit acutos, Vertentem sese observans. nil segnius heros Urgebatque acer Danaos, versoque paventis 400 Tergo instans turbae postremos caedere nunquam Cessabat. latos capti formidine campos Transmittunt, alto donec se condere vallo Contigit, ac Troas, diramque evadere cladem. Huc postquam illati curvas tetigere carinas, Inter se, trepidi rerum, exhortantur; et ambas Attollunt cum voce manus; sibi quisque vocare Cuncta nec auxilio cessabat numina divūm. Hector equos circum diffuso at crine comantes Torvus agit, lustratque aditus; nec Gorgone saeva 410 Mitior est vultum atque oculos, nec Marte cruento. Haec cernens, Grajūm duros miserata labores, Sic celeri Juno compellat voce Minervam: Nata Jovis magni, Tritonia, siccine lentae Stamus adhuc, Danaum nec fata extrema trahentum Nos miseret? quos Parca gravis jam conteret omnes Unius edomitos manibus; quem nulla furentem Vis cohibet, miseris qui tot jam funera solus Intulit. Haec Juno; Pallas cum talia coepit: Jampridem hic patria putris tellure jaceret 420 Perditus Argivum telis; vesanus at usque Ille meus dirum genitor furit, ac mihi semper Obstat mente mala, coepti procedere quidquam Nec sinit; oblitus, credo, quam saepe, labores Rege sub Eurysteo duros cum pertulit, olli Servarim gnatum. magnae qui pondere pressus Aerumnae ad caelum plorabat, me pater axe Misit ferre viro auxilium, curaeque levamen. Ast haec si scissem praesaga mente futura; Orci cum portas audax intrare, trifaucem 430 Atque canem est superas educere jussus in oras, Abstractum ex Erebo; Stygiam non ille paludem, Torrentesque atro fugisset gurgite ripas. Nunc me saevus enim pater odit; nunc mihi praefert Ille Thetin, nymphae se indulgens, oscula fixit Quae genibus, tetigitque manu quae supplice mentum, Multa rogans gravis ut Danais ornaret Achillem. Ast erit, ut rursus caram Tritonida blanda Voce vocet, poscatque operam cum venerit usus. Verum age, tu currus, rapidosque in bella jugales, 440 Diva, para: ipsa, altum ingrediens penetrale parentis, Armabor bello; ut noscam, Priameïus Hector Quam leto cernet vultu nos ire phalanges Per medias magnoque aciem turbare tumultu. Certe aliquis Troum pingui mox corpore diras Pascet aves, canibusque feris data praeda, carinas Ad Danaum duro confossus ab aere, jacebit. Haec Pallas. dictis paret Saturnia Juno; Et currus festina parat, pulchrisque comantes Ornat equos phaleris, multo fulgentibus auro. 450 At Jovis aegisoni proles, Tritonia virgo, Gressa patris celsa in magni penetralia, solvit, Demisitque solo peplum, quod fecerat olim Ipsa suis manibus, mira et variaverat arte. Dehinc, pater indutus qua caeli nubila cogit, Circumdans loricam humeris, fulgore micantem Horrifico, armabat sese ad lacrimabile bellum. Tum rutilos celeri currus pede scandit, et hastam Corripit ingentem dextra, validamque, gravemque, Heroum versas dira inter praelia turmas Magnanimo qua diva domat prognata parente. At Juno bijugis longo regina flagello Instat equis. caeli, nullo impellente reclusae, Sponte sua crepuere fores, queis Jupiter Horas Praefecit, nube admota seu claudere apertum, Amota sit opus clausum seu pandere Olympum. Hac divae curru evectae se in bella ferebant. Quas pater ut summo prospexit vertice ab Idae, Infremuitque, auroque alas fulgente volucres Pictam Irin misit, non mollia jussa ferentem. 470 Iri, ait, i celeri nisu obvia, verte retrorsum Atque deas, ultraque veta procedere; ne, si Huc veniant, nobis jam foede praelia gliscant. Nanque hoc praedico, dictum nec tarda sequetur Res etiam. volucres currus frangam igne trisulco, Evertamque ipsas, nec saevo fulmine tactis Vulnera vel denis quibunt sanarier annis. Discet, quam deceat patri pugnare, Minerva. Junoni haud aeque irascor; solitum furit illa, Sueta meis nunquam non sese opponere coeptis. 480 Haec pater: illa levi vacuas pede trajicit auras, Atque Idam fugiens alti petit ardua caeli. Nactaque vix primo sinuosi limine Olympi Egressas, tenuit; Jovis et mandata profatur. Quo ruitis, divae, quae mentem insana cupido Incitat? auxilio Argivis nunc ire deorum Rex vetat; iratusque, dabit quae facta, minatur. Actutum currus franget pater igne trisulco, Vosque male evertet: nec saevo fulmine tactis Vulnera vel denis quibunt sanarier annis. 490 Disces, quam deceat patri pugnare, Minerva. Junoni haud aeque iratus: solitum furit illa, Sueta Jovis nunquam non sese opponere coeptis. Exitium, vesana, tibi sed triste minatur, Hastam audax patrem incipies si attollere contra. Haec effata cito longe dea candida nisu Cessit, et aërias fugit delapsa per auras. Tum Juno alloquitur moestam Tritonida. nec me, Nec te, diva, reor, mortalibus arma ferentem Pro miseris, nunc velle Jovi concurrere bello. 500 His vita, his letum contingat, quod sua cuique Fors feret: ut libitum est dispenset fata deūm rex, Utque decet, Troum et Danaūm res judicet aequus. Haec ait; alipedes retro at dea vertit Olympi Aërias rursum ad sedes pulchrae ocyus Horae Excepere deas, et equos solvere comantes, Atque hos ambrosia plenum ad praesepe revinctos Constituunt: claris fulgenti marmore currus Parietibus rite acclinant. in sedibus aureis, Coelicolum coetu nullo discrimine mixtae, 510 Consedere, alto fixae cor vulnere, divae. Jupiter Idaeo currus de vertice Olympum Impulit, atque domos divūm pervenit ad altas. Cui rutilos frater Neptunus limine in ipso Solvit equos, currumque aris admovit, et omnem Rite operit, tenui circundans carbasa textu. At pater aurata de more in sede locavit Membra, tuens late gentes; quem subter Olympus Contremuit. Juno hinc, hinc Pallas moesta, sedebant Attonitae, non fari ausae, non hiscere quidquam. 520 Queis genitor: Juno, Pallas, quae cura, quis angit Vos tantus moeror? non certe exercuit inter Bella virūm fessas longus labor, utraque Troas Dum contra furit invisos, ac tristia genti Arma infert. coepto me non absterreat unum Quidquid inest caelo superum: (nam robore cunctos Et manibus praesto validis) florentia vobis Membra tremor prius invasit, quam torva cruentae Se pugnae objiceret facies, certamine pugnae Et quae multa cluent in duro immania facta. 530 Et merito: nanque (hoc effabor, quod fuit ipsa Re praestare animus) misso ictam fulmine utranque Vester non superas retulisset currus in arces. Haec genitor: Juno compresso Pallas et ore Mussabant juxta, iratae, dirumque sub alto Exitium Teucris meditantes corde. profari Nil ausa est Pallas, quamvis dolor aestuet intra Indomitus: Juno haud tenuit sub pectore vocem Longius, impatiens irarum; ac talibus infit: Nam quae istaec, rerum saevissime, verba locutus? 540 Nos quoque te invictum scimusque, ultroque fatemur. Sed Grajae miseret gentis tamen, inclyta bello Quae perit adversis nullo pro crimine fatis. Nunc, quoniam sic, magne, jubes, absistimus armis. Consilio at saltem liceat monitisque juvare, Illa tuas pereat prorsus ne perdita ob iras. Tum pater, obscuro cogit qui nubila caelo: Cras iterum Oceano cum primum fulserit Eos, Diva, Jovem, si forte velis spectare, videbis Magnanimum clade ingenti prosternere Grajos. 550 Nec prius absistet, parcet nec caedibus Hector Efferus, ad naves olim quam saevus Achillem Suscitet eximium luctus, qua luce jacentis Patrocli ad gelidum pugnabit Graja cadaver Pressa malo pubes ingenti. hic vertitur ordo Fatorum: hunc statui finem: nec jurgia, nec te Iratam curo. non si, digressa beatis Aedibus e divūm, terraeque extrema capessas, Et maris; Iapetusque, et Saturnus jacet atro Exsul ubi longe in barathro: nec luce fruuntur 560 Laetifica Solis supera in regione vagantis, Nec dulci ventorum anima. nam Tartarus ambit Inclusos tenebris, alta et caligine mersos. Illo etiam si forte, ira stimulante, ferare, Nil movear, vesana, omnemque exsuta pudorem. Jupiter haec: ausa est contra nihil hiscere Juno. Interea Oceano Solis jubar incidit, atram Pone trahens noctem. Solem videre cadentem Trojugenae inviti; nigra caligine obortas Grajugenae contra laeti sensere tenebras. 570 Tum socios Hector deducit litore curvo, Flumineam cogens ad ripam, caede vacabat Campus ubi. celsis confestim curribus omnes Desiliunt, seque affundunt; atque auribus adstant Arrectis. ille in mediis, Jove fretus amico, Incipit haec, dextra praelongum hastile cruenta Bellator gestans; fulget quo ferrea cuspis In summo, subter fulvo quam circulus auro Alligat: undenas telum se tendit in ulnas. Hoc nixus socios affatur talibus heros. 580 Huc omnes Teucrique, et pubes Dardana, et omnes Qui missi auxilio, vestras advertite mentes. Spes erat igni altas injecto exurere puppes, Et totam Argivūm leto demittere gentem, Ac parta ingenti sub muros laude reverti: Magna sed abrupit veniens nox orsa, virosque Servavit, certa et perituras peste carinas. Nunc, socii (quando sacrae decedere nocti Par est) laeti epulas curate, ac solvite curru Quisque suos vacuo bijuges; nec pabula quisquam 590 Invideat fessis. celeri dehinc moenia cursu Pars adeant; et oves, et pingues cura juvencos Ducere sit, Bacchi et laticem, et Cerealia dona Aedibus e patriis. nec desit copia secti Roboris, ut tota, quam longa est, ardeat ignis Nocte ingens campis, donec se ostendat ab ortu Purpureo veniens Aurora; ad sidera magnus Passim ut fulgor eat. ne caeca noctis in umbra Salsa fugam arripiant furtim super aequora Graji; Ne tutas certe nullo discrimine puppes 600 Securi scandant: patriam sed moestus ad urbem Sit curanda ferat qui vulnera, fixus adacta 515. Ille hasta navim ingrediens, volucrive sagitta. Unde sibi metuant alii quoque; nullaque jam gens Audeat armigeros in praelia poscere Teucros. At vos, cura Jovis, praecones, ite per urbem, Pubentesque aevo pueri, tum, cana senectus Tempora queis spargit, patres, edicite ut altas Continuo scandant turres, et moenibus indent. At matres serventque domos, nec parca reponant 610 Ligna focis vigiles, nocturna in lumina: ne quis Forte dolis Grajum pateat locus; hostis ab armis Ne vacuam insidias moliri possit in urbem. Nunc opus haec fieri, quae dixi; cetera dicam Aurora extulerit cum primum crastina lucem. Cunctis spero equidem fretus dīs, et Jove summo, Has procul hinc abigam pestes, gentemque nefandam, Ducta malo Phrygias fato quae venit ad oras. Nocte igitur cauti servemus nostraque, nosque: Mane novo ut primi sub lumina Solis ahenis 620 Septi armis iterum pugnemus litore in ipso Argivas circa naves, Martemque novemus Indomitum. Experiar mene inde a puppibus urbis Ad muros vertet pulsum Tydeïus heros; An magis haec sternetque, aerata cuspide pectus Confossum, lacerisque virum dextra exsuet armis. Ille suam noscet virtutem, interritus hastam Contra hanc si maneat vel parvo tempore: verum Non erit ut maneat; foedo sed vulnere stratum Orta dies ipsumque una, sociosque videbit. 630 Sic utinam immortali aevo fruar usque, senectae Nec mea mutato vim robore sentiat aetas. Tamque colar, colitur quam Phoebus, quamque Minerva, Crastina lux Danais cladem ut latura supremam est. Talia Priamides: Troës clamore secuti Dicta probant, et equos largo sudore madentes, Ut jussi, abjungunt, curantque; allata revinctis Pabula dehinc ponunt, non longe a curribus altis. Jamque greges ovium, jam pingues urbe juvencos Adduxere citi. Bacchi pars dona ferebant, 640 Pars Cereris. congesta ingens jam copia secti Roboris. it vento sublatus ad aethera nidor. Illi, exsultantes animis, partaque superbi Laude, omnem tota per campum nocte sedebant Discreti ordinibus. multus micat ignis, et ingens Planities passim flammis distincta coruscat. Ut lunam circa fulgent cum lucida pulchro Astra choro, nusquam caelo dum nubila, nusquam Aërios turbant ventorum flamina campos; Apparent speculae, nemoroso et vertice montes, 650 Frondiferi et saltus; late se fulgidus aether Pandit in immensum, penitusque abstrusa remoto Signa polo produnt longe sese omnia; gaudet Visa tuens, haeretque immoto lumine pastor: Sic, naves inter Danaūm Xantique fluenta, Crebri fulgebant Troum pro moenibus ignes. Mile ignes campo fulgebant, quenque sedebat Quinquaginta manus juvenum, flos gentis, ad ignem. Currus propter equi, mandentes hordea, avenam Et tenuem, roseis venturam ex equore bigis 660 Auroram, et belli certamina saeva manebant.

HOMERI ILIADOS LIBER NONUS Sic laeti excubias pro moenibus urbis agebant Trojugenae: at Danais pectus fuga concitat imum, Terroris comes atra. ducum moerentia saevus Usque dolor penitus fodit alto vulnere corda. Horrendi ceu vasta cient cum caerula venti, Trux Boreas, Zephyrusque, ambo de finibus orti Threïciis; subito propulsu attollitur alte Unda tumens immane, fretumque exaestuat imis Sedibus, et multa litus perfunditur alga: Sic Danaūm vario, fervebant corda tumultu, 10 In partes distracta; omnes, turbataque luctu. It vultu moerens demisso ingentibus aeger: Atrides curis, et obit tentoria, et uni cuique, jubet, regum praecones dicere seorsus, In coetum veniant; clamori at parcere: primas Ipse sibi et sumit partes operae, atque laboris. Consedere omnes moesti: consurgit Atrides Ora madens lacrimis. Celsa ut de rupe cadit fons Dulcis aquae, ac pleno trepidat per confraga rivo: Sic fletu rigat ille genas. tum, pectore ab alto 20 Ingentem ducens gemitum, sic farier orsus:| o socii unanimes, Grajūm regesque ducesque, Jupiter, heu, me fraude mala Saturnius ipse Insontem implicuit; laetos qui ad tecta Laremque Promisit reditus, magno post eruta bello Pergama: nunc idem captum spe lusit inani, Frustra operis fessum et longi jubet irrita ferre Orsa domum, et vacuum, tot post amissa virorum Milia, et indecorem nulla cum laude reverti. Hunc magnus finem rebus dat Jupiter; urbes 30 Dejecit multas qui celso a culmine, multas Dejiciet, vertetque (potest nanque omnia) fundo. Ergo agite, atque meis cuncti parete volentes Consiliis: longe hinc patrias fugiamus ad oras. Jam spes nulla, capi nostris posse Ilion armis. Dixerat Atrides: olli obstupuere silentes, Attoniti et moesto curam sub corde premebant. Armipotens tandem haec fatur Tydeïus heros: Nunc primum incipiam verbis contendere tecum Heic procerum in coetu, qua fas, Atrida; loquenti Stulta nec ignavus cedam, verum obvius ibo. Tu, quaecunque loquar, rex, irae parce. peperci Ipse prior; lenta et sum passus mente vocari Degener in Danais, nec fortia natus ad arma. Haec etenim jactata omnes, juvenesque, senesque, In me foeda palam norunt convicia Graji. De geminis tibi quippe dedit Saturnius unum. Imperio praestare dedit, sceptrisque potiri: Virtutem, imperiis quae firmior omnibus una est, Et sceptris praestat longe omnibus una, negavit. 50 Tamne igitur timidos, tam molli pectore credis, Tamque sui oblitos decoris, quam dicis, Achivos? Ire domum tibi si properat mens percita, solus I, licet: ampla patet reditu via. stant tibi naves Ad mare tot, patriis quae te huc vexere Mycenis. Coeptum opus urgebunt alii, fortesque manebunt. Tandem Troja cadat Grajo dum Marte: capessant Vel, si tantus amor patriae telluris, et ipsi, Qua vult quisque, fugam curvis in navibus; unus Ipse tamen, mecum et Sthenelus, bellabimus, alta 60 Dum nostris excisa armis cadat Ilios; ambo Dīs quando auspicibus Phrygias advenimus oras. Sic ait: at Graji magno clamore probarunt, Consiliumque ducis mirati, et fortia verba. In mediis surgens Nestor dehinc talia coepit. Tydide Armipotens, idem virtute, sagaci Mente idem longe cunctis aequalibus anteis; Nec tua verba, reor, quisquam contemnet Achivūm, Nec erit ut dictis dicat contraria quisquam. Consilii sed non potuisti attingere finem. 70 Nec mirum: juvenis nanque es; mihi filius esse Multorum et minimus posses. non vana locutum Argivis tamen esse ajo te regibus, at, quae, Apta loco, ratioque, et rerum posceret usus. Nunc age, qui multo senior te glorior esse, Eloquar, et pulchro pandam cuncta ordine; cunctis Quae placeant Grajis, et quae probet ipse Agamemnon. Gente, domo, patriaque exlex caret ille, tumultus Cui sunt, ac turbae cordi, et civilia bella. Mox tamen haec. furvae nunc praestat cedere nocti, 80 Et, quod opus, curare dapes, omnique virorum Deligere ex numero vigiles, qui milite murum, Egressi ad fossas, et propugnacula, servent. Tu princeps Atrida (tibi nam summa potestas) Incipe, et ex omni longaevos gente vocato, Atque epulis adhibe proceres. tentoria vino Plena tibi, nulla Grajis non luce carinis Quod ponto advehitur Thracum de finibus. ingens, Accipere ut multos possis, tibi copia rerum Praesto est, multorum regi. consederit omnis 90 . Cum procerum numerus, qui dixerit optima factu, Consilium ne sperne. et opus sapiente, bonoque est Consilio Danais. non longe a navibus ardet Ignis enim, vigilatque hostis. discrimine quisnam Gaudeat in tanto? nox haec, rex, una salutem Vel feret, exitio ingenti vel perdet Achivos. Haec senior: Grajūm nemo non dicta probavit, Aut renuit praecepta alacri facere omnia mente. Continuo vigiles cincti fulgentibus armis, Nestoris egregii proles fortis Thrasimedes, 100 Tum duo Martigenae Ascalaphusque et Ialmenus acer, Merionesque, Aphareusque, et Deïpyrus, Lycomedes Et dius magni Creontis clara propago, Procedunt, septem numero; centena secuta est Quenque manus juvenum, sublatisque horrida telis Egreditur, fossasque inter murumque resedit. Heic structos coenam sibi quisque parabat ad ignes. Atrides proceres vocat in tentoria. densi Considunt, celebrantque dapes, tacitique fruuntur Appositis, jactantque manus ad fercula, edendi 110 Donec victus amor tandem est, viresque refectae. Primus ibi ante omnes Nestor tunc farier infit, Consilium ob sapiens dudum laudatus Achivis. Hic procerum in medio sic dulci est ore locutus. Atride venerande, virum rex magne, Agamemnon, A te principium, sermo in te desinet omnis, Cui populos fraenare dedit regnator Olympi, Consulere et cunctis, legesque et ponere jura. Ergo decet studioque omni te dicere facto Quid fit opus, studioque pari, si forte voluntas 120 Est alii monstrare aliquid, quod profore credat, Nulli non aures, mentemque ad vertere. postquam Audieris, statues unus, diceris et auctor. Nunc igitur, sedeat quae nam sententia menti, Dicam equidem. melior qua dici haud ulla profecto Est potis. una placet quae nunc, atque una placebat Tempore jam ex illo, raptam Briseïda quo, rex Inclyte, ab irato furiis incensus Achille Abduxti foede, me non laudante, rogante Me frustra, immani coepto ut desistere velles. 130 At te saeva animis elatum ingentibus egit Ira virum contra, nemo quo fortior unus, Quem superi eximio divi dignantur honore. Huic sua contempto rapuisti munera, habesque Nunc etiam. sedenim jam tempus quaerere si qua Forte queat mitis reddi, ponatque tumorem Muneribus victus blandis, blandaque loquela. Talia Nelides; contra cui talibus infit Atrides: Commissa mihi quaecunque recenses, Vera, senex, fateor. demens mihi, et improbus ipse 140 Hanc merui noxam. multis par milibus unus Vir pretio est, pater eximio quem curat amore Ille deūm huic magnum ceu nunc decus attulit ultro, Et domitos clade ingenti protrivit Achivos. Sed mea quandoquidem culpa est, exsolvere noxam Est animus, largisque virum placare furentem Actutum donis. numerans quae singula coram Omnibus heic olli spondebo, atque ordine dicam. Septem igni intactos tripodas, fulvique talenta Auri bina dabo, fulgentes aere lebetas 150 Bisdenos; addam bissex compacta nitentum Corpora cornipedum, rapido in certamine cursus Praestantum cunctis, et praemia prima ferentum. Nec foret ille et opum variarum, et divitis auri Indigus, egregias cui tot fors aequa dedisset Res, quot pulchra mihi multo e certamine dona Attulerunt primi cursu pernice jugales. Septem praeterea forma praestante puellas Lanificae adjungam doctos opus omne Minervae, Lesbidas; ipse mihi, cum Lesbo est ille potitus, 160 Quas legi e cunctis famulas. Briseïda raptam, Insuper adjiciam, dīs hoc jurare paratus; Testibus: intactam reddi, probroque remotam Longe omni, atque meum, nunquam tetigisse cubile. Confestim haec aderunt simul omnia, moenia Trojae At faciles dederint si tandem evertere divi, Aere cavam aggesto princeps, auroque carinam Compleat ingrediens, captam cum venerit hora Partiri Danais gazam; et sibi Troadas inter Ipse legat primus vicenas, plurima rarae 170 Post Helenam caelo attollat quas gloria formae. Si vero patrium remeabo victor ad Argos, Felices, gleba et foecundos ubere campos; Ille mihi gener esto; ipsi nec cedat honore. Unicus in magna qui re nutritur, Oresti. Tres adeo gnatas mihi nunc domus educat alta Chrysotheminque, et Laodicen, atque Iphianassan. Harum unam, gratamque animo, nullisque repensam Muneribus, ducatque domum, dotemque puellae Accipiat tantam, quanta ulli haud obtigit unquam. 180 Septem olli addicam florentes civibus urbes, Cardamylen, Enopenque, herbosam in saltubus Hiram, Et Pheras, clarum nomen, pratisque virentem Antheam, pulchramque Aepeam, et Pedason uvis Felicem. maris hae non longe a portubus omnes, Litoreaque Pylo distant, lateque coluntur Civibus, atque boum, atque ovium quos copia ditat Ingens; multa viro pendent qui dona quotannis, Utque deo, eximios certabunt reddere honores. Haec ego polliceor, praestabo haec omnia, saevae 190 Tandem exoratus finem si fecerit irae. Jam prece se tandem flecti sinat. unus ab ullis Orcus enim precibus flecti nequit: efferus ergo Dicitur, invisum numen mortalibus omnes. Ante deos. cedat majori, qui minor aevo, Qui minor imperio est. Atrides, talia fatus Conticuit. coepit contra cum talia Nestor: Inclyte Grajugenum dux et regnator, Achilli Quae das dona, queat nemo non magna putare. Nunc procerum e numero quaerendi, ac rite legendi, 200 Ocyus irati qui se ad tentoria regis Alta ferant, placentque virum, et mandata loquantur. Aut, age, ni renuis, placeat quos ire, profabor Ipse: meis nemo at dictis parere recuset. Cura Jovis Phoenix praeeat, geminique sequantur Hunc reges magnusque Ajax, et dius Ulysses. Hos duo praecones pariter comitentur euntes, Eurybates, Hodiusque. citi nunc ferte liquentes Confestim huc manibus lymphas, linguisque favete. Tempus enim libare Jovi, si forte precantes 210 Audiat, et Grajae incipiat miserescere gentis. Haec ait ille; senis placuit sententia cunctis. Dant manibus lymphas praecones: rite ministri Crateras jussi statuunt, et vina coronant, Exorsique almum cyathis tribuere liquorem. Inde, ubi pars libata deo, pars hausta, voluntas Dum tulit, Argivi mensam et tentoria regis Delecti heroës linquunt. quos Nestor euntes, Blandus quenque tuens, affatur, multaque mandat Dulichio ante alios regi: curam exerat omnem 220 Impiger, eximium Grajis et placet Achillem. Ibant fluctisoni propter spumantia ponti Litora digressi a sociis, multisque vocabant Neptunum votis, magnum qui fluctibus orbem Caeruleis ambit, praesens pacaret amico Numine ut Aeaciden, tristes et flecteret iras. Jamque adeo ad puppes ventum, ac tentoria celsa Myrmidonum. heic lentus citharam pulsabat Achilles Daedaleam, arguta resonantem voce, superne Atque jugum argento claram fulgente; repertam, 230 Eetioneae cum moenia diruit urbis, Ditibus in spoliis, olim quam ceperat heros. Hac, aegrum oblectans animum, pugnataque bella, Et veterum decora alta virūm, laudesque canebat Solus in adversa Patroclus sede sedebat, Exspectans cantu dum finem poneret heros. Tum Phoenix, Ajaxque una, progressus et ante Hos Laërtiades, venere, ac limine ab alto Intuleruntque pedem taciti, coramque canenti Adstiterunt. quos admirans, ut vidit, ab alta 240 Sede, manu citharam gestans, et eburnea plectra, Exsiluit, simul ipse, simul Patroclus; amico Obvius et vultu dextram dans talia fatur: Salvete, o cari ante omnes. fors urget Achivos Dura, viros quando tales, tam dulcia mittunt Huc capita, irascens aliis, quae semper amavi. Haec fatus, duxitque altum in penetrale, torisque Purpureos supra pulchris locat ipse tapetas. Tum, prope qui adstabat, Patroclo talia mandat: Majoremque volo statui cratera, merique 250 Plus misceri hodie, nec non ingentia poni Pocula, cuique suum; exceptis cum gaudet amicis Laeta domus. dixit Pelides; jussa capessit Grata Menetiades, et vina liquentia promit: Ipse manu at vastum flammis admovit ahenum, Huic armos ovis imponit, pinguisque capellae, Atque saginati tergum suis, unde fluebat Multus adeps; bonus Automedon quae rite secanda Sustulit, Aeacides ferro at fulgente secabat. Nec mora, secta veru fixit. succenderat amplum 260 Ligna focum supra Patroclus. quae citus ignis Hausit ubi correpta, ingens et flamma resedit, Sub verubus sternit prunas. mox omnia, parco Tosta igni, tollit, fulcrisque amota superbis Rite manu inspergit sacro sale; deinde patentem Exempta in discum fudit. tum denique mensae Intulit in pulchris Cerealia dona canistris Patroclus; positasque dapes divisit Achilles. Munia qui postquam est sua functus, sedit et ipse Parietem ad oppositum divino adversus Ulyssi, 270 Et fidum de more deis persolvere jussit Sacra Menetiaden. jussos adolevit honores Ille citus, jecitque sacros libamina in ignes. Inde manus epulis taciti admovere paratis. At postquam potusque, esusque expleta cupido est, Phoenici vultu atque oculis quiddam innuit Ajax. Nec mora (sensit enim) pateramque implevit, Achillem Atque tuens, leni sic voce est orsus Ulysses: Magnanime Aeacide, salve. convivia praebes Larga; modo Atrides intra tentoria et ipse. 280 Praebuit haud parce: sed quis convivia quaerat, Saucia dum curis aegrescunt pectora, cladem Horrendam, et diras extremo in litore caedes Cernentum? dum corda timor quatit anxia; dum res Pendet in ambiguo, pestemne arcere carinis Indignam dabitur, cunctos anne hostis, adempta Spe reditus, igni perdet; fortissime rerum, Ni tua se reddat Grajis, tandem excita, virtus. Nanque rates juxta, et murum sua castra superbi, Cum sociis longe varia e regione vocatis, 290 Dardanidae posuere. igni late horrida crebro Castra micant: pubes furit effera, jamque teneri Posse negat, medias quin vi sese irruat ardens In puppes. favet ipse viris, dextrumque secundus Fulgurat Idaeo de vertice Jupiter, audax. Viribus, atque suo fretus Jove perfurit Hector Horrendum; non ille hominum, non ille deorum Vel metuens quenquam, vel curans; corda furenti Sed vesana tumens rabie ferus, usque morantem Increpat Auroram; primo et cum lumine solis 300 Velle aplustra altis ratibus praecidere, et ipsas Urere, ait, trepidosque atra in caligine fumi Turbare, ac leto crudeli perdere Achivos. Has metuo nequod Grajis male numen amicum Detque viro complere minas; Argisque remotos Dulcibus Iliaca fatum heic nos perdat in acta. Verum, age, surge alacer, si quo unquam tempore mens est Grajugenas diro Troum eripuisse furori. Ipsi magnus erit moeror tibi, caede peracta, Cum jam nulla mali fuerit medicina. futuram 310 Anteveni sapiens cladem, Danaisque supremam, Arceri dum fata sinunt, pestem impiger arce. Ergo animo exciderunt senior pulcherrima Peleus Quae mandata dabat, flens cum te, dulcis amice, Mitteret Atridae auxilio, Phthiaeque paternas Linquentem sedes blanda sic voce moneret: Gnate, dabunt validas tibi vires, aptaque bello Robora, si libeat, Pallasque, et regia Juno. Tu magnos cohibere animos, torvumque memento Ingenium, melior multo est clementia, parce 320 Litibus ah saevis, devita et noxia lenis Jurgia: sic, nulli non carum, semper honore Eximio tollent Danaūm juvenesque senesque. Haec senior mandata dabat: verum omnia mente Immemori fluxere. fero sed parce furori Vel nunc, parce irae, atque animi compesce dolorem Indomitum. noxam Atrides meruisse fatetur, Et te digna tibi placato munera spondet Largus opum. quae cuncta, piget ni discere, coram Ut modo pollicitus Grajorum est regibus ipse, 330 Sic tibi ego numerans itidem longo ordine dicam. Septem igni intactos tripodas, fulvique talenta Auri dena dabit, fulgentes aere lebetas Bisdenos. addet bissex compacta nitentum Corpora cornipedum rapido in certamine cursus Praestantum cunctis, et praemia prima ferentum. Nec foret ille et opum variarum et divitis auri Indigus, egregias cui tot fors aequa dedisset Res, quot pulchra olli multo e certamine dona Attulerunt primi cursu pernice jugales. 340 Septem praeterea forma praestante puellas Lanificae adjunget doctas opus omne Minervae, Lesbidas; ille sibi, cum Lesbo es tute potitus, Quas legit numero ex omni. Briseïda pulchram Insuper adjiciet, divis jurare paratus Testibus: intactam reddi, probroque remotam Longe omni, atque suum nunquam tetigisse cubile. Confestim haec aderunt simul omnia. moenia Trojae At faciles dederint si tandem evertere divi, Aere cavam dabit ante alios, auroque carinam 350 Complere, ut Danais congestam venerit hora Partiri gazam; nec non tibi Troadas inter Deligere ante alios vicenas, plurima rarae Post Helenam caelo attollat quas gloria formae. Si vero patrium remeabit victor ad Argos, Felices, gleba et fecundos ubere campos, Te generum adsciscet, nec concessurus honore es, Unicus in magna qui re nutritur, Oresti. Tres adeo gnatas olli domus educat alta, Chrysotheminque, et Laodicen, atque Iphianassan. 360 Harum unam, gratamque animo, nullisque repensam Muneribus, ducesque domum, dotemque puellae Accipies tantam, quanta ulli haud contigit unquam. Septem nanque dabit florentes civibus urbes, Cardamylen, Enopenque, herbosam in saltubus Hiram, Et Pheras, clarum nomen, pratisque virentem Antheam, pulchramque Aepeam, et Pedason uvis Felicem. maris hae non longe a portubus omnes, Litoreaque Pylo distant, lateque coluntur Civibus, atque boum, atque ovium quos copia ditat 370 Ingens; multa tibi pendent qui dona quotannis, Utque deo, eximios certabunt reddere honores. Ille tibi haec spondet, praestabitque omnia, saevae Tandem exoratus finem si feceris irae. Quod si animo Atridenque ipsum, et sua munera spernis, At Danaum saltem cladis miserere, gementum Marte sub adverso. qui te sibi scilicet unum Auxilioque vocant; sanctum et ceu numen honore Servati afficient, tollentque ad sidera laude, Hectora si leto sternas, cum turbidus ira, 380 Insanaque tumens rabie, te cominus ipsum Invadet. sibi nanque parem negat improbus ullum Esse virūm numero ex omni, quoscunque carinae Advexere cavae Trojani ad litoris oras. Haec Ithacus; contra quem talibus orsus Achilles. O Laërtiade solerti pectore Ulysse, Haec me opus est, omni sine fuco, vera profari, Consiliumque, animique imos expromere sensus; Ne vanis frustra precibus, quaestuque molesto Me sine fine aliusque aliusque obtundere pergat. 390 Odi ego, Plutonis velut ostia nigra, sub alto Pectore qui celant aliud, falsaque loquuntur Voce aliud. quae certa ergo sententia dicam. Me non Atrides Agamemnon flexerit, ullus Nec Danaūm: assidue pugnantem gratia quando Nulla sequi, longique operis compendia fuerant. Aequa etenim pars est cessanti, et dura gerenti Bella; cadunt aeque, strati sine honore, bonique, Ignavique, labor quos longus conterit, et qui Immunesque operum degunt, curaque soluti. 400 Nam quid ego majusve habeo, meliusve, laborum Anxius ingenti postquam sub mole periclis Objeci caput hoc duro in certamine pugnae? Illa velut, pullis quae fert implumibus escam Praedae quidquid, avis, nacta est; se negligit unam Interea, macieque horret jejuna: peregi Sic et ego multas somni sine munere noctes, Atque dies toties duro sub Marte cruentos, Istorum pro conjugibus dum praelia obire Usque juvat, tristique ipsum me opponere leto. Bissenas vastavi urbes nam classe, pedesque Undenas, Trojae per pingues fertilis oras. Ex his capta manu est multa, et pretiosa supellex Omnibus. Atridae quam totam ferre solebam Demens: ille manens ad naves, pauca maligne Atque mihi, atque meis partitus, plura premebat Ipse sibi retinens; partem primoribus, atque Regibus Argivūm donabat. queis, sua cuique, Munera certa manent: soli mihi munus ademit Omnibus e Danais, toto et quam pectore amabam, 420 Conjuge nunc potitur. quam juxta dormiat omni Semotus cura. Grajos quae caussa cruento Commisit bello Teucris? in bella coëgit Cur pubem Atrides? Phrygias cur duxit ad oras? Non pulchrae his Helenae raptus ulciscitur armis? Anne hominum solis sua cordi est uxor Atridis? Nempe suam, quicunque sapit vir, curat amatque; Hanc ut ego, captiva licet serviret, amabam. Nunc, mea quandoquidem rapuit mihi munera, meque Lusit fraude mala, ne gnarum, et cuncta videntem 430 Tentet adhuc, nec, quo vult, posse inducere speret. Sed tecum, Laërtiade, cum regibus et tot Consilium Argivis capiat, quo denique pacto Instantem valeat flammam depellere classi. Me quid opus? rerum sine me jam plurima felix Confecit. murum struxit, fossamque cavavit Circum amplam, ingentem, vallosque infodit acutos. Nec miser his tamen ille potest arcere cruentum Hectora. contra olim, cum Grajos inter et ipse Pugnabam, audebat nunquam secedere muris 440 Improbus a patriis Hector, Martemque ciere Longius, ad fagum vix Scaeae ab limine portae Progrediens. illic me contra restitit audax Ille semel: propius venientem, et dira frementem Sed fugit, vitans tremefacto pectore mortem. Nunc, quoniam certum est jam nolle incessere bello Hectora, cras, cum rite Jovi, cunctisque litaro Caelicolis, curvo deducam litore puppes, Omni gaza onerans. classem, spectare voluntas Si fuerit, surgente meam cum sole videbis 450 Aequora piscosi ferri super Hellesponti, Remigio et lectam transtris considere pubem. Quod mihi si facilem det cursum, et vota secundet Neptunus, Phthiae pingui me sistet in ora Tertia lux. illic ingens mihi copia rerum est. Multa itidem hinc avecta aderunt, aurique talenta, Aeraque fulva, micans et ferrum, agilesque puellae Doctae operum. forte obtigerunt haec omnia: munus At, forti exemptum dederat quod ferre merenti, Abstulit, atque sibi contra fas vindicat omne 460 Atrides. cui tu nostra haec mandata referto Cuncta palam, cuncti ut scelus indignentur Achivi, Si quos sperat adhuc fraudare, et ludere posse Improbus ille alios. nam me, sit quamlibet audax, Audebit non ille oculos attollere coram. Nec sibi consilii speret commercia mecum Ulla, nec ulla operum. satis est quod prodidit, et quod Fraude mala immeritum laesit. ne laedere posthac Posse putet, captum blandis nec fallere verbis; Sed male tabescat, pereatque ut dignus, ademit 470 Jupiter ipse suo sanam cui numine mentem. Dona invisa mihi sua sunt, invisus et ipse. Non mihi si denis, vel bis tot partibus auctum Quidquid habet donet, majoraque pluraque large Congerat; Orchomenum non si quaecunque vehuntur, Aegyptive urbem Thebas, ubi plurima gaza In domibus congesta jacet, centumque superbae Urbem ornant portae, tum porta ex quaque ducenos Ire ferunt ad bella viros in curribus altis; Non, donis cumulet si dona, et pulveris, et quae 480 Omnis litoreae numerus non aequet arenae, Flexerit idcirco me Atrides ante, nefandi Quam sceleris poenas, noxamque expenderit omnem. Nec placet ulla Agamemnonio de sanguine conjux. Non, Veneri forma si certet, sique labore Ipsam operum solers aequet, vincatque Minervam. Ergo alium, quem vult, generum sibi deligat inter Grajugenas, sceptro qui major, quique sit olli Aptior. at, si me servent dī, dentque reverti Ad patriam incolumi sedem, pater ipse repertam 490 Mi thalami sociam prima de gente jugabit. Multas Hellas habet, multas et Phthia puellas Patribus eximiis natas, qui mente sagaci, Invictaque urbes patrias virtute tuentur. Harum unam, quamcunque velim, duxisse licebit. Illic nanque aveo tandem stabilique potiri Conjugio, simul atque mea cum compare, tristi Vivere semotus bello, curisque solutus, Atque frui, mihi quae congessit plurima Peleus. Nullum vitam aequat pretium: non quidquid habebat 500 Ilios, ut fama est, cum longa in pace vigeret, Argolicis nondum bello tentata carinis; Non quidquid solido constructum marmore Phoebi Intus habet templum Pythus in rupibus. omnis Gaza viro bellove capi, pretiove parari Possit enim; atque greges ovium, pinguesque juvenci, Et tripodes, currusque: unam, cum fugerit oris Septum, animam nullo possit vel quaerere pacto, Vel capere egressam, gelidosque reducere in artus. Quod si pulchra Thetis mater mihi vera locuta est, 510 Ad mortis finem duplex me semita ducit. Si maneo pugnax Trojae sub moenibus, ullus Non mihi erit reditus, sed fama vigebit in aevum: Sin dulcem in patriam redeo, non ulla futura est Fama mihi, incolumis longum sed vita manebit, Nec cita mors viridi juvenem deprendet in aevo. Hoc mihi ego malo: quin Grajis omnibus auctor Sum quoque, ut ad patrium, Troja, Phrygibusque relictis, Quisque larem actutum redeant. nam vertere turres Pergameas nunquam dabitur; quas Jupiter ipse 520 Ingenti altitonans dextra tegit, atque virorum Freta deo, vi freta sua, tot milia servant. Grajūm igitur primos, legati, haec dicta referte Ad proceres, vestrum est quod munus. dicite, quidvis Consilii melius capiant: hoc nanque, repertum Quod sibi crediderant, frustra cecidisse; meum cor Fervet enim penitus, tristique exaestuat ira. Vos ite: heic maneat Phoenix, defessaque somno Membra levet, cras ut mecum det vela paternas, Si volet, ad sedes; nolentem nanque molestus 530 Non erit ut Phrygiis cogam decedere ab oris. Sic ait Aeacides. illi obstupuere silentes, Mirati vultusque truces, atque aspera dicta. Tum senior Phoenix fletus incendere coepit, Exitium classi metuens, ac talia fatur. Tantus amor si te patriae tenet, inclyte Achilleu, Nec placet infandos arcere a puppibus ignes, Ira quod heu menti gravis incidit; anne ego linqui Te sine sustineam solus? comitem tibi Peleus Quem pater assiduum junxit (quo tempore misit 540 Te puerum Atridae auxilio, nondum arma, nec artes Eloquii varias doctum, queis clara paratur Fama viro) fieres ut, me monstrante, peritus Verborum orator, rerumque effector Achivis. Ergo a te patiar nulla mercede relinqui; Non mihi si divūm quis rugosamque senectam Abradat, primaeque iterum me in fine juventae, Pubentemque genis statuat, genibusque vigentem: Qualis eram patriae fugi quando exsul ab oris Hellados, evitans, genitor quae saevus Amyntor 550 Ormenides in me congessit pellicis ergo Jurgia flavicomae; quam foede incestus amabat, Conjuge contempta: mater me, at spreta rogavit Supplex genua tenens, patrios ut blandus amores Praeriperem; juvenem pellex ut nacta, seniles Horreret thalamos. tandem precibus, lacrimisque Victus ego cessi maternis. sensit, et ira Horribili exarsit saevus pater, atque precatus Dira mihi est; tristesque vocabat Erinnyas, orans Nequa sibi orta meo de sanguine luderet unquam 560 Excepta in genibus soboles. nec inania fudit Vota; preci annuerunt infernus Jupiter, ac trux Persephone, horrendum, nulli et placabile numen. Hunc ego tum ferro volui furiatus acuto Confodere: injecit vesano at fraena dolori Nescio quis divūm, mentique opprobria famae Objecit; Grajūm ne passim in gente vocarer Impius, atque mei temeratus caede parentis. Sed mi animus, patre irato, et tam dira precante, Amplius in patria versari exhorruit aede. 570 I Multi me noti circum, multique propinqui Affusi orabant, profugus ne tecta, Laremque Desererem. tum multa oviumque, suumque, boumque Corpora caesa ignis torrebat: multaque versis Fusa cadis, vidit senior sibi vina perire. Noctes illa novem manus egit me prope, somnum Partita excubiasque alternis; arsit et usque Ignis inextinctus, media hic succensus in aula, Hic thalami ante fores, et primi ad limina tecti. Sic noctes abiere novem. nox attulit umbras 580 Cum decima, effregi thalami firma ostia, et aulae Parvo transiliens evasi septa labore, Nec famulae sensere fugam, nec turba virorum, Servabant qui me custodes. Hellada fugi Per mediam; Phthiaeque agros et pascua laeta Ingressus, veni tecta in regalia Pelei. Is bonus excepitque, et miro fovit amore Me, pater ut gnatum, solus qui, urgente senecta, Obtigerit magno in censu; largisque beavit Divitiis, gentesque ampla ditione regendas 590 Concessit. Phthiae extremas nam missus in oras Imperio Dolopas fraenabam. tunc ego, Achilleu Magne, ipsis nunc par superis, te sedulus altor Eduxi, ac feci tantum. nam parvulus a me Avelli haud usquam poteras, convivia ad ulla Nec duci, vescive domi prius, ipse beato In genibus praecisa darem quam obsonia; vinum Ori adhibens, quod tu, puerorum qualia tristis Fert aetas, haustum ejectans, mihi saepe rigasti Bacchi flore almo perfusam ad pectora vestem. 600 Sic multa eduxi te cura; quodque molesti cunque fuit, facilique, et laeta mente ferebam, Hoc animo versans; quando mihi nulla deorum Numine nata meo obtigerat de sanguine proles, Te generi ut nostro insererem, mihi dulcis ut esses Filius, atque seni posses depellere quondam Indecores obitus, et durae incommoda vitae. Sed jam age, parce odiis: animum, fortissime, vince Ipse tuum, quo nil majus. te non decet esse Corde fero indocilem flecti. flectuntur et ipsi 610 Dī, quorum major multo vis, atque potestas, Atque honor est tamen hos votis, nidore, profuso Atque mero placant mortales fasque piumque Transgressi; nec verba cadunt neglecta precantum. Ipse Preces genuit magnus nam Jupiter: illae Incedunt gressu malefirmo, tristibus ora Contractae rugis, dejectae lumina; diram Et Noxam assiduae procurant pone sequentes Illa vigens, valido nixa et pede, praevolat almas Torva deas, laeditque viros late improba in oris 620 Omnibus. inde Preces veniunt, laesisque medentur. Hae, quicunque volens venientes excipit, alti Et bonus observat natas Jovis, omnibus illum Usque bonis augent, nec spernunt vota precantis. Contra abigit si quis venientes efferus, et si Abnuit oratis, tum summi celsa parentis Tecta adeunt, orantque malum mala Noxa sequatur Ut semper, poenasque viro saeva irroget aequas. Ergo aliquo magni prolem Jovis affice honore. Flectit honos mentes, et mitia corda bonorum. 630 Dona tibi si nulla daret, si nulla daturum Sponderet, ferus et nondum pacatus, Atrides; Non ego te hortarer, posita jam mitis ut ira Auxilium Danais supremo in tempore ferres. Nunc dat multa tibi, nunc spondet plura; virosque Huc misit supplex, tota quos legit Achivūm De gente, et bello eximios, et foedere tecum Dulcis amicitiae junctos magis omnibus. horum Noli verba, pedes noli contemnere. justa Ultra ne veniae se fines proferat ira. 640 Sic priscos perhibent heroas, prima virorum, Si quando subito laesi exarsere furore, Placari solitos verbis, nec spernere dona. Hoc olim factum memini; remque ordine totam, Ut fuit, expediam dulces heic inter amicos. Pugnam Curetes, Aetolūm et Martia pubes Contulerant pulchram propter Calydona. tueri Certabant muros Aetoli, evertere contra Curetes diro succensi corda furore. Hunc Trivia Aetolis objecit saeva laborem, 650 Quod frumenta olli post condita muneris Oeneus Nil dederat, dum festa agitat Cerealia in arvis. Quisque deum tulerat solitos epulatus honores; Nata Jovis sacra caruit dape sola, relictam Vel quod praeteriit gnarus, vel mente quod olli Excidit oblita. magnas exarsit in iras Diva potens arcu, germen Jovis; atque, furore Acta gravi, Oeneos immanem saeva per agros Misit aprum; qui vasta dabat late omnia, dente Fulmineo sternens radicibus eruta ab imis 660 Obvia quaeque. solo passim squallente jacebat Multa suis dejecta ingens cum floribus arbos. Hunc tandem Oenides leto stravit Meleager, Urbibus arcessens e multis robora pubis Venatu adsuetae nemorum, celeremque canum vim. Tantus enim paucis nulla virtute domari Ille viris poterat: quin multos efferus atras Impulit in flammas, et funere mersit acerbo. Qui simul ac jacuit victus, Dictynna tumultu Incendit mente; acuitque in tristia bella, 670 Horrendumque caput propter setosaque terga, Curetas duros, et magnanimos Aetolos. Ac dum Marte ferox Meleager in arma ruebat, Pressa malo gens est Curetum, et milia quamvis Multa virūm, haud poterant extra consistere muros Ira sed ut subiit Meleagrum saeva (tumescit Qua cor saepe viris etiam, quos praedita multo Mens decorat sensu) matris facta impia propter Althaeae; moestusque animi, flagransque furore Tectorum et thalami secreta in parte sedebat 680 Uxorem juxta Cleopatram; filia pulchra Eveni quam magno Idae Marpissa crearat. Idae, illo, ut perhibent, quo nemo fortior aevo Est natus; Phoebum qui, rapta conjuge, contra Corripuit validosque arcus, invictaque tela. Hanc genitor, verso Cleopatrae nomine, dulcis Et genitrix aede in patria vocitare solebant Alcyonen, Marpissa parens quod rapta querelas Alcyones ritu longas, fletumque profudit. Quam prope turbata Meleager mente sedebat. 690 Indomitos volvens alto sub corde dolores; Iratus matri Althaeae, quae, caede perempti Fratris dira furens, gnato crudele precata est Exitium; terraeque manu percussit utraque Frugiferum matris gremium; genibusque volutans Prona, genas largo et flectu perfusa madentes, Plutonem e tenebris nigrum, nigramque vocabat Persephonen, gnatum crudeli numen utrumque Perderet ut leto. clamantem dira profundo Audiit ex Erebo, tenebras quae lustrat, Erinnys. 700 Jamque adeo ad portas fragor ingens, armaque, pulsae Horrendum et duro resonabant ariete turres. Turba senum at moerens, duroque exterrita casu, Supplex orabat Meleagrum, multus et ibat Ad limen prima lectus de gente sacerdos. Arceret cladem extremam, auxilioque veniret Civibus atque urbi. nec non ingentia dona Spondebant. qua parte nitet Calidonys amoenae Pinguis ager melius, legeret sibi jugera terrae. Quinquaginta illic; quorum pars consita pulchris 710 Vitibus una foret, Cereri pars altera longe Optima se curvo facilem praeberet aratro. Ipse etiam tristi senio tum fessus, at olim Acer equis, Oeneus supplex ad limina venit; Ac thalami postes manibus quassabat, opertas Ante fores orans. nec mater, turba sororum Nec deerat fratrem conclamans. ille moveri Nil, ferus indomitusque animi. venere sodales Unanimes, ut quisque viro conjunctus amore, Atque diu longo fuerat mage cognitus usu. 720 Nec tamen idcirco poterant inflectere mentis Consilium durae precibusve, aut fletibus ullis Ante, domum circa ingrueret quam ferrea grando Telorum, turresque furens evadere in altas Curetum inciperet pubes, ac templa deorum, Atque domos late subjectis urere flammis. Tum formosa virum conjux orabat, obortis Triste gemens lacrimis; longam et numerare malorum Aggressa est seriem, capta quae civibus urbe Eveniunt. atros urbem considere in ignes, 730 Sterni caede viros passim; durumque subire Servitium abductos longe, miserabile vulgus, Et pueros, raptas et foeda ad munia matres. Talia perstabat memorans. flexere ferocem Dicta virum, lento audivit nec pectore saevos Luctifici casus belli, sed fortis in hostem Prosiluit tandem, fulgentiaque induit arma. Nec mora Curetas longe verso agmine victor Depulit, Aetolis et fata horrenda, diemque Supremum avertit, patriae non ille precanti, 740 Ipse suo ast animo parens: nulla ergo dedere Deinde viro, gratis servati, munera cives. Haec eadem tibi ne sedeat sententia; ne quis Hanc deus injiciat tibi mentem, dulcis amice, Consilium et laevo pervertat numine. flammam Pulchrius instantem classi est avertere, serum Quam ferre ardenti auxilium. cape munera laetus, Atque veni Danais lux una atque unica; magnis Qui similem excipient te dis, et laude locabunt Astra super. quod si nunc spernas dona, cruentam 750 Ultro dehinc subeas extremo in tempore pugnam, Non erit ut parilem referas vel victor honorem. Haec senior longo Phoenix sermone peregit. Tum breviter contra Pelides talia fatur: o Phoenix, longoque aevo sceptroque verende, Nil mihi opus tali est, qualem tu dicis, honore; Nec mihi honos unquam summo ab Jove defuit, unquam Nec deerit; cujus me nutus, genua moveri Dum poterunt, pectus nec vitae liquerit aura, Ut tenet, ad puppes heic, si volet, usque tenebit. 760 Praeterea hoc dicam; tu pectus dicta sub altum Conde, pater: misera frustra hunc miscere querela Parce animum flens multa, et plorans, atque probari. Atridae cupiens. non te decet, optime, nostri Hostis amor, ne sis odio mihi dignus amanti: Sed, me qui laesit, mecum a te laedier usque, Id decet, id dignum est te, Phoenix. nil tibi mecum Non commune volo: vel regni fraena capesse Mecum una, imperio mihi par, atque alter Achilles. Nunc adeo hi responsa ferent: tu fessa reclina 770 Strato membra super molli. cras, fulserit Eos Cum caelo exoriens, pariter statuemus uterque, Heic perstare, domum an praestet jam classe reverti. Sic ait; ac nutu Patroclum ponere jussit Mollia strata seni condenso vellere; visa Tandem oratores ut, re, tentoria celsa Linquentes irent jam facto fine: deo par Cum Telamoniades infit sic farier Ajax: o Laërtiade solerti pectore Ulysse, Tempus abire, via est quando haec praeclusa, nec ullus 780 Exitus est longis sermonibus. ire necesse, Regibus et Danaūm tandem haec responsa referre, Quamvis laeta parum, nostrum qui mente sedentes Expectant cupida reditum. nam pectore in hirto Hic gerit indomitumque animum, mentemque superbam Ferreus; et dulces haudquaquam curat amicos; Nec meminit quanto sit nobis cultus honore. Immitis! fraterna aliquis pro caede solutum Accepit pretium tandem, gnatove perempto. Atque alter patria tutus versatur in urbe 790 Rite ubi persolvit noxam, placatus at alter Triste odium ac diros ponit de corde furores: At tibi dī saevos, nulla et ratione domandos, Injecere animo sensus, iramque puellae Unius ob raptum, finem quae nesciat, ullis Muneribus vinci quae non queat. en tibi septem Eximias unam contra praebere paramus, Praeter et has tot dona. bonus tantum indue demum Mitem animum. reverere, habitas quae tecta. tuos en Heic sumus ante focos, de caetu missus uterque 800 Huc Danaūm; nemo queis certe impensius alter Remve tuam curat tibi vel conjunctior usu est. Haec Ajax. contra Pelides: Optime regum Magnanimi clarum germen Telamonis, amico Ista quidem verax es visus dicere cuncta Ex animo: mihi sed tumidum cor fervet ab ira Usque, subit quoties menti malus ille, superbo Qui me animo in mediis contemptum sprevit Achivis, Erronem veluti patriaque domoque carentem. Ite igitur, Danaisque actutum audita referte. 810 Non erit ut pugnae subeat me cura cruentae Ante, ferox bello curvas quam venerit Hector Myrmidonum ad naves, celsa et tentoria, sternens Argivam ferro pubem, victorque carinas Usserit: at, veniet postquam ad mea septa measque Ad puppes, pugnae, reor, ultro desinet ipse, Quamvis Marte furens, caedisque incensus amore. Talia Pelides: hi vina liquentia sumptis Libarunt pateris, tacitique abiere carinas Ad Grajūm. ante Ithacus graditur; Mavortius Ajax 820 Pone subit, moesto figens vestigia vultu. Patroclus socios jussit, famulasque relicto Velleribus densis Phoenici rite cubile Sternere. festinant alacres, mora nulla, torumque Suppositis ovium villis, stratisque superne Vestibus, et lini candentis flore pararunt; Fessa ubi membra senex posuit, roseamque jacebat Auroram opperiens, curis ingentibus aeger. Pelides etiam, celsum in penetrale recedens, Somno membra dedit: regem juxta Diomede 830 Filia Phorbantis, quam Lesbo abduxerat ipse, Accubuit. bonus adversum penetrale petivit Patroclus; pressitque idem captiva cubile Iphis, quam dulci socio donarat Achilles, Scyrum urbem regis cum victor cepit Enyei. Multa oratores digressi at noctis in umbra, Ut magni venere Atridae ad septa, frequentes Exsiliuntque sua de sede, atque aurea circum Affusi praebent certatim pocula Graji, Pro se quisque rogans. primus scitatur Atrides: 840 O Laërtiade, Grajūm lux, navibus ignem Dic, abiget, ferus an renuit; pectusque superbum Miscet adhuc, Danaūm precibus nec flectitur ira? Ingemuit; lacrimans dehinc talia reddit Ulysses: Maxime Grajugenum regnator Atrida movetur Ille nihil, tristemque iram restinguere saevus: Abnegat; ardescit quin et magis usque furore Indomito, ac spernit teque, et tua munera; misso Et se, Grajorum cum primis te jubet ipsum Consulere, exitium qua genti, quaque carinis 850 Arte queas tristes longe depellere flammas. Ille autem, tenebras ut primum Aurora fugarit. Exoriens, puppesque suas deducere in aequor Velle ait, et falsas Phthiam dare vela per undas: Auctor et est aliis, cuncti ut remeare Penates Ad patrios ponto properent. nanque Ilion altam Verti posse negat, dextra quam Jupiter ipse Altitonans tegit ingenti; quam firma virūm vis Tutatur fidens, elata et Marte secundo. Haec mandata dedit: testes mihi vera loquenti Magnanimusque Ajax, nobiscum et missus uterque Praeconum, fidi comites, rerumque periti. At senior Phoenix cubat illic; jussit Achilles Quod fieri, ad patrias ut secum in puppibus oras Cras abeat, si forte velit, nanque ire negantem, Haud coget, nec vi abducet per caerula ponti. Sic ait; illi autem, perculsa mente, silentes Obstupuere. feri mirantur tristia regis Dicta omnes, moestoque premunt sub pectore curam Armipotens tandem Diomedes talibus infit: 870 Inclyte Grajorum dux et regnator Atrida, Nunquam utinam orasses Peliden, tantaque totque Munera pollicitus: fastu satis ante tumebat Sponte sua; inflasti nunc tu magis. attamen illum Mittamus, sive ire, mari et dare vela, manere Sive parat. bellum rursus pugnamque capesset Cum mens dira virum, vel cum deus ipse ciebit. Vos agite, atque meis, socii, parete volenti Consiliis animo. potu dapibusque refecti, Unde viro vis et robur venit omne, sopori 880 Ite artus placido fessos date: deinde, rubebit Cum veniens Aurora, altis pro navibus omnem Siste aciem, peditesque, et currus, pectora dictis Exacuens, o rex, pugnans praeque omnibus ipse. Sic ait: at reges cuncti assensere loquenti, Laudaruntque acres animos, et verba diserta. Ergo ubi libatum dīs est, tentoria quisque Ad sua digressi, noto abjecere cubili Corpora fessa, almi cepere ac munera Somni.

HOMERI ILIADOS LIBER DECIMUS Ad naves alii, multa jam nocte, jacebant Alto fessa duces devincti membra sopore: At non Atriden Agamenona dulcis habebat Sopitum requies curarum. multa volutat Secum animo, ac trepidam versat circum omnia mentem. Formosae ut conjux Junonis fulgurat olim, Ille parans pluviosam hyemem, vel grandinis imbrem, Sive nivem vastos late quae contegat agros, Sive mali clades ac dira incendia belli; Crebra poli micuere; igni tremit aura corusco: 10 Sic gemitus imo ducebat pectore; saevo Pulsa metu assidue sic regi corda micabant. Et nunc spectabat campum, Trojanaque castra, Admirans crebros urbis pro moenibus ignes, Ingentique sono attonitus, quem plurima passim Tibia, multa dabat quem passim fistula, creber Atque virūm fremitus citroque ultroque meantum; Argivas nunc ad puppes tremefactaque vertens Castra oculos, nudo multum de vertice crinem Vellebat, caelo attollens manantia fletu 20 Lumina, triste gemens alto de corde, Jovemque Obtestans. animo tandem haec sententia sedit, Neliden citus ut ferret se ad Nestora, si quid Consilii struerent pariter, quo lapsa juvari Posset res Danaūm prohiberi et flamma carinis. Ergo membra toro arrexit; tum pectora circum Induitur tunicam, plantisque Argiva revinxit Vincula, et horrendi, ex humeris ingentibus imos Demissa ad talos, se involvit pelle leonis, Fulgentemque manu bellator corripit hastam. 30 Nec minor interea Menelaum nocte sub alta Exercet metus insomnem, curaeque soporem Avertunt trepido rerum; fata ultima fortes Ne subeant Graji, pubes delecta virorum, Olli quae, longum ratibus delata per aequor, Venerat auxilio, belloque exarserat audax. Raptim humeris tegmen pantherae ingentibus heros Circumdat varium, galeamque attollit ahenam Imponens capiti; validamque hastile coruscum Implevit dextram. tum sic tentoria fratris 40 Celsa petit, somno ut regem citus excitet, omnes Cui soli parent Danai, solumque verentur, Observantque, altis ceu lapsum numen ab astris Hunc puppim, dum se cingit fulgentibus armis, Nactus ad extremam est, gratusque advenit, amico Et vultu exceptus, prior est sic farier orsus: Quid, frater venerande, armis nunc te induis? omni Anne aliquem e numero lectum vis mittere, Troum Callidus exploret castra ut speculator? at istud Hortanti quisnam promittat, solus ut hostem 50 Noctu adeat speculans? audax certe, atque pericli Nil metuens fuerit, si quis non abnuet ire. Haec ait: ast lacrimans Agamemnon talia contra: Consilio nunc prudenti, multumque sagaci. Est opus immani quod Grajos, quodque carinas Subtrahat exitio, cum nos mutatus iniqua Mente premit, sacrisque animum, fati ordine verso, Jupiter Hectoreis adjecit. nanque nec ipse Vidi unquam, audivi quenquam nec dicere, totque Uni et tanta viro gesta una luce, quot Hector, 60 Ille quidem non patre deo, non matre creatus Ille dea, in miseros gessit Jove fretus Achivos, Quantaque molitus rerum una est luce, cruenta, Tristia, dira; dies quae nulla, et nulla fluentum Eximat annorum series de pectore Grajis. Tot passim clades dedit, et tot funera victor. Verum agedum Ajacemque celer, fidumque vocato Idomenea rates adiens. ego Nestora dium Conveniam, hortaborque senem consurgere; sacrum Custodum si forte velit procedere ad agmen, 70 Quodque opus est, mandare viris. nemo aptior illo est, Cuique velit potius pubes parere jubenti. Nam vigilum dux est Thrasymedes, inclyta proles Nestoris, atque una bonus armiger Idomeneos Meriones, cunctis delecti e milibus ambo Rectores juvenum, excubiis qui castra tuentur. Haec frater: contra Menelaus talia reddit. Quo mandas pacto, atque jubes? maneamne, tuumque Illic adventum opperiar; festinus an ad te Huc redeam ut cursu celeri, mandata peracta 80 Rite ubi jam fuerint, regumque vocatus uterque? Ille refert: illic praestat, Menelaë, manere Dum veniam, ne forte viae nos semita fallat. Diverso nam multa secat via tramite castra. Praeterea clamaque altum, et vigilare jubeto, Praeteriens dum carpis iter, propriaque vocato Quenque a gente virum, multo et blanditus honore Compella, fastumque, et magnos, comis in omnes, Pone animos. duri nam pondus ferre laboris Nos quoque opus, primo quando nos magnus ab ortu 90 Jupiter aerumna, curisque oneravit iniquis. Haec postquam est fatus, mandavitque omnia rite, Ipse petit Pyliae rectorem Nestora gentis. Hunc, septa ingressus, puppes invenit ad altas, Membra toro stratum in molli. multo arma lepore Picta jacent juxta regem, scutum aere corusco, Tela duo, insignis triplici galea aurea cono, Nec procul inde ingens, opus admirabile, balteus, Quo cingi suerat senior cum tristia torvus Armabat se in bella, suas ad praelia turmas 100 Acer agens: nec enim senio cedebat inerti. Qui, simul ac sensit venientem, sustulit alte Cervicem, et, cubito nitens, haec ore profatur: Quis juxtaque rates, media et per castra sub atra Nocte meat solus, somno dum cetera pubes Strata jacet? vigilum nunquem tibi? numne sodalem Quaeris? age, eloquere. huc tacitus ne accede, quid heic est, Quid tibi opus? Tales jactanti e pectore voces, Atrides lacrimis fatur sic moestus obortis: O Nestor Nelide, o Grajae gloria gentis, 110 Noveris Atriden Agamemnona, Jupiter omnes Quem miserum in curas mergit; luctusque laboresque Aggeret usque, meum donec spirabilis aura Incolet hoc pectus, genibusque erit his vigor ullus. Sic erro, nec enim dulcis mihi lumina somnus Aegra super sedit; belli sed cura, sed instans Jam clades mentem pavido quatit usque. supremum Exitium metuo Danais; nec pectora constant Firma: timor mentem attonuit; micat usque, sinuque Exsilit e medio trepidum cor, membraque subter 120 Quassa tremunt; nec vis animove aut artubus ulla est. At tu, si quid habes fieri quod possit, Achivam Si quid moliris quod rem juvet, (et tibi nanque Nox agitur dulci somni sine munere) mecum Egressus castris paullum descende, juventus Lecta ubi pro muro vigilat; ne forte, labore Defessa atque gravis somno, dare membra sopori Coeperit, excubias et negligat immemor. hostis Nam prope adest; metuoque, audax ne nocte sub ipsa Arma ferat, subitoque invadat Marte carinas. 130 Haec ait. at Nestor: Fide, o rex optime regum, Fide animo. non cuncta, ferus quae cogitat Hector, Atque struit vana tumidus spe, Jupiter illi Providus et perfecta dabit: quin pluribus angi Ut reor, incipiet curis, placatus Achilles Si modo magnanimum cor tristi vertet ab ira. Nunc te mente sequor, quo ducis cunque, volenti. Verum alios etiam pulso jam surgere somno Hortemur Danaūm reges, hastaque superbum Tydiden, vafrum et Laërtiaden, et Oilei 140 Pernicem, et Phylei praestantem robore gnatum. Atque utinam Ajacemque parem dīs, Idomenea Et regem sit qui nobis adeatque vocetque. Ambo etenim longe hinc absunt, curvasque locarunt Secreti extrema castrorum in parte carinas. At, quem praecipuo, ut dignus, complector amore, Atque colo, quid ni Menelao irascar; acerbo Et quamvis doleas dicto, nil pectore celem Dissimulans; mollis quod somno indulget inerti, Et patitur solum te duro instare labori. 150 Quem decuit curisque angi, nec parcere multae Ipsum operae, cunctos orantem ex ordine reges Suppliciter; cum dura urget res, cumque malorum Immane incubuit, nec jam tolerabile pondus. Haec Nestor: cui sic Atrides: hortor ut illum Incusesque alias, Nestor, culpesque; laborem Saepe ubi res poscit celerem, cessatque, sedetque Nam lentus; (non ille quidem male segnis, inopsve Consilii; sed me respectans usque, nec audens Incoeptare meo rerum sine numine quidquam) 160 At nunc strata prior liquit, seque obtulit ultro Ipse mihi subito adsistens. quin missus ad istos Dudum abiit, tibi quos arcessi nunc placet ambos. Ergo age, ne pigeat mecum una pergere murum Extra, ubi nos (illic etenim consistere jussi) Expectant vigilum lecta cum pube sedentes. Tum Nestor: Laudo; sic nemo irascier olli Argivūm poterit; nemo non dicta facesset, Hortetur si quem, vel si quid jusserit unquam. Sic ait, et mollem tunicam dat pectora circum; 170 Aptat pulchra pedum vario dehinc vincula plexu; Tum laenam induitur, multo quam fibula morsu Aurea connectit, duplicem, latamque, colore Puniceo insignem, crispa et lanugine mollem; Deinde capit ferro praefixum robur acuto. Jamque viam carpit gradiens per castra, cietque, Magna voce vocans, propius cum venit, Ulyssem. Cui simul ac subitus mentem sonus attigit, heros Corripuitque toro corpus; tentoria et extra Processit, trepidoque viros sermone rogavit: 180 Cur naves propter soli et per castra sub alma Itis nocte? urget quae res, cogitque vagari? Cui Nestor: Parce irasci, tam saevus Achivis, O Laërtiade, dolor ingruit. en age, nobis I comes, hortatu nostro ut jam surgat et alter, Consiliumque una capiat, pugnamne subire Praestet, caeruleas longe an dare vela per undas. Haec senior: mora nulla, Ithacus tentoria rursus Alta subit, clypeumque humeris ingentibus aptat, Et comes ambobus graditur. magni Diomedis 190 Septa petunt. regem heic propter tentoria somno, Ut venere, vident stratum, fulgentibus armis Cinctum artus. juxta socii caput acclinarant Scuta super; fixaeque solo stant omnibus hastae, Aerata lucem jactantes cuspide, fulgur Ut Jovis. hi nuda circum tellure jacebant: Heros terga feri supra cubat horrida tauri, Purpureo caput effultus regale tapete. Huic tum Nelides propior stetit, ac, pede tactum Urgens, increpuit, strato et consurgere jussit. 200 Surge, ait, o Tydei proles generosa. soporem An carpes tota, quam longa est, nocte? nec hostem Consedisse audis non longe a puppibus altis, Et parvo hinc spatio distare in colle propinquo. Sic ait: exsiluit somno citus ille fugato, Atque senem dictis alacer compellat amicis: Infelix, nunquam parcis tibi, at usque senectam Ferreus exerces opera omni, omnique labore. Quid? juvenes desunt obeant qui castra, sopore Et pulso, consueta vocent ad munia reges? 210 Sed tu opere a duro nulla es revocabilis arte. Talia Tydides. cui Nestor talia reddit: Vera quidem fateor, quae dicis, dulcis amice. Egregii mihi nec gnati, nec copia desit Multa virūm, mitti qui possint, quique vocare. Sed fors dura premit Grajos, tempusque supremum. Summa etenim extremo est res in discrimine, cuncti Fatum triste obeant, an pergant vivere Achivi. Nunc agedum Phylei gnatum, celeremque vocato Ajacem, excussoque jube consurgere somno; 220 Junior es quando, atque meum miserare laborem. Haec senior. fulvi exsuvias, atque hirta leonis Terga humeris heros circumdat, magnaque, et imos Demissa ad talos: tum dextra corripit hastam. Dehinc abiit, jussitque viros consurgere, secum Et rediens ambos parvo post tempore duxit. Hi postquam egressi portis venere catervas Ad vigilum, somni expertem videre sub armis Quenque ducum, campo lecta cum pube sedentem. Ut quondam, ad caulas, pastorum et septa, Molossos 230 Cum vigil exercet noctu custodia, densum Per nemus ut sensere trucem descendere ab alto Monte feram; magno circum vox crebra tumultu Atque virūm atque canum resonat, nec cura quietis Ulla subit; sopor ex oculis prorsum excidit omnis: Sic juvenum ex oculis fugit sopor; ulla quietis Nec superest jam cura, atrae dum noctis in umbra Tristes excubias agitant; ac lumina vertunt Ad campum assidue, quoties Troumve meantum, Aut alius longe arrectas sonus impulit aures. 240 Hos senior laetusque animi conspexit, et ore Compellat blando; firmatque his pectora dictis: Sic eat; o dulces pueri, vigilate, nec ulli Obrepat somnus, ne gens inimica repente Ingruat, ac faciat sibi nos risumque jocumque. Haec fatur fossamque ultra procedit, euntem Pone manus regum sequitur, quoscunque vocarant. Meriones comitem queis sese, et clara propago Nestoris addiderat, magna ad consulta venire Ipsi etiam, et regum coetu se adjungere jussi. 250 Ingentem egressi fossam, qua parte vacabat Caede locus, spatiique horrenda in strage relictum Est paullum congesta virūm prope corpora; saevus Unde Hector, Danaūm clades, ad moenia gressum Rettulit, obscura noctis deprensus ab umbra; Consedere omnes, atque orsi dicere summa De re. quos inter Nelides talia fatur: o socii, nec erit cui sit fiducia Troas Hinc ad magnanimos furtivo accedere gressu? Si quem forte virum, castrorum in parte repertum Extrema, capiat; vel si quem proximus aure Rumorem excipiat: quid rerum scilicet inter Sese consultent; placeatne heic usque, manere Urbem extra, Grajūm non longe a navibus, urbem An magis in patriam parta jam laude reverti. Haec fors audiret catus omnia, sospes et inde Huc rediens, omnes ingenti laude clueret Per populos, caeli quotquot convexa tuentur. Nec vero eximio Grajorum in gente carebit Munere. nam reduci, qui praesunt navibus, omnes Pro se quisque dabunt pinguem atri velleris agnum Lanigera cum matre, viro quibus utilis aeque Non ulla est rerum, in censu quas possidet omni. Omnibus ille choris aderit, spectabilis omni Ille epulo in regum semper conviva sedebit. Sic ait: at vultu dejecto quisque silebat. Magnanimus tandem Diomedes talibus infit: En mihi, Nestor, avet nullo tremefacta periclo Mens ire, utque jubes, hostemque inimicaque castra Haec petere: at, veniat si quis comes, acrior ibo, 280 Et multo ad rerum casus audentior omnes. Nam, duo cum pariter concordi mente feruntur, Alterius mentem quod praeterit, id videt alter, Atque monet. soli, quamvis rem viderit ipsam, Tardior est animus, ratioque infirma levisque. Haec ubi ait; multi cum magnanimo Diomede Ire volunt. ambo Ajaces, fortissima bello Pectora, Meriones, Thrasymedes, inclytus hasta Atrides Menelaus, et aspera suetus Ulysses Ferre, cupit Troum castris irrepere furtim, 290 Ille animi fidens audaxque ad fortia semper. Quos inter tali est Agamemnon voce locutus: Care mihi ante alios, Tydide, quem tibi cunque Vis comitem, hos inter melior quicunque videtur, Delige. nanque alacres animis, tecumque paratos Ire, vides multos. laeva ne mente verere Tu quenquam; socium tibi nec malecautus adopta, Deterior quicunque fuat, meliore relicto, Dans aliquid generi; quamvis et sanguine longe Clarior, et regno sit longe major avito. Sic ait, ille timens Menelao, arcere periclum Et caro cupiens fratri frater. Diomedes Inclytus haec alacri tum rursus voce profatur: Quandoquidem jubeor socium legere ipse, mihique Unum optare inter multos, an pectore possum Immemor oblito divinum spernere Ulyssem? Eximio qui me semper complexus amore est; Magnanimo cui vis invicta in pectore; nullus Quem frangit terretve labor; Tritonia Pallas Quem juvat ac mediis praesens tutatur in armis. 310 Hic mihi si veniat fidus comes, igne reverti Ex ipso incolumes, credo, possimus uterque; Tantum consilio praestat, vafrisque repertis. Arridens paucis contra respondit Ulysses: Ne lauda nimium, neu culpa; nanque scientes Ista inter Grajos loqueris. jam tempus abire: Nox ruit, adventat propior lux, sidera caelo Prona cadunt, geminae ternis de partibus actae Jam sunt, vix tantum superest pars tertia noctis. Haec fati, saevis festinant cingier armis. 320 Ancipitem Tydidae ensem fortis Thrasymedes Donat: nanque heros clypeumque, ensemque carinas Liquerat ad curvas. capiti dehinc impiger idem Imposuit galeam, cono cristaque carentem, Taurinam, prisco quae nomine dicta cataetyx, Gestamen juvenum primaevo in flore vigentum. Meriones arcum pharetramque ensemque coruscum Dat Laërtiadae; dura et de pelle rigentem Imposuit capiti galeam; quam multa coërcent Lora intus, candent extra, valloque frequenti 330 Setigeri dentes apri horrent, lanaque textu Daedaleo mediam, nutet ne in vertice, complet. Hanc olim Autolycus cum victor Amyntoris aedes Hormenidae effregit, captam abstulit ex Eleone, Scandeam et veniens munus dedit Amphidamanti; Amphidamas tum deinde Molo, cum jungeret heros Hospitium; Molus at gnato concessit habendam Merioni. caput egregii tum clausit Ulyssei. Corpus ut horrendis ambo inclusere sub armis, Continuo linquunt socios, Trojanaque furtim 340 Castra petunt. iter ingressis Tritonia virgo Ardeolam dextra misit de parte. volabat Illa viam juxta; sed caeca in nocte videri Ipsa quidem haud potuit, clangor tantum attigit aures, Sensit avem, laetusque deam compellat Ulysses: Audi haec, aegisoni proles Jovis, aequa labore Quae mihi, diva, faves, atque adstas semper in omni; Quam lateo nunquam gradiens quacunque; Minerva, Nunc mihi ades, nunc me, si quando, mitis amore Prosequere. ad naves da salvum in castra reverti; 350 Da magnum patrare aliquid, quod Troica factum Mireturque omni doleatque in tempore pubes. Has Laërtiades; dehinc has de pectore voces Suspiciens caelum fudit fortis Diomedes. Audi, nata Jovis Tritonia, me quoque; praesens Atque veni mihi fida comes; venisse parenti Diceris ut Tydeo quondam, Thebana petebat Moenia cum linquens Asopi clara fluenta, Solus ab armigeris orator missus Achivis. Ille quidem Cadmi ad gentem tunc mollia comis 360 Verba tulit, sed dura abiens horrendaque gessit, Te fretus, dea magna, Jovis genus. ipsa ferebas, Adstans nanque viro auxilium. sic me quoque serva, Diva, tuum, facilisque volensque adsiste vocanti. Ipse tibi lata spectandum fronte juvencum, Indomitum, intactaque ferum cervice, revertens Constituam ante aras, affundam et cornibus aurum. Has ambo fudere preces: Dea magna precantes Audiit, ac votis laeta annuit. Ergo leonum Assimiles ivere alta sub nocte per arma, 370 Per caedem, exanimesque viros, atrumque cruorem. Parte alia, Troas placidae indulgere quieti Non sinit, et proceres in coetum convocat Hector; Atque, virūm in medio consistens, talia fatur. En, quis erit magnum hoc facinus qui spondeat ingens Ob pretium? merces factum satis ampla sequetur. Nanque viro currumque, alta et cervice jugales Polliceor geminos, qui forma, et robore cunctis Ad Grajas praestent, cursu et pernice carinas, Audebit quicunque (decus quo scilicet ausu 380 Eximium ipse sibi quaeret) furtivus Achaeas Ire gradu tacito ad naves; ac discere, puppes. An pergant servare citas velut ante, labore An fracti, et nostro domiti sint Marte, fugamque Turpem agitent patrias ad sedes; fessa juventus Nec velit excubias ultra tolerare sub armis. Talia Priamides: olli obstupuere silentes. Forte Dolon aderat Eumedis filius illic: Eumedis sacri praeconis, dives et auri, Aeris et omnigeni, foedo turpissimus ore, 390 At pedibus celer ante alios; patri editus heres Quinque inter solus nullo cum fratre sorores. Is tum adeo procerum in medio sic Hectora dium Compellat, tumidusque effatur voce superba: En, mea me virtus ciet, Hector, pergere puppes Ad Danaūm, et propius speculari, ac discere cuncta. Quare age, rite manu sceptrumque attolle, daturum Et sponde currus vario circum aere micantes, Et quos acer equos curru subjungit Achilles. Nec tibi ego vanus fuero speculator, inani 400 Trojanos ludam nec spe. nam castra subire Certum est, ac medios furtim subrepere in hostes; Tandem Agamemnoniam liceat dum accedere puppim, Atque audire duces Danaūm sub nocte silenti Versantes, fugiantne domum, an magis arma capessant. Sic ait: ille manu sceptrum tenet, atque ita fatur: Audiat altitonans haec Jupiter, optima Juno Conjuge quo gaudet: Troum non ullus in istis, Te dempto, bijugis unquam spectabilis ibit. Solus in Aeacidae pulchro spectabere curru. 410 Talia perjurans, fatuum tamen impulit. ergo Protinus incurvos humeris accommodat arcus; Inde lupi tegmen circumdedit artubus album, Mustelaeque habilem fulva de pelle superne Aptavit capiti galeam; dextraque ferebat Exiguum ferro prefixum hastile corusco. Sic graditur, Troas linquens, ad litora puppes Et Danaūm, nunquam rediturus, visa referret Atque audita suis ut verax civibus auctor. Jamque, virūm turbam, turbamque egressus equorum, 420 Mente viam cupida celerans carpebat, Ulysses Cum subito sensit venientem; nec mora, gressum Continuit, caro et Diomedi talia fatur: Ille vir e castris venit, o Diomede: carinas An ferat ad nostras sese ut speculator, an armis Grajūm aliquem ut nudet confusa in strage jacentum, Incertum. tu parce manu tantisper in umbra Dum noctis gradiens campo sese inferat, ac nos Praetereat paullum: subito capiemus uterque Deinde virūm a tergo. quod si praeverterit ambos 430 Ille pedum melior motu, terrere fugacem Sis memor, et, campo aversum castrisque suorum, Ad naves compelle hasta magis et magis instans Usque, levi effugiat ne forte ad moenia cursu. Haec fati excessere viae de tramite noto, Et terrae acclinant sese post corpora leto Strata virūm. imprudens celeri pede praeterit ille. Jamque adeo tantum processerat, ante juvencos Mularum sulcus quantum se tendit, aratra. Longius in pingui ducunt quae curva novali. 440 Tum sese a tergo attollit bellator uterque, Atque virūm rapido cursu petit. audiit ille Ut strepitum, stetit, ac retro vestigia torsit. Quippe venire aliquem Teucrorum sperat, euntem Qui revocet, mandata ferens, quae miserit Hector. Inde, ubi jactum intra teli venere, propinquos Territus agnovitque hostes, celerique movebat Genua fuga, si qua eripiat se forte periclo. Illi tergo instant, cupidique apprendere certant. Ut gemini cum densa canes per lustra sequuntur 450 Hinnuleum, aut leporem saltu in frondente, nec usquam Absistunt; trepidus raptim fugit ille, gemitque: Sic Laërtiades cum belligero Diomede Seclusum a sociis acres hunc usque sequuntur. Jamque adeo ad litus fugiens prope venerat agmen Custodum: ipsa novum Pallas Tritonia robur Cum subito injecit Diomedi; ne quis Achivūm Forte viri sese jactaret vulnere primus, Ipse foret post hunc, non aequa laude, secundus. Ergo, hastam ingentem quassans, ita turbidus infit: 460 Vel tu siste gradum; vel te nunc, improbe, telo Assequar hoc; nec fata diu vitabis, opinor, Hac domitus dextra. dixit, ferrumque volucre Contorsit, paullumque volens ablusit ab ipso Corpore: sed magno venit stridore per auras Hasta humerum supra dextrum, juxtaque nitenti Cuspide fixa solo est. conterritus ille repente Constitit, intremuitque artus, dentesque paventi Insonuere; timor pallentia concutit ora. Turbato heroës gemini assiluere, manusque, 470 Pectore anhelantes, manibus tenuere. rigavit Ille genas lacrimis; pavitans dehinc talia fatur: Hanc servate animam; pretio me rite soluto Dehinc redimam. fulvumque aurum, ferrumque labore Daedaleo factum servat mihi, pondus et aeris Immensum varii domus alta. hinc plurima, si me Audierit vivum ad naves, pater afferet ultro, Atque dabit, gnati pretium, facilisque volensque. Haec prior ille: refert sapiens cui talia Ulysses: Fide animo, leti mentem nec turbet imago. 480 Nunc age, dic verax hoc primum, et pande roganti: Quonam digressus castris, et solus in umbra Obscurae graderis noctis, dum fessa virorum Mulcet membra sopor? stratumne in caede cadaver Grajorum ut nudes aliquod fulgentibus armis? An litus classemque petis speculator Achaeam, Hectoris hortatu impulsus, vel sponte profectus? Ille refert: (subter fanti genua aegra tremebant) Hector me noxa implicuit nil tale volentem. Ille, mihi Aeacidae bijugos, atque aere superbum 490 Pollicitus currum, nigra me noctis in umbra Obscurae jussit furtivum accedere puppes Ad Grajūm, et propius speculari, ac discere, celsas An pergant servare rates velut ante; labore An fracti, et nostro domiti sint Marte, fugamque Turpem agitent patrias ad sedes; fessa juventus Nec velit excubias ultra tolerare sub armis. Subridens contra quem sic affatur Ulysses: Egregium optabas tibi certe munus, Achillis Magnanimi bijugos, durum quos flectere cuivis 500 Et tractare viro est mortali; quos agit unus Aeacides per bella, dea est qui matre creatus. Verum age, et haec verax mihi nunc ex ordine pande. Hector ubi est? quanam liquisti parte morantem Huc veniens? qua parte feri nunc Martia regis Arma jacent? ubi equi sunt olli? cetera pubes Nunc vigilat, jacet an dulci devincta sopore? Quaenam agitant consulta viri? placet esse sub armis Urbe procul, Grajūm non longe a navibus; urbis An magis ad muros, parta jam laude, reverti? 510 Haec Laërtiades. juvenis cui talia contra. Ista tibi, quaecunque rogas, vera omnia dicam. Hector agit coetu in procerum; quos consulit Ili Ad tumulum, a strepitu longe turbaque remotus. Excubiae (quando has, heros invicte, requiris) Custodum certae nullae usquam castra tuentur. Nam, quacunque ignem circa sedere manipli Trojugenum, quos cura urget patriaeque domusque, Et vigilant, seque insomnes hortantur habere Excubias: at qui longe venere vocati 520 Auxilio, passim straverunt corpora somno, Ac Troas servare sinunt, quodcunque tuendum est. Conjugibus nec enim metuunt gnatisque periclum, Qui longe Iliacis semoti a moenibus absunt. Tum Laërtiades: Dic, inquit, (scire laboro Hoc quoque) Trojana mixti cum pube, seorsum Anne cubant, tacita carpentes nocte soporem? Ille refert: Dicam vera omnia, et ordine pandam. Ad mare qua vergit campus, tentoria Cares, Armati et curvo posuerunt Paeones arcu, 530 Et Leleges, et Caucones, clarique Pelasgi. Ad Thymbram Lycii sedem, Mysique superbi Sorte datam tenuere, Phrygesque, et Maeones. at quid Ista opus incassum scitari singula? Troum Castra juvat penetrare nigrae si noctis in umbra, Non procul hinc, venere domo qui ad bella recentes, Extrema primi castrorum in parte seorsum Thraces agunt, inque his ille editus Eïoneo rex Rhesus. cujus equos formaque et mole superbos Admirans vidi. vincunt candore vel ipsas 540 Nanque nives; aequant rapidas at cursibus auras. Argento clari currus auroque refulgent. Arma tulit veniens aurata, ingentia, visu Mira; viros quae non mortales scilicet, ipsos At deceat gestare, adeunt cum praelia, divos. Nunc agite ad naves vel me compellite, duris Implicitum vinclis heic me vel linquite, vestro Solvendum in reditu; testis cum res erit ipsa Nimirum, cuncta haec sim vera an falsa locutus. Illum torva tuens Diomedes: Ne mihi, dixit, 550 Effugium meditare, Dolon, (quanquam optima rerum Narrasti) quando semel huc fors egit iniqua Te in nostras, malecaute, manus. nam, sive redemptus, Sive abeas nobis dimissus, rursus Achaeam Aut furtim ad classem venies speculator, aperto Aut Grajos contra pugnabis Marte: meis at Si manibus domitus vitam cum sanguine fundes, Non erit ut posthac Argivos laedere possis. Dixerat ille: Dolon dextram admovere trementem Suppliciter mento coepit, blandaque morari 560 Fata prece; alte heros ferrum extulit, atque loquentis Cervicem saevus mediam ferit, ac secat ambos Nervorum plexus: jacuit lapsum caput ipsos Ante pedes. galeam hic de vertice detrahit; album Ille lupi ex humeris tegmen, tentoque sonantem Nervo arcum, et longum fulgenti cuspide telum. Quae dextra extollens alte omnia dius Ulysses, Munus praedatrix tibi Pallas, talia fatur: Gaude his, diva, deūm primam, qui lucida caeli Tecta colunt, te rite vocabimus usque. sed alta 570 Insuper ad Thracum nos hinc tentoria recto Tramite duc, ad equos currusque, ad strata virorum. Sic ait; atque, manum protendens, cuncta myricae Imponit; signatque locum ramisque virentis Virgulti, et vulsis vicino ab limite cannis, Obscura ne post redeuntes nocte lateret. Inde gradum celerant per tela, nigrumque cruorem. Nec mora, Threïciae venere ad castra phalangis. Defessi toto proflabant pectore somnum. Arma solo sua cuique jacent, currusque, jugales 580 Et gemini juxta. terno circum ordine pubes; In medio Rhesus, religati et curribus altis Regis equi alipedes. prior hunc et vidit Ulysses, Et socio ostendens Diomedi, talia fatur: Ecce virum, Diomede, tibi, niveosque jugales, Ecce, Dolon Thracum pubem quam dixit. at omne Tu nunc prome animi robur. cunctarier armis Non decet heic. age, equos tu solve; aut ense jacentes Caede viros, curam interea mihi linquito equorum. Haec Laërtiades: Tydidae at fortia Pallas 590 Magnanimo adspirans incendit corda furore. Ergo strata virūm dat leto corpora; partem Et nunc se in dextram vertens, nunc ille sinistram, Late fulmineum rotat ensem turbidus. ingens Exoritur gemitus suprema in morte querentum: Purpureo passim tellus rubet uda cruore. Ille velut caulas, nullo custode, cruentus Irruit, ac turbata leo per ovilia saevit; Sic Thracum in medio Tydides perfurit et jam Bissenos Orco demisit. dius Ulysses 600 Interea, quemcunque virum premit ense corusco Tydides, pedibus correptum pone trahebat, Latum iter ut praeberet equis, facilemque pararet Egressum; turbati animo ne forte paverent Strata virūm supra gradientes corpora: nanque Nondum etiam bello adsuerant, caedique cruentae. Ast, ubi jam regem Tydides venit ad ipsum, Dulcem animam et rapuit suspiria longa trahenti, (Triste etenim visum supra caput adstitit olli, Proflanti somnos nigra sub nocte, Minervae 610 Missum consiliis, Oenidae filius audax) Tum Laërtiades vinclisque exemit, habenis Et nexos conjunxit equos, turbaque virorum De media exegit; scuticamque oblitus ab aurea Sumere pendentem sella, quem sustulit, arcu Caedebat prae se pellens; dehinc sibila misit Nota, monens fidum Diomedem excedere castris. Fluctuat ille anceps animi, secumque volutat Majus adhuc aliquod facinus; dubitatque, prehensum Anne trahat currum raptans temone, superba 620 Regis ubi sunt arma; humeris an fortibus alte Sublatum imponat, secumque exportet; an ense Fulmineo in Thracum turbam desaeviat omnem, Detque viros leto passim. cui, talia secum Dum volvit, pendetque animo, Tritonia Pallas Adstitit, ac celeri compellat voce morantem: Ad celsas jam tempus adest remeare carinas, Tydide; redeas ne mox non sponte, fugatus; Et Troas ne quis deus excitet alter in arma. Sic ait: ille deae confestim verba loquentis 630 Agnovit, digressus equos et scandit; Ulysses Quos arcu increpitos pellebat: castra petebant Illi, atque Argivas cursu pernice carinas. Nec vero arcitenens facta haec non vidit Apollo. Qui simul ac sensit, Tydei cum prole Minervam Ire una, divae iratus Trojana petivit Castra, et magnanimum somno excitat Hippocoonta, Threïciaeque ducem gentis, Rhesique propinquum. Hic strato exsiliens sedem conspexit equorum Ut vacuam, foedaque viros in caede jacere 640 Semianimos, casu mentem concussus acerbo, Clamavitque altum exululans, carumque sodalem Nomine saepe vocans flebat, mora nulla, tumultus Exoritur, fremitusque omni de parte ruentum Trojugenum. stragem cuncti mirantur, et ingens Attoniti facinus, quo caeca in nocte peracto, Inde viri ad celsas abiere impune carinas. At gemini heroës postquam venere, jacebat Stratus ubi leto Hectoreus speculator, Ulysses Sistit equos; ab equo Diomedes desilit, atro 650 Exsuvias celer et manantes sanguine tollens, Dat socio: ipse, levi saltu sublatus, eundem Scandit rursus equum, rapidosque ad curva jugales Litora, et Argivas ad puppes urget; at illi Insultantque agiles campis, ultroque feruntur. Primus ibi sonitum Nelides auribus hausit; Atque ait: o socii, Danaūm regesque ducesque, Mentiar, an verum, mens quod jubet, eloquar? aures Cornipedum circa resonat mihi pulsus equorum. Dī faciant huc ut Laërtiades Diomede 660 Cum forti adveniat, Trojanis victor uterque Vectus equis: metuo sedenim, duo lumina Grajūm Ne quid pertulerint, inimica in gente, dolendum. Talia dum fatur, medio in sermone, volantum Alipedum vecti dorso venere, relicto Et sociis miscentur equo. quos mente sodales Excipiunt laeta, dextramque amplexus inhaeret Pro se quisque, ambo compellans comiter omni Verborum officio, promens et gaudia vultu Tum primus dulci Nestor sic voce rogabat: 670 O Laertiade, Grajūm decus, inclyte Ulysse, Istos, dic, ubi equos cepistis? castrane Troum Ingressi? occurrens an quis deus obtulit ultro? Solis enim similes radiis candentibus albent; Usque acie in Teucrum versor, nec tuta fovere Castra senex soleo; sedenim per praelia vidi His ego equos nunquam similes. quos jure deorum Esse datum vobis munus reor. ipse deūm rex Aequus enim, et Pallas Tritonia diligit ambos. Ille refert: Nestor Grajae lux famaque gentis, 680 His etiam longe meliores numina possunt Largiri, si forte velint; nam robore nobis Atque opibus longe praestant: sed nulla deorum Dona vides, at equos, Thracum e regione recentes Qui venere. horum regem fortis Diomedes, Juxta et bissenos prima de gente peremit. Praeterea, exceptum non longe a navibus, ambo Morte virum merita ad tristes demisimus umbras, Quem, classem ut Danaūm speculatus certa referret, Dardanii proceres, ac dirus miserat Hector. 690 Sic ait; atque ultra fossam intra septa frementes Egit equos laetum ridens; regemque secuti Pone ibant alii laetanti pectore Achivi. Dehinc, ut Tydidae celsa ad tentoria ventum est, Cornipedes loris plenum ad praesepe revinctos Constituunt; ubi regis equi cursu alite clari Stabant, sub tacita mandentes hordea nocte. Ast Ithacus caesi exsuvias, capta arma, Dolonis Deposuit celsa in puppi, dum sacra Minervae Apparet, ac meritos aris indicat honores. 700 Inde, mare ingressi, multum frigentibus undis Sudorem abluerunt, mersantes cruraque, utrumque Et femur, et madidam cervicem: jamque marino Abluti fluctu, salsoque humore refecti, Dulcis aquae in solio lavere, ac membra nitenti Perduxere oleo. tum victu corpora firmant Fessa viri, atque haustum magno e cratere sedentes Libabant vinum victrici rite Minervae.

HOMERI ILIADOS LIBER UNDECIMUS. Tithoni e thalamo surgens Aurora, ferebat Caelicolis formosa diem et mortalibus almum: Dira Jovis missu curvas Discordia puppes Ad Danaūm venit, dextraque immane cruenti Attollens belli signum super adstitit altam Puppem Ithaci, quae mole ingens, atque edita stabat Castrorum in medio; vox missa ut posset utrinque Audiri, magnusque Ajax, et dius Achilles Qua fixere sibi tentoria parte, carinas Extremi et curvo statuere in litore, freti 10 Invictisque animis ambo, validisque lacertis. Hic dea stans altum clamavit, pectore ab imo Horrendam intendens vocem, subitumque vigorem Mentibus injecit, calefactaque corda furore Belligero incendit, saevique cupidine Martis. Pugnae gliscit amor cunctis in pectore, bellum Dulcius est reditu, nec jam dare vela paternas Mens avet ad sedes, duro sed cernere ferro. Continuo Atrides armari ad praelia pubem Magna voce jubet, fulgentiaque induit arma. 20 Principio suris ocreas circumdat ahenas, Artis opus mirae, multo quas crura tegentes Fibula jungebat nectens argentea morsu. Dehinc humeros rutilum thoracem et pectora circum Induit. hunc Cinyras olli donaverat hospes. Ad Cyprias nam fama ingens pervenerat oras Argivos classem in Teucros, bellumque parare. Qua motus, regi donum rex misit amico. Hunc multa omnigeno variaverat arte metallo Docta manus; cyanique decem nigrantis, et auri 30 Bissenas fulvi ducens, stannique nivali Vicenas candore vias: ad colla dracones Hinc atque hinc terni se attollunt, pulchra colore Caeruleo queis terga nitent; quale Irides olim; Aëriae fulgent, omen mortalibus, atras Ipse inter nubes figit quas Jupiter altus. Injicit inde humeris ingentem, ac subligat ensem, Auratis clarum clavis, vagina corusco Quem septa argento, lorisque ardentibus auro, Pendeat ut laevo lateri decus, apta recondit. 40 Dehinc ingens, pulchrum, partes versatile in omnes Attollit clypei tegmen, deni orbibus orbes Inclusi solido cui circum ex aere coruscant: Bisdeni umbones stanni e cadente metallo, E nigro medius cyano tumet: atra cruentae Gorgonis in summo facies, cui torva tuenti Horrendi adsistunt comites Terrorque Pavorque: At, lorum supra clypeo quod pendet aheno, Argentoque micat pictum fulgente, draconis Caerulei sinuans flectit sese horrida imago 50 Cui capita ex una tria se cervice profundunt: Inque orbem linguisque micant, vulnusque minantur. Dehinc galeam imponit capiti conisque superbam Quatuor, et setis insignem in vertice equinis, Quae motae horrifico terrebant lumina nutu. Tum duo tela manu tollit bellator, acuta Cuspide, dura, ignem fulvo jactantia ab aere Sidereas longe ad sedes. Postquam acer in armis Constitit, impulso Juno et Tritonia Pallas Aere altum sonuere, novo diva utraque regem 60 Portento ditis certans ornare Mycenes. Aurigae jam quisque suo mandata dedere, Ordinibus rite instructis, retinere jugales Ad fossam: pedibus, ferro fulgente corusci, Ipsi alacres in bella ruunt: clamor ad auras Immensus primo Aurorae surgentis in ortu. Junctus eques pediti est; sed fossam primus ad ipsam Stat pedes, inde equites densi post terga sequuntur. Heic subitum ex alto Saturnius axe tumultum Jupiter ingentis pugnae ciet; aethere summo 70 Sanguineum et rorem genitor demisit, acerba Morte parans multas duro in certamine Martis Heroum fortes animas detrudere ad Orcum. Parte alia Troës pubem exhortantur in arma Colle super medio camporum; maximus Hector, Polydamasque bonus bello, similisque deorum Aeneas, divūm in Teucris et cultus honore, Tresque Antenoridae, Polybusque, et dius Agenor, Primaevusque Achamas pulchro par corpore divis. Ordinibus celer in primis ingentia magno 80 Membra tegens clypeo fert se Mavortius Hector, Sanguineus veluti nigra de nube cometes Nunc subito exoritur fulgens ferale, recondit Nunc iterum obscurae multam se nubis in umbram; Sic Hector variatque vices, per densa virorum Agmina et imperitans, nunc primos cernitur inter, Nunc se postremis miscet, totusque coruscat Aere, Jovis ceu, cum nigram quatit aegida, fulgur Ac velut in domini messores divitis arvo Adversa veniunt hinc atque hinc fronte, secantes 90 Hordea, triticeam vel messem; decidit hausta Falce seges; densi terram stravere manipli: Sic Troum pariter Danaūmque adversa feruntur Agmina, conciduntque viri se mutua: nemo Terga fugae dat versa; aequo sed vertice quisque Arduus incurritque hosti, sistitque ruentem. Illi inter sese rixantur more luporum; Dira tuens tristem gaudet Discordia pugnam. Nam sola ex omni praesens certantibus illa Divorum adstabat numero: secesserat omnis 100 Turba deūm longe Trojano ab litore, et armis Quisque sua positis immotus in aede sedebat, Dīs ubi structa domus juga per stellantis Olympi. Illic moerentes turbato corde queruntur, Incusantque Jovem graviter, praebere quod ingens Trojanisque velit decus, et contempserit idem Caelicolas, sedeatque in caeli vertice solus, Conspicuus radiis, regali et laetus honore, Trojanam spectans urbem, Grajūmque carinas, Horrendumque aeris ferrique micantia late 110 Fulgura, caedentesque, et dura morte cadentes. Ac dum pulchra polum bigis Aurora subibat, Crescebatque novis magis et magis auctibus usque Clara dies, tela hinc atque hinc stridentia utrosque Figebant, pubesque solo dejecta cadebat. At, quo lignator sibi tempore prandia in alto Monte parat, duro satiatus robora ferro Caedere, pertaesusque operis revocare labantes Jam dulci vires victu cupit; ocyus omnes Hortati socios, densas fregere phalanges 120 Trojugenum Danai. prae cunctis turbidus ira Prosilit Atrides Agamemnon, teque, Bianor, Ductorem feriens tristes demittit ad umbras. Tum socium aurigamque viri prosternit Oilea. Ille quidem, curru exsiliens, citus obvia contra Arma tulit: mediam Atrides at vulnus adegit In frontem; aere gravem galeam transverberat hasta, Ossaque perrumpit, cerebroque infixa cruento, Perdomuit flagrantem animis ac dira minantem. Illos victor humi linquit stratos Agamemnon, 130 Candida ubi scissa nudavit pectora veste. Dehinc ruit, Isus ubi et frater simul Antiphus uno In curru volitant, ambo Priameïa proles, Ille nothus, justa contra hic de conjuge natus. Lora nothus tractat; validam quatit inclytus hastam Antiphus. Inter oves herbosae in collibus Idae Hos quondam cepit, lentoque revinxit Achilles Vimine, post magna solvit mercede redemptos. At nunc Atrides huic pectus trajicit hastam Per medium; stricto extremam ferit ense sub aurem 140 Antiphon, et curru moribundum evertit ab alto. Inde folo stratos victor spoliabat, utrumque Ille satis noscens. nanque olim viderat ambos, Ex Ida ad naves captos cum duxit Achilles. Ac veluti saltu frondosa cubilia in alto Velocis cervae nactus leo, dentibus atrox Hinnuleos validis frangit manditque, labore Mollem animam eripiens nullo; nec moesta propinquam Si mater cladem vidit, pereuntibus esse Quit tamen auxilio; subito magis ipsa pavore 150 Contremit, ac viridem per silvam, densaque anhelo Lustra fugit sudans cursu, si forte sequentis Effugiat rictumque ferae, dirosque furores: Sic Troūm nemo fatum his avertere quibat; Quisque sibi at cladem, perculso corde, timebat. Hos ubi dejecit, Pisandrumque Hippolochumque Torvus adit, prolem Antimachi; cui ditia dona, Magnum auri pondus, dederat Paris: ille dolosis Dardanidum in coetu verbis, vafraque vetabat Improbus arte, Helenam reddi flavo Menelao. 160 Hujus tum gnatos major deprendit Atrides Pulchro ambos una in curru, dum lapsa receptant Lora manu, ac bijugos retinent, trepidantque paventes Turbatique animis. veluti leo, concitus ille Contra ibat: juvenes tremefacto at pectore curru Ex ipso tenduntque manus, ac talibus orant: Has, Atride, animas serva: non parva sequetur Gratiaque, et merces factum. nam plurima in altis Aedibus Antimachus servat congesta; metalli Omnigeni ignotum pondus, ferrumque labore 170 Daedaleo factum, fulgentiaque aera nec auri Vim modicam. hinc pretium solvet non parcus, et ultro Dona dabit, nos audierit si vivere puppes Ad Danaum. Regem affati sic mollibus illi Plorantes verbis, responsum haud molle tulerunt: Proles Antimachi, Troas qui perfidus olim Hortari est ausus, Menelaum absumere leto Ilicet in coetu medio: nec rursus Achivūm Ad gentem, et Grajas vivum dimittere ad oras; Unde huc cum dio venit legatus Ulysse; 180 Nunc patrio dignas dabitis pro crimine poenas. Saeva luet vestro genitor mihi sanguine dicta. Sic ait, et curru Pisandrum dejicit alto: Adversi valida pectus nam perforat hasta; Ille cadit plangens resupino corpore terram, Desilit Hippolochus: lapsum tellure superstans Quem premit, ac, geminasque manus, cervice refectum Et caput eripiens, truncum vi propulit heros, Sub pedibusque virum, foedoque in pulvere volvi. Hos ibi tum linquit; seque illuc turbidus infert, 190 Ardet ubi major vario certamine pugna. Quem socii magno pariter clamore secuti Incurrunt. peditem pulsum pedes urget, equesque Versa equitem post terga premit; tum pulveris atri Se campo attollit nubes, quam concita equorum Aeripedum pulsu ingenti ciet ungula. princeps Ante omnes caeditque hostem, sociamque phalangem Hortatur clamans, belloque incendit Atrides. Ac veluti si forte vorax densum incidit ignis In nemus, ac venti volvunt incendia, gliscit 200 Flamma furens late, ramosque ac tota repente Arbusta indomitus prosternit stirpitus ardor: Ingentem capitum sic Atrides Agamemnon Dejicit ad terram numerum; multique superba Cornipedes cervice inter media, agmina currus Cum sonitu vacuos raptant, clarosque requirunt Aurigas; tellure jacent hi pulvere in atro, Gratior alitibus quam sponsis turba futura. Talia dum campis late dat funera victor Atrides, extra telorum Jupiter imbrem, 210 Extra pulveream nubem, caedemque, cruoremque, Horrisonosque virūm fremitus, turbamque ruentum, Hectora seduxit. Teucros premit usque Agamemnon, Hortaturque suos, animisque audacibus implet. Jamque Ili veteris transvecti nobile bustum, Agrestem et ficum Troës per plana ruebant Camporum cursu contento, moenia tutae Optantes urbis. tergo instat saevus Atrides, Vociferans, foedusque manus ac tela cruore. Verum, ubi perventum Scaeae prope limina portae, 220 Et celsam ad fagum, firmato pectore, primi Substiterunt; socios et, versa fronte, manebant. Extremi at, trepida caeci formidine, lato Palantes campo fugiebant. Nocte sub alta Ut fugiunt armenta boum tremefacta, fugavit Omnes cum subito veniens leo: triste sed uni Ingruit exitium; validis cui dentibus atrox Cervicem primum fregit, dehinc viscera saevus Devorat, atque avido nigrum bibit ore cruorem; Agmina sic Troum palantia maximus heros 230 Insequitur, letoque extremum semper acerbo Sternit dira fremens: fugit usque exterrita pubes; Et multi curru ex alto volvuntur Atridae Sub manibus, varioque ruunt pronique supinique Ad terram casu. magna sic efferus hasta Fulgurat ante alios, atque hosti fervidus instat, Jamque propinquabat muris urbique; deorum Cum pater atque hominum, summo digressus Olympo, Sedit in irriguis praecelsae rupibus Idae, Ille gerens dextra fulgur multo igne coruscum. 240 Hinc Irin croceis fulgentem concitat alis, Atque jubet mandata leves deferre per auras. Iri, ait, i Trojae sub moenia, nactaque dium Hectora, quae ferri mando, fer nuncia verax. Atriden donec magnum pugnare videbit Ante aciem primum Argolicam, Troumque phalanges Caedere, devitet pugnam, sensimque recedat Ipse pedem referens; alios hortetur in arma Urgeat et pavidum praesens in praelia vulgus. Verum, ubi percussusve hasta, fixusve sagitta 250 Atrides currum scandet, tunc numine nostro Laeta olli dabitur victoria; caedat Achivūm Ut pubem, ad celsas dum naves venerit; ortu Noctis et occiduis Titan se merserit undis. Sic ait: illa secat ventos, et vertice labens Idaeo Trojana tulit se ad moenia; nacta Magnanimum et celsis in curribus Hectora, juxta Adstitit, atque ultro compellans talibus infit: Hector Priamide, sapienti pectore et alta Mente Jovi assimilis, missu Jovis ipsius ad te 260 Huc veni, patrisque tuli mandata per auras. Atriden donec magnum pugnare videbis Ante aciem primum Argolicam, Troumque phalanges Caedere, devita pugnam, sensimque recede Ipse pedem referens; alios hortare sed acer, Atque urge pavidum praesens in praelia vulgus. Verum ubi percussusve hasta, fixusve sagitta. Atrides, currum scandet, tunc ab Jove magno Laeta tibi dabitur victoria; fortis Achivam Ut caedas pubem, ad naves dum veneris; ortu 270 Noctis et occiduis Titan se merserit undis. Haec effata Iris paribus longe avolat alis. Hector at e curru claris conspectus in armis Desilit, et, magna quassans bellator acuta Tela manu, huc illuc partem discurrit in omnem, Hortaturque viros, pugnaeque incendit amore. Haud mora, consistunt alacres, atque obvia contra Arma ferunt, frontemque adversaque pectora telis Opposuere: instant Graji, densantque phalanges. Ardet pugna iterum: summa nituntur opum vi 280 Hinc atque hinc. laetus totam procurrit Atrides Ante aciem, exsultatque animis, gaudetque cruentae Prae cunctis laudem primus decerpere pugnae. Dicite nunc, musae, caeli fulgentia templa Quae colitis, forti Atridae quisnam obvius aut Tros Aut socius toto princeps ex agmine venit. Iphidamas Antenorides, quem, corpore magnum, Fortem animo, dives Thracum in regione beata Eduxit puerum Cisses avus, unde Theano Orta est pulchra genas; nec, postquam contigit aevi 290 Pubentis florem, patriam dimisit ad urbem, Sed tenuit, gnatamque dedit, formosa , Theanus Formosae soror, in patria quae manserat aede. At juvenis, famam sectatus classis Achaeae, Continuo, thalamum liquens coeptosque Hymenaeos, Vela dedit, sociis bissena in puppe secutis. Ventum ubi Percopen curvas liquere carinas, Et sacrae pedites venere ad moenia Trojae. Is tunc Atridae sese obvius obtulit. Hasta, Ut proprius venere, Agamemnon Iphidamanta 300 Appetiit; quae, versa alio, non pertulit ictum. Amphidamas zonam at mediam thorace sub imo Percussit; manibus validis et fretus, acutum Urgebat robur; varium pervadere balteum Nec potuit. duro argenti luctata metallo Nam, molle ut plumbum, flexit se ferrea cuspis. Quam dextra arripiens Agamemnon, ut leo fidens Ille animi, ad sese traxit, telumque minacis Evulsum e manibus rapuit: dehinc protinus ense Cervicemque secat, sternitque immania membra. 310 Sic duro jacuit somno, dum civibus affert Auxilium, longe, infelix, a conjuge, primo Quam duxit florentem aevo, magnisque paravit Muneribus, centum ille boves largitus; ovesque Pollicitus dehinc mile simul pinguesque capellas, Innumerae quae prata illi silvasque replebant. Tum vero exanimem victor spoliavit Atrides, Atque abiit Grajos inter fulgentia secum Arma ferens. Hunc forte Coon, Antenore eodem Editus, ac natu major, conspexit; et atra. 320 Nube viro luctus velavit lumina fratrem Ob caesum. ruit ergo furens (nil sensit Atrides) A latere; ac mediam telum defigit in ulnam Sub cubito; ac totam valido transverberat ictu. Horruit Atrides, conspecto sanguine, pugnae Non tamen et finem posuit: sed turbidus hasta Irruit, atque ipsi ante omnes fert fata Cooni. Ille pede arreptum fratrem celer Iphidamanta Frigentem ad socios foedumque cruore trahebat, Auxilioque virūm primos virtute vocabat. 330 Huic hastam aerata fulgentem cuspide adegit. Sub clypeum, stravitque virum, supraque cadaver Fraternum exanimi rigido caput abstulit ense. Sic fata explerunt, nigrumque abiere sub Orcum Ambo Antenoridae sub magnanimo Atrida. Ordinibus Troum qui mixtus corpora leto Multa dabat, nunc ille hasta, nunc ense, molari Nunc saxo horrendum pugnans, manabat ab alto Sanguis adhuc tepidus dum vulnere; dehinc, ubi vulnus Siccatum, et sanguis tandem stetit, altus acuto 340 Figebat miserum telo dolor; Ilithyiae Junonis proles, duris quae partubus adsunt, Quali saepe solent, partus ubi venerit hora, Telo aerumnosas stimulare ac figere matres. Ergo, ut vis duro defecit victa dolore, Insilit in currus, aurigam et vertere fidum. Jussit equos longe ad naves; labefactaque pressus Corda malo, cedens altum clamavit Achivis: O socii, Grajae gentis regesque ducesque, Vos bellum Argivae pestemque avertite classi, 350 Me quando hinc longe supremus Jupiter arcet, Nec toto sinit usque die producere pugnam. Sic ait: elato bijugis auriga flagello Instat equis: illi ad litus classemque volabant Ultro alacres, spumisque albentes pectora, et infra Pulvereo sparsi nimbo, moestumque gementemque Hostibus e mediis regem in sua castra ferebant. Hector, ubi Atriden vidit secedere ab armis, Hortatur socios, acuitque in praelia laetum Vociferans: Troës, Lyciique, ac Dardana pubes, 360 Este viri, atque animos et notas promite vires. Optimus en abiit bellator; Jupiter aequus Eximium praebet mihi nunc decus. ite volucri, Recta ite in Danaos curru: date lora; paratam Ut toties vobis cumulet nova gloria laudem. Haec memorans acri succendit corda furore, Qualis venator saevos ciet ille Molossos Instigans aprum contra rabidumve leonem: Talis magnanimos instigans Troas Achivam In pubem torvo Marti par concitat Hector. 370 Ipse inter primos graditur, Grajūmque phalanges Turbidus in medias infert se; qualis, ab alto Incumbens, niger ex imo ciet aequora turbo. Quem primum, quem postremum Jove fretus amico Ille virum Stygias victor demisit ad umbras? Assaeum ante alios premit, Autonoumque, et Opiten Et Dolopa Clytiden, et Opheltion atque Agelaum, Aesymnumque, Orumque, et dura: ad praelia fortem Hipponoum. hos prima Danaūm de gente peremit; Dehinc pavidum caedit vulgus, miscetque. madentis 380 Imbrifero collecta Noti ceu flamine differt Nubila trux Zephyrus; fluctu maria alta frequenti Volvuntur, stridunt aurae, sublataque flabro Turgida multivago in spumas diffunditur unda: Sic versat, turbatque hostes, ac disjicit Hector, Crebra virūm capita ense metens: clademque supremam Ille adeo genti, et non eluctabile ferret Exitium; versi fugerent ad litora, in ipsas, Et sese irruerent trepida formidine puppes; Esset ni caro Diomedi haec orsus Ulysses: 390 Tydide, nam cur sic ambo haeremus inertes, Virtutem obliti solitam? mihi proximus adsta. Turpe etenim ambobus, naves si ceperit Hector. Haec Laërtiades: Diomedes talia contra: Ipse quidem maneoque, et forti mente manebo, Quidquid erit: nostri sedenim non magnus, amice, Usus erit, laudem nobis cum summus ademptam Dardaniae. mavult largiri Jupiter urbi. Sic ait; et curru Tymbraeum evertit acuto Ad laevam telo figens praecordia mammam. 400 At, comitem famulumque, Moliona stravit Ulysses. Hos vitae, ac pugnae exortes liquere, ruuntque Adversum in vulgus turbantes agmina late. Ut duo, fulmineis confisi dentibus, apri Venantum incurrunt canibus, torvique feruntur. Per medios, clade ingenti; sic ocyus, ut se Convertere viri, turbant sternuntque phalangem Dardaniam: at pulsi requierunt, pectore paullum Sedato, Danai, queis Hector terga premebat. Tum juvenes geminos praestanti corpore, eodem 410 Invectos curru dant leto. utrumque creavit Eduxitque Merops Percosius, ille futuri Ante alios augur longe doctissimus omnes: Ire nec optantes bellum ad crudele sinebat. Frustra; nam patrios monitus sprevere. cruentam Parca etenim ad mortem saeva inter bella trahebat. His rigida vitam Diomedes abstulit hasta, Exanimesque solo radiantibus exuit armis. Hippodamum Laërtiades, et Hyperochon Orco Misit; at exsuvias victor sibi cepit opimas. 420 Tunc pater, ex alta spectans haec desuper Ida, Ipse parem aequato fecit certamine pugnam. Obnixi alternis caedebant mutua sese Hinc atque hinc telis, heros Tydeïus hasta Paeoniden valida percussit Agastrophon ipsam Ad coxam: huic bigae, fugiens quas scandere posset Non aderant. longe vesana mente relictus Has, dominum frustra quaerens, auriga tenebat; Ille pedes per bella ruebat, pulvere in atro Dum cecidit, multo et vitam cum sanguine fudit. 430 Hos procul ut vidit sternentes agmina, clamans Horrendum cursu rapido volat obvius Hector: Quem comitans Trojana phalanx ruit agmine denso. Prospexit subito venientem, atque horruit acer Tydides, sociumque monens, haec fatur, Ulyssem: Nobis hic turbo malus ingruit, efferus Hector: Attamen et stemus, contra pugnemus et una. Sic ait, ingentemque hastam jacit; ac ferit ictu Ille quidem Hectoreum certo caput; ante sed, intus Acta cutem cuspis quam tangeret, aerea cassis 440 Obstitit, oblongam, triplicem, tela omnia contra Ipse olim dederat regi quam Phoebus Apollo. Hector at absiluit longe conterritus; et se Rettulit ad socios, nutanti et corpore pronus Genua solo posuit, terraeque accline parumper Suffulsit dextra corpus: nox urget opaca Nube oculos; tenebris nigrescunt omnia circum. At, dum Tydides primos volat inter, et hastam Impiger, in viridi stratam tellure, capessit; Interea lucemque hausit, mentemque recepit, 450 Et, curru exceptus, Troum sese intulit Hector In turbam, mortemque fuga vitavit acerbam. Quem rapto insequitur telo rursus Diomedes, Cedentem et longe dictis incessit amaris: Mortem iterum fugiens vitas, canis improbe. venit Quippe malum prope te, quo dignus. rursus Apollo Eripuit, dirum servans caput; arma capessens Cui tu vota facis, credo: tamen obvius olim Te leto sternam, si quis deus et mihi praesens Venerit auxilio. nunc, quem mihi cunque tuorum 460 Fors alium obtulerit, praestat demittere ad umbras. Sic ait; et pulchris nudabat Agastrophon armis. Flavicomae at conjux Helenae, Paris inclytus, arcum Tendebat contra Tydiden, ille columnam Post latitans, Ili stabat quae infixa sepulcro, Prisci Dardanidae. Tydides arma legebat Paeonidae, varium thoraca, ingentia scuta, Aere gravem galeam: cornu arcus ille recurvi Adduxit; nervo nec frustra pulsa sonante, At dextrum trans acta pedem, plantamque sub ipsam 470 Evadens, penitus telluri est fixa sagitta. Tum Paris e latebra citus exilit, atque cachinnans Jucundum, has fudit laetanti pectore voces. Vulnus habes, cuspisque meo non fugit ab arcu Irrita. sic utinam ventrem tibi fixa sub imum Illa foret; Troasque metu, longaque levasset Aerumna; qui te fugiunt horrentque, capellae Saevum ut balantes pavitant, haedique leonem. At non dejectusve heros, vel territus: Uno Arcu fortis, ait, bellator, compte, puellas 480 Fallere docte, palam ferro si cernere mecum Jam libeat, nil tela tibi, nil proderit arcus. At nunc, ima pedis telo quod stringere tantum Contigit, exsultas animo, jactator, inani. Vulnere nil moveor; ceu si me foemina, parvus Vel puer imbelli dextra pulsarit. inertis Tela viri nam cassa volant. contra, mea telum Dextera quod misit, subit alte, ac dejicit hostem Exanimum, et siquem paullum modo contigit, olli Uxor scissa genas moeret, gnatique parente 490 Flent orbi; ipse atro putrescit sanguine terram Perfundens, non tecta intra de more puellis Fletus, at alituum saevo discerptus ab ungui. Haec ille: interea, trepidusque accurrit Ulysses, Atque hosti adversus carum stetit ante sodalem. Ille autem seditque solo post terga, sagittam Et volucrem talo extraxit. dolor ingruit ingens Continuo. ergo aeger currum conscendit, et altas, Aurigam ad puppes cursum contendere jussit. Solus ibi, avecto Diomede, relictus Ulysses, 500 Nec lateri adstabat quisquam comes: at procul omnes Dilapsi, gelido tremefacti corda pavore. Ergo altum ingemuit; secum dehinc talia fatur. En quid agam? fugisse, malum, deprendier unum Hostibus in mediis, pejus. nanque altus abegit, Inque fugam hinc Danaos convertit Jupiter omnes. Sed mihi mens geminas cur nunc distracta volutat Haec secum in partes? Novi quid praestet. inertes Excedunt pugna, fortis vir perstat eodem Usque loco, figitque hostem, vel figitur hosti. 510 Tales dum tacito versabat pectore curas, Interea Troum adventat scutata juventus, Et magno circum fundit sese agmine, cladem Illa suam densa cingens claudensque corona. Ac velut in silvis juvenumque, canumque caterva Densa ruens aprum premit omni ex parte; profundum Ille nemus liquens malasque obvertit, aduncum Et dentem infrendens acuit, circum undique sese Hi glomerant, instantque acres, hirtisque morantur Horrentem setis, atque ore immane frementem: 520 Sic Laërtiaden pubes condensa premebat. Ille sed ingenti contra imperterritus hasta Prosilit, ac primum dat leto Deïopiten Egregium, feriens vibranti cuspide colla Supra humerum: inde Thoona, inde Ennomon occupat, inde Chersidamanta, celer dum curru desilit alto, Trans clypeum fixa in ventrem transverberat hasta. Corruit, ac passis tellurem amplectitur ulnis. Deserit hos; telo et Charopem ferit acer acuto Hippasiden, Soci fratrem. qui, vulnus acerbum 530 Vidit ubi cari fratris, luctu efferus, amens, Advolat auxilio, et propior stans talia fatur: o Laërtiade, quem fraudum, quemque laboris Omnigeni clarat non unquam expleta cupido. Hippasidum vel te jactabis morte, cruentis Et spoliis hodie amborum, confossus ab hasta Hac potius vel tu nigras mittere sub umbras. Dixerat et clypeum vesana concitus ira Ingentem ferit; hasta gravis quem fregit et ipsum, Loricam et vario fulgentem transiit aere, 540 Atque cutem secuit, costisque abscidit: at intro Visceribus ferrum demergi haud passa Minerva est. Non letalem hastam sensit venisse, recedens Et paullum, his Socum dictis compellat Ulysses: Ah miser! exitium quem jam fatale merentem Opprimet. a pugna tu me hinc secedere cogis, At tibi ego heic mortem dico fore; teque, meo jam Perdomitum telo, mihi laudem scilicet, Orco Tristi animam caeca longe sub nocte daturum. Sic ait: ille fugae dat sese aversus; at hastam 550 Hic tergo infixit medio, pectusque cruentam Per medium exegit. ruit ingens, terraque subter Insonuit. caeso insultans haec fatur Ulysses: o Soce, eduxit frustra quem clarus in armis Hippasus, en domitus leto es, nec tristia fata Vitasti. infelix! tibi non pater, et bona mater Exanimi claudent frigentia lumina, dirae Sed volucres alis complexae rapta vorabunt: At mihi, morte obita, Grajūm gens funera ducet. Haec fatus, validam, Socus quam torserat, hastam 560 Exemit costis, clypeoque: e vulnere sanguis Emicuit, durique animum subiere dolores. Magnanimi at Troës, conspecto sanguine Ulyssei, Clamorem tollunt, seque exhortantur, et omnes Uni instant. retro ille pedem fert usque recedens, Et magna caros inclamat voce sodales. Ter vastum toto clamorem ex ore profundit, Ter missam audivit vocem fortis Menelaus; Et citus Ajacem compellans talia fatur: Ajax, clarum alti germen Telamonis, Ulyssei 570 (Nec fallor) pulsas mihi vox circumsonat aures, Clamantis, solum ceu si Trojana juventus, Seclusum longe a sociis, pugna urgeat acri. Ergo, agedum, celeremus opem, densamque ruamus Per turbam; nequid, solus foede hoste relictus In medio, ferat ille manu bonus, atque sagaci Ingenio cunctis praestans vir; raptus et ingens Ne desiderium, luctumque relinquat Achivis. Dixit, et antetulit gressum celer: incitus aeque Ajax par divis graditur, Troasque superbus 580 Dat sese in medios, ubi dium plurima Ulyssem Turba, instans telis, magno et clamore, premebat. Cervum avidi ut quondam circumstant agmine denso Ingentem thoës; telo venator adacto Quem fixit; citus ille abiit, cursuque sequentem Evasit, tepidus dum sanguis, dumque moventur Crura; inde, ut vires penitus jam dira sagitta Perdomuit, stratum celsis in montibus umbra Sub nemorum thoës discerpunt: ducat eodem At subito fortuna horrendum siqua leonem, 590 Illi diffugiunt, praedam hic sibi vindicat unus: Sic Laërtiaden dextra laevaque premebat Martia Trojugenum pubes: at saucius heros, Hastam aegre intentans, a se vix tristia fata Arcebat. subito magnus cum se intulit Ajax, Immanem et laeva gestans, turrique superbae Assimilem clypeum, propior stetit. at pavor omnes Invasit gelidus Troas, passimque, soluta, Huc temere, atque illuc trepidi fugere, phalange. Interea turba e media Menelaus Ulyssem 600 Eduxit, dextra sustentans, impiger egit Dum celeres, dominum excipiens, auriga jugales. Ast Ajax Troas contra ruit, atque Doryclum Morte, nothum Priami, sternit; dehinc Pandocon hasta, Lysandrumque ferit; dehinc Pyrason, atque Pylarten. Ac veluti praeceps montano a vertice torrens Subjectos ruit in campos, ille imbribus auctus Ab Jove; et ingentes annoso robore quercus, Et piceas raptat, secum, vastoque sonore Turbidus aequoreas limum devolvit in undas: 610 Sic campo eximius ruit Ajax, agmina late Versa virūm sternens; peditesque horrendus, et acres Turbat equos; longe ignarus dum parte sinistra Totius in pugnae Martem exercebat amoenas Ad Xanti ripas Hector, capita alta virorum Multa ubi praecipue cervice abjuncta cadebant, Immensusque ibat pugnantum ad sidera clamor, Nestora Neliden circa, et circa Idomenea. His sese intulerat ferus Hector, diraque patrans Vastabat densas curruque hastaque phalanges. 620 Nec tamen urgenti pubes cessisset Achaea, Et latum praeberet iter dimota; Machaon Ni, primos inter dum pugnat, laesus acuto Dextrum ferro humerum subito foret. eminus arcum Intendit contra, fixitque tricuspide telo Nanque ducem conjux Helenae, Paris: at metus acer, Vulnere conspecto, spirantes robur Achivos Incessit, ne forte virum, verso agmine, Troës Exciperent. Ergo Idomeneus compellat amicum Nestora, et haec moesto suspirans pectore fatur: 630 O Nestor, Grajae gentis decus, en age, currus Scande tuos, tecum et scandat, mora nulla, Machaon; Alipedes et equos pelle ad tentoria. serva Regem, oro, medica praestat qui clarus in arte, Unus et est pretio par multis, fixaque tela Eximere et saevum doctus lenire dolorem. Haec ait: hortanti paret Neleïus heros, Atque suos scandit currus; juxtaque Machaon Ascendit, proles Asclepī, clara medentes Inter quem caelo sublimem gloria tollit. 640 Tum bijugos flagro admonuit resonante: volentes Illi corripiunt spatium, curvasque volucri Ad naves cursu, ac tentoria nota feruntur. Cebriones Troas turbatos, Hectoris alto Auriga e curru prospexit; nec mora dium Hac regem fidus compellat voce minister: Hector, nos longe camporum in parte remota, Heic Danaūm vulgo miscemur, limes ubi ipse Horrisoni est belli: Troës turbantur in illa Parte alii; magnoque viros, currusque tumultu 650 Disjicit, ac miscet pulsos Telamonius Ajax. Quippe virum nosco clypei septemplicis orbe Lato septum humeros. Quin ergo vertimus illuc Jam bijugos, currumque, gravi certamine pugna Fervet ubi, mixti et pedites equitesque fragore Mutua se ingenti caedunt, ardetque virorum Clamor inexstinctus pugnantum, animisque frementum? Sic ait; ac torto pendens in verbera flagro Argutum insonuit. simul audivere flagellum, Incaluere animis acres, currumque sonantem. 660 Alipedes cursu volucri per Troas, Achivum Per cunctos rapuere, virum per strata jacentum Corpora, per clypeos. infra madet axis, et omnem Perfudit sanguis currum; geminique rotarum Orbes, cornipedum et pulsu gravis ungula rorem Purpureum late spargit. cupit ille subire Adversam Grajorum aciem ac perfringere, jamque Se dedit in medios atrox, trepidisque tumultum Intulit, arma ruens contra obvia: saevus et usque, Ordinibus passim disjectis, ense corusco, 670 Fulmineaque hasta, saxisque molaribus instans. Nec tamen Ajacem est ausus tentare; sed unum Vitabat, metuens vimque ac immania membra. At pater Ajaci altitonans in corda timorem Incussit. stetit attonitus; timidusque pericli Rejicit in tergum clypei septemplicis orbem; Intremuitque artus, pugnaque excedere coepit, Ille ferae similis vertens huc lumina et illuc Se circa, dubiusque ferens vestigia retro Improperata; hosti, conversa fronte, resistens 680 Interdum. fulvum a stabulis ceu densa leonem Turba canum, atque virūm certat prohibere; boum nec Impleri cupidum pingui sinit, usque sub alta Nocte vigil; diro praedae succensus amore Ille ruit contra; quidquam nec proficit; auras Certa secant, validis nam tela in torta lacertis, Atque faces missae terrent, sistuntque: recedit Moestus mane, gradu et lento sua lustra revisit: Sic Troum e turba, moerenti pectore, lentus Digreditur, classemque Ajax, et curva capessit 690 Litora; et Argivis timet Hectoris arma carinis. Ac veluti, pueris nequidquam obstantibus, arvum Ingressus tarda quadrupes de gente rudentum, Multi cui fracti sunt duro in tergore fustes, Calluit et plagis dorsum; depascitur altam Dentibus attondens segetem: circum undique molles Pascentem pulsant pueri, malefirmaque jactant Brachia nequidquam vi nulla; vixque morantem Expellunt, postquam se pastu implevit opimo: Sic Telamoniaden Troës, sociique premebant 700 Ingentem: ille autem adversa nunc fronte resistens Pugnabatque acer, sistebatque agmina; tardae Versa fugae nunc terga dabat: cunctisque morando Obstitit, ad curvas ne possent ire carinas. Ille quidem medius Troumque et pubis Achaeae Dira fremens stabat; validis contorta volabant Tela virūm e manibus: pars vasto fixa tremebant In clypeo, pars magna, solo delata prius quam Fulgenti quirent ferro contingere corpus, Horrebant spatio in medio, tepidumque cruorem 710 Optabant, fraudata ictu, defixaque terrae. Hunc ubi conjectis Euaemonis inclyta proles, Eurypylus, telis vidit pressum undique, propter Adstitit, atque hastam ferro vibrante coruscam Torsit, Phasiaden figens Apisaona regem. Quippe gravis subter praecordia transiit ictum Hasta jecur, stravitque virum, et membra omnia solvit. Eurypylus celer adsiliit, rapiensque trahebat Arma humeris. humeris Apisaonis arma trahentem Conspexit pulcher longe Paris, et citus arcum 720 Direxit contra sinuans, dextroque sagittam Letalem immisit femori. diffractaque arundo est, Et femur indoluit fixum alto vulnere: vitans At mortem Eurypylus sociūmque recedit in agmen, Atque, alta Danaos inclamans voce, profatur: O socii, o Grajae gentis regesque, ducesque, State hostem contra, mortemque arcete cruentam Ajaci; quem tela premunt, quem ferrea grando Obruit: horrisonae vivus discrimina pugnae Nec, reor, effugiet. versis at frontibus omnes 730 Ajacem circa magnum consistite; magno Cuncti alacres Telamoniadae prohibete periclum. Saucius haec, Danaūm succendens pectora, clamat Eurypylus. versi consistunt agmine denso; Seque viro agglomerant, humerisque micantia scuta Inclinant, hastasque aerata cuspide torvi Arrexere. Ajax venit queis obvius, hosti Et stetit adversus, sociūm stipante caterva. Sic latis illic pugnae certamina campis Ardebant, quales volvunt incendia flammae. 740 Parte alia patriis linquebat praelia Nestor Vectus equis; madidae largo sudore vehebant Quae simul ad litus curvasque Machaona puppes. Hunc pernix longe conspectum agnovit Achilles, (Stabat enim celsa in puppi, Danaūmque laborem Spectabat, miseramque fugam) tum protinus ad se Voce vocat carum e navi Patroclon. amicam Agnovit vocem, citus ac tentoria linquens Patroclus prodit Marti par. hoc fuit olli Principium cladis fatale, ac mortis origo. 750 Peliden prior his affatur clara Menoetī Progenies: Tibi me quid opus Pelida? vocatum Quid facere, aut quonam ire jubes? Cui fortis Achilles: Die Menoetiada, ante omnes mihi care sodales, Nunc Danai, reor, haec venient ad septa, meisque Suppliciter genibus se affundent. queis grave tristis Aerumnae incubuit nec jam tolerabile pondus. Sed celer i tu, care Jovi Patrocle, rogato Nestora; quis, curru impositum quem praelia secum Extra fert? mihi, dum contemplor terga, Machaon 760 Esse Asclepiades est visus: cernere frontem Haud licuit, celeres cum transcurrere jugales. Talia Pelides. Patroclus jussa capessit, Itque rates praeter celeri ac tentoria cursu. Illi ut Nelidae venere ad septa, relicto, Ad terram Nestor, curru, pariterque Machaon Descendunt: ast Eurymedon auriga frementes; Curru abjungit equas. maris heic in litore paullum Constiterunt, tunicas multo et sudore madentes Laxarunt, Zephyri perflandas lenibus auris. 770 Dehinc geminis, celsa ingressi tentoria, sellis Consedere, illis potum formosa Hecamede, Rite manu rerum commiscens multa, parabat Hanc senior, Tenedi cum moenia vertit Achilles, Magnanimi natam Arsinoi, memorabile donum, Ceperat; exsortem Nelidae coetus Achivūm Quam dederat, Grajos inter quod primus haberi Consilio meruit sapiente bonoque. nitentem Haec illis mensam apposuit tunc sedula, nixam Cyaneis subter pedibus; mensaeque superne 780 Aeratam imposuit lancem, potantibus aptum Quae caepe, ac mellis flaventia dona gerebat. Tum niveam juxta haec Cererem; pateramque, suorum Gestamen proavūm, patria quam Nestor ab aede Attulerat, claram bullis radiantibus auro. Quatuor huic aures exstant, ad quanque columbae Hinc atque hinc geminae ex auro fulgente locantur. At duo sunt fundi subter. quae plena Lyaeo Cum staret gravis, haud ullo molimine tolli Cuiquam longaevo poterat. tollebat at unus 790 Ille tamen, nulloque ferebat ad ora labore. Heic mulier tum dia illis Pramneïa vina Miscuit, et pressi laetis derasit ab orbe Pauxillum solido, super et candente farina Inspersit; jussitque bibi jam rite paratum. Illi ubi proluerunt arentia labra, sitique Jam posuere modum, alterno sermone fruuntur. Ecce autem in foribus Patroclus constitit. illum Ut vidit senior, miratus sede nitenti Exsiluit, prensumque manu in tentoria duxit, 800 Et, blando affatus vulturi considere jussit. Abnuit, ac celeri haec festinus voce profatur. Nil opus ut sedeam; mihi nec mora libera, parce Hortari, venerande senex. multumque verendus, Et laedi est facilis, qui me vir misit, et unum Scitari hoc jussit: quis saucius ille, vehebas Quem curru? at novi, videoque Machaona regem. Nuncius ergo ibo celer hoc dicturus Achilli. Nanque, senex, scis ipse, animi quam saevus et asper Ille sit, et culpae expertem culpare paratus. 810 Talia Patroclus. Nestor cui talibus infit: Nam cur nunc Danaūm, passi qui vulnera, magnum Peliden miseret? necdum scit quanta per omnes Tempestas ivit; quanto castra omnia luctu Miscentur. curvas ad naves lumina Grajūm Prima jacent, hastisve icti, volucrive sagitta. Arcu vulnus habet Diomedes inclytus armis; Hasta Ithacum fixit, fixitque Agamemnona dium; Eurypylo dextrum subiens femur hausit arundo; Hunc ego nunc pugnae subduxi, pulsa sonante 820 Quem nervo cuspis laesit. nec dius Achilles, Ille bonus bello ut nemo, curatve, doletve Rem Danaūm lapsam? nec adhuc miserescere saevus Incipit? an flammam exspectat dum puppibus Hector Inferat, Argivis frustra et pugnantibus, igni Cuncta cremet; Grajosque extremum ad litus adactos Caedat acervatim ferro? Non est mihi nanque, Olim agili fuerat quae vis in corpore. talis O si nunc essem, primaevo in flore juventae Qualis eram, Eleos inter, Pyliosque coortum est 830 Certamen, raptis, qua tempestate, juvencis Leto ego Hiperochiden cum scilicet Itymonea, Qui sedem in diti sibi fixerat Elide, stravi, Pignoribus captis, et praeda laetus abacta. Ille quidem, armentis Pylias avertere turmas Dum cupit, ac primos inter dum pugnat, acuto Dextra virum haec telo Stygias demisit ad umbras. Qui postquam jacuit, tremefactaque fugit agrestum Dura manus, secum quos duxerat ille, virorum; Egimus ingentem nos praedam ex omnibus agris, 840 Quinquaginta boum procera armenta, gregesque Caprarum totidem, totidemque oviumque, suumque Et decies quindena rubentum corpora equarum; Nec paucis suberant generoso e semine pulli. Haec nos cuncta Pylum, Neleus ubi regna tenebat, Compulimus nocturni: animo est laetatus at ille, Quod juveni obtigerat, tum primum ad bella profecto Tam diti praeda magna cum laude potiri. Ac primo veniens Aurora ut fulsit ab ortu, Praecones magna clamantes voce vocabant, 850 Elide queis aliquid quisquam deberet in ampla; Et Pylii tota proceres ex urbe coacti Rite suas praedam in partes tribuere (superbi Rapta etenim multis debebant plurima Epei, Ex quo fracta malis fuerat Pylus, ac data pessum. Quippe olim veniens armis afflixerat urbem Alcides, floremque virūm prostraverat omnem. Bisseni fuimus Nelidae fortibus armis Egregii, solus restabam: cetera fratrum Turba omnis leto crudeli strata jacebat. 860 Nos igitur, tumidique animi, bellique potentes, Spernebant, nunquam et cessabant laedere Epei.) Tum senior Neleus numero sibi legit ab omni Atque boum, atque ovium tercentum corpora, multam Pastorum et turbam. magna illi debita nanque Res erat, alipedes quatuor certamine in omni Adsueti palmis, currusque, ad praemia missi, Eximium ut tripodem cursu pernice referrent. Hos sibi rex illic Augeas ceperat, omne Contra fas retinens: aurigam at multa dolentem 870 Dimisit, probrisque minax oneravit acerbis. Haec propter maledicta senex malefactaque , toti Iratus genti, sibi multa exemit; in omnes Cetera dehinc jussit tribui, pars ut sua cuique Expleret magno acceptam cum foenore noxam. Talia dum laeti curamus in urbe, juvencos Et pingues vulgo festas mactamus ad aras, Continuo, tres post soles, venere parati Bello, multa virūm pubes, multusque frementum Cornipedum numerus, geminique Moliones arma 880 Induerant pariter, pueri ambo, corpora nondum Firmi, nec vario docti contendere Marte. Est quaedam Alphei ripam super edita in alto Colle, Pyli extremis in finibus, urbs Thryoëssa. Hanc tristi primam optabant evertere bello. Necdum etiam campos transgressi moenibus altis Admorant aciem; caelo est delapsa Minerva; Atque, Pyli mediam cursans nocturna per urbem, Armari jussit pubem; cunctique ruebant, Sponte sua cupidi, saevae in certamina pugnae, 890 Me tamen armari Neleus haud sivit, equosque Abscondit; nec enim varii satis esse peritum Martis adhuc aevi pubentem flore, putabat. Non minus at currus inter spectabilis ibam Ipse pedes; ducebat enim sic Pallas in arma. Est flumen, dicunt Minyeum nomine, quod se Arenen juxta aequoreas devolvit in undas. Heic equites Pylii, pubes delecta, rubentem Mansimus Auroram, peditumque affluxit eodem Post nos densa manus. tum, bello instructa juventus, 900 Cuncti una, Alphei, medio jam Sole, fluenta Venimus. utque Jovi primum de more litatum est, Alpheo taurum, taurum mactamus opimum Neptuno, indomitamque bovem, sua sacra Minervae, Instruimusque dapes turmatim; strataque, in armis Quisque suis, dedimus jucundo membra sopori Propter aquam. Haud longe Thryoëssae ad moenia Epei Constiterant, urbemque armis vastare parabant. Ante sed inferrent quam se urbi, triste coortum est Martis opus duri miseris. nam, luce rigavit 910 Terram ubi Sol clara exoriens, nos, rite precati Caelicolum regem, bellatricemque Minervam, Congredimur. primo tunc pugnae primus in orsu Fortem ego, cornipedes capiens currumque, peremi Mulion, egregium bello sibi legerat ipse Quem generum Augeas; thalamo cui junxerat ultro, Natarum primam formaque aevoque, Agameden Doctam cuncta, effert late quae pharmaca tellus. Hunc fixi contra venientem cuspide primus Aerata. jacuit, vasto ingens corpore, in atro 920 Pulvere: laetus ego vacuos celeri pede currus Insilui, primisque antistans praelia obibam Ordinibus. trepida capti formidine Epei Diffugere, solo postquam videre jacentem, Qui, bello ante alios longe fortissimus omnes, Dux turmas equitum bellantes primus agebat. Ast ego nigranti similis per bella procellae Usque ruens, cepi currus fulvo aere nitentes Quinquaginta, mea confossi et corpus ab hasta Quoque duo e curru terram petiere minaci 930 Ore viri. quin morte Molionas Actore cretos Strassem etiam, pueros deus ipse tridentifer ambos Ni subito involvens nebula rapuisset opaca. Tunc laudem Pyliis divūm rex ac decus ingens Annuit. hostem etenim fusum per plana secuti Arva sumus, caedi instantes, atque arma legentes Buprasium donec celeres ad pingue jugales Egimus, Oleniamque ad rupem, et Alesion, illuc, Est ubi (sic vocitant) Collis; nos unde Minerva Ire domum reduces jussit; postremus ubi hasta 940 Vir mihi confossus cecidit. tum laeta juventus Vertit equos digressa Pylum; gratusque canebat Quisque Jovem e divis, mortali e gente virorum Nestora. Talis eram bellantum in pube: suorum Immemor at soli sibi tantum est fortis Achilles. Sed tamen ipse etiam flebit, reor, omnis Achivūm Dardanio fuerit pubes cum perdita ferro. o bone, nunc patris subeant tibi verba Menoetī, Quaeque dedit praecepta senex, mittebat Atridae Auxilio cum te patriis e finibus; ipse 950 Auribus his quae cuncta, et mecum audivit Ulysses. Quippe ambo Pelei pulchras advenimus aedes, Cogimus Argolicas dum pubem ad bella per urbes. Illic tum nobis herosque Menoetius, et tu, Parque deūm pueris puer est inventus Achilles. Quippe Jovi media Peleus adolebat in aula Pingue femur tauri ingentis, pateramque tenebat Auratam vinum fundens ardentia supra Exta: dapes at vos memini curare. morati Nos paullum ante fores stetimus: miratus Achilles 960 Exsiluitque, manuque apprensos duxit in alta Limina, et ingressos blandus considere jussit Apposuitque epulas large bonus hospes amicis Hospitibus. functi dapibus, dulcique Lyaeo Ut sumus, orsus ego sermonem, hortabar utrumque Nos ad bella sequi. vobis at Martis amore Ocyus arserunt miro juvenilia corda. Tum cupidis ambo mandata dedere parentes. Ac senior primum Peleus praecepit Achilli, Semper ut in Grajūm numero foret optimus omni. 970 Actorides at plura Menoetius haec tibi dixit: Nate, patrum claro est te sanguine major Achilles, Viribus et validis; tu natu major at illo es. Ergo comes quod opus juveni praescribe, monere Nec parce: ille tibi parebit vera monenti Haec mandata dedit senior, quae jam tibi mente Oblita fluxere. sed, o bone, dicito Achilli Haec eadem vel nunc. forsan meliora sequetur; Atque, deus tua dicta aliquis si forte secundet, Immanem vinces animum, durumque rigorem 980 Inflectes monitis: socio vis magna monenti est. Quod si forte aliquod devitat conscius omen, Ab Jove si retulit quidquam dea mater acerbi; Te saltem, ipse manens, mittat, tecumque suorum Agmina Myrmidonum, tam nigro in turbine belli Siquam forte queas Danais affundere lucem. Arma tibi sua det tantisper ferre; reversum Trojugenae si forte putent in praelia Achillem, Decepti armorum facie; pugnaque timentes Abstineant paullum, pubes dum Martia Grajūm 990 Pressa malo, revocetque animos, longique laboris Vel parvam capiat requiem, vel parva laborum Dulcis enim requies bellanti. prona levisque Res fuerit vobis, integro robore, Troas Pellere defessos, ratibusque avertere ad urbem. Sic ait, incenditque viro praecordia dictis. Ergo alacer praeter naves tentoria cursu Fertur ad Aeacidae celeri. sed, venit Ulyssis Ut propter puppes; ubi Grajis jusque, forumque, Atque deūm puro constructa altaria saxo; 1000 Illic Eurypylus, proles Euaemonis alti Clara, improviso miranti occurrit, acuto Ille femur fixus telo, et vestigia claudus Tarda trahens; largusque humeris et vertice sudor Manabat; saevoque niger de vulnere sanguis Exsiliens ibat; sed mens immota manebat, Nec dejecta malo. Quem cernens flevit, et alto Verba Menoetiades gemitu haec de pectore fudit: O miseri Danaūm regesque ducesque! futuri Estis ut heic, longe a patria carisque propinquis, 1010 Esca feris canibus Trojano in litore! at, heros Eurypyle, immanem, dic, sistent Hectora Graji? Illius an saeva domiti sternentur ab hasta? Eurypylus contra: Nullum, Patrocle relictum est Perfugium Grajis; dura qui morte peribunt Navibus in mediis. nam, quorum plurima virtus, Visque, jacent cuncti ad naves, pars cuspide caeca Eminus, aerata pars vero cominus hasta A Teucris confossa. quibus magis et magis usque Membra vigent, animosque ciet Mavortius ardor. 1020 Verum age, et hanc animam serva. tentoria ad alta Duc aegrum; femorique haerentem excide sagittam, Ac tepidos adhibe latices, nigrumque cruorem Elue: sparge super dehinc lenia pharmaca, sistat Queis dolor, ipse tuus tibi quae monstravit Achilles, Ut perhibent, docuit quem, Chiron, optimus ille Inter centauros, et servantissimus aequi, Qui duo sunt medici, Podalirius, atque Machaon, Saucius horum alter jacet ipse, optatque medentem, Ut reor, eximium; duro sub Marte laborem 1030 Alter in Iliaco fert miscens praelia campo, Talibus oranti Patroclus talia reddit: Aequa rogas: anceps at distrahor. en quid agemus, Eurypyle armipotens? quae mandat Nestor, Achivūm Custos, dicta fero Pelidae. nec tamen, etsi Festinem, deero tibi tali in tempore, amice. Dixit, et amplexus regem in tentoria duxit. Cui famulus viso taurorum mollia terga Substravit: supra porrecto excidit acutum Patroclus cultro telum, tepidaque cruorem 1040 Lavit aqua, et manibus radicem trivit amaram, Inspersitque: omnes olli quae inspersa dolores Sedavit, sicco stetit ater vulnere sanguis.

HOMERI ILIADOS LIBER DUODECIMUS Sic Danaūm in castris proles invicta Menoetī Eurypylo vulnus curabat. Troïa pubes, Atque Argiva gravi interea certamine durum Martem exercebant conferti; fossaque, et altus Nequidquam obstabat murus, quem Graja tuendis Navibus ingentem fuerat molita juventus; Centum nec tauros mactaverat auspicibus dīs, Inclusas intus naves, gazamque coactam Undique ut ille diu servaret. numine structa Moles magna deūm non aequo, tempore parvo 10 Mansit, dum vixitque Hector, vitavit et arma Iratus Danais Pelides, et stetit alta Urbs Priami, nondum Grajorum subruta ferro. At, postquam Troum quisquis praestabat in armis Absumptus leto est, Grajūm et pars triste subivit Fatum, pars tota sospes de gente relicta est, Ac decimo urbs tandem Priameïa concidit anno, Et Danai patrios petierunt classe Penates; Consilium cepere una rector maris alti Neptunus, Phoebusque, omnem de sedibus imis 20 Eruere extemplo murum, rapidamque frementum Subjectam in molem subito vim mittere aquarum, In mare silvosa quotquot volvuntur ab Ida; Rhesumque, Heptaporumque, Caresumque, Rhodiumque Aesepumque, et Granicum, diumque Scamandrum, Et clarum Simoënta; ubi scuta ingentia, multae Et galeae, atque virūm jacuit sub gurgite pubes Inclyta semideūm. spumantia Phoebus Apollo Horum cuncta simul convertitque ora, novenos Perque dies muro laxis immisit habenis. 30 Interea caelo mittebat Jupiter imbrem Perpetuum, eluvie magna demersa periret Ocyus ut moles; sublatumque ipse tridentem Neptunus dextra gestans ducebat aquosum Agmen, cuncta solo et vellens disjecit in undas. Fundamenta, labor quae Grajūm jecerat ingens, Stipitibusque altis, saxoque exstructa molari; Omnia et aequavit late ad rapidum Hellespontum. Inde, ubi disjecti nusquam vestigia muri Restabant, multa litus complevit arena, 40 Dimisitque amnes, rursum se ut conderet alveo Quisque suo, puras ubi suerat volvere lymphas. Sic murum Neptunus erat Phoebusque daturus Exitio, tum circa ingens clamorque virorum Pugnaque fervebat; celsa et tabulata sonabant, Aeriae et densa telorum grandine turres. Ad naves Danai pressique, Jovisque flagello Edomiti, saevi metuebant Hectoris iras, Horrendam et faciem. nigrae par ille procellae Ut prius exercet Martem, et ruit acer in hostem. 50 Qualis aper, leo vel torvus, juvenumque canumque Venantum in turbam dat sese robore multo Efferus: hi densantque agmen, contraque resistunt Crebra manu valida torquentes tela: movetur Ille nihil, nec corde pavet, nec tuta capessit Digrediens, mortem nec vitat; seque cruentus Versatque, immittitque viris. quacumque furens se Intulit, ingentem pubes dat versa tumultum. Sic Hector partes sese convertit in omnes Dira fremens; Troasque hortatur primus ovantes, Pellere trans fossam bijugos: cui non tamen ipsi Audebant proferre pedem, sed margine acutum In summo aeripedes hinnibant; lataque fossa Terrebat, trans quam nec saltu evadere, cursu Nec facili quibant transire. abruptus utrinque Nam margo, et praeceps descensus; desuper alti Et valli horrebant, duro quos robore, acutos, Ingentes, densos magno fixere labore Certatim Graji, saevos munimen ad hostes. Nullus equo, valida currum cervice trahenti, 70 Hac aditus; pediti magnus labor, obvia siqua Perrumpat, murumque furens evadat ad altum. Tum prope stans tali compellat voce superbum Hectora Polydamas: Hector, regesque ducesque Trojugenae, sociique omnes, impellimus acres In fossam stulte bijugos: transmittere durus Quam labor est; circum vallis nanque horret acutis, Statque ingens juxta murus: quo nulla potestas Sese inferre equiti, pugnamve capessere in arctum Concluso, haud, equidem credo, sine vulnere, multo 80 Et lapsu. Ac, siquidem Grajis mala nunc struit, altum Aethera qui tonitru miscet, pater, hoc ego vellem Ocyus heic fieri, atque omnes, ex ordine ad unum Indecores perdi Trojano in litore Achivos Argolica procul a terra, patrioque sepulcro. At, subito si forte animis Argiva refectis Convertat sese pubes, Troasque fugatos Navibus a celsis iterum premat, inque profundam Pulsus eques fossam incurrat; non ullus, opinor, Effugiat, vivus cladem qui nunciet urbi. Quare agite, atque meis cuncti parete volentes Consiliis: vacuos heic currus, atque retentos Fidi habeant bijugos aurigae: fortibus armis Induti pedites peditem nos Hectora denso Agmine, quo ducit, Grajorum in septa sequamur. Non erit ut maneantque loco, longumque resistant, Exitii ad metam si jam venere supremi. Talia Polydamas: tutum bonus approbat Hector Consilium. Ergo, armis tectus fulgentibus, alto Desilit e curru; regisque exempla secuti 100 Desiluere alii pariter. tum quisque relicto Aurigae mandata dedit, jussitque manere Ad fossam, bigas retinere inque ordine: quinas Ipsi agmen totum in turmas tribuere, suosque, Instructi bello, ductores pone sequuntur. His Hector praeit eximio cum Polydamante, Qui, plures numero, praestantes robore, scisso Optabant muro primi oppugnare carinas. Priamidis etiam comes ibat tertius audax Cebriones: alius curru est auriga relictus. 110 Partem aliam ducit Paris, Alcathousque, et Agenor. Tertia turma Helenum post, Deïphobumque secuta est, Priamidas; horumque ibat comes Asius heros; Asius Hyrtacides, patriae qui moenia Arisbae Liquit, vectus equis ingenti mole, rubente Et tergo rutilis a flumine Selleente. Dux Anchisiades Aeneas inde cohortem Ducebat quartam, claroque Antenore nati Archelochusque, Acamasque, bonus bellator uterque. Sarpedon socios tandem postremus agebat; 120 Atque sibi Glaucumque, et magnanimum Asteropaeum Addiderat comites; visi quod robore cunctos Sunt praestare alios, se dempto scilicet uno, Cui nemo primae certabat laudis honore. Hi, postquam densi junxerunt mutua sese Tergoribus duris taurorum, cominus ibant In Danaos incensi animis; nec posse teneri Sperabant, rapido inciderent quin puppibus actu. Sic Troësque animis, sociique, volentibus ultro Consilio parent, dederat quod mente sagaci 130 Polydamas. monitus sprevit praeceptaque solus Asius Hyrtacides; voluit nec linquere ibidem Aurigamque et equos: curru sed vectus in alto Ad naves ibat: demens! quem triste manebat Fatum illic; nec erat, sibi quod promisit, ovanti Curru Dardanias rediturus victor ad arces. Parca virum tristes misit nanque ante sub umbras, Deucalidae magni perfossum pectora telo. Egit enim currum laeva ad navalia, pubes Qua Grajūm, e campo rediens tremefacta, ruebat. 140 Nec valvas nactus clausas, atque objice fultas, (Portarum nam claustra viri patefacta fugaci Praebebant turbae; siquis de clade superstes Adveniat, seque ad naves in tuta receptet) Turbidus huc advertit equos, mora nulla, frementes Clamore at socii post terga sequuntur acuto, Freti armis; nec posse putant consistere Grajos, In curvas trepido quin se dent pectore puppes. Pro stulti, ac vana tumidi spe! limine in ipso Invenere virūm par nobile, bellipotentum 150 Progeniem Lapithum, Polypoeten patre creatum Pirithoo, atque parem Marti virtute Leontea. Hi duo pro portis, fulgentes aere corusco, Stabant. Aëriis procero vertice densae Montibus ut geminae stant quercus, vastaque totos Flabra dies, pluviasque ferunt, longisque sub altam Defixis terram immotae radicibus haerent: Sic illi manibusque, invicto et robore freti Nusquam absistebant portis, magnumque manebant Hyrtaciden; quicum pubes condensa ruebat 160 Ad murum, laeva parmas, arentia tollens Terga boum, altum ululans post Iamenumque, et Oresten, Asiadenque Acamanta, Thoonaque, Oenomaumque. Interea Grajos variis hortatibus ambo Illi urgent pugnare alacres pro navibus. at, cum Densa phalanx propius venit, formidine capti Versa fugae dant terga alii: bellator uterque Sed citus occurritque hosti, pugnamque capessit. Agrestes ceu cum juvenumque, canumque tumultum Excipiunt apri venientum in montibus altis; 170 Atque ruunt cursu obliquo: virgulta fragore Ingenti prostrata cadunt, quacunque furentes Convertere viam: frendent immania saevis Dentibus ora; gravi cuspis dum missa lacerto Transfossis multo eripiat cum sanguine vitam: Sic horum circa pectus fulgentia densis Ictibus aera sonant, acri dum Marte resistunt, Vique sua freti, et saxis, quae crebra superne Intorquent socii celsis de turribus, hostem Atque sibi atque suis arcentes navibus, omni 180 Et, quae inerat vicina intra tentoria, gazae. Densa nivis virides ceu late vellera campos Consternunt, valido spargit quae turbine ventus Caeruleas agitans nubes: sic densa cadebant Hinc effusa, atque hinc manibus stridentia tela Grajugenum, Troumque. imbri galeaeque sonabant Saxorum horrifico, clypeique umbone tumentes, Asius at cernens haec, spe deceptus inani, Ingemuit, dextraque femur percussit, et alto Suspirans gemitu, haec effudit pectore dicta: 190 Tune etiam es mendax, o Jupiter? en ego, fretus Te, pater, Argivos dicebam terga daturos; Nec fore, Trojanae qui sese opponere turmae Auderet. nunc hi; latebroso in tramite vespae Ut sibi quae fodere larem, patriumve tuentes Limen apes, densae pro gnatis praelia miscent, Nec tecto abscedunt quoquam, cupidoque manentes Raptori sese objiciunt; sic dira frementes Soli pro portis forti stant pectore, quoquam Nec cedunt cuiquam, certi vel sternere duro 200 Dardaniam leto pubem, vel sternier ipsi. Sic ait; ille Jovem nec fatus talia flexit. Uni nanque decus genitor, laudemque parabat Priamidae; auspicio solus Jovis iverat Hector. Uno pugna loco nec servet. praelia portas Ante alias alii miscent: sed facta profari Fortia quaeque, deum veluti, me sanguine cretum Mortali, durum est, nec fas. pugna undique ad omnes Nanque atrox portas gliscebat, flammaque murum Circa ingens ibat caelo: pro navibus (urget 210 Aspera fors quando miseros) pugnabat Achivūm, Quamvis fracta malis, et moerens corda, juventus. Dī quoque moerebant ipsi, quicunque juvare Suerant magnanimos prius inter praelia Grajos. At gemini Lapithae pugnam invasere. trabali, Pirithoi proles, Polypoetes turbidus hasta Per galeam, solido quae malas aere tegebat, Percussit Damasum. perque aes, perque ossa cerebro Infixa est medio cuspis, domuitque furentem. Protinus inde neci dedit Ormenon, atque Pylona. 220 Antimachi at prolem praestans virtute Leonteus Trajicit Hippomachum, teritur qua balteus alvo. Inde cava ferrum vagina eduxit acutum; Et primum Antiphaten, adversum ingressus in agmen, Cominus invadit ferro, terraeque supinum Dejicit; inde Menona, inde Iamenumque, et Oresten Sternit, et ingentem dat victor caedis acervum. Hos illi stratos dum nudant fortibus armis, Lecta manus juvenum, Trojanae robora pubis, Ante alios cupidi murum perrumpere, et igni 230 Conjecto Argivas actutum exurere puppes, Hectora Priamiden, et Polydamanta sequuntur. Qui tamen ad fossam, suspensa mente, manebant Ancipites, visam, dum gressum inferre parabant, Propter avem. altivolans laeva de parte ministra Nam Jovis ingenti conterruit omine ituros. Unguibus implicitum quae vasta mole draconem Puniceis clarum squamis gestabat: at ille Saucius, aegre animam ducens, convertit in hostem Ora tamen, supra et pectus prope colla, tenentem, 240 Convolvens sese flexa cervice, cruento Dente ferox petiit: volucris tum victa dolore Demisit pedibus praedam, quae decidit agmen In medium: clangens in ventos illa recessit. At Teucris micuere metu praecordia, monstrum Ut Jovis aegisoni dirum videre, jacentem Ante pedes varia maculosum pelle draconem. Nec mora, Polydamas turbato haec pectore fatur: Hector, saepe mihi succenses vera loquenti Trojugenum in coetu: nec enim civem decet unquam 250 Mente loqui falsa quidquam bellive, domive, Blandirique tibi, atque tuas extollere laudes. Nunc etiam, quod opus, veraci pectore dicam. Parcamus Grajis, oro, arma inferre carinis. Quippe etenim, ut dicam, sic nobis grandia tandem Orsa cadent. quando fossam transire paratis Augurium dedit altivolans de parte sinistra Dirum aquila, ungue ferens ingenti mole draconem Sanguineum, nondum exanimem; praedamque remisit Ante, cito nidum quam nisu tangeret, et quam 260 Dulcem praeberet pullis immitibus escam: Sic itidem, quamvis nobis perfringere portas, Obstantem et murum contingat robore nixis Invicto, et cedant pulsi tantisper Achivi; Attamen indecores gressum referemus eadem Inde via; et multos Troum linquemus, ad ipsas Grajorum stratos immani caede carinas. Sic erit: hoc quicunque bonus responderit augur, Doctus monstra deūm, populi quem vera monentem Observent. Haec Polydamas: cristatus at Hector 270 Fratrem torva tuens affatur voce superba: Polydama, ista, mihi quae scis ingrata, profare; Quamvis non desit melior, quem promere possis, Sermo alius. quod vera istaec si rere, monesque Ex animo, nае sanam aliquod male numen amicum Exemit misero tibi mentem. Jupiter ipse Annuit altitonans mihi quae promissa, jubere Non pudet oblita dimittam ut mente; volantum Utque velim parere alis? quas nil moror omnes, Quot sunt, nec curo, seu dextra Solis ad ortum, 280 Solis ad occasum seu laeva parte ferantur. Nos magno parere Jovi nunc addecet, omnes Qui nutu regit omnipotens hominesque, deosque. Primum hoc augurium, cunctis et pulchrius, urbe Pro patria pugnare. Quid hostem? praelia quid tu Saeva times? cuncti ut pereant, sternantur Achaeas Et leto ad naves, mortem vitabis, inersque, Nec pugnax. sedenim si te cessare vel ipsum, Vel timidis videam verbis avertere ab armis Quenquam alium; mora nulla, mea confossus ab hasta 290 Indecorem fundes multo cum sanguine vitam. Dixit; et antetulit gressum, quem pone secuti Immensum socii clamorem ad sidera tollunt. Tunc adeo tonitru gaudens et fulmine, celsis Montibus ex Idae subitam pater ipse procellam Impulit in naves recta, quae pulveris atri Vim subitam, vento dirum stridente, ferebat. Idem Grajūm animos enervans fregit, et ingens Addidit Hectoreo capiti decus. ergo suoque Robore, prodigiis et freti, evertere murum 300 Ingentem Danaūm certantes, vellere vallum Instabant, pinnasque; et propugnacula magnis Vectibus, ac pilas ingenti mole ruebant Prima olim positas fundamina turribus altis. Has ferro aggressi sperant subvertere posse Emotas, densique everso irrumpere muro. Stant Graji contra obnixi, clypeosque sinistris Objiciunt. hosti, spargunt tela omnia dextris, Ac densa muro subeuntes grandine pulsant. Nunc huc, nunc illuc per turres cursat uterque 310 Ajax, et socios animis audacibus implet, Hunc placidis hortans verbis, hunc voce minaci Increpitans; si forte aliquem cessare videret: O socii, o quisquis praestanti est robore, quisquis Deterior, quisquis medius; non contigit omnes Esse pares quoniam bello; pro parte virili Nunc opus o vestrum, nunc quisque urgete. videtis Ipsi etiam quid res, quid tempus poscat. eodem State loco: ne quis vasto clamore, minisque Territus ad naves fugiat. quin pergite fortes 320 Ulterius, sociumque hortetur quisque: repulso Hoste, dabit nobis magni fors rector Olympi Usque sequi Phrygiam Trojana ad moenia pubem. Hoc ambo exacuunt clamore in praelia Grajos. Ac velut, hibernis densas ubi Jupiter horis Depromit, sua tela, nives; tacet aura: profundit Ille manu magna vellus glaciale, supremos Jamque tegit montes, camposque, et pinguia culta, Litoraque, et portus late omnes; una coërcet Unda imbrem fluctu gelidum; circum omnia candent: 330 Sic lapidum hinc atque hinc nimbus ruit horridus, et quos In Teucros Graji, quos et Trojana juventus In Grajos contra torquet: circum sonat omnis Assiduo murus flictu; fragor aethera complet. Nec vero portas, nec duros objice postes Agmina vel Troum, vel rumperet inclytus Hector: Jupiter ipse, suam prolem, Sarpedona Grajos Ni contra, magnum ceu contra armenta leonem, Excitet, indomito succendens corda furore. Ille gravem clypeum prae se gerit. arte rotundum 340 Quem multa solers duxit faber; aesque superne Obduxit late fulgens, taurinaque terga Insuit inferne densans, virgisque per orbem Extremum fulvi longis ornaverat auri. Hunc prae se gestans laeva, dextraque coruscans Bina manu longo praefixa hastilia ferro, Ingreditur; silva qualis leo fulvus ab alta: Suadet enim vesana fames, magnique superba Vis animi, tentare pecus vel tuta domorum Intra septa; viros nec si venabula dextra 350 Vibrantes juxta invenit, saevamque canum vim, Territus absistit coepto; sed vel stabula alta Insilit, ac praedam fert victor; vel cadit ipse Ante, gravi medium transfixus cuspide pectus: Sic animus dium Sarpedona fortis agebat, Irruere, atque ingens muri perrumpere septum. Nec mora, compellans Glaucum sic farier orsus: Glauce, quid eximios nacti laetamur honores Sedem, epulas, grato nunquam non plena Lyaeo Pocula? cur similes divūm nos cetera turba 360 Suspicit in Lycia? partemque tenemus amoenas Ad Xanti ripas magnam agri, vitibus almis, Frumento et pingui felicia rura? virorum Nos decet in primis haec propter stare, caputque Objectare ultro, Mavors ubi plurimus ardet Dicat ut hoc aliquis Lycia de gente sodali Bellator: Nostri reges non dulcia tantum Vina bibunt, ovium nec pinguia viscera tantum Vescuntur, laudem obliti; sed robore praestant, Ac primos inter stant laeti, hostemque lacessunt. 370 Hoc etenim si post belli discrimen, amice, Vitatum ambobus, senio, letoque carendum Jam foret; haud equidem primis ego mixtus in arma Sic ruerem, nec te verbis in pulchra cierem Praelia. nunc, quando mortis fata undique durae Instant, quot nequeas numero comprendere, nulli Quae fugere, aut vitare homini licet omnia; in hostem Perge alacer mecum, nostro ut vel sanguine magnam Laudem aliquis referat, laudem vel praebeat ipse Ut nobis. Haec Sarpedon sic fatus; at acer 380 Haud renuit caro Glaucus parere sodali. Ergo ibant Lycium ducentes agmen uterque. Hos ubi prospexit venientes clara Menestheus Progenies Petei, perculsus corda periclo Horruit. ad turrim nanque illius aere coruscans Ibat densa phalanx, clademque infesta ferebat. Nec mora, circum oculis perlustrans omnia, siquem Forte ducum videat, dirum qui, robore praestans, Exitium posset sociis defendere; vidit Stare simul geminos Ajaces, pectora bello 390 Haud expleta unquam, ac Teucrum tentoria celsa Linquentem, haud longe. verum exaudire vocati Haud poterant: aures tantus percellit ab omni Parte fragor, caelumque sonus ferit, icta remittunt Quem scuta, et galeae, praeduro et robore postes. Nanque omnes sese ad portas admoverat hostis, Atque furens omnes omni tendebat opum vi Rumpere. praeconem jubet ocyus ergo Thooten Ire; citis trepidus mandat cui talia verbis: I celer, Ajacesque voca mihi, die Thoota, 400 Ambos; id satius multo atque optatius; ingens Instat enim heic Grajis clades, dirumque propinquat Exitium: Lyciis pubes cum regibus huc se Nam fert, illa ferox animi, spectataque bello: Sin illic etiam labor ipsis, pugnaque fervet, At veniat saltem fortis Telamonius Ajax Atque bonus volucri Teucer pugnare sagitta. Sic ait: ille citus confestim jussa capessit; Atque viam celerans it murum praeter Achaeum; Et prope stans geminos Ajaces, talia fatur: Belligeri Ajaces, ductores pubis Achivae, Magnanimi proles Petei vos dia, Menesteus, Ire citos jubet ad sese, partemque laboris Ferre aliquam secum, quod multo optatius, ambos; Ingens instat enim clades, dirumque propinquat Exitium. Lyciis pubes cum regibus illuc Nam ruit, illa ferox animi, spectataque bello: Sin istic etiam vobis labor, ortaque pugna est, At veniat saltem fortis Telamonius Ajax, Atque bonus volucri Teucer pugnare sagitta. 420 Sic ait: at dictis paret Telamonius Ajax; Nec mora, Oiliden compellans, talia fatur: Ajax, heic stantes tuque, et fortis Lycomedes Hortari ad pugnam Danaos ne parcite: visam Ipse illuc, belloque occurram; rursus eodem Huc referar, postquam socios praesente levaro Auxilio. haec effatus, abit Telamonius heros. It comes huic Teucer germanus, cretus eodem Ille patre. hos sequitur Pandion, atque pharetram Fert Teucri flexosque manu, bonus armiger, arcus. 430 Jamque adeo fortis turrim advenere Menesthei, Septa inter muri gradientes tuta, labore Ingenti pressum nacti. nam, turbinis atri More, duces Lycii jam propugnacula in alta Scandebant nisu rapido: pugna aspera gliscit Jam propior; magnusque virūm ferit aethera clamor. Primus ibi ante omnes Ajax dejecit Epiclem Magnanimum, dii socium Sarpedonis, ingens Ille manu jaciens saxum, quod forte jacebat Murum intra juxta pinnas; quod tollere nemo 440 Ambabus posset manibus vir, firma juventa Membra vigens valida, quali nunc corpore gignit Terra viros: alto correptum ex aggere misit Ajax, et conis insignem quatuor ictu Infregit galeam, capitisque latentia subter Ossa, gravi: summa exanimis de turre per auras Decidit, ut celsa qui se de puppe natator Corpore subjectas inverso mittit in undas Ima petens. Glaucum Hippolochi, dum fortis in altum Evadit murum, Teucer stridente sagitta 450 Fixit, qua extremum vidit nudasse lacertum. Ille dolens, pugnae nec jam aptus, ab aggere furtim Descendit retro cedens, ne vulnus Achivūm Forte videns aliquis verbis se jactet amaris. Sarpedon Glauci digressu moestus, abire Ut sensit, pugnae tamen instat fervidus acri. Nec mora, Thestoriden Alcmaona cuspide acuta Transadigit, ferrumque trahens eduxit: at hastam Ille sequens, prono collapsus corpore duram Planxit humum, circumque aera insonuere jacentem. 460 Tunc ingens pinnam arripuit, validisque trahebat Ad sese manibus Sarpedon: tota secuta est Illa manus, magnoque ruens avulsa fragore, Amplum liquit iter, qua multi irrumpere possent. Protinus huic magnusque Ajax, Teucerque furentes Adversi occurrunt. Teucer strindente sagitta Ingentis clypei lorum ferit ocyor ipsum Ad pectus: gnato sed fatum Jupiter altus Arcuit, ad puppes Danaūm ne morte periret: Ast Ajax clypeum assiliens percussit; et hasta 470 Defixa est aere in medio, dirumque frementem Repulit. immani retro conterritus ictu Cessit enim paullum; muro nec fugit ab alto Ille tamen, laudis speratae incensus amore; Versus et ad Lyciam clamavit talia pubem: Quae mora nunc, Lycii? quid statis? promite vires, Atque animos. durum, quantumvis robore praestem, Est soli et murum rupisse, et longius altas Sternere iter Danaūm ad puppes. incurrite fortes, Ite simul mecum. turba unum viribus anteit. 480 Talia Sarpedon: hi, regis jussa verentes, Incubuere omnes operi, densique feruntur Stant Graji contra obnixi, firmantque phalanges Murum intra; genti durus labor ortus utrique est. Nam neque vi Lycii fortes irrumpere murum, Atque viam ad Grajas tandem sibi pandere puppes; Martia nec Danaūm pubes avertere muro, Ut semel institerunt, Lycios, ac pellere quibat, Ceu commune duo aggressi partirier arvum Agricolae, inter se certant de finibus; ambo 490 Mensuram et manibus gestantes, multa vicissim Jurgantur, parvi cui cedat limes agelli: Sic illi ad pinnas magno certamine pugnant Hinc, atque hinc, caeduntque boum praetenta virorum Tergora pectoribus, clypeos, parmasque moveri Alarum in speciem celeres; multique cadebant Saevis fixi hastis, et si quis verterat hosti Pulsus terga, locum et servans confossa per ipsum Maxima pars clypeum. turres pinnaeque madebant Purpureo sparsae Danaūm, Troumque cruore. 500 Usque urgent Lycii; manet usque Argiva juventus. Foemina ceu, tolerare colo tenuique Minerva Vitam sueta, duas aequato examine lances Attollit, pondusque et lanam pensitat aequans, Justa, suisque parans mercedem sedula gnatis Exiguam: sic pugna anceps pendebat utrinque Ante, decus magno quam Jupiter annuit ipse Priamidae; muri primus qui claustra refregit. Ille suos altum clamans hortarier infit: Ite alacres; murum, Troës, perrumpite, Grajis Puppibus et rapidam certatim immittite flammam. Sic ait, incendens animos ad fortia. late Audivere omnes clamorem, atque agmine denso Incurruntque acres, scanduntque ad culmina magno Celsa gradu, aeratas quatientes cominus hastas. Ipse autem ingenti dextra celer extulit alte Saxum ingens, imaque tumens in parte, superne Ac sese in conum tenuans, quod forte jacebat Haud longe a porta. non illud, fortia quamvis, Bina virūm, quae nunc producit corpora tellus, 520 Sublatum possent stridenti imponere plaustro; Solus at ille manu raptum torquebat: Olympi Nam leve tollenti regnator fecerat ipse. Ac veluti caeso cum pastor ab ariete vellus Dereptum portatque manu, nec pondere ab ullo Urgetur: valvas contra sic ille ferebat Sublatum duras lapidem; quas, robore firmo Compactas, bifores, munibant objice vectes Transverso gemini, clavis jungebat et una. Ipsum inde ad limen veniens, stetit arduus; olli 530 Et ne plaga foret forte irrita, cruraque late Diduxit, toto et connixus corpore, valvas Percussit medias. cardo est infractus uterque, Turbine et immani missus lapis, incidit intro. Argutum valvae crepuerunt, vectis et ictum Haud tenuit geminus, sectoque e robore postes Dissiluere: atrae nocti par, turbidus Hector Irruit. horrendum fulgebant aerea circum Arma; duas manibus quassabat fervidus hastas. Nec quisquam auderet, portae cum se intulit altae, 540 Obvius ire, deos praeter, nec sistere posset. Acres igne micant oculi: tum, versus ad agmen Iliacum, clamans hortatur scandere murum. Nec mora festinant jussi. pars ardua septa Transgreditur, portae pars magna infusa patenti Irrumpit. Danai trepida formidine curvas Diffugiunt versi ad naves, et litora cursu Prima petunt: magno miscentur castra tumultu.

HOMERI ILIADOS LIBER TERTIUS DECIMUS. Jupiter Argivis ut puppibus Hectora, Troum Et pubem admovit, durum hos perferre laborem Aerumnamque illic sivit; longe ipse nitentes Inde oculos vertit Thracum ad Mavortia regna, Et Mysos, bello durum genus, Hippomolgos Et tenui laetos victu, servantior aequi Nulla quibus gens est. Horum defixerat oris Lumina; nec Trojae campos, Phrygiumque tueri Litus erat jam cura: deūm de gente putabat Nec quenquam auxilio venturum in praelia Grajis, 10 Aut Teucris. Fratrem versum illuc ocyus alti Sensit Neptunus maris arbiter; ut procul acrem Spectabat pugnam, et certamina dura virorum Ille Sami tacitus residens in vertice summo Threïciae; unde omnis late simul Ida videri, Trojanaeque arces poterant, et classis Achaea. Illic nempe, mari digressus, rupe sedebat In celsa, Danaos miserans, quos Marte videbat Sub Phrygio domitos; fratrique iratus acerba Mente Jovi. aërii praerupto a vertice montis 20 Ergo ruit gressum celerans. juga subter euntis Neptuni pedibus late montana tremebant, Et nemora, et silvae. ter gressum extendit; ad Aegas Pervenit gressu quarto; maris alta sub imo Tecta ubi sunt regi, laetum fulgentia puro Marmore, clara auro, nullis labentia seclis, Huc postquam venit genitor, mora nulla, volucres Sub juga cogit equos, aurato crine comantes, Aeripedes; fulvoque artus ipse induit auro. Deinde manu auratum cepit de more flagellum, 30 Et currum inscendit, summas et laxa per undas Lora dedit. subter, circumque immania cete Exsultant, latebris egressa humentibus, alti Et regem agnoscunt pelagi: maris unda quieti Huc, atque huc, leni decedens murmure, pandit Laeta viam; subtus nec tingitur aereus axis. Sic invectus equis ad naves ibat Achaeas. Est specus ampla mari in medio, qua clauditur alta Hinc Tenedo, hinc celsis praeruptae cautibus Imbri. Heic Neptunus equos tenuit, curruque solutis 40 Ambrosium apposuit gramen; dehinc aurea vincla, Ullo quae solvi pacto, frangive nequirent, Aptavit pedibus; reducem post saeva manerent Praelia uti regem; pedes inde profectus Achaeas Qui venit celer ad naves, Argivaque castra. Heic Teucri, flammae similes, atraeque procellae, Hectora post magnum; densique, et Marte furentes Indomito, clamantque, ruuntque; et classe potiri Argiva sperant, Grajosque in litore, ad ipsas Compulsos puppes, certae demittere morti. 50 At, qui magnum ambit, quassatque tridentifer orbem, Neptunus, ponto egressus clamore ciebat Grajugenas. habitumque, et membra ingentia, vocemque Invidiam similis Calchanti: coepit et ambos Hortari Ajaces, verbisque incendere, fortes Sponte sua, et duro cupidos contendere Marte: Magnanimi Ajaces, pugnae memor acris uterque Immemor atque fugae, vos nunc servabitis uni Rem Danaūm. Teucros, alibi denso agmine celsum Transgressos murum, haud metuo; quos sistet Achivūm 60 Martia, credo equidem, pubes. heic funera, magnam Heic metuo cladem, flammae par efferus Hector Ducit ubi, fretus Jove, jactat quem sibi patrem. Atque utinam hanc aliquis praesenti numine mentem Nunc deus injiciat vobis, pugnare nec ipsos, Nec pavidum ut pigeat firmare ad praelia vulgus. Ille pedem, quamvis tumidusque furensque, referret, Ipse virum vel si rex incitet altus Olympi. Haec fatus, sceptro ingenti Neptunus utrumque Contigit, ac validum incussit per membra vigorem, 70 Vimque levem subtus pedibus, manibusque superne. Ipse autem; ut liquidum celeri secat aëra lapsu Accipiter, saxo cum se demisit ab alto, Ille sequens ima conspectam in valle volucrem: Sic celer hos, nisu fugiens pernice, reliquit. Primus Oilides cedentem agnovit, et ora In socium obvertit mirans; dehinc talia fatur: Ajax, nempe aliquis divūm, alti cultor Olympi, Calchanti similis, jussit pugnare, tueri Et naves; nec erat Calchas, quem vidimus, augur. 80 Crura, pedumque tuens vestigia nanque notavi; Agnovique deum: pronum est agnoscere divos. Praeterea pugnae miro mihi pectus amore Ardet, membra ciet subitus vigor, et mihi subtus Non cessant gestire pedes, palmaeque superne. Haec ille; haec alacer contra Telamonius Ajax: Et mihi saevae hastam circa gestire videntur Usque manus, pectusque viget, pedibusque repente Subsulto ambobus, mensque intus flagrat amore Martis inexpletum, cupioque invadere pugnam 90 Hectora Priamiden contra vel solus. uterque Talia jactabant, afflati numine, magnis Ardentes animis, laetique cupidine pugnae. Interea extremos in bella ciebat Achivos Neptunus, paullum ad naves qui corda levabant Aegra brevi requie, fracti defessa labore Membra gravi, dejecti animos moerore, tuentur Dum Teucros murum transgressos agmine magno Ingentem. Hos moesti spectabant, oraque oborto Humebant fletu miseris, nec posse putabant 100 Exitium extremum, tristesque evadere Parcas. Cum subito praesens Neptunus in arma phalanges Incendit, Teucrumque, et Leïton impulit hortans, Peneleumque heroa, Thoantaque, Deïpyrumque, Antilochumque, et Merionen, Mavortia corda. Hos prope stans coepitque hortari, ac talia fatur: Non pudet, o juvenes primaevi, robora pubis Argivae! vestra fretus virtute putavi, Nostras posse mala servari a peste carinas. Vos quoque si duri est pertaesum denique belli, 110 Si vires languent ad praelia, Marte supremum Iliaco domitos lux haec spectabit Achivos. Pro superi! hoc potui sperare; hoc ipse videre Monstrum oculis? Grajas Trojanam accedere pubem Ad naves; cervis quae visa fugacibus ante Est similis, quos per silvas saltusque luporum Acre genus, pardique, ac thoës perdere nunquam Cessant, discrepuntque avido male dente, vagosque Imbellesque animi, nec saeva ad praelia natos. Sic Grajūm quondam Troës roburque, manusque 120 Vitabant, non unquam ausi consistere contra Vel paullum. patriis nunc longe a moenibus ipsas Pugnant ad naves, vitio regisque superbi, Et male cessantum populorum scilicet, olli Qui certant animis discordibus; arma nec arcent Puppibus, atque sibi clademque et funera, lenti. Sed licet ex merito late regnans Agamemnon Culpetur, fortem quod laesit iniquus Achillem; Non tamen idcirco cessare, ac parcere pugnae Nos decet: at sarcire malum, et quacunque mederi. 130 Quippe etenim pronum est mentes sanare bonorum. Hoc certe vobis, qui forti pectore cunctos Vincitis in Danais, nunc turpe, remittere pugnam. Haud equidem objurgem, siquis malus obvius hosti Ire neget: tales languenti corde sedere Irascor, doleoque. o molles, jam feret istaec Vestra quies aliquid gravius, penitusque supremo Rem Danaūm dabit exitio. nunc este pudoris, Nunc probri memores. ingens nunc omnibus ortum Certamen. pugnat nanque efferus Hector Achivas 140 Ad naves, portasque et longa repagula fregit. Sic hortans pugnae mentem succendit amore: Ajaces circa multa se pube phalanges Densabant; quas nec Mavors contemnere posset Adveniens, nec, saeva ciet quae praelia, Pallas. Stabant, flos juvenum, ac Troas, diumque manebant Hectora, septi armis; hastasque, et scuta vicissim Arctarant. clypei clypeis, galeaeque micantes Confertim haerebant galeis, densusque viro vir: In conis et pulchra comantes mutua sese 150 Tangebant, moto nutantes vertice, cristae, Horrebant hastae ingentes, validisque coruscam Quassatae manibus jactabant cuspide lucem. Dira fremunt, rectaque parant invadere pugnam. Ante sed incurrunt densi magno agmine Troës; Quos praeit exsultans animis ingentibus Hector. Mole lapis veluti magna, magnoque futurus Exitio, celsa quem torrens rupe solutum, Impulit in praeceps montano a vertice, lapsu Horrendo volvit per prona et confraga sese, 160 Exsultatque solo volucer; subterque fragorem Dant silvae: ille ruens immani turbine fertur; Planitiem donec nactus, defigitur arvo Improbus in molli, nec se rotat incitus ultra: Ad mare sic, puppesque Hector, tentoria et alta, Spe tumidus, minitans et fata extrema, ruebat; Verum, ubi ad obstantes condensa pube phalanges Perventum, ille quidem voluit se immittere gressu Audaci applicitus; Graji sed cominus aere Ancipiti, longisque hastis, strictisque furentem 170 Ensibus adversi pepulerunt: Ille retrorsum Abstitit; ac, Teucros inclamans, talia fatur: o Troës, Lyciique, et pubes Dardana, eodem State gradu. haud longum quibit me Graja morari Pubes, illa licet magno sese agmine contra Densarit; sed pulsa mea jam cedet ab hasta, Ut reor; ipse suo si me regnator Olympi Impulit altitonans haec laetum ad praelia jussu. Sic juvenum clamans incendit corda furore. Quos inter princeps, fretus virtute, ferebat 180 Deïphobus se Priamides, ibatque rotundo, Ingrediens leviter, clypeo protectus: at hastam Meriones contra intorsit, taurinaque certo Fixit terga ictu, sed non et transiit; hasta Longa etenim prius est extremo in robore fracta. Deïphobus clypeum resonantem a pectore longe Amovit, metuens telum, quod miserat heros Meriones belli doctus: citus ille recessit, Mixtus et est sociūm turbae; doluitque nec hostem Perdomitum, fractumque, amissa cuspide, telum, 190 Ergo abiit praeter naves, tentoria cursu Nota petens, illinc aliam ut depromeret hastam. Interea pugnantque alii, immensusque virorum It clamor caelo. Magno Telamone creatus Primus ibi Teucer leto dedit Imbrion, armis Egregium genuit Mentor quem dives equorum. Pedaeum hic coluit prius, oras classis Achaea Quam peteret Phrygias, thalamo et sociatus habebat Stirpe notham Priami de clara, Medesicasten. At, postquam Grajae Trojana ad litora puppes 200 Advenere, celer petiit Priameia rursus Moenia, Trojugenasque inter praestabat honore, Regali exceptus tecto regalibus una Cum gnatis, Priamo regi dilectus et aeque. Hunc Telamoniades ipsam percussit ad aurem; Extraxitque hastam de vulnere: concidit ille, Alta velut celsi consurgens vertice montis Fraxinus aerata quondam succisa bipenni Concidit, ac ramos terrae prolapsa virentes Admovet. haud aliter procero corpore terram 210 Planxit; et ingentem sonitum circum arma dedere. Accurrit cupiens Teucer spoliare jacentem. Hector, ubi vidit venientem, turbidus hastam Fulgentem intorsit: telum sed vidit, et ictum Vitavit, paullum deflexo corpore, Teucer: Hasta, volans praeter, prolem defigitur ergo In Cteati Actoridae, Amphimachum; transverberat ingens Et pectus contra venienti ac tela ferenti. Concidit; arma super magno intonuere fragore. Amphimachi galeam, quae tempora flava tegebat, 220 Detrahat ut capiti, stratum super advolat Hector. Quem, celeri fertur dum cursu concitus, Ajax Vibranti appetiit procul hasta; attingere corpus Nec tamen evaluit; claro nam tectus ab aere Totus erat: scuti umbonem percussit, et ictu Repulit horrendo: citus ille cadaver utrumque Absistens liquit; Graji quae protinus ad se Traxere. Amphimachum Stichius, fortisque Menestheus, Cecropidum primi, Grajorum in castra tulere: Imbrium at Ajaces, belli duo fulmina. capram 230 Ut gemini, raptam canibus, per densa leones Lustra ferunt nemorum, malisque immanibus, alte Elatam a terra, portant: sic Imbrion ambo Sublimem Ajaces simul a tellure tenebant, Nudabantque armis. caput a cervice recidit Saevus Oilides, ob caesum percitus ira Amphimachum, atque rotans Trojanum jecit in agmen. Hectoris ante pedes jacuit quod pulvere in atro. Tunc et Neptunus tristes exarsit in iras Ob carum indigna prostratum morte nepotem. 240 Ergo, rates praeter gradiens celer, ocyus ibat Hortari Danaos, moliri et funera Teucris. Idomeneus, hasta clarus bellator, eunti Occurrit rediens a caro forte sodali, Quem, saevo laesum ferro sub poplite, pugna Extulerant socii. Idomeneus, mandata medenti Ut dedit, egressus tentoria celsa, redibat Caedis adhuc pugnaeque avidus. rector maris alti, Obvius huic, insit paucis: (vocem ille Thoanti, Et vultum similis; qui, claro Andraemone cretus, 250 Pleurone in tota, celsa et Calydone regebat Aetolūm populos, multo dīs aequus honore) Idomeneu, Cretum rex inclyte, nunc ubi Grajūm Virtus, atque minae tot, quas jactare solebant? Idomeneus contra gemitu cui talia reddit: Magne Thoa, nemo, fallunt ni me omnia, nunc vir Culpari dignus. scimus tractare cruentum Omnes Martis opus; nulli tremefacta pavore Torpent corda, piger nec segni pectore quisquam Devitat pugnam: Saturnius at, reor, ille, 260 Vertit cuncta suo qui nutu, Jupiter Argo Vult procul, indecori perdi omnes funere Achivos. Verum age, tu, belloque bonus, suetusque, remissum Siquem forte alium videas, hortarier; et nunc, Ne cessa pugnare, hortari et quenque virorum. At rector maris: Idomeneu, ne Troica linquat Arva utinam, redeatque domum; sed stratus ab hoste Ludibrium heic jaceat canibus, quicunque, remissa Pugna, hodie, ac positis lentus cessaverit armis. Huc ades ergo, humeris loricam indutus ahenam. 270 Haec opus est una curemus, si quid Achivam Vel duo rem pariter possimus forte juvare, Saepe etiam imbelles, collato robore in unum, Profuerunt. quid nos, haud tantum caedere ferro Vulgus iners, primis sueti at pugnare virorum? Haec fatus, rediit rursum deus, aspera pugna Gliscit ubi. Idomeneus postquam in tentoria venit, Fortibus arma humeris circumdat, binaque dextra Corripit aerata fulgentia cuspide tela. Tum celer ad pugnam graditur; ceu fulgur, Olympo 280 Quod pater ipse manu vibrans demittit ab alto, Jupiter, ostentum mortalibus, undique clarum Diffundit jubar, et multo fulgore coruscat: Sic heros in bella ruens fulgebat, et arma Horrendam circum jactabant aerea lucem. Ecce autem, egresso vix dum sua septa, minister Meriones, bello clarus, sese obtulit ipsas Ante fores, veniens hastam sibi sumere; visum Idomeneus quem sic verbis compellat amicis: Velox Merione, ante omnes mihi care sodales, 290 Clara Moli soboles, nam cur huc, praelia linquens Venisti? num vulnus habes, atque intus adacta Affligit laesum cuspis? mihi nuncius illinc Anne venis? qui jam festino; deses inerti Nec requies, at pugna placet, Martisque labores. Ille refert: Cretum Idomeneu rex inclyte, siqua Hasta tibi superest intra tentoria, veni Sumpturus: nam, qua pugnabam fretus; in aereo Deïphobi clypeo fracta est immane furentis. Idomeneus contra fatur cui talia: Et unam, 300 Et tibi vicenas, si fert ita corde voluntas, Invenies intus; stant omnes pariete claro Adnixae; quas tot caesis ego victor ademi Trojugenis: nec enim pugno, reor, eminus hosti Bella gerens. multae idcirco mihi scilicet hastae, Et galeae, clypeique aerato umbone tumentes, Loricaeque graves, horrenda et luce coruscae. Tum sic Meriones, prudenti mente, vicissim: Et mihi Trojugenum exuvias tentoria servant Omne genus: sed longe absunt, ne sumere possim. 310 Nec mihi enim languet vis lento in pectore: primos Inter at Argivūm sto, cum certamina belli Dura vocant. alium, pugno dum strenuus hosti, Fors aliquem lateo; tu certe noscis, opinor Novi, ait Idomeneus, novi o fortissime, quinam Sis. quid opus gnaro te nunc mihi dicere quidquam Istorum? insidiis non si nunc forte locandis Eximii tota Grajorum in classe legamur; Insidiis, virtus ubi se dat clara videndam Praecipue; atque patet, quis forti pectore sit vir, 320 Quis contra ignavo (ignavis nanque errat in ore Incertus color, atque animus praecordia subter Stare negat, placide ut sedeant; sed genuaque flectunt. Alternantque pedes; nigraque in imagine mortis Defixis corda usque micant, dentesque tremore Dant sonitum. forti contra manet unus in ore Usque color; nec mens trepidat, postquam semel audax Inseditque locum, fraudesque ac furta paravit, Sed conferre manum, pugna et decernere gestit Ocyus.) haud quisquam vel tum reprehendere possit 330 Vimque manusque tuas; nec, te inter praelia si quis Eminus invadat ferro, vel cominus hostis, Cervicem averso vel tergum fixerit, ultro Sed primos inter vadenti, pectora, ventrem Vel medium. sed ne puerorum haec irrita more Jactemus frustra stantes, quae audita superbus Forte aliquis risu, vel justa exceperit ira. I citus ergo, hastamque intra tentoria sume. Sic ait: ille gradum celerat festinus, et hastam Corripit aerata fulgentem cuspide, pugnae 340 Atque avidus graditur regi comes acer in hostem. Sanguineus veluti Mavors in praelia, caedem Et ruit in mediam; dulcis cui filius una It lateri affixus Terror validusque, pericli Nec metuens, trepido bellantum et corda pavore, Quamvis firma, tamen quatiens. a finibus illi Threïciis Ephyros contra, Phlegyasque feruntur Magnanimos; nec voto aequi precibusque moventur Amborum, alterutris dant fuso at sanguine laudem: Sic duo Grajugenum ductores torva petebant 350 Praelia fidentesque animis, atque aere corusci. Meriones prior haec: Qua Troum invadere densam, Deucalide, nunc vis aciem? dextrane feremur? An magis in medios? an laeva? nam, reor, illic Praecipue auxilium res poscit, parte nec ulla Est opus aeque armis, multo et certamine Achivis. Tum sic Idomeneus: Medias defendere puppes Qui valeant, alii haud desunt; duo fulmina belli Ajaces, Teucerque arcu volucrique sagitta Optimus ante omnes bellator; nec malus idem 360 Stare loco, et gravibus Martem exercere sub armis. Hi longa explebunt pugna saevumque furentemque Hectora: nec validum, quantumvis fortis et audax, Obstantum pariter quibit pervincere robur Indomitasque manus, ignemque inferre carinis; Ni gravis ipse manu torrem Saturnius altas Torqueat in puppes jaculans. haud cesserit unquam Ingens quippe viro cuiquam Telamonius Ajax, Constet mortali qui corpore, frugibus almae Et Cereris vesci suerit, quem laedere possint 370 Aera intorta manu valida, vastique molares: Ipsi nec pugnans stabili pede cedat Achilli; Cui rapido haud quaquam potis est contendere cursu Ergo, age, sic pariter laevum pergamus in agmen, Aut aliquis nobis decus ut ferat, aut alicui nos. Sic ait: at rapido Marti par incipit ille Ocyus ire virūm in turbam, quo jusserat heros Idomeneus. Troës postquam videre coruscae Assimilem flammae regem, regisque ministrum Merionen pulchris ambos procedere in armis. 380 Inter se hortati, concurrunt, agmine magno, Ac sese affundunt circum, juxtaque carinas Orta recens magno fervet certamine pugna. Ut rapidas vesana cient cum flabra procellas, Tempore quo late campique, et strata viarum Arescunt, spissoque horrent sub pulvere; vento Se glomerat subito commotae nimbus arenae: Sic illi densantque acies, et cominus ardent Se ferro adversi per turbam figere acuto. Effera protentis pugna late horruit hastis; 390 Quas manibus validis, praelongas membra secantes, Quassabant. oculos praestringit fulgor ahenus, Quem jactant leves galeae, extersique recenter Thoraces, clypeique ardentes, agmine denso Mutua se urgentis turbae, dirumque furentis Certe audax, durusque animi foret ille, tueri Horrendam rerum faciem, immensumque laborem Qui posset laetus spectaclo, expersve doloris, Discordes divi, Saturno cretus uterque, Fortis uterque, viris clademque, et fata struebant. 400 Jupiter Iliacas acies, diumque juvabat Hectora, Peliden cupiens extollere laude Ingenti, atque Thetin decorans: (nec perdere Achivam Ille tamen gentem in Phrygiis decreverat oris) Neptunus Grajos praesens in bella ciebat Egressus furtim cani maris aequora; pubem Nanque premi Argivam Phrygia sub gente dolebat, Inque Jovem indignans immani exarserat ira. Unum quippe genus, patria una ambobus: at ortus Jupiter in lucem prior est, ac grandior aevo 410 Norat plura. palam quo circa ferre cavebat Auxilium Danais Neptunus, clam modo turbam, Ille viro similis mortali, se dabat usque In mediam, vario incendens hortamine corda. Sic gravis hi belli, pugnaeque immanis utrinque Implicuere ambos, discordi numine, vinclo, Ulla dissolvi quod vi, frangive nequiret; Unde solum genibus multi planxere solutis. Heic, quanquam canis sparsus jam tempora, Grajos Hortatus, Troumque invasit turbidus agmen, 420 Injecitque fugam Idomeneus formidine captis. Nanque Cabesaeum leto dedit Othryonea. Excitus belli fama se nuper ad urbem Iliacam hic tulerat, Cassandrae incensus amore, Omnes quae Priami gnatas pulcherrima regis Vincebat longe forma; quam dote sine ulla Poscebat, spondens opus ingens, litore abactos Dardanio egregius bellator pellere Achivos. Ergo viro Priamus tanta mercede puellae Regalem annuerat thalamum, confisus at ille 430 Pollicito ingenti, praeceps in bella ruebat. Huic procul intorquet Cretum rex inclytus hastam, Dum contra tumidus fert se, gressuque superbo Incedit; thorax nec ferrum sistere ahenus Evaluit; medium fulgens defigitur alte Cuspis at in ventrem: magno ruit ille fragore Stratus humi. Idomeneus dictis cui fatur acerbis Irridens: Omnes magna mihi laude ferere, Othryoneu, supra mortales, si modo praestes Re, quod pollicitus Priamo es; qui jure spopondit 440 Regalis thalamum tibi gnatae scilicet. ultro Nos etiam aequa sumus large spondere parati. Natarum Atridae quae formosissima regis, Hanc, tibi uti nubat, patriis ducemus ab Argis; Nobiscum Iliacam si bello everteris urbem. Verum age, me sequere ad naves, de conjuge, deque Dote illic inter Grajos acturus: opimam Invenies soceros dotem praebere paratos. Sic ait; atque pede arreptum per tela trahebat Perque viros. vindex cui protinus Asius audax 450 Adfuit, ille pedes gradiens, quem pone secutus Auriga, afflantes tergum prope semper habebat Alipedes. Cretum ductorem figere acuto Asius optabat ferro; percussit adacta Sed prior Idomeneus hunc hasta, rupit et alto Vulnere sub mento jugulum: collapsus at ille Concidit, ut quondam vel quercus celsa, vel alta Populus, aërio vel surgens vertice pinus, Quam, casus videat lignum ut navale marinos, Aggressi ferro certatim, in montibus altis 460 Ingentem valida fabri stravere bipenni. Sic currum hic propter stratus, bijugosque jacebat, Dentibus infrendens ac pressans arva cruore Foeda suo. domini leto conterritus amens Auriga obriguit; nec retro vertere currum, Nec vitare hostes audebat. Martius hasta Quem medium Antilochus transverberat; arcuit aere Nec rigido vulnus thorax, at, cuspide ventrem Saucius, e curru moribundus decidit alto. Acer equos Teucrūm e turba, mora nulla, frementes 470 Nestorides vertens, in densos egit Achivos. Asion ob caesum doluitque, ac Idomenea Deïphobus contra procurrit; proximus hastam Torsit et ingentem fulgenti cuspide: telum Ille immane volans viditque, et, corpore flexo, Exiit, occultans clypei sese orbe sub amplo, Quod, tectumque boum tergis, teretique coruscum Aere, aptum et duplici loro, de more gerebat. Hunc subter sese collegit: concita supra Longe abiit vacuas alio delata per auras, 480 Transque volans, clypeum et stringens, dedit hasta sonorem. Nec valido incassum fugit tamen acta lacerto, Hippasiden regno sed clarum Hypsenora in imum Saeva jecur fixit, subter praecordia, leto Et stravit. quem Deïphobus premere arva peremptum Ut vidit, laeto has effudit pectore voces: Ultus habet poenas en Asius; imaque duri Tecta petens Orci portasque et ferrea claustra, Gaudet multa, reor, comitem quod munere nactus Ille meo est, nigras pariter qui tendat ad umbras. 490 Haec ait. Argivi dictis doluere superbis; Praecipue Antilochus luctu est confusus acerbo: Non tamen exstinctum neglexit moestus amicum, Sed cursans circum clypei tellure jacentem Objectu ingentis texit; quem deinde sodales Mecisteus Echii proles, et fortis Alastor Subductum extulerunt manibus, curvasque ferebant Exanimem ad naves moestique, et multa gementes. Acer at interea Idomeneus haud secius acri Instabat pugnae, cupiens vel mergere caeca 500 Nocte aliquem Troum, vel, caris arcet Achivis Dum pestem, ipse cadens extremae occumbere morti. Tunc Aesyetae claro de sanguine cretum Heroa Alcathoum, qui Dardanii Anchisae Natarum primam sibi duxerat Hippodamiam, Quam pater eximio et mater dilexit amore Cum patrias coleret sedes, aequalibus una Quod cunctis forma insigni praestabat, et omni Docta opere, atque animi solerti mente. puellam Ergo sibi thalami sociarat foedere nulla 510 Inter Trojugenas ulli vir laude secundus. Hunc dedit Idomeneo forti maris arbiter alti Mactandum, ipse oculos mulcens, formosaque membra Praepediens. nec jam poterat gressumve referre, Aut vitare hostem: sed, qualis saxea pila Stat, vel celsa arbos frondoso vertice, stantem, Immotoque artus torpentem corpore, pectus In medium valida Cretum rex perculit hasta, Loricaeque gravis perrupit ahenea texta; Fida prius juveni quae mortem arcere solebat, 520 Tum raucum insonuit ferro diffissa: fragorem Ille dedit terrae afflictus, defixaque cordi Hasta imo, cor dum trepidat, simul illa tremebat. Robur ibi Mavors, anima fugiente, remisit. Idomeneus magnum clamavit laetus, amaris Deïphobum et verbis irridens, talia fatur: Deïphobe, an videor sat reddere digna, peremptum Contra unum qui tres dederim? jactator inepte, Huc ades, atque manum confer, consistere coram Nec pigeat. nosces qualis Jove cretus ab alto 530 Hunc veni. magnum Cretae Minoa potentis Rectorem genuit nam Jupiter; edidit ille Laudibus eximiis florentem Deucaliona, Amplae Deucalion me Cretae regna tenentem, Multa virūm parent cui milia, quemque carinae Huc vexere tibique, patrique, aliisque futurum Trojugenum exitio. Idomeneus haec fatur; at anceps Deïphobus pendensque animi versabat, in agmen Iliacum cedens retro sibi quaereret omni Unum aliquem e numero comitem, discrimen adiret 540 An solus. potior visa haec sententia menti est, Iret ut Aeneam ad magnum; qui, praelia vitans Agmine in extremo stabat, bellator iniqua Mente ferens, quod Marte bonum, primisque virorum Certantem, Priamus nullo accipiebat honore. Hunc adit, atque citus verbis compellat amicis: Magnanime Aenea, Teucrūm fortissime ductor, Nunc fer opem, caraeque viro succurre sororis Exanimi, affinis mentem si cura remordet Ulla tui. citus huc sequere: Alcathoo simul ambo 550 Forti ut opem, Grajis ne cedat praeda, feramus: Alcathoo, patria qui te nutrivit in aede Infantem educens puerum; quem jam inclytus hasta Idomeneus dulci spoliavit lumine vitae. Sic ait, incenditque animum. ruit incitus ergo Idomeneum contra, flagratque cupidine pugnae. At non Idomeneus visu est conterritus; usquam Nec fugit, mollis veluti puer; acer ibidem Sed mansit. ceu torvus aper vi fretus in altis Montibus, opperiens turbamque, infestaque tela 560 Venantum, solo in saltu stat; terga superne Horrescunt setis; ardentes igne corusco Horrendum micuere oculi; frendetque, recurvos Et dentes acuit, turmas arcere paratus Atque canum, atque virūm: sic heros Lyctius, usquam Ille pedem haud referens, visum imperterritus, audax Aeneam, adversa venientem e parte, manebat; Voce tamen socios inclamans; oraque ad acrem Ascalaphum obvertens, Aphareaque, Deïpyrumque, Antilochumque, et Merionen, Mavortia doctos 570 Praelia. quos hortans, haec fudit pectore dicta: Huc agite, o socii; solum ne linquite. contra Qui venit, Aenean metuo: mihi turbidus ecce Ingruit, ille viros turbare ac caedere fortis, Atque vigens validae primaevo in flore juventae, Qua vis nulla homini major, quod bella gerenti Si mihi nunc eadem foret aetas; atque maneret, Qui nunc est, animus; pugnarem cominus ultro; Illo et clarus ego, vel me foret ille perempto. Sic ait: hi laeta concordes mente sodali 580 Assistunt, humerisque inclinant scuta frequentes. At contra Aeneas socios hortatur et ipse, Deïphobumque, Parinque acuens, et Agenora dium, Dardaniae gentis ductores. pone secuta est Densa cohors numero ingenti; praeit ipse. liquentem Ut praeit ad fontem primo cum vespere pastas Magnus oves aries, cunctae post terga sequuntur Condensae; mulcent pastori gaudia pectus: Sic tacita Aeneas gaudebat mente sequentem Ire ubi conspexit post se magno agmine turbam. 590 Alcathoo super adversis utrinque ruebant Illi hastis, densique instabant cominus. aera Pulsa sonant flictu assiduo praecordia circum Se ferro ancipiti per turbam alterna petentum. Praecipue gemini ductores, Martia corda, Idomeneus hinc, hinc Aeneas, armipotenti Aequus uterque deo, magno certamine corpus Alter in alterius cupiebat condere ferrum. Aeneas telum primus contorsit; at ictum Praevidit vigil Idomeneus, et corpore paullum 600 Inflexo evasit: vibranti cuspide terrae, Missa manu valida nequidquam, fígitur hasta. Idomeneus ventrem in medium percussit acuto Oenomaum ferro, duroque obstantia septo Aera cavi rupit thoracis, et ilia subter Ima hausit: jacuit collapsus pulvere in atro. Idomeneus alto defixum in vulnere telum Vi traxit rapiens: at non et pulchra jacentis Detrahere arma humeris potuit, sic undique telis Obruitur, non ille pedes, et fortia, ut olim, 610 Crura levis volucremve sequi, quam miserat ipse, Vel vitare, hostis quam contra intorserat, hastam. Ergo locum stabili servabat Marte, cruentam Usque sibi mortem propulsans, lentus at idem Retro ferre pedem, praesensque exire periclum. Hunc contra, tardis dum cedit passibus, hastam, Usque viro infestus, fulgenti cuspide misit Deïphobus. frustrata manum fugit hasta per auras Versa alio, inque humerum subiens defigitur alte Martigenae Ascalapho: magno petit ille cruentam 620 Corpore pronus humum; sonitum super arma dedere. Necdum etiam horrendus stratam sibi vulnere prolem Audierat Mavors, patrii sed vertice Olympi Auratas inter nubes regione sedebat In summa, bello secretus; cetera ut omnis Divūm turba Jovi parens abstabat ab armis. Densi ergo Troës, densique in bella ruebant Ascalaphum circa Danai. super insilit acer Deïphobus, galeamque rapit fulvo aere micantem. Armipotens cui Meriones, mora nulla, corusco 630 Assiliens ulnam telo ferit: excidit olli Pulchra manu, atque solo sonitum dedit aerea cassis. Meriones, vultur ceu dirus, provolat, hastam Haerentem et recipit, sociumque recedit in agmen. Deïphobum at, manibus medium complexus, ab armis, Pugnantumque virum turba, strepituque Polites Eripuit frater; seorsum et post praelia densa Duxit, ubi currusque illi, fidusque manebat Auriga, et bijugi celeres. hi multa gementem, Aegrum animi, languentem artus, ad nota vehebant 640 Tecta: recens fixa manabat sanguis ab ulna. Nec minus interea socii certamine magno Martem exercebant. clamor magis et magis usque Ardet inexstinctus. longa tum fervidus hasta Aeneas Apharea Caletoriden ferit; aere Adversi et jugulum saevo pertundit: at olli Inflexumque humero jacuit caput, et galea alta, Et fulgens clypeus, magna una est mole secutus Ad terram: atra viro densa nox ingruit umbra. Antilochus trepidum, vertit dum terga, Thoona 650 Observans, telo assequitur, venamque, per omne Quae dorsum currens cervicem irrepit in altam, Abscidit sectam penitus: nigram ille supinus Planxit humum, passas extrema in morte sodales Ad caros tendens palmas: super insilit acer Antilochus; jamque arma humeris apprensa trahebat, Huc atque huc volvens oculos celer. undique Troes Condensi clypeum ingentem, varioque metalli Pictum opere, usque hastis pulsabant: nec tamen aere Saevo ipsum poterat quisquam perstringere corpus 660 Nam proli deus ipse tridentifer usque periclum Nestoreae praesens arcebat, densa micarent Arma licet circum; nec enim bellator ab hoste Usquam abscedebat, turba sed fortis in ipsa Versabat sese, nec longa immota manebat Hasta unquam in manibus, ferro at crispante coruscam Jactabat lucem, juvenis dum mente volutat Troum aliquem aut longe jaculari, aut sternere leto Cominus. haec versans haud ille Adamanta fefellit Asiaden. subito adveniens percussit acuto 670 Hic medium ferro clypeum: Neptunus at, arcens Triste viro exitium, telo vim protinus omnem Abstulit. Antilochi pars scuto infixa, praeustae More sudis, mansit, pars subter lapsa jacebat Ante pedes. Adamas socium tremefactus in agmen Cedebat mortem vitans; fulgente secutus Meriones hasta cedentem fixit in imo Ventre, via est leto qua proxima, concidit hastam Ille sequens, vastoque afflictus corpore terrae Semianimis sese contorquet. qualis in alto 680 Monte olim taurus, vinclis quem fortia colla Ducunt implicitum, luctantem et multa, bubulci: Talis tunc Adamas, immani vulnere ventrem Saucius, hac sese moribundo corpore et illac, Ilia singultu quatiens, versabat, adactum Meriones donec veniens telum abstulit, ad se Vi retrahens: nigrae illi oculos pressere tenebrae. Deïpyrum ferit heic Helenus malam super ense Threïcio, ingenti, galeamque excussit ab alto Vertice: lapsa solo insonuit, longeque volutam 690 Ante pedes Grajus sibi miles sustulit; atra Deïpyrum densa nox at caligine texit. Indoluit cari leto Menelaus amici, Nec mora, progreditur contra, torvusque minatur Multa Heleno, dextraque hastam quatit: ille sed arcum Corripuit: cupidique ardent, hic sternere longa Pinu Helenum, hic certo Menelaum figere ab arcu. Priamides misit nervo stridente sagittam. Illa cavum ad pectus pepulit thoraca, resultans Inde abiit delata alio. velut ampla per aestum 700 Area sive fabae, nigri seu trivit acervos Cum ciceris, siliqua foetus arente soluti Absiliunt vanno a celeri; impulsuque vigentis Agricolae, ac Zephyro subsultat flante legumen: Sic, ubi thoracem clari tetigit Menelai, Retro pulsa viam flexit, fugitque sagitta. Hasta sed Atridae veniens perfodit acuto Aere manum, qua Priamides apprenderat arcum, Perque manum est arcu pariter defixa: recessit Ille agmen citus in socium crudelia vitans 710 Fata; manu et telum suspensa immane trahebat. Huic hastam subito accurrens eduxit Agenor Magnanimus, vulnus dehinc lana involvit ovilla, Ac tereti adstrinxit funda, quam forte gerebat Assistens regi famulus. Pisander Atriden Interea contra graditur, quem Parca cruentae Ad mortis finem ducebat, Marte domandum, O Menelaë, tuo durae in certamine pugnae. Hi postquam adversi propius venere, lacerto Quam valido intorsit Menelaus, devia longe 720 Flexit iter fugiens, ictum nec pertulit hasta: Pisander clypeum clari pepulit Menelai, Sed non et penitus valuit demergere ferrum: Aereus umbo etenim tenuit, praefractaque prima est Pars hastae: ille tamen gaudebat, jam sibi laudent Victori sperans. vagina diripit ensem. Argenti clarum bullis Menelaus, et hostem Aggreditur: citus aeratam rapit ille bipennim Sub clypeo, mediam levato aptarat olivo Quam faber. ambo una plagam inflixere furentes. 730 Hic galeae conum percussit pulchra comantis Ipsam sub cristam, nutantem in vertice summo: Extremam ad nares frontem hic ferit; ossa sub ense Argutum crepuere; cruenti pulvere in atro. Ante pedes oculi jacuerunt, nec mora, totus Curvato ad terram defluxit corpore: pectus Cui medium pressit Menelaus calce, jacentis Arma legens humeris abrepta ingentibus; altum Et clamans, laeto haec effudit pectore dicta, Sic erit ut naves tandem linquatis Achaeas, 740 O tumidi, o nunquam satiati Marte cruento Trojugenae, o noxae foedique haud indiga pubes Flagitii, quo me violastis, turba pudoris Nescia, nec veriti, hospitii qui fulmine sancit Jura, Jovem. iratus vobis qui moenia Trojae Versa solo dabit altitonans, quod conjuge, quod me Divitiis ultro insontem spoliastis avitis, Urbe, domo excepti, atque epulis socialibus. īdem Nunc inferre ignem classi, curvasque paratis Ad puppes mactare ducesque, et vulgus Achivūm. 750 Ast erit, injiciat vestro qui fraena furori. Jupiter, egregie cordatum hominesque deosque Te super esse ferunt: ex te tamen omne profectum Hocce malum. Teucrūm noxae, scelerique secundus Quandoquidem indulges; qui vi laetantur iniqua, Expleri possunt nec bello aut caedibus unquam. Expletur quaevis hominum satiata cupido; Somnus, amor, dulces cantus, choreaeque decentes; Grata magis quae sunt mortalibus, effera saevi Praelia quam belli, cujus tamen usque libido Urit inexpletos, subeunt nec toedia, Troas. Sic ait: atque viri exuvias, manantia nigro Arma cruore, dedit sociis; redit ipse laborem Ad durum, et primis miscet se turbidus ira. Clara Pylaemenei proles hunc regis adivit Harpalion; patrem Trojana ad bella secuto Haud licuit patrias cui rursum visere sedes. Hic medium adversi clypeum percussit Atridae Cominus, at subter penitus defigere acutum Aes tamen haud potuit. sociam citus ergo recepit 770 Se, mortem vitans, in turbam, lumina vertens Anxius huc atque huc, ne quis forte hostis adacto Figeret incautum telo. dum cedit, ab arcu Meriones misit, nervo stridente, sagittam Aere gravem, cluni quae dextro infixa sub ima Ossa abiit: caros inter dulcem ille sodales Efflavitque animam, seseque, ut reptile, terram Extendit supra: niger alto e vulnere sanguis Ibat, perfusa et tepidus tellure fluebat. Illum Paphlagones curabant, Martia pubes; 780 Sublatumque manus inter posuere superbo In curru, et moesti vexere ad moenia; fletum Quos inter fundens ibat pater ipse, perempto Nec poenas gnato, quisquam mactaverat hostem. Caede viri graviter doluit Paris, arsit et ira. Hospes enim quondam juveni multos fuit inter Paphlagonas. celerem nervo hic stridente sagittam In medios misit Trojano ex agmine Achivos. Vir fuit in Grajis, Polyido vate creatus, Euchenor, qui dives opum, fortisque Corintho 700 Venerat Iliacum ad litus, non inscius ille Exitii, quod saeva deūm sibi fata parabant. Saepe senex etenim Polyidus dixerat, aede Aut morbo in patria moriturum, aut inter Achaeas Perdomitum naves Trojano Marte: decoram Ille magis mortem optavit, tabescere tristi Quam morbo, atque notam, multamque subire relictae Militiae indecorem. cui malam subter ad aurem Allapsa est volucris letali cuspide arundo, Exsolvitque animus sese artubus, atraque noctis 800 Horrendae supra caligo est fusa jacentem. Horum sic ritu gliscentis praelia flammae Ardebant. nondum audierat quidquam inclytus Hector, Norat ab Argivis nec foede in parte sinistra Dardaniam caedi pubem. victoria Grajis Nam prope jam laeta obtigerat; maris arbiter alti Sic mentesque virūm Neptunus in arma ciebat, Atque, suas idem vires, invictaque promens Robora, ab Argivis arcebat puppibus hostem. Haec nondum audierat, nec norat Martius Hector: 810 Septa ubi sed muri, portamque invaserat altam, Perrumpens densae bellator texta phalangis, Illic perstabat; qua parte in litore curvo Subductas magnusque Ajax, et Protesilaus Constituere olim puppes. depressior illic Murus erat: Grajae flos illic pubis, equorum Turba ingens, peditumque; illic Boeotus, Iaon, Locrique, Phthiique, invicto et robore Epei Conferti obstabant simul omnes agmine magno; Nec flammae similem torrenti aspellere quibant 820 Hectora, in Argivas cupidum se immittere puppes, Cecropidae lecti ante alios, ductore Menestheo, Quem socii pariter concordi mente sequuntur Phidasque, Stichiusque, Biasque. at ductor Epeis Phylidesque Meges, Amphionque, Draciusque. Phthios ante Medonque, ferox et Marte Podarces Ibant; ille, nothum divini germen Oilei, Frater et Ajacis; patria procul aede colebat Sed Phylacen profugus; furiata mente, novercae Quod leto dederat germanum Eriopidos: alter 830 Phylacida Iphiclo natus. ducebat uterque Phthium agmen; juncti et Boeoto puppibus hostem Arcebant. forti celer Ajax cretus Oileo Haerebat magno Telamoniadae, comes usque Perpetuus lateri affixus. cervice juvenci Ut duo contenta, concordi mente novali In magno ducunt pressi grave robur aratri; Ima fluit circum queis largus cornua sudor, Discretique jugo tantum, vestigia figunt Aequa pari gressu per sulcos, subter at alte 840 Duram findit humum fulgenti vomere aratrum: Sic gemini Ajaces simul ibant, alter adhaerens Alterius lateri; sedenim Telamone creatum Lecta manus, socii multi, fortesque sequuntur, Et clypeum excipiunt, quoties lassata fatigat Genua labor, sudorque viro: contra ortus Oileo It solus, Locri nec juxta in praelia tendunt. Haud etenim conferre manum, atque invadere pugnam Cominus audebant, queis deerat cassis equinis Aerea densa jubis, et scuta ingentia, et hastae 850 Fraxineae: tantum freti arcu, et vellere ovillo Contorto in fundam, venere ad moenia Trojae; Eminus et telis, saxorum et grandine saeva Aeratas Troum vastabant saepe phalanges. Ergo et tunc alii claro septi aere praeibant, Densaque cum Teucris atque Hectore cominus arma Contulerant; Locri a tergo, de more latentes, Tela manu assidui spargebant. Troica pubes Esse memor pugnae haud poterat; cui corda micabant Usque metu longe missis tremefacta sagittis. 860 Tunc adeo, Danaūm puppes, tentoria et alta Linquentes, foeda patrios cum clade redissent Ad muros Teucri, audacem bonus Hectora verbis Esset Polydamas ni sic affatus amicis: Hector care, nequis dictis parere monentum. An, tibi quod bello dederunt excellere divi, Vis et consilio sapienti excellere cunctis? Non est ut solus capias simul omnia. divi Dant alium duro insignem clarescere bello; At choreis praestare alium, cantuve, lyrave. 870 Sunt quibus ipse bonam locat alto in pectore mentem Jupiter; unde bonum multis mortalibus ingens, Servanturque urbes totae, servantur et ipsi. Audi ergo: dicam quod nobis profore credo. Te circa, frater, flagrat saeva undique pugna: At Troum, postquam murum evasere, labore Pars defessa procul secessit, statque sub armis; Pars naves circa pugnat dispersa, nec hosti Par numero. ergo refer gressum, proceresque vocato Tecum omnes, simul ut consultent, vadere Grajas 880 Praestet an in puppes, (tantam si Jupiter aequus Det laudem); anne domum potius sine clade reverti, Dum licet. hesternam ne Graji forte rependant Nam cladem, metuo: naves quod saevus ad altas Bellator sedet; in tanto nec cardine rerum, Ut reor, immotus longum cessabit ab armis. Haec tum Polydamas: tutum non abnuit Hector Consilium, et curru saevis horrendus in armis Desilit, atque virum compellans, talia fatur: Polydama, heic tecum primos tu siste virorum: 890 Ipse ibo, ac pugnae occurram; citus inde revertar, Cum dedero mandata illic, quorum indiget usus. Sic ait; atque virūm incessit per densa, nivali Assimilis monti, colles qui vertice supra Arduus attollit se celso; et, lumina gentis, Troasque et socios magno clamore vocabat. Qui simul Hectoream vocem audivere, ruebant Cuncti ad Pantoiden, ut jussi, Polydamanta. Hector Deïphobumque, Helenumque per agmina regem Asium et Hyrtaciden, atque Asiaden Adamanta 900 Hac illac errans quaerebat, sicubi posset Nancisci. incolumes haud nactus, nec sine clade. Nam pars ad naves Argivo Marte jacebant Exanimes, murum pars intra saucia telis Languebant. pugnae tum laeva in parte sodales Hortantem adveniens vidit Parin, arsit et ira Turbidus, ac propior, dictis ita fatur acerbis: Infelix, violare thoros, Pari, docte, puellas Et captare, ubi nunc tibi Deïphobusque, Helenusque, Asiadesque Adamas? bello praeclarus uterque, 910 Othryoneus ubi, et Hyrtacides? nunc omnis ab alto Culmine Troja ruit: tibi nunc primo ingruit ipsi Exitium. Fratri, haec jactanti jurgia, formam Par superis leni Paris est sic voce locutus: Hector, ne culpa insontem. fortasse mereri Ista alias potui convicia lentus ad arma. Imbellem nec me prorsus genuere parentes. Ex quo etenim es durae exorsus certamina pugnae Ad naves, conferre manum non parcimus usque Cum Danais, longum et Martis durare laborem. 920 Quos quaeris, morte absumpti periere sodales, Deïphobo, atque Heleno exceptis. hi, laesus uterque Aere manum fixo, pugna excessere cruenta; Arcuit at mortem divūm pater atque hominum rex. Nunc quocunque lubet duc, laeta mente sequemur; Non erit ut quenquam possis reprehendere; quanta Vis etenim cuique est, alacres pugnabimus; ultra Nanque suas potis est nemo contendere vires. Sic fatus, fratri mentem et praecordia flexit. Ergo abeunt illuc, Mavors ubi plurimus ardet 930 Cebrionen circa, et praeclarum Polydamanta, Phalcenque, Orthaeumque, et magnanimum Polyphoeten, Palmynque, Ascaniumque, Morynque, duo Hippotionis Germina, ab Ascaniae missi qui pinguibus oris, Luce urbem ad Troum hesterna venere, vicissim Submissi bello defessis. Jupiter egit Continuo quos dura inter discrimina pugnae. Immanes veluti nigro cum turbine venti Camporum per plana ruunt magni Jovis alto Sub tonitru, atque mari miscent se flabra tumultu 940 Horrisono; spumis albescunt caerula; vasta Mole tument, seseque urgent ad litora fluctus: Sic alii, tum deinde alii denso agmine Troës, Aere omnes clari, adventant, regemque sequuntur; Ante gradu magno fert sese, non minor ipso Marte, ferox Hector, scutique ingentia praefert Texta, boum tergo consuta, atque aere corusco Tecta super; geminis nutu concussa micabat Temporibus cassis. clypeo sic tectus adibat Ille hostem, contra gradiens, densasque phalanges 950 Tentabat, posset si qua pervadere; quibat Nec turbare tamen mentes ac pectora Grajis. Primus ibi, Telamoniades immane frementem, Ille gradu incedens magno, sic voce lacessit: Huc propius consiste: quid Argivos male terres, Infelix? varias Mavortis novimus artes Nos etiam; nec tu, sed tristi Jupiter ille Nos domuit flagro infensus. vastare carinas Vana tibi sperat nunc mens; at, pellere vim vi Quae valeant, etiam nobis sunt tela, manusque. 960 Capta magis nostro, vastataque Marte peribit Ilios alta, opibus dives, multaque beata Prole virūm. atque adeo tibi tempus jam reor ipsi Instare, hinc fugiens tremefacto ut corde precere Atque Jovem atque alios divūm, cupiasque volucri Accipitrum penna celeres magis ire jugales, Pulvereum qui te per campum ad moenia cursu Praecipiti referent. Haec fanti apparuit ales Ecce Jovis dextra altivolans de parte superne. Agnovere omen laeto clamore secundum 970 Grajugenae; magnus reddit cum talia contra Priamides: Ajax jactator, garrule, inepte, Nam quid ais? quas tu nugas, quae monstra locutus? Sic utinam claro genitor mihi Jupiter esset Altitonans, partu et me regia lucis in auras Fudisset Juno, templisque arisque dicatis, Quo Pallas, vel quo Phoebus dignarer honore; Exitium ut Danais feret haec lux omnibus, utque Hos inter stratus leto simul ipse jacebis, Stare loco, et conferre gradum, longamque manere 980 Hastam hanc ni renuis; tibi quae florentia morsu Membra gravi figet: procurvo in litore Achaeas Stratus ut ad naves immani viscere, multo Et pingui longum pascas avidasque volucres, Atque canes. Hector sic fatus protulit ultra Gressum audax. socii magno clamore sequuntur. Nec minus adversa Graji de parte dedere Clamorem horrendum, promuntque in praelia vires, Trojugenum et primos stant contra: gliscit utrinque Clamor adusque domos Jovis, et caeli aurea templa. 990

HOMERI ILIADOS LIBER QUARTUSDECIMUS Ingens Nestoreas belli sonus impulit aures, Dum potu revocat vires, exterritus ergo His Asclepiaden compellat vocibus heros. Quis novus hic subito clamor, juxtaque carinas Florentum fremitus juvenum, divine Machaon? Tu tamen heic placide potansque sedensque maneto, Dum caleant igni latices, atrumque lavacro Abluat in molli tibi flava Hecameda cruorem: Ipse ibo; et noscam e speculis quae caussa tumultus. Sic ait; atque intra tentoria celsa jacentem 10 Attollit gnati clypeum Thrasymedis, ahenum, Caelatum pulchre, fulgentem; patris habebat Nanque sui clypeum juvenis; tum corripit hastam Ingentem, aerata radiantem cuspide. talis Processitque, stetitque extra tentoria. foedum Cernit opus; cessisse loco, trepidosque referre Usque pedem Danaos: Troas contra ire superbos, Et proferre gradum magis et magis usque: jacere Argivi dejecta solo muri ardua septa. Ingens ut tacito pontus nigrescere fluctu 20 Cum coepit, vastae opperiens arguta procellae Flabra: haeret suspensa, usquam nec volvitur unda Huc propulsa, vel huc; aliquis dum nube solutus Ex alta veniat ventus celer ab Jove summo: Sic anceps animi pendebat, multa volutans Mente senex, partesque labans distractus in ambas: Grajorumne ferat sese inde hortator ad agmen; An petat Atriden Agamemnona, si quid uterque Consilii simul expediant. sententia menti Haec dubiae potior visa est, festinus Atriden 30 Ut ferat ad magnum sese. Troësque et Achivi Interea instabant caedi; horrendumque sonabant Ensibus atque hastis pulsata micantibus aera. Nelidae, per castra viam dum carpit, Achaei Occurrunt reges, laesi qui corpora ferro Excessere acie; Tydides, major Atrides, Tertius inde Ithacus. digressi a navibus ibant Hi pariter; quorum puppes in litore stabant Extremo, longe a pugna. tetigere priores Iliacam nam quae terram, de litore longe 40 Subductas ultra in campum traxere seorsum, Et muro ingenti cinxere, ac turribus altis. Litus enim, quamvis latum, complectier omnes Haud poterat; populique angusto in fine moveri Haud quibant: alias ergo statuere gradatim Ante alias, totam et complerunt litoris oram, Quanta patet cautes projectas inter utrinque. Quocirca pugnam cupidi spectare, tumultu Exciti et subito, nitentes cuspide longa, Ibant festini; tristique in pectore multus 50 Moeror erat. Nestor visus formidine mentes Perculit. hunc ultro sic est affatus Atrides: Ingens o Grajae gentis decus, optime Nestor, Nam cur, hoste, affers huc te, pugnaque relicta? Heu vereor, mihi ne re praestet Martius Hector, Trojugenum in coetu quondam est quod voce superba Pollicitus: Grajis non ante a navibus urbem Venturum Iliacam, quam captas igne carinas Ureret, atque ipsos penitus deleret Achivos. Haec tum pollicitus; quae nunc heu cuncta videmus 60 Jam perfecta dari. pro dî! me, ut saevus Achilles, Sic cuncti oderunt Danai; nec promere vires, Mente volunt alacri, nec pestem arcere carinis. Haec ille: acer equis Nestor cui talia reddit: Ista quidem manifesta; queat nec Jupiter ipse Jam facere infectum, quod factum vidimus. ingens Stratus enim jacuit murus, munimen ab hoste Quod fore sperabant Danai classique sibique Invictum, nullis frangendum viribus unquam. Ipsas pugna atrox ad naves; noscere cernens 70 Nec possis Graji quanam de parte fugaces Turbentur. nusquam non caedes, densaque mixtim Funera, confususque ruens ad sidera clamor. At nos, consilio si quis locus, optime regum, Quaeramus quid res fieri nunc poscat. inire Nam pugnam haud jubeo. pugnae non aptus et armis Bellator, validum enervant cui vulnera corpus. Haec senior. tum sic Atrides: Nestor, ad ipsas Quandoquidem pugnant naves, nec structus Achivis Jam prohibet murus Troas, nec fossa, paratum 80 Quod fore perpetuo casus munimen ad omnes Spes erat, incassumque abiit labor irritus; omnes, Nunc, reor, a patria longe carisque propinquis Jupiter indecori vult leto occumbere Achivos. Noram quippe, aequa Danais cum mente favebat: Novi nunc etiam, cum Teucros aequat honore Caelitibus, nostrasque ligat viresque manusque. Ergo agite, atque meis cuncti parete volentes Consiliis. naves, quae primam in litoris oram Subductae, confestim altum trudamus in aequor, 90 Semotas longe a terra quas anchora curvo Detineat firmans morsu, dum venerit atra Nox (tristi absistant si pugna nocte sub ipsa Trojugenae); tum deinde alias deducere puppes Cura fuat, quaecunque absunt a litore. cladem Non turpe est ipsas inter vitare tenebras; Atque malo potior multo est fuga. Talia fantem Torva tuens sic est sapiens affatus Ulysses: Atride, nam quae ista tibi vox fugit ab ore? Exitium Grajis quod nam struis? o mage digne, 100 Indecori praesis qui genti cuilibet, inter Quam nos sceptra geras; primo queis magnus ab aevo Jupiter extremae ad finem dedit usque senectae Duro exerceri bello, nescire laborum Et requiem, dum quisque obeat sua fata sub armis. Siccine Dardaniam vis linqui turpiter urbem, Quam propter tulimus tot dura atque aspera Graji? Parce loqui, Danaūm te ne quis talia fantem Audiat, effari quae possit nemo virorum Suetus sana loqui, sceptroque insignis, et idem 110 Tot populis, quot tu, imperitans. male displicet istud Consilium, damno et penitus tua dicta, tumultu In medio pugnaque jubes deducere curvas In mare cum puppes; cui jam victoria cedit, Successu magis atque magis laetetur ut hostis. Miles enim pugnam renuet perferre, carinas In mare. deduci simul ut conspexerit, hosti Et cedet, celerisque fugae spe absistet ab armis; Atque tuum tibi consilium, rex, perdet Achivos. Haec Ithacus; rursum Atrides cui talia fatur: 120 O Laërtiade, monitu mihi corda subisti Ima gravi: sedenim invitos deducere classem Haud equidem jubeo Grajos; cupioque doceri Quid sit opus; meliusque opto, quod prosit Achivis, Consilium promat quivis juvenisve, senexve. Tum sic magnanimus Tydides: Istud abunde Qui praestet, nec abest, nec longo est tempore vobis Quaerendus; modo si placeat parere monenti, Nec quisquam irasci incipiat, vel spernere dicta, Quod vobis aevo me cernitis esse minorem. 130 Nanque meum genus haud, credo, contemnitis; ortus Qui patre sum Tydeo, Thebis quem bella gerentem Excepit gremio tellus, conditque sepultum. Terna etenim Portei nata est de semine proles Inclyta, quae Pleurona, altam et Calydona colebat, Agrius, atque Melas, belloque acerrimus Oeneus, Patre meus pater est quo scilicet editus. inter Praestitit hic fratres mira virtute, paternas Et tenuit sedes. variis erroribus actus At Tydeus Argos coluit, caelestibus ut dīs, 140 Atque Jovi est placitum; regali et sanguine gnatam Adrasti duxit, florens opibusque domoque Egregia, atque tenens late arva ingentia, dives Fruge solum, multo circum et pomaria versu, Lanigerique greges pecoris; tum clarus Achivos Hasta inter cunctos, si quando bella vocarent. Haec, ut vera, reor vobis audita. parentum Nunc memores, ne me imbellem ignavumque putate, Nec, dicam juvenis si quid bene, spernite dictum. En agite, ad pugnam vel tardi vulnere, quando 150 Res dura et praesens discrimen cogit, eamus. Illic semoti a telis, ne saucia quisquam Figat membra, novo neu vulnus vulnere acerbet, Hortemurque alios, et pubem, segnis ab armis Quae cessat, voce incensam mittamus in hostem. Sic ait: hi parent dictis, juvenile secuti Consilium; atque gradum celerant; dux ibat Atrides. Sensit caerulei rector maris; oraque cano, Ora, habitumque, seni similis processit, Atriden Et prope magnanimum citus adstitit, atque prehensum 160 Dextra, sic blandis compellat vocibus ultro. Atride, saevus nunc certe gaudet Achilles; Exsultatque viro dirum cor, spectat Achivūm Dum caedemque, fugamque. infelix! pectore in alto Cui nil mentis inest sanae. sic numina perdant Justa illum, damnoque onerent, probroque merentem. Sed te nondum omnes dī, rex, odere. videbis Laetus adhuc Troum raptim regesque ducesque, Pulvere complentes camporum lata, relictis Navibus effuso sua ferri ad moenia cursu. 170 Haec ait; et campis celeri pede concitus, altum Clamavit. quanta conclamant voce novena, Primam ineunt quando pugnam, vel dena virorum Milia: Neptunus tantam de pectore vocem Fudit, et indomitum Grajis in corda furorem, Robur et injecit subitum, bellare sine ullo Ut fine, ac forti vellent decernere pugna. Interea magni supremo a vertice Olympi Terram humilem late despexit regia Juno: Atque suum atque sui germanum conjugis ire 180 Per medias vidit festinum laeta phalanges: Parte alia irriguae celsis in montibus Idae Rupe Jovem in summa; cui diva infensa, sub imo Irarum ingentes volvebat pectore fluctus. Huic ingressa dolos moliri; fallere si qua Possit, et Argivo districtum avertere bello. Omnia versanti, haec animo sententia sedit, Compta omni ut pulchre cultu descendat in Idam; Eximio captum formae si forte lepore Implicet, exceptoque ulnis et lumina, totam 190 Et mentem ignavo componat callida somno. Ergo suum fert se in thalamum, quem filius olli Mulciber exstruxit, valvasque aptavit ahenas Postibus arcana clavi, secreta subire Limina ne quisquam posset de gente deorum. Huc ingressa, operit radiantes lumine valvas: Et primum ambrosia perfundens membra liquenti Abluit; hinc oleo perduxit, diva pararat Quod sibi suaveolens; quod tantum ut morat in alta Aede Jovis, miro late caelumque profundum, 200 Terrasque, tractusque maris complebat odore; Hoc postquam corpus perduxit diva, capillum Et rite aurato discrevit pectine; doctis Composuit manibus formans pulchrosque, nitentesque, Et fusos varie divino a vertice plexus: Fulgidulum hinc peplum, quod longo virgo labore Ipsa suis olli manibus Tritonia fecit, Et rerum omnigenis ornavit rite figuris, Induit; ad pectus multo quod fibula morsu Aurea nectebat. zona post ambiit arcta 210 Corpus, multiplici ornabat quam fimbria villo. Dehinc triplicem pulchra gemmam suspendit ab aure Hinc atque hinc aptans opus admirabile visu; Atque recens factam imposuit candore nivali Ambrosio vittam capiti, quae fulgida, soli Assimilis, partem radios jactabat in omnem. Tum nitidis soleas pedibus subnectit; et, omni Ornatu fulgens, thalamo procedit ab alto; Ac Venerem coetu a superūm dea sevocat omni, Seductam et blandis affatur callida verbis: 220 Dulcis nata, meis precibus flectere? negabis An flecti? ac noles, quam nunc rem poscere mens est, Largiri, irascens mihi scilicet, ipsa favere Quod Danais; tu, diva, soles defendere Troas? Cui Venus: o Juno, dea magna, o regia magni Proles Saturni, quod versas mente, profare, Quidquid id est: fieri possit modo, laeta volensque Nam faciam, atque omnes impendam sedula curas. Tum sic orsa loqui fallaci pectore Juno est: Illecebrasque, tuosque mihi da, diva, lepores, 230 Queis polles, mentesque domas hominumque deūmque. Nanque abeo extremas almae telluris in oras. Oceanumque deūm patrem, Tethynque parentem Visere, qui me ambo primaeva aetate suaque Excepere domo, curaque aluere puellam Ingenti; Rhea quam dederat, quo tempore caelo Saturnum exegit, terrasque et fruge carentem Sub pontum ad Stygias detrusit Jupiter umbras. Hos abeo visura, queam si forte molestam Adveniens blando affatu componere litem. 240 Nanque diu thalamo sejuncti mutua sese Oderunt; quorum mentes si nectere vinclo Dulcis amicitiae liceat mihi, magnaque, et omnes Ante alios merito dilecta vocabor utrique. Cui Venus: haud quidquam, quod poscas cunque, licetve, Aut decet abnuere, o divūm regina, supremi O soror, atque eadem conjux augusta Tonantis. Dixit; acu et pictum solvit de pectore lorum, Artis opus mirae, humanas mulcentia mentes Cuncta ubi rerum inerant, amor, atque cupido, loquela 250 Et dulcis, furtim sapientum et corda subire Blanditiae quotquot suerunt, ac vertere mentes. Hoc divae in manibus posuit: dehinc talia fatur: Hoc tibi habe, atque sinu lorum, regina, reconde, Cuncta ubi sunt, quaecunque optas tibi. non erit ut re Infecta redeas, coepto et ludaris inani. Sic Venus: ampla oculos Juno subrisit; et abdit Diva sinu eximium laetanti pectore munus. Nata Jovis patrias retulit se rursus in aedes: At Juno summo digressa est vertice Olympi; 260 Pieriam et lapsu celeri super, et juga pulchrae Emathiae fugiens, nive tecta cacumina, Thracum Aërios tranat montes; nec concita subter Contingit pedibus terram. tum rupibus altum Linquit Atho, labensque maris descendit ad undam Fluctisoni, Lemnumque advenit, regna Thoantis. Convenit hic, Leti fratrem, dea candida Somnum; Et dextram dextra contingens talia fatur: Somne, hominum, atque deūm domitor, si tempore in ullo Audisti facilis mea vota, hoc adde rogatus 270 Optanti eximium nunc munus, nulla vetustas Quod memori ex animo acceptum mihi deleat unquam. Mecum ades, atque Jovi, simul ac mihi proximus ille Procumbet, placido fulgentia conde sopore Lumina. si facies, auro radiante coruscum, Pulchro fusum opere, haud ullo corrumpier aevo Quod possit, solium dabitur tibi, magna laboris Merces: Vulcanus multa quod sedulus arte Conflabit meus, atque, pedes quod fulciat apte Dum celebras epulas, supponet rite scabellum. 380 Huic lenis placido respondit pectore Somnus: Magni Juno genus Saturni, prima dearum, Nullum ego non ausim divūm sopire, vel ipsum Oceanum, unde genus divis, immane ruentem, Volventemque altos ingenti murmure fluctus; Unum sed metuo propius vel adire, sopore Vel dulci mulcere Jovem, nisi si velit ipse. Nam me alias etiam stimulasti, diva, secabat Aequoreas qua luce vias magno Jove cretus Alcides, Trojae post moenia diruta bello. 290 Tunc ego complexu molli praecordia magno Ima Jovi affusus demulsi: tu, dea, cladem At subitam es molita hosti; flabrisque furentum Ventorum, ac saevo turbasti caerula fluctu; Et cursu excussum, sociaque a pube revulsum, Egisti Coam vesano turbine ad urbem. Excitus immanes divūm rex arsit in iras: Atque deos celsa jactans turbabat in aede; Meque furens animi primum quaerebat, ab alto Contusum et caelo salsas jecisset in undas, 300 Ni me servasset domitrix hominumque deūmque Nox, gremio excipiens fugientem. turbidus ira Ille manum abstinuit, noctem quod laedere sacram Est veritus. Nunc tu caput objectare periclo, Diva, jubes iterum, moliri et, quae male cedant. Tum Juno: Quid, Somne, animo nunc talia versas Atque tibi trepidat formidine pectus inani? Anne putas Teucros propter sic posse moveri Corda Jovi, Alcidae ut gnati sunt mota periclo? Surge agedum; pretium dabitur, sociare jugali. 310 Quam tibi dudum optas vinclo, pulcherrima coetu E Charitum, primo vernantum flore juventae, Pasithea. Ingenti perculsus corda repente Pollicito Somnus laeto haec citus ore profatur. En age, diva, lacus Stygios, violandaque nulli Flumina jurato verax. rite altera pinguem Tellurem tangat facito. manus, altera salsi Marmoreos ponti fluctus: testesque vocato, Quotquot Saturnum circa tenet alta sub umbris Terra, deos, thalami cupio cui foedere jungi, 320 Te mihi Pasitheam, coetu praecellit in omni Quae Charitum prima florentum aetate, daturam. Haec Somnus: dictis paret dea; jurat et omnem Vim divūm infernam, subter quos Tartara tellus Ima tenet clausos; Titanas nomine dicunt. Ut jurata fidem fecit, testataque divos, Festinant ambo, Lemnoque Imbroque relictis, Atque auras carpunt nigra caligine septi. Jamque adeo celsam pariter venere sub Idam Fontibus irriguam crebris, matremque ferarum, 330 Lectum ad litoream. ponti dein aequora linquunt, Inceduntque solo raptim; silva alta tremebat Sub pedibus. Somnus, venientem Jupiter ante Quam videat, tenuitque gradum, furtivus et altae Abjetis ascendit ramos, qua nulla per auras In tota ad caelum surgebat longior Ida. Heic frondes inter, densa protectus ab umbra, Sedit avi similis, vocitant in montibus altis Chalcida quam divi, genus at mortale Cymindin. At Juno summum celeri pede Gargaron Idae 340 Ibat ad excelsae. quam vidit Jupiter, arsit Confestim et toto flammatus pectore: qualis Divae furtivo primum est cum junctus amore. Obvius et veniens haec leni est voce locutus: Juno, quo properans alti de vertice Olympi Huc te affers? nec currus adest, geminique jugales: Tum sic orsa loqui fallaci pectore Juno est: Longe abeo extremas almae telluris in oras, Oceanumque deūm patrem, Tethynque parentem Visere. qui me ambo primaeva aetate suaque 350 Excepere domo, curaque aluere puellam Ingenti. hos abeo visum, si forte molestam Adveniens aliqua possim componere litem. Nanque diu thalamo sejuncti, mutua sese Oderunt, animisque agitant discordibus iras. Irriguae in primis volucres radicibus Idae Stant bijugi, qui me celeri terraque marique Axe vehant: prius haec summo de vertice Olympi Sed veni dictura tibi, ne mente doleres Irata, si forte irem taciturna remotas 360 Oceani longe ad sedes ac tecta profundi. Sic ait: altitonans contra sic Jupiter infit: Ire illuc tibi mox actutum, diva, licebit: Nunc mecum haud pigeat paullum cessare, meoque Indulgere animo; cui nunquam pectora tantus Cepit amor; nec quo conjux Ixionis olim Tempore Pirithoum, similem dīs corda creavit; Clarum prae cunctis mortalibus Acrisione Persea nec Danaë genuit quo pulchra, nec illa Nobilis eximii Phoenicis filia prolem 370 Quo geminam Minoa tulit, dium et Rhadamanthum: Nec tam grata mihi Semele fuit, Alcmeneve, Altera magnanimi Alcidae, partu altera Bacchi Nobilis, humanas solvit qui ad gaudia mentes; Nec regina Ceres flavo bene compta capillo, Inclyta nec Latona, eadem nec tu, dea, tanto Aeque grata mihi complecti pectus amore. Jupiter haec. Juno verbis cui vafra dolosis: Nam quid ais? tibi quis mentem, Saturnie, dirus Versat amor? Ida in summa nudoque sub axe 380 Quid si divūm aliquis videat nos forte cubantes, Atque aliis narret superis? qua fronte reverti Caelicolum ad sedes tunc possem conscia probri? Verum, ita si placitum, si fert ita corde voluntas, Est thalamus tibi, quem Vulcanus condidit, aptans Postibus ille seras solidis. quin pergimus illuc Et somnum in clauso petimus de more cubili? Tum sic altitonans, caelo qui nubila densat: Ne dubita, divūm neu quenquam, Juno, verere, Aut hominum: auratam cogens denso aëre circum 390 Sic tibi ego nubem offundam, quae pervia nulli Sit visu; haud ipsi, qui perspicit omnia, Soli. Haec ait: ac placidae pariter dat membra quieti Stratus humi: alma thorum tellus, mora nulla, recentem Submisit, gramenque sinu foecunda profudit Suaveolens, densum, lotumque, crocumque rubentem Flore novo, et violas, et purpureos hyacinthos. At nubes fudit se circum pulchra repente: Auratis fulgens radiis, sudoque nitebant Rorantes caelo passim per gramina guttae. 400 Sic divūm pater atque hominum rex ardua supra Gargara, perdomitus tandem somnoque, dolisque Conjugis, oblita carpebat mente soporem. Quem simul ac toto sopitum pectore sensit Somnus, continuo ad naves descendit Achaeas; Nuncius et veniens Neptuno, talibus infit: Laetus nunc fer opem Danais, Neptune, parumper Et saltem fessis laudem praebere decusque Ne dubita: ignarus rerum, victusque sopore Dum jacet, ille mea domitus vi, et conjugis arte, 410 Jupiter. Haec Somnus: longe dehinc avolat ipse, Et claros hominum coetus, urbesque revisit: Acrius arserunt Neptuni at corda, juvaret Quo Danaos. ergo primis se concitus infert Ordinibus, magnaque hortatur voce morantes: Argivi, an segnes patiemur ab Hectore vinci Priamida, ut capiat puppes, pugnaeque reportet Ut decus? hoc certe speratque, et jactat, ad altas Quod cessat naves, corda ira incensus, Achilles. At, si erimus tamen auxilio nos mutua nobis, 420 Non erit invictum cur multum optemus Achillem. Ergo agite, atque meis cuncti parete volentes Consiliis. clypeis praesepti ingentibus, ictus Qui validos perferre queant magis omnibus, aere Et claro galeis tecti radiantibus, hastas Et manibus longo quatientes robore, eamus. Dux ego praegrediar cunctos; nec tempore longo Stare loco poterit, qui nunc furit, improbus Hector. Quisquis Marte bonus scutum at breve gestat, habendum Pejori tradat, tollat sibi grandius ipse. 430 Sic ait: hi dictis parent. ad praelia terni Quos reges, aegrique, accepto et vulnere tardi, Armabant, Laërtiades, et primus Atrides, Inclytus et bello Tydides. quippe virorum Hi sese cuneis miscentes, omnia obibant, Armaque mutabant armis; melioribus iret Septus uti melior, pejoraque pejor haberet. Inde viri, ut corpus texerunt aere micanti, Hostem alacres contra vadunt: praeit omnibus, ingens Qui terram quassat, Neptunus; fulminis ensem 440 Et dextra similem gestat, longumque, coruscis Horrendum et radiis; quem tristi attingere nunquam Fas quenquam in pugna; subitus perculsa videntum Terror habet sed corda virūm, longeque coërcet. Parte alia Troum disponit rite maniplos, Atque animos juvenum pugnae aptat Martius Hector. Sic ambo infestis durum certamen in armis Contulerant, Hector, pater et Neptunus, Achivam Hic, Phrygiam hic contra certus defendere pubem. Interea terram fluctu mare proluit ipsas 450 Ad naves, Danaūm densa et tentoria; vastus It caelo clamor confertim in bella ruentum. Nec tanto ad terram fremitu ruit unda, furentis Ex alto Boreae pellunt quam flabra; nec ignis, Aërio in saltu silvam qui concitus amplam Corripuit, laxisque intro se immisit habenis; Nec validas inter frondoso vertice quercus Dira sonat reboans immani murmure ventus; Quantus erat Danaūm fremitus Troumque, vicissim Hortantum sese, vesano et Marte furentum. 460 Primus ibi Ajacem in magnum ferus Hector adegit Telum ingens recta; frontem ut converterat illuc; Nec ferrum ablusit quoquam, sed pertulit ictum Adveniens, duplex qua supra ingentia balteus Pectora tendebat sese, clypeum alter, at alter Argenti clarum bullis religaret ut ensem. Hi ferrum tenuere, viro ne membra subiret Mollia. Priamides immani turbidus ira Ingemuit, dextra quod fugerat irrita cuspis; Et, mortem vitans, socium cedebat in agmen: 470 Ingens cedentem saxo Telamonius Ajax Ingenti, (nam multa, citas religare carinas Queis soliti, ante pedes pugnantum sparsa jacebant) Horum unum attollitque manu, clypeique rotundum Supra orbem, colli prope finem, turbinis instar, Contorsit magno in pectus stridore per auras. Qualis ubi rapido Jovis igni procidit ingens Ad terram quercus radicitus exturbata, Sulfuris ac tetrum late diffundit odorem; Tum, si quis vidit propior, micat ima pavore 480 Corda tremens (magni dirum Jovis, et grave fulgur): Sic prostrata solo vis concidit Hectoris: hastam Abjecit, clypeusque ingenti est mole secutus, Et galea: arma sonum dederunt circum aerea. laeti Accurrunt vasto Danai clamore, jacentem Spes et erat trahere ad sese; tum spicula densi Multa manu intorquent, nequidquam: figere nemo Eminus evaluit, vel cominus. undique regem Nam circumfusi, procerum flos, prima virorum, Aeneasque, et Polydamas, et dius Agenor, 490 Et Lyciūm ductor Sarpedon, Glaucus et acer: Nec sociūm e numero quisquam neglexit, et omnes Protexere virum, clypeosque ad tela sinistris Objecere hosti. medio e certamine pugnae Sublatum donec fidi avexere sodales, Atque manus inter tulerunt, semotus ab armis Totam ubi post aciem currus auriga tenebat, Alipedes et equos. hi regem ad nota ferebant Moenia, torpentemque artus, aegroque cientem Ore graves tractim gemitus. dehinc, pulchra fluentem. 500 Vorticibus rapidis ad Xantum, cui genus alto Ab Jove, cum venere, citi curruque superbo Depositum stravere solo, laticesque jacenti Affudere: auram paullum sibi redditus ille Dulcem hausit, caelumque oculis suspexit apertis; Inde genu flexo nitens crassum ore, cruorem Evomuit, rursusque ad terram in terga supinus Defluxit; nigraque oculos caligine texit Nox iterum. nam plaga ingens mentemque domabat Perculsam, nec sueta aptos ad munia nervos. 510 At Danai, postquam viderunt Hectora longe Avectum, Troasque urgent, ac praelia miscent. Primus Oilides celer Ajax perculit hasta Satnion Enopiden procurrens, optima Nais Quem tibi quondam, Enops, pascenti armenta creavit, Nympha viro, pulchri prope flumina Satnioëntis. Cominus huic, Ajax defixit in ilia ferrum. Labitur ad terram resupino corpore; circum Orta gravi est Danaūm ac Troum certamine pugna. Ocyus huic, valido quassans immane lacerto 520 Telum, Polydamas, Panthei genus, advolat ultor, Atque humerum ferit in dextrum Prothoënora, diam Fortis Areïlyci prolem: gravis hasta cruentum Trans abiit propulsa humerum: pronus cadit ille, Sternitur et passis immundo in pulvere palmis. Polydamas laeto haec tum fudit pectore dicta: Ni me oculi fallunt, validam non irrita fugit Panthoidae hasta manum, excepit sed corpore missam Grajūm aliquis; possit certe vestigia firmans Qua niti, obscuri sedes dum pergit ad Orci. 530 Sic ait: Argivis mentem dolor, imaque fodit Corda; sed ante alios magno Telamone creatum Impulit Ajacem, juxta quem saucius heros Planxit humum: citus ergo, refert vestigia in agmen Dum socium, aerata praefulgens cuspide telum Cedenti adjecit jaculans: praevidit at ictum, Obliquansque viam se morte abduxit ab atra Polydamas; telum Archilochus fatale recepit Immemor. hunc placitum dīs est demittere morti. Summa etenim capiti qua cervix nectitur imo, 540 Hasta subit, nervumque secans praecidit utrumque. Procidit, atque solum tangit prius ore, solutis Quam genibus. contra tum sic Telamonius Ajax Inclamans, fortem compellat Polydamanta. Polydama, perpende animo, verumque fatere: Istene vir dignus, caesum Prothoënora caesus Qui penset? certe mihi nec malus esse videtur Ipse, malo natus nec semine; Marte superbi Filius at, fraterve Antenoris: huic reor esse: Nam similem facie, atque humeris, et corpore toto. 550 Sic ait, ille virum noscens: praecordia Teucris Ima dolor subiit, morsu et perfodit acuto. Boeotum heic Achamas Promachum longa ferit hasta, Fertque citus fratri auxilium; quem scilicet ille Arreptum pedibus, cupiens spoliare, trahebat. Tum super haec magno gaudens clamore profatur: Graji, turba ferox levibus pugnare sagittis, Et vanas jactare minas assueta sine ullo Fine, labor certe non solis, multus et usque Moeror erit nobis: etiam vos tristia. tandem 560 Fata prement; etiam vobis alterna vicissim Funera. jam Promachus (mentes advertite) longo est Compositus somno, mea quem vi perculit hasta, Ne mihi dilatam frater moereret inultus Ob poenam. in patriis fratrem hoc sibi quisque relinqui Aedibus exoptat, caedem qui caede rependat, Ultor et inferias fratri pius immolet hostem. Haec ait: Argivi dictis doluere superbis. Peneleo mens ante alios incensa furore. Ergo ruit contra: venientem, ac dira frementem 570 Stare Achamas coram haud ausus, regisque manere Penelei telum. qui protinus Ilionea Dejecit leto cretum Phorbante beato; Ante omnes unum Troas quem dexter amavit Majugena, et censu, lucrisque ingentibus auxit. Huic unum conjux partu edidit Ilionea: Hasta supercilium cui tum gravis acta sub ipsum, Ejecitque oculum penitus, nervumque recidit Pervadens retro; passis at saucius ille Sedit humi palmis. vagina diripit ensem 580 Peneleus, dextraque micantem extollit, acuto Cervicem et mediam ferro secat. aerea cassis, Abscissumque solo jacuit caput: hasta cruento Haerebat defixa oculo. caput ille, papaver Ceu sectum, dextraque attollit, clamat et altum Vociferans: Troës, matremque, patremque jubete Ilioneo luctus ordiri ac funera. laeto Nec Promachi conjux Alegenoridae ad sua vultu Tecta virum excipiet reducem, post eruta bello Pergama cum patrias Graji veniemus ad urbes. 590 Haec ille: at gelidus confestim in pectora Teucris Insinuat pavor: huc atque huc pallentia vertunt Ora, fuga liceat duram si evadere cladem. Dicite nunc, Musae, celsi domus ardua Olympi Quas habet, occiso quis primus ab hoste cruentas Retulit exuvias, Neptuni ut numine flexit Pugna vias, magno et Troum res versa tumultu est. Hyrtion ante omnes stravit Telamonius Ajax Gyrtiaden, Mysae ductorem gentis; at acer Antilochus Phalcenque et Mermeron exuit armis; 600 Meriones leto dedit Hippotiona, Morynque; At Teucer Prothoona simul premit et Peripheten; Tum deinde Atrides regali Hyperenora sceptro Insignem longo percussit ad ilia telo, Visceraque et penitum discindens cuspide acuta Ventrem hausit: qua nacta viam per vulnus in auras Vita abiit tenues: oculis nox ingruit atra. Plurima sed Troum demisit corpora morti Magnanimo pernix Ajax prognatus Oileo, Cui similis nemo versis instare sequendo 610 Agminibus, postquam terrorem in corda virorum Jupiter atque fugam altitonans immiserat atram.

HOMERI ILIADOS LIBER QUINTUSDECIMUS. At postquam Troës pulsi, verso agmine, vallum Sunt aegre ac fossam transgressi, ac terga prementum Sub manibus multi jacuerunt pulvere in atro: Hi, vacuos juxta camporum in gramine currus Constiterunt paullum, tremefacti corda pavore, Ora metu exsangues pallentia; vertice in Idae Jupiter at somno Junonem propter inerti est Excitus; inque solo viridi stetit, ac vigil ora Vertit ad Argivos, Troasque, hos et videt hosti Terga dare, hos caedi spoliisque instare; simulque 10 Ire maris regem Neptunum. parte jacere Ast alia dium videt Hectora; fida, sodales, Pectora, quem circum turbata mente sedebant. Ille autem vix ore animam ducebat anhelo Attonitus, sensuque expers, crassumque cruorem Ejectans: nec enim dextra perculsus inerti Conciderat. pater hunc hominumque deūmque dolore Haud tacito miserans, Junonem torvus acerbo Horrendum adspexit vultu, dehinc talibus infit: Arte tua abjectusque Hector, Troësque fugati, 20 Vafra dolos versare, et fraudes nectere, Juno. Quarum, credo equidem, fructus tu prima dolendos Percipies flagris iterum conscissa cruentis. Anne dies memori ex animo tibi fluxit, ab alto Qua te suspendi caelo, geminasque revinctis Incudes pedibus demisi, atque aurea palmis, Nulla quae frangi vi quirent, vincula nectens Implicui. vacuo pendebas aëre; divi Toto indignantes turbabant plurima caelo, Nec quibant circumfusi te exsolvere vinclis. 30 Ast ego, quem validis apprendere cunque furenti Contigerat manibus, jaciebam limine Olympi Praecipitem ex alto longum per inane, pavore Semianimis donec telluris dura veniret Ad sola. nec tumidum post haec tamen omnia facta Pectus adhuc fervens penitus mihi liquerat ira, Alciden propter laesum. quem scilicet, atras Ipsa ciens contra Borea stridente procellas, Mente mala vasti missum per caerula ponti Abstuleras urbis Coae sub moenia cursu 40 Excussum. pater at gnatum solvique, labores Et passum duros, Argivae ad moenia gentis, Atque domus patriae miserans ad tecta reduxi. Haec si forte animo exciderunt, meminisse recenti Admonitu rursus cogam, fraudumque, dolique Ut pigeat, noscas et tandem quid tibi lucri Blanditiae, amplexusque ferant, sociumque cubile. Jupiter haec: perculsa animum formidine Juno Intremuitque artus, celeri et sic voce locuta est . Esto nunc testis mihi tellus, atque superne 50 Ingens quod partes caelum se tendit in omnes; Atque, deis qua nil jurari est sanctius, alta Labens sub terra nigrae Stygis unda; tuumque, Sancte, caput; nosterque, ausim quem fallere mendax Haud unquam, thalamus: qui nunc Neptunus Achivos Allevat auxilio, magna et premit Hectora clade, Dardaniam et pubem, non suasu ad praelia venit Ille meo, sed sponte sua, miseratus ad ipsas Argivos naves tot rerum dura ferentes. Ipsi ego quin fuerim, si me nunc audiat, auctor, 60 Ire, voces quacunque, animo et parere volente Imperiis rex magne tuis, qui nubila cogis Altitonans, nigraque tegis caligine caelum. Sic Dea: sic hominum contra divumque creator Subridens placido respondit Jupiter ore: O Juno veneranda, deūm si tu mihi coetu In magno assideas concors, nostrique vicissim Conveniant sensus; nае, quem nunc dira cupido Fert alio, mentem Neptunus vertat, utrique Et nostrūm adjungat sese facilisque volensque. 70 Verum age, quae dixti, vera si mente locuta es, Ocyus i superūm ad sedes, celeresque jubeto Huc veniant Irisque, arcuque insignis Apollo: Iris ad Argivas ferat ut se nuncia puppes, Neptunum et regem tristique excedere pugna Actutum, atque suas jubeat se condere in aedes; Phoebus at ad pugnam rursum excitet Hectora, vimque Inspiret praesens validam, saevosque dolores, Pressa domant qui corda viro, depellat; Achivos Terreat ut rediens, enervi et vertere cogat 80 Terga fugae, donec trepidum formidine vulgus Ipsas Pelidae in puppes incurrat Achillei. Ille suum exhortans in praelia dura ciebit Patroclum; hunc urbis non longe a moenibus Hector Congressus leto sternet, tumidumque virorum Multa caede, meo clarum et Sarpedone vita Exuto. iratus Patroclum propter Achilles Hectora tum nigras Orci demittet ad umbras. Ex illo Argivis a puppibus usque repulsos Troas terga fugae cogam dare versa, Minervae 90 Consiliis, Grajūmque manu dum concidat alta Ilios. ante modum statuam nec mitior ipse Irarum, patiar nec divūm accedere quenquam Auxilio Danais, magni quam dius Achilles Attigerit finem voti, perfectaque cernat, Quae sum pollicitus, moto et quae vertice nutu Ingenti jurans firmavi, qua Dea luce Genua mihi supplex Thetis est amplexa, rogavit Ornarem et fortem ut, Danais infestus, Achillem. Jupiter haec. dictis paret dea; liquit et Idam, 100 Atque deūm celsas abiit sublimis in aedes. Ut cum saepe viri mens pervolat incita, magnos Terrae qui tractus lustravit, multaque secum Corde putans memori versat: locus hic prius, ille Dehinc alius, tum deinde alius mihi tactus eunti est: Sic celeri magnum nisu per inane, supremum Se tulit aërii tunc Juno ad culmen Olympi, Inque domum venit celsam Jovis, atque deorum Obtulit adveniens coetu se diva. frequentes Caelicolae assurgunt venienti, ac pocula praebent 110 Plena manu affusi certatim. negligit omnes Illa alios: quam pulchra Themis praebebat, amice Accepit pateram. prae cunctis nam Themis olli Obvia se celeri gressu tulit; atque ita, magnam Diva deam trepida compellans voce, locuta est: Adventus subiti quaenam tibi caussa? videris Cur perculsa metu, Juno? conterruit an te Conjux immani Saturnius, ut solet, ira? Cui Juno graviter suspirans: o Themi, parce Ista rogare. mei quam saevus, quamque superbus 120 Conjugis est animus, nosti satis ipsa superque. Verum age, nunc epulis tu curam impende regendis Aequa domo in superūm: cunctos audire licebit Mox inter divos, quae rerum horrenda minetur Efferus; haud quisquam possit quae audire, nec angi, Mortalisve, deusve, licet solemnia laetus Mente hilari plenis agitet convivia mensis. Sic ait; auratoque locavit membra sedili. Omnes perculso moerebant pectore: summis Illa tenus risit, non laeta fronte, labellis; 130 Atque irata deis haec moesto corde profatur: Vecordes, stolidique, labos exercet inanis Quos frustra, iratosque Jovi, cupidosque parantem Quae lubet, aut verbis, aut vi cohibere. movetur Ille nihil, longeque sedens nos, nostraque spernit Orsa: deos dicit nam sese morte carentes Antistare animis, invicto et robore cunctos. Ergo, dabit cuivis quam partem cunque malorum, Aequo ferte animo. Marti sua noxa dolorque Jam, reor, obvenit; pugna cui dulcis in acri 140 Ascalaphus leto domitus jacet; ille, virorum Nemo unus Marti est quo carior; ille, fatetur Esse suo natum fortis quem sanguine Mavors. Dixerat: iratus femur at percussit utrumque Pronis Mars palmis, gemituque haec addidit alto: Ocyus, o superi, nec sit grave, turbidus altas Hinc feror ad naves Danaūm. stat qualibet illic Ulcisci gnati mortem: nec fulmine stratus Ipse Jovis, fuerit mihi si fatale, recuso, Inter purpureo manantes sanguine rivos, 150 Pulvere in immundo, mediaque in caede jacere. Haec effatus, equos curru subjungere jussit Terroremque, Metumque; armis fulgentibus ipse Interea sese cingens in bella parabat. Heic superis multo gravior majorque coorta Ab Jove confestim summo foret iraque, et atrox Flamma odii; metuens cunctis at sede Minerva Exsurgens subito e celsa, primum evolat extra Vestibulum; atque dei galeam de vertice ahenam, Deque humeris clypeum detraxit; cuspide et hastam 160 Aerata dextraeque extorsit, limen ad altum Sepositam et statuit; verbisque ita fatur acerbis: O vesane, excors, male perdite, num tibi frustra Sunt aures? periitne omnis tibi mensque, pudorque? Non audis, narrat quae Juno candida, ab ipso Illa recens digressa Jove? eheu tristia, frater, Tuque prior vis multa pati, ac remeare coactus Vi dura caeli ad sedes; et grandia nobis Ferre mala, atque omnes ingenti perdere clade. Confestim Danaos linquet Troasque superbos 170 Nam pater, ac veniet nobis iratus; Olympo Et dabit ingentes turbas, fontesque furore Percitus, insontesque una raptabit. ademptum Ob gnatum irasci nunc ergo desine, multi Longe illo manibus meliores vique, vel ante Sunt caesi, vel post caedentur; nec queat omne Eximere humanum morti genus ulla potestas. Haec ait; ac Martem consueta in sede locavit. Interea Juno tectis Phoebum evocat altis, Atque Irin, superūm quae fert mandata per auras; 180 Compellansque ambo celeri sic ore profatur: Ad sese in Phrygiam vos Jupiter ocyus Idam Ire jubet, coramque audire, ac discere, mandet Quid fieri. celerate viam, ac parete jubenti. Haec ait ante fores: intro dehinc Juno reversa, Aurato sedit solio, festinus Apollo, Atque Iris celeri lapsu venere ferarum Ad matrem, crebris manantem fontibus Idam. Caelicolum hic nacti sunt regem in Gargaro alto Solum supremo residentem in vertice: cui se 190 Circum suaveolens fundebat candida nubes. Huic ambo sistunt sese. quos mitis amico Excepit vultu sedata Jupiter ira: Paruerant celeres nam jussis, regia Juno Quae tulit. affatur prius almam his vocibus Irin. Iri, agedum, celeri lapsu hinc i nuncia regi Neptuno, et verax, quae mando, haec ipsa referto. Actutum, tristi bello pugnaque relicta, Aut abeat superūm ad coetus, aut sub vada ponti Sin dictis parere negat, spernitque jubentem; 200 Quantumvis fortis, videat ne forte manere, Si veniam, nequeat me contra; viribus illum Qui vinco, et major sum natu, sit licet audax Ille, parem et stulte sese mihi jactitet, horrent Omnes quem pavido tremefacti pectore divi. Jupiter haec: Iris paret; ventisque vocatis, Vertice ab Idaeo Trojanas tendit ad arces. Ut quondam volitans aut nix, aut frigida grando Raptim nubifugi Boreae vi concita fertur: Sic medias fugit raptim levis illa per auras; 210 Neptunoque adstans regi, sic farier infit. O terras complexe omnes, o crine decore Caeruleo Neptune, Jovis tibi nuncia missu Advenio, dictura, jubet quae dicier ipse. Actutum, tristi bello pugnaque relicta, I superum longe ad coetus, aut sub vada ponti. Sin dictis parere negas, spernisque jubentem; Huc se venturum dicit. verum admonet ante Ut vites conferre manum. nam viribus ille Te vincit longe, natuque est grandior, etsi 220 Esse parem jactas tu te illi scilicet, horrent Omnes quem pavido tremefacti pectore divi. Indignans gemitu; Neptunus talia reddit: Nam quid ait? tantumne animis tumet ille superbis, Cogat ut invitum, sibi, quanquam fortis, honore, Quem tamen esse parem novit? tres nam sumus orti Saturno fratres, Rhea quos veneranda creavit. Ille, et ego, tristes et Pluto qui regit umbras Tres rerum et summam in partes divisimus omnem. Cuique sua obvenit pars aequa forte; profundi Regna mihi pelagi, Plutoni horrenda sub imis Caligo terris, caeli domus aethere in alto Ampla Jovi. tellus, tractusque ingentis Olympi Nunc quoque communes post tempora longa supersunt. Ergo Jovi nil est cur vivam obnoxius: aequus Me sinat; atque habeat placide, quae tertia cessit Tunc, sibi regnorum partem: nec robore quanquam Magno est, ignavum veluti, me territet ille Sed natos dictis natasque minacibus ultro Incessat potius, genuit quos ipse, jubentem 240 Queis audire patrem, dicto et parere necesse est. Talia Neptunus; contra Iris talia: mene Istaec dura jubes, Neptune, atque aspera fatu Ferre Jovi responsa? an, verso pectore, mutas Dictum aliquod? flecti non raro versa bonorum Corda solent; nosti et, natu majoribus adstent. Ut Dirae, ac vocem faciles nutumque sequantur. Tum sic caerulei rector maris: O dea, dicis Vera istaec; bene habet res et se, mente sagaci, Quid deceat quid non, cernit cum nuncius: atro: 250 Sed mihi felle dolor subit in praecordia, natum Sorte pari ac fato, verbis cum saevus acerbis Increpat, imperitans aequali. at, percita quamvis Fervent corda furore, placet nunc cedere fratri Sponte mea. dicam ast aliud, veraxque minabor Ex animo: si forte, invitis meque, Minerva; Et celeri, forti et Vulcano, Mercurioque, Junone et magna, soluique pepercerit urbi Pergameae, vastare volet nec moenia bello, Argivaeque decus meritum concedere genti; 260 Triste sibi a nobis odiumque iramque paratam Aeternum sciat esse. Haec fatus liquit Achaeam Ultro aciem, atque mari genitor se condidit alto: Absentem optabant moerenti pectore Graji. His Phoebum affari dictis tum Jupiter orsus: Dulcis Phoebe, adeas mando nunc Hectora bello Egregium. ponti Neptunus cessit in alti Jam vada, formidans alto me corda furore Flagrantem; quod ni cessisset sponte, fragorem Ipsi etiam audissent pugnae, quoscunque sub Orco 270 Ima deos circa Saturnum terra coërcet. Verum hoc ambobus multo est optatius, illi, Atque mihi, pugnam vitans, iramque manusque Ipse meas metuens longe quod cessit ab armis. Nam sudore foret perfectum non sine multo Certamen. Nunc, quod superest, age, nate, coruscis Horrendam villis cape turbidus aegida, et usque Concutiens, Grajas imple terrore phalanges. Idem tu clari, arcitenens, mihi suscipe curam Hectoris, atque viro validum per membra vigorem 280 Adspira, ingentesque animos, dum, Graja carinas Venerit ad curvas fugiens ac litora pubes. Tum statuam quod opus, rursum ut recreata vigescat Gens, defessa malis, et duro fracta labore. Jupiter haec: patri non segnis paret Apollo. Continuo ex altis mittit se montibus Idae, Accipitri similis rapido, per inane columbas Qui sequitur, vincitque alis genus omne volantum. Ut venit, fortis Priami prolem, Hectora dium , Jam non membra solo stratum, velut ante; sedentem 290 Corpore sed flexo invenit. nanque, excitus alto Ceu somno, socios agnorat: anhelitus imum Aeger nec pectus quassabat, frigidus ibat Nec sudor: Jovis auxilio sibi redditus heros At fuerat. pulchro quem juxta constitit arcu Insignis Phoebus, fuditque has pectore voces: Hector Priamide, longe semotus ab armis Cur langues? mentem subiit quaenam anxia cura? Aegre animam ducens cui talia reddidit Hector: Quis coram scitare istaec, divum optime? necdum 300 Audisti naves propter bello acer Achaeas Ut me Ajax, olli socios dum perdere leto Non cesso, immani saxo male perculit ipsum In pectus, pugnaque exegit, robur et omne Solvit: ego hac certe manes me luce putavi, Atque domos Orci visurum, pectore dulcem Jam jam animam exhalans. Haec Martius Hector: Apollo Haec contra: Nunc fide animo; talem tibi magnus Jupiter ex alta submisit providus Ida Custodem comitemque, aurato bella gerentem 310 Phoebum ense; exitium tibi qui fatale nec ante Cessavi prohibere ipsi, nec moenibus urbis. Verum age, nunc densos equites ad litora, curvas Et puppes hortare, leves impellere currus: Ast ego praegrediens bijugisque volantibus omnem Ante viam sternam, diro et terrore fugaque Turbabo attonitis perculsum pectus Achivis. Sic ait; ac subitum afflavit per membra vigorem. Ac velut in plenis praesepibus hordea pastus Ille diu sonipes, rupit si vincla, virentum 320 Planitiem et fugiens camporum est nactus apertam; Insultatque solo, celsum et caput arrigit alte Luxurians, luduntque jubae per colla, nitentes Perque armos; volat ante levis Zephyrumque Notumque Arva secans; et nota petit vel pascua equarum, Vel fluvium, adsuetus vitreas innare per undas: Genua pedesque levis rapido sic incitus Hector Jactabat cursu, exhortans ad praelia turmas, Ut dulci divina sono vox impulit aures. Cornigero veluti sublimem vertice duri 330 Agricolae in cervum, fida stipante canum vi, Aut capream, cursu, vasto et clamore feruntur. Ille quidem rupesve inter virgultave densa Abditus occultat sese: verum excitus acri Interea fremitu silva leo prodit ab alta, Atque viam horrendus mediam tenet: haud mora cuncti Perculsis cecidere animis; tremefactaque gressum Turba refert: gelida pallent formidine vultus: Sic Danai Teucros urgebant agmine denso, Ancipiti et ferro caedebant, ensibus, hastis 340 Et rigidis: magnum subito at videre maniplis Hectora ut in mediis, turbato pectore cuncti Intremuere; omnis excussa est pectore virtus. Hos inter, proles Andraemonis inclyta, coepit Corde Thoas fari haec perculso, maximus ille Aetolos inter bellator, telaque doctus Missa manu torquere, manum et conferre; diserto Ore idem cedens paucis, contendere verbis Si quando in coetu pubes coepisset Achivūm. Hic Grajis est in mediis ita farier orsus: 350 Pro superi! quale hoc percellit lumina monstrum! Qua, fatum eluctans, vitae se Martius Hector Restituit rursus? quem spes erat omnibus una Sub Telamoniadae manibus cecidisse cruento Perdomitum leto. Grajis male numen amicum Nempe aliquod mortisque virum de faucibus atrae Exemit, servatque; neci qui saevus Achivos Ante dabat, dabit atque iterum. nec enim sine magno Ille Jove exsultatque in primis, et furit acer Ut nemo. Haec propter, mentes advertite, dicam 360 Quid fit opus: dictis nemo at parere recuset. Hortemur vulgus procul hinc secedere celsas Ad puppes: ipsi ante alios, qui dicimur esse Egregii bello, stemus; si forte ruentem Occursu primi valido cohibere queamus Arrectis adversi hastis; nec, fortis et acer Sit licet, audebit Danaūm se immittere turbae. Haec ait: at Graji parent, ac dicta capessunt. Continuo magnusque Ajax, rectorque virorum Idomeneus, Teucerque, Megesque, atque inclytus armis 370 Meriones, ipso bellantum flore coacto, Instruxere aciem adversi, pugnaeque parant se: Turba retro interea ad naves, ut jussa, redibat. Incurrunt primi Troës denso agmine, gressu Quos Hector magno torvus praeit. altus Apollo Ante virum graditur, niveos circumdatus atra Nube humeros, saevusque manu praeportat utraque Aegida terrificam, villis horrentibus hirtam Hinc atque hinc, late fulgentem; Mulciber olim Quam fecit, donumque Jovi dedit ipse, virorum 380 Terreret pavidas diro ut gestamine mentes. Hanc gestans manibus, Troas ducebat Apollo. Quos Argiva phalanx adversa fronte ruentes Sustinet. it caelo sublatus clamor utrinque Ingens; tela volant nervis propulsa, frequentes Bellantum e manibus magno stridore feruntur Usque hastae, ac juvenum florenti corpore sese Pars condit, pars magna solo defixa, priusquam Adversum posset veniens attingere corpus, In medio stabat, cupiens haurire cruorem. 390 Immotam donec gestavit Phoebus Apollo Aegida, tela pari certamine missa volabant Hinc atque hinc, pubes et leto strata cadebat: Ille sed Argivum postquam conversus ad agmen Aegida terrificam concussit, voce ruentes Et contra horrenda increpuit; vim protinus omnem Infregit, mentes enervans: excidit omne Continuo robur, dextraeque ad fortia torpent. Ut geminae deprensa boumve armenta, gregemve Magnum ovium quandoque ferae, dum caeca silet nox, 400 Incursu turbant subito; procul inscius inde Pastor abest: Danai magno sic versa tumultu Terga dabant pavidi, enerves; foedam altus Apollo Nanque fugam injecit miseris; magnumque secundus Priamidae saevo ac Teucris indulsit honorem. Tum vir quisque virum legit, quem mitteret Orco, Ut rara est laxis acies disjecta maniplis. Hector dat leto Stichiumque ac Arcesilaum, Boeotae hunc gentis ductorem, fortis at illum Ante alios fidum comitem per bella Menesthei. 410 Aeneas telo premit Iason, atque Medonta Ajacis fratrem, atque notham praestantis Oilei Progeniem. hic celsam patria procul urbe colebat Extorris Phylacen; irata mente, novercae Confodit ferro quod fratrem Eriopidos, acer Regali thalamo sibi quam sociarat Oileus: Iasus at, claro natus de sanguine Spheli Bucolidae, Actaeam pubem ductabat in arma. Polydamas fortem fortis Mecistea mactat; Priamides Echium prima inter tela Polites; 420 At Clonium eximius morti demittit Agenor; Deïocho in primis fugienti, pone sagittam Infra humerum dorso fixit Paris, egit et alte Horrendum stridens aerata cuspide telum. Interea, caesos illi fulgentibus armis Dum spoliant, cursu vallum fossamque petebant Praecipites trepido Graji, muroque subibant. Hector at, inclamans altum, jubet ire carinas Ocyus ad celsas, praeda spoliisque relictis. Nam procul Argivis a puppibus ire virum quem 430 Si videam, ipse manu confossum protinus Orco Demittam: nec erit, fratres caraeque sorores Exstincto ut funus curent; sed foeda jacebit Esca lacer canibus patriae sub moenibus urbis. Sic ait; ac bijugos, contingens terga flagello, Egit equos, rapidoque volans obit omnia curru, Hortaturque viros. regem clamore secuti Horrisono, increpitant rapidos urgentque jugales, Quisque suos. gradiens prae cunctis Phoebus Apollo Labra celer fossae nullo subversa labore 4400 Proruit, in medium devolvens, stravit eunti Et turmae longamque viam latamque, volantis Quam longe teli jactus pertingit, adegit Quod vir, firma suae tentat dum robora dextrae. Hac se confertim densi infudere; praeibat Attollens sacram deus aegida, septaque muri Sternebat; puer aequoream ceu parvus arenam. Qui sibi ludicrum studio cum struxit inani, Ludo rursus idem manibus pedibusque solutum Disjicit. ingentem Grajae curam atque laborem 450 Sic gentis tu, Phoebe, levi simul omnia miscens Impulsu, ad terram fudisti; pectus et idem Complecti attonitum Danais terrore fugaque. Sic illi, ad naves compulsi, litore in arcto Constiterant sese hortantes, dīsque omnibus alto Cum gemitu ac votis tendebant lumina, et ambas Suppliciter palmas. Nestor queis talia princeps In mediis fudit moerenti corde, supinas Ille manus tollens caeli ad stellantia templa: Jupiter omnipotens, Argiva siquis in urbe, 460 Taurorumve oviumve imponens pinguia flammis Viscera, pro reditu dulci est tua magna precatus Numina; tuque pias non aversatus amica es Aure preces; mentem subeant nunc omnia; cladem Nunc, pater, horrendam fessis averte, nec omnes Heic sinito Grajos Phrygio sub Marte domari. Talibus oravit Nelides: verba precantis Audiit, ac tonitru caelum concussit ab Ida Jupiter altisono. pubes Trojana secundo Freta Jove, incurritque audax, atque acrior instat 470 Ingens ut vasti fluctus maris, alta carinae Septa supergreditur, venti cum saeva tumentem Ex alto impellunt vesano turbine flabra; Sic Troës muro sese infudere patenti, Curribus et magno immissis clamore, cruentam Protinus invadunt pugnam. stant curribus altis Hi rigidas dextra quatientes cominus hastas; Puppibus in celsis stat contra obnixa juventus Grajugenum, longos, quorum ingens copia, contos Tela manu gestans navalia, robore duro 480 Firma, aciem inducto summam fulgentia ferro. Patroclus, curvis dum longe a navibus acres Praelia miscebant Danai Troësque, soluto Eurypyli residens intra tentoria mansit Usque animo; atque aegrum vario sermone levabat, Inspergens miti vulnus medicamine, duros Paeonia relevans et sedulus arte dolores. Verum ubi transgressos muri septa ardua Troas Sensit, et exortus fugientum est clamor Achivūm; Ingentemque dedit gemitum, percussit utrumque 490 Et pronis ululans manibus femur; inde, jacentem Ad socium versus, dedit has de pectore voces. Eurypyle, indigeas licet aeger me, tibi adesse Amplius haud equidem possum. nam dura coorta Pugna est. heic adstans famulus te curet amice, Soleturque: adeo Peliden ocyus ipse, Regem hortans si forte queam propellere in arma. Forsitan admonitu, si quis Deus adjuvet orsus, Ille meo tandem victus flectetur. amici Nam saepe admonitu flectuntur corda bonorum. 500 Haec ubi sic fatus, celeri pede concitus ibat. Interea Graji constanti pectore stabant Adversi Teucris, multi nec pellere paucos Navibus a celsis quibant; Trojana juventus Grajugenum objectas quibat nec densa phalanges Rumpere, et in medias tandem se immittere puppes Navale ut lignum recto cum limite norma Dirigit in manibus fabri, quem numine multo Afflavit, docuitque artes Tritonia Pallas: Horum pugna aequo sic se tendebat utrinque. Limite, nec partem vergens flectebat in ullam. Pugnabant alias alii certamine magno Ad naves; clarum contra processerat Hector Ajacem. his ingens ortus labor unius ergo Puppis erat; nec Priamides Telamone creatum Exigere, atque cavis ignes inferre carinis; Nec Telamoniades quibat depellere saevum Priamiden, deus ipse virum postquam appulit illuc. Tum, Clytii genus acre, Caletora maximus Ajax, Ignem infert puppi dum turbidus, occupat hasta 520 Transadigens pectus, magno ruit ille fragore Ad terram: excussus longe dextra excidit ignis. Hector, ubi carum vidit sibi morte propinquum Prostratum ante oculos jacuisse in pulvere, nigra Haud procul a puppi, magno clamore suorum Incenditque animos hortans, ac talia fatur: o Troës, Lyciique, et pubes Dardana, bello Clari omnes, spatio ne quis mihi segnis in arcto Heic pugnet. Clytii gnato succurrite, nudent Ne stratum ad naves Danai fulgentibus armis. Sic ait: atque ingens vibranti cuspide telum Ajacem in magnum torsit, nec figere pectus Ille tamen potuit; vacuas petit hasta per auras Ajacis famulum comitemque Lycophrona, pulsus Olim qui patriis, patrata caede, Cytheris Exsul magnanimi Telamonis tecta colebat. Huic (prope nam regem stabat), rigido caput aere Hasta volans laevam supra transverberat aurem. Pronus humum petiit, puppi dejectus ab alta, Collapsique artus nervis jacuere solutis. 540 Horruit, affaturque his fratrem vocibus Ajax, Carum Teucre caput, nobis bonus ecce sodalis Mastorides leto domitus jacet; ille Cytheris Qui pulsus, nostrasque exsul susceptus in aedes, Carus erat nobis, aeque ac pater ipse. peremit Hunc Hector. Quo tela tibi letalia? quo nunc Arcus, Teucre, abiit, tibi quem donavit Apollo? Haec Ajax: jussis paret citus ille; propinquus Adstitit et fratri gestans arcumque sonantem, Atque gravem telis pharetram: raptimque sagittas 550 Impiger Iliacum celeres mittebat in agmen. Ille fatum forti Clitum Pisenore fixit, Panthoidae socium praeclari Polydamantis, Docta lora manu dum concutit, atque volantes Pellit equos turbam in mediam, qua plurima fervet Pugna virūm, seque ostentat magno ille placere Priamidae, et Teucris cupiens: sed triste repente Exitium misero super ingruit, arcuit olli Quod nemo e sociis optanti; cuspis in ipsam Venit enim averso cervicem, vulnus et aegros 560 Apportans gemitus: curru moribundus ab alto Corruit; at bijugi retro cessere, sonore Quassantes bigam ingenti. quibus ocyus ipse Objecit se Polydamas, tenuitque furentum Fraena manu: Astynoo Protiaonis inde regendos Tradit, multa monens, sese ut per bella sequatur Observans, vacuoque legens vestigia curru: Ipse autem primis rursum se immiscuit armis. Ast aliud telum interea depromsit in ipsum Hectora magnanimus Teucer, quod dira frementi 570 Dulcem animam eripiens, pugnam sedasset Achaeas Ingentem ad naves, dempto duce: sed Jovis alti Haud latuit mentem, dium qui providus omni Hectora servabat cura, Teucroque repente. Eximiam Telamoniadae laudem abstulit ipse. Nanque arcu in valido nervum de more trahenti Ad sese, nervum quem multa torserat arte Bellator, subito rupit: detorta sagitta Est alio, atque ingens laeva procul excidit arcus. Horruit; ac fratrem his compellat vocibus heros: 580 Eheu! consilium nobis deus, orsaque pugnae Mente aliquis laeva praecidit, qui mihi et arcum Excussit manibus validis, nervumque recentem Rupit, ego quem primo hodie cum lumine solis Aptavi cura ingenti, durare volantum Posset ut impulsus telorum firmus ad omnes. Haec fratri Teucer: tum sic Telamonius Ajax: Quin tu igitur flexosque arcus, volucresque sagittas, Frater, mitte, tuis numen quando obstitit orsis, Et laudem invidit Danais; scutum indue forti 590 Nunc humero, ingentemque manu tolle impiger hastam, Et pugna in Teucros, turbamque hortare: carinas Ne capiant saltem, quamvis victoribus esse Contigerit, vacui cura ingentique labore. Rumpe moras: ambo et pariter pugnemus in hostem. Sic ait: ille abiit celsa in tentoria, et arcum Seponit, scutumque humeris ingentibus aptat Quadruplex; capitique habilem flammasque vomentem Induitur galeam, summo cui vertice equinae Horrendum setae nutabant: corripit hastam 600 Inde manu validam, fulgentem cuspide acuta; Evolat et rapido cursu, fratrique revertens Adstitit eximius gravibus bellator in armis. Ast Hector, postquam Teucri tela irrita vidit, Sic Troas Lyciosque affatur voce superba: O Troës, Lyciique, ac pubes Dardana, nunc o Este viri, vestramque alacres vim promite Grajas Certatim ad puppes. vidi nanque irrita ab ipso Facta Jove, his oculis modo vidi, fortia primi Tela viri. facilis nosci est mortalibus alti 610 Vis Jovis, aequus opem seu cum fert, ac decus auget; Sive aliquem premit irascens, atque abjicit idem: Argivos ut nunc certe premit, ac bonus ultro Nos juvat. o fortes, denso nunc agmine, ad ipsas Nunc puppes pugnate, viri. quod cominus ictus, Eminus aut siquis, fatalis venerit horae Ad metas, leto domitus cadat; ac erit hostem Arcenti dulci a patria cecidisse decorum; Uxor et exstincto incolumis, natique manebunt, Et domus, et patrii census, Argiva paternas 620 Hinc longe ad sedes fugiat si denique classis. Talibus incendit vires ac pectora dictis. Parte alia hortari socios non desinit Ajax: Proh pudor! Argivi, praestat vel dura subire Fata semel, Grajam vel rem servare, supremam Et cladem, dirosque ignes arcere carinis. An, miseri, spes est, naves ubi ceperit Hector, Posse domum pedibus trans caerula vasta reverti? Hectora non Teucros omnes clamore cientem Auditis, furit igne cavas qui exurere puppes? 630 Non ciet ad choreas, at saeva in praelia pubem. Nil melius nobis at quisquam suaserit, hosti Quam conferre manus, tristique occurrere pugnae Cominus. hoc certe praestat, semel ire sub umbras, Aut vitam pulso dulcem servare periclo, Quam longo implicitos angi ac tabescere bello Paullatim, fortesque hosti succumbere inerti. Sic fatus, pugnae cunctos incendit amore. Tum Schedium, prolem Perimedei, perculit Hector, Clarum Phocaeae rectorem pubis, at Ajax 640 Laodamanta, satus magno qui Antenore, agebat Bellator peditum florentes aere catervas. Durum Polydamas Otum, quem frigida misit Cyllene, socium Phylidae, gentis Epeae Ductorem, ferro adveniens mactavit acuto. Huic ruit adversus, fatum ut conspexit amici, Phylides: telum vitavit corpore flexo Polydamas; Panthi gnatum nec passus Apollo est, Dum primos inter pugnat, demittier Orco. Ergo Meges medium Croesmi transverberat hasta 650 Ingenti pectus; sonitum dedit ille cruenta Stratus humo: exstinctoque Meges jam pulchra trahebat Arma humeris; sed tela Dolops tulit obvia contra Lampetides, genuit quem maximus ille virorum Laomedontiades, doctum bella omnia, Lampus. Is tum Phylidae medium perfodit acuta Scutum hasta adsiliens; at durus funera thorax Aere cavo avertit. Phyleus hunc belliger alta Ex Ephyra tulit olim a flumine Selleente; Euphetes olli dederat quem regius hospes, Ferre inter pugnas saevo tutamen ab hoste. Hic tum illi gnati florenti a corpore letum Arcuit, ac Dolopis telum fatale repressit. At contra Dolopi Phylides cuspide acuta Aeratae conum galeae percussit, equinam Abstulit et ferro cristam, quae pulvere in atro Fulgens purpureo dejecta colore jacebat. Huic, Dolopem contra dum pugnat, vincere sperans Posse virum, auxilio venit Menelaus, et hastam Quassans obliquus Dolopi stetit, et grave telum 670 Inque humerum tergo fixit, pectusque per altum Exegit: pronus moribundo corpore terram Ille petit: lapsoque instant, fulgentiaque arma Detrahere hi cupiunt humeris. at Martius Hector Omnes ingenti fratres clamore vocabat Increpitans, fortem ante alios, Hicetaonis alti Egregiam prolem, Melanippum. paverat olim Percota hic tauros in pingui, moenibus hostis Donec erat longe a patriis: at, litus Achaea Venit ubi ad Phrygium classis; rediitque paternas 680 Ad sedes, Troasque inter praestabat honore, Par Priami et natis regalia tecta colebat. Hunc Hector primum increpitat, proprioque vocatum Nomine sic notis compellat vocibus ultro. o, Melanippe, ergo lenti cessabimus? ergo Nil movet heu cari caedes indigna propinqui? Nondum etiam correpta vides ut fortia Graji Arma legunt Dolopis? quin tu per tela per hostes Me sequere. haud ultra tutis licet eminus hostem Missilibus contra pugnare, at cernere ferro 690 Cominus, aut illi pereant, aut funditus omnis Dum cadat alta suis cum civibus Ilios: Hector Haec postquam effatus, gressum tulit ante; secutus Vir simul est superis par forma et robore divis Interea hortatur Grajos Telamonius Ajax: Este viri, et mentem subeat pudor; atque sodales Quisque suos veritus, constanti pectore pugnet. Queis pudor est cessisse loco, carosque verentur Qui socios, vivunt plures, quam morte domantur: Qui fugiunt, horum perit omnis visque, decusque. 700 Sic ait: illi, hostem cupidi prohibere carinis Sponte sua, condunt alto sub pectore magni Verba ducis, densique armis fulgentibus adstant, Atque rates septo cinxerunt protinus aereo. Iliacum in Danaos divūm pater incitat agmen: At minor Antilochum in Teucros instigat Atrides: Antiloche, haud quisquam Grajūm florentior aevo, Haud quisquam est pedibus melior te, viribus aeque Nec validis pugnare audax. age, figere siquem Prosiliens possis, morti et demittere Teucrūm. 710 Haec fatus medio ardentem sermone reliquit Abscedens rursum. Antilochus levis evolat ante Primam aciem, telumque manu fatale coruscat, Huc atque huc vertens oculos. Trojana minantem Turba tuens, gressum retulit. non irrita fugit Hasta manu e valida, gnatoque Hicetaonis, acer Dum ruit in pugnam, juxta perlata papillam, Transiit ingenti perfossum vulnere pectus. Concidit: arma super magno intonuere fragore. Advolat Antilochus: celerem super ut canis olim 720 Hinnuleum, nemorum e latebris, notoque cubili Commotum, longe telo venator adacto Quem fixit, nervosque omnes ac robora solvit: Sic te magne super saevus Melanippe jacentem Irruit Antilochus, cupiens fulgentia ferre Arma sibi victor: dium tamen Hectora currens Haud latuit; qui tela inter, turbamque virorum Per mediam cursu rapido fert se obvius. illum Ut vidit contra venientem atque arma ferentem Antilochus, quamquam bello impiger, haud tamen ausus 730 Stare loco, tremuitque artus, et palluit ora; Ille ferae similis, noxae quae conscia, caeso Vel cane, vel tauros circa pastore, prius quam Turba virum raptis veniens super ingruat armis, Tuta petit, montesque fuga sese abdit in altos. Talis Nestorides tremefacto pectore fugit, Hector ubi, ac Troës vasto clamore secuti Densa manu valida coeperunt fundere tela. At, postquam sociūm in turmam sese abdidit heros, Restitit, ac frontem rursus convertit in hostem. 740 Interea Troës, praedantum ut saeva leonum Turba, ruunt contra naves, summique facessunt Magna Jovis mandata; viris per membra vigorem Qui magis atque magis praesenti numine dexter Invictum afflabat, Grajorum pectora contra, Enervans, partumque decus, laudemque paratam Eripiens, donec magnus claresceret Hector Unus supra omnes, flammamque inferret in ipsas Indomitam victor puppes, Thetidisque nefastam Parte precem ex omni compelleret. providus ergo 750 Flammam exspectabat, puppi ex ardente videndam Se daret optanti clara dum luce, fugaret. Troas ut inde iterum, laudem et praeberet Achivis. Haec versans, Danaūm in puppes pater usque ciebat Hectora Priamiden; furiato pectore saevus Quanquam sponte sua ardebat; vesanus ut hastam. It quatiens Mavors; aut silvam ingressus opacam Ignis edax furit aëriis in montibus olim. Spumant labra, oculis ardentia fulgura torvis Absistunt, galea alta viro cava tempora circum. 760 Horrendum concussa tremit. rex ipse deorum Bellanti auxilium caelo nam praebet ab alto, Millibus in multis uni et largitur honorem Eximium, atque decus: limes quippe ultimus aevi Haud aberat longe misero, lucemque supremam Magni sub manibus Pelidae inimica parabat, Triste urgens juveni fatum, Tritonia Pallas. Ille quidem cupiens aciem perrumpere, sese, Qua turbam qua tela videt densissima, certat Irruere in medios; sedenim frustra omnia tentat, 770 Nec potis est usquam durum pervadere septum. Nam, turris validae in speciem, denso agmine stabant Conferti. qualis procurvo in litore cautes Vasta, horrens, canum procurrens edita in aequor, Stridentum furias ventorum, undasque, fragorem Insanum et ponti perfert, ac mole sua stat: Tales Grajugenae stabant, Troumque catervam Hectoraque obnixi contra. ferus insilit ille In medios igni fulgens unde unde corusco. Caerulea sub nube ingens tumefactaque vento 780 Ut cadit unda ratem supra gravis: albet at illa Spumigero candens fluctu perfusa; superne Velum dira fremens niveum quatit aura: tremiscunt Nautis corda metu leti jam limine in ipso: Sic Danais micuere sinus formidine, et anceps Invasit mentes turbataque pectora terror. Adveniens ceu cum saevo leo dente juvencas Invadit prato in viridi prope stagna, per herbam Dum sese innumerae densant; ac servat euntes, Nescius ille feras contra pugnare magister 790 Cornipedum de caede boum; primasque, vel inter Extremas graditur; pernici sed leo cursu Insilit in medias, stratamque ex omnibus unam Devorat: armentum trepida formidine circum Diffugit omne: omnes Danai sic Hectora dium, Atque patrem fugere Jovem; solum inclytus heros Morte Mycenaeum subita stravit Peripheten. Hunc genuit Copreus, Eurystei jussa ferebat Qui magno Alcidae: non claro patre sed ortus Filius est longe melior, virtutibus ille 800 Omnigenis clarus, cursu bonus, acer ad arma, Consilii prudens auctor, procerumque Mycenes Par primis. magno tum stratus ab Hectore laudem Eximiam, atque decus victori praebuit ingens. Nam, dum versa fugae dat terga, offendit in oram Ipse sui extremam clypei, Troum omnia contra Quem tela oblongum talos gestabat ad imos. Huic temere impegitque pedem, retroque supinus Concidit, afflictus terrae; galea alta recusso Aere dedit sonitum ingentem cava tempora circum. 810 Sensit, et accurrens lapsum super adstitit Hector, Defixitque hastam fulgentem in pectus, amicos Inter et oppressum, leto dedit. obvius ire Nemo ausus, nec opem deprenso ferre sodali; Ipse sibi Hectoreis nam quisque timebat ab armis. Jamque adeo retulere gradum, et cessere carinas Post primas, septi extremis, a litoris ora Quae minus abstabant. Troum denso agmine pubes Affudit sese, certatimque ingruit hosti: Argivi primas puppes liquere (coactos 820 Urget enim res dura); alta ad tentoria crebri Sed mansere tamen, nec se per castra solutis Ordinibus passim fudere; pudorque, metusque, Continuit magnum clamantes, atque vicissim Mutua se hortantes. Quos prudens Nestor, Achivae Eximius gentis custos, per tecta, parentesque; Et gnatos lacrimis obtestabatur obortis: Este viri, o socii: nunc famam quenque vereri, Nunc meminisse decet natorum, conjugis, unde Ortus et est, patriaeque domus, matrisque, patrisque, 830 Seu vivunt, seu jam sunt passi extrema, per hosce Qui longe hinc absunt, obtestor; state, manete Invicto fortes heic pectore, terga nec hosti Vertite. sic animos incendit Nestor, et acres Admovit stimulos. nubem at caliginis atrae, Offusam late, discussit Pallas. obortum Continuo est oculis jucundum lumen utrinque Litore ab extremo, pugnaeque a parte cruentae. Apparet magnusque Hector, sociique, retrorsum Quicunque abstiterant pugna, et quicunque feroci 840 Obnixi ad curvas pugnabant Marte carinas. Magnanimo tunc Ajaci, quo caetera stabat Grajūm turba, loco haud placuit consistere; obibat Sed magno incedens gressu tabulata; gravemque Hac illac versans contum quassabat, ahenis Praefixum clavis, telum ad navalia factum Bella, bis undenas protentum robur in ulnas. Ac veluti quondam doctus desultor, ut omni Quatuor e numero praestantes corpore pulchro. Legit equos, campo admissos dehinc pellit ad urbem, 850 Ampla volans qua strata viae se publica tendunt; Mirantur dextra et laeva matresque virique Spectaclum attoniti; celer ille huc transilit atque huc, Mutatoque sedet dorso imperterritus; Eurum Ante levem volucres cursu hi pernice feruntur: Sic Ajax per crebra gradu tabulata ferebat Se magno, insiliens nunc hanc, nunc impiger illam In puppim; tum missa viri vox ibat ad astra Ingens, Argivos vasto clamore jubentis Tutari curvasque rates, tentoria et alta. 860 Quippe audax Troum in turba non se tenet Hector; Sed, veluti celeri lapsu Jovis involat ales Anseribus, gruibusve, aut cycnis, agmine magno Dum liquidum ripa in viridi pascuntur ad amnem; Caeruleam affectat puppem sic maximus heros Assiliens: dextra magnus quem Jupiter, ipsum, Et socios simul horrendo clamore sequentes, Impulit ingenti. surgit pugna aspera: nusquam Cessatur. credas nunc primum praelia inire Integros, ullo nec fessos membra labore; 870 Sic alacres in saeva ruunt certamina. nec spes Pugnantum est eadem. non ullo evadere cladem Posse modo Graji sperabant, diraque fata; Sperabant Teucri, curvas exurere puppes, Et pubem penitus morti demittere Achaeam. Talia versabant animis, densique premebant Hinc atque hinc sese magno certamine anheli. Adjecit dextram saevus tum denique puppi Hector, ad Iliacum quae litus Protesilaum Pulchra tulit, sed non et sedes pulchra revexit 880 Incolumem ad patrias. hanc circum Troica pubes Grajaque se duro caedebat mutua ferro Cominus. haud etenim flexo volitantia ab arcu Spicula, missa manu abstantes nec tela manebant: Fortia pectoribus prope juncti at pectora, acutis Miscebant horrenda securibus, atque bipenni Praelia certatim ferro, magnique micabant Ensesque, ancipitesque hastae; insertique nigranti Ingentes gladii capulo tellure jacebant, Hi lapsi e manibus pugnantum, fortibus illi 890 Ex humeris; subterque ibat cruor undique rivis. Hector ubi arripuit puppim semel, alta tenebat Aplustra, et Teucros magno clamore vocabat: Ignem ferte, viri, pugnamque intendite: lucem Jupiter hanc nobis aequus dedit, una rependat Tot moestos quae laeta dies; exurere puppes Qua datur, iratis huc dis quaecunque profectae, Intulerunt nobis tot tristia damna, senatus Iliaci culpa; qui me, obvia ferre volentem Arma, diu tenuit, pubemque in bella paratam, 900 Exire haud passus. nostras at Jupiter olim Si laevus mentes laesit, nunc incitat idem Hortator ductorque. Hector sic fatus; at illi Acrius incubuere, insano et Marte ruebant: Nec Telamoniades Ajax jam quibat eodem Stare loco (obruitur sic densis undique telis); At retro paullum cessit, fata ultima vitans, Et liquit tabulata heros, septemque pedali Constitit in transtro, circum vigilantia volvens Lumina, bellator conto et gravis usque trabali 910 Instantes arcens Troas, flammamque ferentes, Atque hortans magno socias clamore cohortes. O socii, heroës Danai, Mavortia pubes, Este viri, ac patrium memores expromite robur. A tergo ne aliquem vobis, nunc esse putatis Qui ferat auxilium pulsis? an firmior usquam Est aliquis murus, possit qui avertere cladem? Urbsne aliqua est proprius, praecinctam turribus altis Quam liceat populi alterna servare corona? Bellantum at campo in Teucrūm, longeque remoti 920 A patria, et ponti conclusi degimus unda. Ergo manus poterunt, non lenta ignavia lucem Ferre aliquam tandem, et rebus succurrere lapsis Haec ait: ac torvus, furiata mente, petebat Hasta omnes, quotquot se curvas igne ferebant Accincti ad naves, quo saevus jusserat Hector; Bisseni et magna perfossi cominus hasta, Ante ipsas leto strati jacuere carinas.

HOMERI ILIADOS LIBER SEXTUSDECIMUS. Sic hi pro celsa miscebant praelia puppe. Magnanimo coram stabat Patroclus Achille, Fletu moesta pio perfundens ora; tepentes Ibant ex oculis lacrimae, ceu jugis aquae fons Aëria lymphas volvit de rupe liquentes. Hunc simul ac vidit, dulcem est miseratus amicum, Talibus et mirans dictis affatur Achilles: Nam cur sic ploras, Patrocle? ut parva puella, Pone sequens trepido matris vestigia gressu, Quae cupit in gremium tolli, vestemque retentat 10 Apprensam manibus, festinam et detinet udis Suspiciens oculis, gestari et poscit in ulnis. Huic tu nunc similis lacrimis rorantibus ora Moesta rigas, Patrocle. Aliquid num triste, quod omni Myrmidonum genti, mihi vel quod contigit ipsi, Apportas? Phthia num quis tibi missus ab urbe Nuncius huc venit soli? certe Actoris ajunt Vivere adhuc natum; sceptroque insignis avito Vivit adhuc Peleus; quorum nos fata deceret Lugere, atque pios utrivis reddere fletus. 20 Anne vicem ploras Danaūm, quod clade carinas Ingenti ad curvas pereunt, ultoribus et dīs, Quas meriti, expendunt scelerato sanguine poenas? Dic age: nil cela, tecum ut simul omnia norim. Haec ille: at gemitu Patroclus talia reddit: O Pelida ingens, Grajūm fortissime, Achille, Parce irae, atque audi; tantus dolor urget Achivos. Quotquot enim, eximia clari virtute, juvabant Rem Danaūm, longave hasta volucrive sagitta Vulnus habent, aegrique jacent in puppibus altis. 30 Eminus est ferro laesus fortis Diomedes; Cominus at Laërtiades, et major Atrides; Et femur Eurypylo subiit letalis arundo. Paeonios docti succos artesque, laborant Hos circum. precibus tu nondum flecteris ullis. Dī faciant, talis nunquam praecordia tangat Ira mihi, qualem indomito furiatus, Achille, Corde foves. cui nam posthac eris utilis ulla In re usquam, indignam Grajis qui avertere cladem, Dure, negas? non te Peleus pater, optima non te, 40 Saeve, Thetis genuit: glauco sed caerula fluctu Aequora, sed durae montano in vertice cautes, Immitis cui sic animus mansuescere nescit. Quod si forte aliquod vitas, animoque verere Augurium; si quid retulit tibi diva creatrix, Ab Jove; me saltem ne sit grave mittere, mecum Myrmidonum et pubem; tam nigro in turbine Grajis Siquam forte queam veniens affundere lucem. Hoc etiam da, rex; humeris tua fortibus arma Induere; armorum perculsos fallere Troas 50 Si possim facie, si forte ad bella reversum Te credant, saeva et, tremefacto pectore, pugna Absistant, Grajum pubes at Martia paullum Respiret, jam fracta malis. vel parva laboris Prodest saepe quies duro in certamine belli. Pronum erit integris jam fessos puppibus altis Arcere, ac patriam pulsos compellere in urbem. Talibus orabat demens, sua fata, suamque Nescius interea precibus se poscere caedem. Ingemuit graviter, sociumque affatur Achilles: 60 Nam quid ais, Patrocle, deūm genus? haud ego vito Augurium nunc triste ullum, nec diva creatrix Ab Jove mi retulit quidquam; sed corda subivit Ima gravis mentemque dolor, par me orbat iniquus Aequalem quod forte pari, largitus et ipse Quod fuerat, fretus non jure, at viribus, aufert. Hic me angit miserum misere dolor; hic mihi pectus Moeror habet noctesque diesque. olim mihi Graji Quam dederant munus famulam, mihi Marte pararam Urbe olim eversa quam victor, rursus eandem 70 Abstulit Atrides late regnans Agamemnon Extorri veluti patriaque domoque carenti. Haec sed missa decet fieri, quae facta, nec usque Irasci. certe dixi, fixumque sedebat Hoc animo; tristi non ullum imponere finem Ante irae, mea quam bellum ad tentoria et altas Venisset puppes: humeris tamen indue (quando Sic placet) arma; acres et bello ducito in hostem Myrmidonas, nigra qua Troës nube carinis Incubuere graves; conclusi et litore in arcto 80 Angustos intra fines miscentur Achivi, Ac pavidos magis atque magis Trojana juventus Tota premit, fidens animi, tumefacta secundo Marte. meae nec enim galeae videt aera corusco Clara igni. caesis amplas fortasse replessent Corporibus dudum sed fossas, aequior in me, Ut decuit, leni si mente fuisset Atrides. Nunc Danaos laeti conclusos milite denso Obsedere: arcens nec caedem et funera Grajis Tydidae in manibus validis furit hasta, nec ullam 90 Audivi Atridae vocem clamantis ab ore Inviso. diri vox Hectoris una, cientis Iliacam assidue pubem, circumsonat: illi Clamore ingenti castris funduntur, et instant Ferro victores turbam concidere inertem. Haud minus interea tamen i, Patrocle, carinis Exitium defende, hostemque invade feroci Marte, rates igni ne saevo exurat, Achivis Et reditum patriae dulces praecidat in oras. Haec mea sed defige animo, penitusque reconde 100 Dicta memor; decus ut magnum mihi victor ab omni Gente pares Danaūm; forma praestante puellam Actutum ut reddant, addantque ingentia dona. Hostem ubi pulsum abiges, gressum huc refer: altus Olympi Si tibi rex laudem annuerit, ne dira cupido Caecum animi abripiat, pugnae indulgere cruentae Me sine belligeros in Troas; ne mihi laudem Praeripias, rerum laetis neu spernar Achivis. Ne bello exsultans nimium, tumidusque secundo Marte, Phrygas caedens, duc laeva mente sub urbem 110 Myrmidonas; divūm ne quis descendat Olympo Adjutor genti; miro complexus amore Quam fovet, ac praesens tutatur Phoebus Apollo. Navibus ut primum abstiterint, Patrocle, referto Huc gressum: miscere alios certamina campis Saeva sine, ac longum pugnae durare laborem. Atque utinam, o divūm rex, ac Tritonia Pallas, Et Phoebe, haud quisquam Troum de gente, quot usquam Sunt, Grajūmque necem effugiat: superesse duobus Et nobis tantum contingat; vertere sacra 120 Ut liceat solis perjurae moenia Trojae. Illi alternantes vario haec sermone ferebant. Interea haud quibat subsistere maximus Ajax Amplius, et servare locum: sic grandine crebra Telorum obruitur; laevo quem numine magnus Jupiter, adversisque premunt solum undique Troës Densi armis: strepitu horrendo cava tempora circum, Assiduo pulsata ictu, sonat aerea cassis. Laevum heros humerum torpet defessus, in omnem Scutum ingens partem dum versans objicit hosti. 130 Nec tamen urgentum telis duraque repelli Vi potis est; stat mole sua defixus, anhelam Aegre animam ducens: proruptus corpore toto It sudor rivis, nec respirare potestas Ulla, malumque malo gravius super ingruit usque. Dicite siderei, Musae, quae in vertice Olympi Incolitis divum sedes, tecta aurea: quanam Argivas primum puppes super incidit ignis. Hector fraxineam Telamoniadae citus hastam Cominus ingenti gladio percussit, acuta 140 Cuspis ubi, ligno tereti praefixa, micabat; Ac summam ferro partem demessuit: Ajax Trunca manu magna quatiebat robora frustra; Terrae allisa gravem sonitum dedit aerea cuspis. Sensitque, exhorruitque Ajax, miranda deorum Facta videns. belli altitonans cui Jupiter orsa Abrupit penitus; praesenti et numine Teucris Annuit ipse decus victoribus. ergo recessit Extra tela pedem referens: at Troia pubes Ignem densa citae magno clamore carinae 150 Intulit. indomitis gliscunt incendia flammis, Ac totam involvunt puppim: furit aestus ad auras. Tum vero manibusque femur percussit utrunque, Et trepido has fudit Pelides pectore voces: En agedum, Patrocle, deūm genus, arma capesse Ocyus; ad naves video nam gliscere flammam. I citus, ante, rates capiant quam prorsus, et omnem Eripiant Grajis reditum. celer ocyus arma Indue tu: pubem ipse vocans in praelia cogam. Sic ait: ille autem dictis parere sodalis, 160 Atque armis cingi totus festinat ahenis. Principio suris ocreas ingentibus aptat, Aurea multiplici nectit quas fibula morsu; Pectora dehinc circum varium thoraca, micantem Sideris in morem, magni gestamen Achillei; Dehinc humeris ensem aeratum suspendit, habebat Quem vagina ardens claris argentea bullis; Sustulit hinc laeva scutum impenetrabile, magno Amplum orbe; atque caput galea contexit equinis Ornata in speciem setis, motisque superne 170 Horrendum cristis nutanti; corripit inde Apta suis manibus bellator tela: reliquit Aeacidae magni ex armis unam omnibus hastam, Fraxineam, ingentem, nodoso robore et amplo Aere gravem, nemo ex omni quam pube valebat Grajugenum vibrare, unus vibrabat Achilles. Peliaco senior quondam hanc de vertice Chiron Attulerat Peleo, munus fatale, futuram Heroum genti saeva inter praelia caedem. Tum jubet Automedonta citos subjungere curru 180 Alipedes, sociūm e coetu quem scilicet omni, Magnanimum post Aeaciden miratus, amabat, Ante alios fidum certamina Martis obire, Hostiles et ferre minas, bellique tumultum. Jungit equos curru Automedon, mora nulla, frementes, Xanthumque et Balium, quos, miro aequare volucres Cursu aptos ventorum animas, Harpyia Podarge Aërio genuit Zephyro, dum pinguia prata Oceani magnum pascens percursat ad amnem. Pedason his addit, quem captum duxit Achilles 190 Eetioneae vertit cum moenia Thebes, Mortalem, aetherio cretos at semine cursu Aequantem, currusque simul per bella trahentem. Myrmidonum interea pubem, tentoria celsa Ipse obiens, instansque viris, armabat Achilles. Ac veluti praedae adsuetum genus acre luporum Nacti cornigerum procero corpore cervum Montibus in celsis laniant (immania lavit Omnibus ora cruor) purum dehinc saeva gregatim Turba ruit simul ad fontem, levibusque liquentem 200 Libat aquam linguis, caedemque eructat; at imus Lympharum dulci venter distenditur haustu: Sic magni Aeacidae ad famulum se, robora gentis Myrmidonum, densi agglomerant proceresque ducesque. Milibus in mediis hortator stabat Achilles, Ipse urgens turmasque equitum, peditumque cohortes. Quinquaginta citis ad Trojam puppibus olim Venerat Aeacides: in puppi quaque sedebant Quinquaginta viri; ductores quinque regendae Praepositi pubi, clari virtute fideque, 210 Ante alios: magno cunctos fraenabat Achilles Imperio, sceptrique potens, et maximus armis. Primum agmen vario insignis thorace coërcet Sperchii proles generosa, Menesthius, amnis; Filia quem Pelei peperit Polydora perenni Sperchio, mulier divo conjuncta cubili; Dictus at est soboles Bori Periereos, olli Nupta palam fuerat quod magnis non sine donis Regia divinos virgo clam passa hymenaeos. Agmen deinde aliud ducit Mavortius heros 220 Audax Eudorus. Phylantias hunc Polymela, Pulchros docta choros pulchre ductare, creavit Mista deo mulier. magnae, Cyllenius illam, Solemnem formosa chorum dum forte Dianae Concelebrat cantu indulgens, conspexit, et arsit Conspectam; celsumque adiens penetrale, puellae Congreditur furtim: proles hinc obtigit olli Eudorus, cursu pernix, et viribus audax; Quem postquam lucis vitalem eduxit in auram Mitis, adest duris quae partubus, Ilithyia? 230 Matrem, dona ferens ingentia, fortis Echecleus Actorides nuptam ad sedes abduxit avitas; Eudorum at senior Phylas nutrivit, et omni Educens fovit studio, carique parentis Egregie partes implevit sedulus omnes. Tertius agmen agit Pisander maximus armis Maemalides, hasta ante alios praestantior omnes Myrmidonas, socio excepto pernicis Achillei. Agminis at senior Phoenix agitator equorum Ductor erat quarti. quintum dux agmen agebat 240 Alcimedon, clari Laërceos inclyta proles. Hos rite ordinibus certis discrevit, et omnes Instruxit bello Aeacides, vulgusque ducesque: Tum gravibus mandata dedit non mollia verbis: Myrmidones, meminisse decet nunc plena minarum Dicta, diu quae, me irato, jactastis ad altas Dardaniam in gentem puppes; me quisque morantem Talibus assidue culpantes plurima verbis. Dure animi Pelida, parens te felle, meraque Bile aluit, saevum, immitem, qui multa rogatus 250 Nil audis, sociosque tenes in puppibus usque Invitos. patriae saltem, quod restat, eamus Indecores ad tecta domus, demusque vocatis Retro vela notis; animo quando incidit istaec, Atque tibi atque tuis male noxia civibus, ira. Haec saepe in coetu jactastis. nunc opus ingens Martis adest cupidis. nunc vestrum promite robur In Teucros, placitamque alacres invadite pugnam. Sic ait; atque virūm succendit corda furore. Arctius hi densant, audito rege, catervas. 260 Ac veluti celsas cum vir sibi construit aedes, Aptans saxa manu, jungensque in pariete, flanti Usquam per rimas pateat ne semita vento: Sic densi galeas junxere, atque aerea scuta. Fulcibant clypei clypeos, galeaeque micantes Confertim haerebant galeis, densusque viro vir; In conis et pulchra comantes mutua sese Tangebant, moto nutantes vertice, cristae. Sic illi denso stabant pone agmine; raptim Ante viri duo se cingebant fortibus armis, 270 Patroclusque ac Automedon, saevo aere parati Unanimes prae Myrmidonum pugnare phalange. Ad sus festino tum se tentoria gressu Magnanimus tulit Aeacides, arcamque reclusit, Pulchram, daedaleam, gnato quam ferre carina In celeri dederat quondam Thetis, ac dea totam Complerat tunicis, laenisque arcentibus aurae Frigora, villosisque tapetibus. heic patera olli, Artis opus mirae, penitus conclusa jacebat; Nemo virūm admorat cui labrum fervida potans 280 Vina, deo nulli qua rex libare solebat Lenaeum laticem, dempto Jove. prompsit ab alta Hanc latebra educens, ac primum sulfure puro, Post liquida purgavit aqua; dehinc abluit ambas Rite manus, vinumque hausit, septoque decenter Constitit in medio, tum vina liquentia supplex Fudit suspiciens caelum; superumque parentem Haud latuit, tales dum promit pectore voces: o rex, Dodonee, Pelasgice, Jupiter, altas Dodonae procul hinc silvas ac frigida servans 290 Duro saxa gelu; Selli, gens horrida cultu, Quem circa vates habitant, pedibusque feruntur Illotis, nudaque cubant tellure; precantem Siquando audisti me, Jupiter, et mihi laudem Atque decus, damnum at Grajis clademque tulisti; Huic etiam facilis, genitor, nunc annue voto. Ipse quidem ad naves maneo, sed caeca sodalem Ecce meum belli mitto in discrimina, turmas Myrmidonum et pariter. decus illi, Jupiter, oro, Annue victori, altitonans. tu pectore in alto 300 Corda viro inflamma praesens, afflaque vigorem Indomitum; noscatque Hector pugnare minister An meus et solus sciat audax; an manus olli Ardeat ad caedes modo tunc furiata, laborem Ipse quoque ac duri subeo cum praelia Martis. Verum idem, Argiva cum belli a classe tumultum Depulerit victor, violatus vulnere nullo Fac redeat, queis nunc fulget, conspectus in armis, Belligeram et secum pubem haec in castra reducat. Talibus orantem divum pater atque hominum rex 310 Audiit, ac magni partem succedere voti Annuit, ast aliam voti partem abnuit idem. Ut belli a socia prohiberet classe tumultum, Annuit: ad naves ut sospes deinde rediret, Abnuit, inque auras vocem dispersit inanes. Pelides, postquam fuditque liquentia vina, Oravitque Jovem, ingressus tentoria, sacram Arca iterum inclusit pateram, progressus et extra, Constitit ante fores, cupidus certamine Martis Implicitos duro Troas Danaosque tueri. 320 Interea socii cum magnanimo Patroclo Ibant, ardentes animis invadere pugnam; Crabronum et ritu se protinus effundebant. Crabronum, insipiens puerorum turba lacessit Quos subter tellure, foditque cubilia ad ipsam Caeca viam; multisque malum commune procaci Stulta parat ludo: propter nam forte viator Dum meat, ignarus trepidos commovit, at illi Erumpunt animis ingentibus, ac lare pugnant Pro patrio, sedesque suas, gnatosque tuentur. 330 Myrmidones bello instructi, non segnius, altis Navibus effusi, certatim in bella ruebant. Clamor inextinctus ferit aurea sidera. magna Voce Menetiades socios hortatur, et urget: Myrmidones, socii Pelidae fortis Achillei, Esse viri, atque animos validasque expromite vires. Nunc decus eximium regi laudemque paremus, Qui Danaos virtute omnes et viribus anteit, Atque habet egregios Martem conferre ministros. Ipse suam agnoscat noxam nunc major Atrides, 340 Primum Grajugenum quod nullo affecit honore. Sic ait; ac verbis incendit corda virorum. Ergo ruunt densi, in Teucros: circum undique puppes Horrendum sonuere: alte sublatus ad astra It clamor Danaūm, vasto fremit aura tumultu. At Troum, postquam prolem videre Meneti Belligeram, famulumque una, fulvo aere coruscos, Turbatique animi subito, motaeque phalanges. Quippe iras posuisse truces, et rursus amico Sese animo dium sociis junxisse putabant 350 Peliden; trepidoque obiens circum omnia visu, Quisque fuga optabat supremam evadere cladem. Primus ibi ante omnes hastam Patroclus ahenam Torsit in adversos, ingens ubi turba fremebat Protesilaëam circum condensa carinam. Certa volat, dextrumque humerum transverberat hasta Pyraechmae, fortes qui Paeonas ex Amydone Duxerat et pulchris, quos irrigat Axius, arvis. Concidit, ac terram resupino corpore pressit Ille gemens: socii circum fugere; perempto 360 Nam duce, praestabat cunctos qui Marte feroci Paeonas, eximius late conterruit omnes Patroclus, repulitque altis a puppibus; ignem Et dirum exstinxit: navis semusta relicta est Illic: turba Phrygum trepidabat versa tumultu Ingenti: Danai instabant formidine captis, Per curvas vasto effusi clamore carinas. Ac veluti montis cum celso a vertice, lucem Ille ciens subitam, nubes, nimbosque deūm rex Dimovit; saltus apparent, ac juga late, 370 Diffusoque aperit caelo se fulgidus aether: Sic, Danai curvis a puppibus igne repulso, Exiguam nacti requiem curae atque laborum, Nondum etiam pugna, sedato Marte, soluti. Troës enim nondum pulsi omnes agmine verso Terga fugae dederant, sed, Grajum urgente caterva, Adversa obstantes cedebant fronte retrorsum. Heic, acies ut se laxavit fusa, peremit Quisque virum dux excipiens. femur hausit acuto Aere Menetiades, hastamque per ossa trementem 380 Egit Areïlyco: moriens petit ille cruentam Pronus humum. pectus, nudata in parte, Thoanti Trajicit ad clypeum bello fortis Menelaus. Concidit, ac membris jacuit tellure solutis. Phylides contra venientem ac dira frementem Amphiclum observans prior occupat, inque supremum Crus, ubi sura viro tendit se crassior, hastam Impulit, ac ferro nervos discidit acuto: Olli nigra oculos tenebris nox pressit obortis. Nestoridum, valida percussit Atymnion hasta 390 Antilochus, telumque per ilia propulit: ille Concidit ante pedes: immani concitus ira Tunc Maris Antilochum contra ruit, atque cadaver Fraternum stetit ante minax: dius Thrasimedes At prior incautum excepit, fatale parantem Figere in Antilochum telum, fixitque trabalem Hastam humero: summum cuspis demersa lacertum Diffidit, ac ruptis tepefacta sub ossibus haesit. Stratus humi insonuit; nox obruit atra jacentem. Sic, gemini geminis domiti sub fratribus, una 400 Sedem Erebi petiere, ambo Sarpedonis alti Egregii comites, Amisodare, natus uterque Te patre, qui populis monstro cladique futuram, Nutristi indomitam, vetus est ut fama, Chimaeram. Ast Ajax Cleobulon Oiliades capit, arcta Implicitum in turba, capto dehinc victor ademit Dulcem animam, gladium flexa in cervice recondens Fulgentem penitus capulo tenus: omne cruore Intepuit calido ferrum; nigra obruit olli Mors oculos, urgensque immani pondere fatum. 410 Peneleus rapido atque Lycon sibi mutua gressu Incurrunt. hastam nam frustra misit uterque. Abludens dextra erranti. mora nulla coruscum Ergo ensem strinxere ambo, pugnamque furentes Cominus invasere. Lycon prius acer equina Horrentem crista conum percussit: at ensis Absiluit longe, capulum diffractus ad ipsum. Cervicem ast ima ferro fulgente sub aure Peneleus ferit. intro alte subit aereus ensis, Atque cute a summa pendet caput; ille, solutis 420 Artubus, ingenti consternit corpore terram, Meriones Acamanta cito pede flammeus altos Scandentem assequitur currus, figitque corusco, Aere humerum juxta: curru cadit ille volutus: Nigra oculis nubes confestim offusa jacenti est. Idomeneus Erymanta premit, rigidamque per ipsum Impulit os hastam; penitus quae fixa cerebrum Ossaque pervasit crudeli vulnere, dentes Excussi, largusque oculos complevit, et ora, Naribus ac totis prorupit sanguis hianti. 430 Sic tum quisque virum dux Grajus compulit Orco. Ast alii; ceu dira agnosve haedosve luporum Turba rapit grege de medio, quem pastor in altis Montibus incautus spargi sinit: ocyus illi Adsiliunt, raptantque pecus molle ore cruento. Sic alii Troas Danai super insiluere, Atque premunt pugnae oblitos, versosque fragore In terga horrisono. fulvo Ajax aere coruscum Hectora contorto cupiebat figere telo Usque sequens: varii Martis non inscius Hector 440 Taurino ingentes humeros clypeo usque tegebat, Posset ne laedi jaculis, volucrive sagitta. Ille quidem Teucrum versam rem sentit, Achivis Et pugnae cessisse decus; tamen atque resistit Interdum, atque suis hostem imperterritus arcet. Ac veluti aërii nubes de vertice Olympi It caelo raptim ventis illata sereno, Cum nimbos ciet altitonans atramque procellam Jupiter; a Grajis Troum sic turba carinis Ingenti clamore, metuque repulsa, profundam 450 Transgrediens fossam haud foeda sine clade, ruebat. Hectora Dardanii cursu pernice jugales Extulerunt magno armorum sub pondere: pubem Fossa ingens aliam tenuit, multique trahebant Qui celeres currus bijugi, temone, relictos Fugerunt, fracto, reges. Patroclus at acer Instabat, Danaos hortans, Teucrisque supremum Omnibus exitium meditans. clamore fugaque Illi, acie late sese ut fudere soluta, Implevere vias passim; tum pulveris atra 460 Sub nubes ibat caeli ad convexa procella: Cornipedes at equi rapido sub moenia cursu Tendebant, Grajūm a septis et classe fugati. Patroclus quo turba virūm se plurima campis Miscetque impellitque, illuc clamore minisque; Urget equos; et multa virūm protrita sub axe Corpora, et eversi currus volvuntur: at altam Transiliunt recta fossam de semine creti Aetherio alipedes, in magno munere Peleo Quos dederant divi validosque et morte carentes. 470 Hi rapido tendunt cursu: Patroclus avebat Hectora nancisci, ferroque invadere; longe Praecipitem at rapiens volucrum fuga vexit equorum. Ut nigra quondam tellus pulsata procella Obruitur, late autumno cum Jupiter imbrem Immensum effudit, magna et pater incitus ira Intonuit, terretque viros, qui prava frequenti. Dicunt jura foro, vique urbe expellere certant Justitiam, metuunt nec dīs expendere poenas: Exundant ripis amnes, rapidoque feruntur 480 Cursu torrentes montano a vertice rivi, Abrumpuntque cavas rupes, per prona voluti In mare purpureum: vastum gemit unda: boumque Atque hominum foeda sternuntur clade labores: Dardanii rapido sic nota ad moenia cursu Cornipedes turba ingenti fugiuntque, gemuntque. Patroclus primas magno ut terrore phalanges Attonuit, socioque abjunxit ab agmine, rursus Inde agit ad naves, tuta nec condere sese Urbe sinit pavidos, inter sed moenia, ripas 490 Et fluvii, curvasque rates, caedebat acuto Aere, instans tergo assidue; Phrygioque peremptis Ferro tot Danais cogebat pendere poenas. Ac primum telo Pronoum ferit ille corusco, Pectus ut ad clypeum nudarat: corruit ingens, In dura et nervis jacuit tellure solutis. Enopis hinc leto dat prolem, Thestora. curru In pulchro hic curvus, turbata mente, sedebat Attonito similis, trepidisque undantia lora Exciderant manibus. quem dextram perculit adstans 500 Cominus in malam, telumque exegit acutum Per dentes, curruque virum detraxit ahena Fixum hasta. scopulo qualis piscator, in aequor Saxa ubi procurrunt, residens, linoque, recurvoque Aere trahit sacrum suspenso corpore piscem: Sic illum curruque acer Patroclus hiantem Extraxit, telum et quassans intra ora trabale, Dejecit terrae vitali lumine cassum. Hinc ferit ingentem saxo stridente Eryalum, Dum ruit adversus, medium in caput: omne quod intus 510 Diffissum est penitus praedura in casside; at ille Planxit pronus humum; mors circumfusa jacenti Dulcem animam exsolvit, vacuasque emisit in auras. Dehinc Erymanta, instans caedi, Amphoterumque, et Epalten, Tlepolemumque Damastoriden, Echiumque, Pyrenque, Ipheaque, Evippumque, ac Argeaden Polymelum Stravit humi, cunctosque una demisit ad umbras. Sarpedon Lycios Patrocli Marte domari Ut vidit, pavidos hortatur et increpat audax: Proh pudor! o Lycii, fugitis quo denique? nunc nunc 520 State, alacres pugnate. virum contra obvius ipse En feror, ut norim tandem quisnam iste secundo Marte ferox, Troas foeda qui sternere clade Haud cessat, primosque virūm tot mersit acerbo Funere. Sic fatus curru ingens desilit alto. Desiluit pariter curru Patroclus, et infert Ultro magnanimo sese imperterritus hosti. Unguibus ut gemini curvis rostroque timendi Magno alta pugnam clangore in rupe lacessunt Vulturii: sic acti animis audacibus illi 530 Ad pugnam vasto adversi clamore ruebant. Quos longe ut vidit Saturnius, haud mora, moesto Junonem gemitu compellans, talia fatur: Heu heu! Patrocli ferro nunc saeva domari Fata jubent dium Sarpedona, quo mihi nemo Carior est usquam in cunctis mortalibus. ergo Mens mihi nunc geminas in partes anxia nutat, Versanti, an pugna e tristi, medioque tumultu Nube cava ereptum, Lyciae felicibus oris Restituam, anne sinam Patrocli occumbere dextra. 540 Magnos pulchra oculos cui Juno talia contra Dicta refert: Nam quae, Saturnie, verba locutus? Olim qui fato est jam primo addictus in ortu, Rursus mortalem solvas a morte? voluntas Quod tua fert, facito; sedenim tua facta probari Posse aliis speras incassum talia divis. Quin aliud dicam, memori quod pectore conde. Gnatum si fato subducas ipse, videto Prolem etiam servare suam ne forte quis aeque Divūm alius velit, ac saevis dimittere ab armis. 550 Multi bellantur gnati Priameia circum Moenia nanque deūm: quos tu nunc scilicet: omnes, Servato, exacues magnam, Sarpedone, ad iram. Quin agedum, tibi si carus, miserare caducum Si juvenem, duri medio in certamine belli Patrocli sinito dextra teloque domari. Inde, ubi perdomitum vigor omnis, vitaque linquet, Tu Letum ac dulcem Somnum illuc mitte, cadaver Qui gelidum Lyciae portent felicis ad oras. Heic illi exsequias solvent fratresque, sodales; 560 Et cari, ac tumulum statuent, tumuloque columnam Adjicient, vita functos quae dona sequuntur. Haec Juno: paret divum pater atque hominum rex. Continuo in terram caelo demisit ab alto Sanguineos late rores, hoc moestus honore Ille suam decorans prolem; cui triste parabat Jam letum Troja in pingui Patroclus, ab urbe Absenti longe patria, adspectuque suorum. Ut propius venere, adversi tela ferentes, Patroclus comitem ac famulum Sarpedonis, imo; 570 Ferrum adigens ventri, ferit eximium Thrasimedum; Collapsosque artus, anima fugiente, resolvit. Sarpedon telum fulgens contorsit: at ipsum Figere Patroclum haud potuit; sed Pedasus ictum, Fortis equus, dextro venientem excepit in armo; Atque ruens altum ingemuit, se pulvere in atro Et volvens, vacuas vitam dispersit in auras. Dissultant bijugi, stridunt juga, lora jacentem Propter equum confusa: malo sed protinus acer Automedon finem imposuit, non segnis acutum 580 Nam valida femore a magno dextra eripit ensem, Exanimumque abscidit equum curru ilicet; at se Composuere alii directas inter habenas. Tum gemini heroës, voti deceptus uterque, Invadunt saevae rursus certamina pugnae. Telum iterum frustra Sarpedon misit inane; Cuspis enim, Patrocli humerum super acta sinistrum Stridens, haud tetigit corpus. Patroclus at aere Posterior volucri petit hostem: vana per auras Hasta manu e valida nec fugit, venit at, alto Ima viri et subiens praecordia vulnere fixit. Concidit: ut quondam procero vertice quercus, Populus aut ingens, aut pinus concidit alto, In nemore, agrestum ferro quam turba bipenni Excidit, validis lignum navale carinis; Sic heros currum ad fulgentem stratus, et ipsos Propter equos, magno extendit se corpore, frendens, Atque solum manibus contingens putre solutis. Ac velut armentum nactus leo saepe juvencum Invadit fulvum praestanti corpore, magnis 600 Acrem animis; moriens altis mugitibus implet Ille nemus rictu subter, malisque leonis: Sic Lycium ductor Sarpedon triste gemebat Indignans; fidum et compellans nomine Glaucum; Carum, Glauce, caput, bello bone, nunc opus omnem Vimque animi, et validas alacrem te promere vires; Nunc pugnae, si Marte vales, tibi corda cupido Incendat. primum Lycios hortare, volucri Cuncta obiens cursu, ductores: densa jacentem Tela ferant circa Sarpedona; dehinc ades ipse, 610 Meque super pugna fortis bellator. in omnes Nam tibi, amice, dies fuero moerorque pudorque, Exstinctum ad naves duro in certamine Achaeas Exuerint si me Danai fulgentibus armis. I, Glauce, atque hortare alios, pugnamque capesse. Sic fanti nigram diffudit pallida nubem Mors, oculos naresque urgens caligine densa. Calce Menetiades tum pectus pressit et hastam Haerentem eduxit: simul et praecordia, et ipsam Secum animam traxit rediens e vulnere cuspis. 620 Myrmidones regis bijugos tenuere, frementes, Atque fugam fracto rapidam temone parantes. At Glauco, audivit cari cum verba sodalis, Ingens corda dolor fodit; cupidusque juvare, Haud poterat; vulnusque manu pressabat acerbum, Quo Teucer, murum conanti scandere in altum, Fixit nudatum telo stridente lacertum. Ergo vocans longe mittentem spicula Phoebum, Ingemit, ac lacrimis fatur sic moestus obortis: Audi haec, Phoebe pater, Lyciae seu pinguis opimam 630 Nunc sedem, Trojam seu lustras, undique vota Nanque audire potes, potes et prodesse dolenti, Ut doleo nunc, rex, vulnus grave passus; acuti Atque manum stimuli figunt, nec sistitur ater Sanguis adhuc; torpetque humerus; sustollere telum Nec valeo, aut hostem contra pugnare. peremptus Interea jacet heu Sarpedon, optimus inter Ille viros, magni proles Jovis: at pater ullum Non tulit auxilium, nec fert. sed tu mihi, Phoebe, Tu saevum hoc sana vulnus, tu deme dolores 640 Indomitos, roburque omnes infunde per artus, Ad pugnam ut socios horterque, exsangue cadaver Et cari primus pugnem super ipse sodalis. Talibus orantem dictis audivit Apollo. Nec mora, sedatique omnes posuere dolores, Eque alto manans stetit ater vulnere sanguis, Atque animo et membris venit vigor aptus. ab alto Missam sensit opem Glaucus; gaudetque precanti Magnum confestim quod numen praebuit aurem. Ergo duces primum Lycios hortatur, et orat 650 Arma omnes circa Sarpedona ferre jacentem. Inde gradu magno Teucros obit, auxilioque Polydamanta vocat clamans, et Agenora dium: Aeneanque Anchisiaden, atque Hectora magnum, Quem prope stans, trepidus celeri sic ore profatur: Pro pudor! oblitus socios male negligis, Hector; Qui, procul a patria, gnatisque, et conjuge, nullam Non pro te subeunt aerumnam, animamque volentes Projiciunt; quos tu in mediis nunc deseris armis. Sarpedon jacet eximius, servabat opimam 660 Qui Lyciam, ante alios omnes et fortis et aequus. Patrocli domuit miserum Mars nempe sub hasta. Verum agite, o socii, justus nunc fortia cunctis Corda dolor stimulet, ne jam fulgentibus armis Nudent, ac stratum nigra tellure, cadaver Myrmidones foedent, irati ob funera Grajūm, Qui Lycio ad curvas ferro occidere carinas. Sic ait: at Teucrūm subiit praecordia moeror: Sarpedon queis egregius, quanquam advena, magnum Urbis erat columen; multis quod lecta juventus 670 E populis fuerat venientem ad bella secuta, Ipse quod et primos inter virtute ferebat Eximiam pugnans laudem. concordibus ergo Cuncti animis recta in Danaos, iraque feruntur Incensi; praeit indignans et morte sodalis Dira furens Hector. venientem ut vidit, Achivos Patroclus contra prudensque et fortis in arma Incitat: ac primum Ajaces, Mavortia corda, Exacuit, verbisque celer compellat amicis: Ajaces, prohibere hostem sit cura; manete; 680 Este virūm in pugna quales, prius; este vel ambo Nunc magis atque magis fortes. jacet, acer Achivum Insiluit princeps murum qui Marte superbus, Sarpedon. utinam raptum hunc foedare pudendis Vulneribus liceat, manantiaque arma cruore Detrahere ex humeris; ferro et mactare, virorum Quisquis defendet stratum tellure cadaver. Sic ait: illi hostem congressi pellere et ultro Ardebant, acres animis, pugnaeque parati Ergo ubi firmarunt densatas rite phalanges 690 Hinc Troës Lyciique, hinc Myrmidonesque et Achaei; Adversi exstincto saevam de corpore pugnam Invadunt altum clamantes. arma virorum Pulsa tonant, ingens late fragor aethera complet. Jupiter at nubem densae caliginis atram Ipse manu super extendit, durum ille cadaver Exsangue ad gnati praebens certamen utrisque. Principio movere loco vi Troës Achivos. Ictus enim fuerat vir bello haud futilis inter Myrmidonas, prognatos Agacleo, dius Epigeus. 700 Budei quondam qui moenia pulchra tenebat Regnator: profugus forti sed fratre perempto Thetidis et magni supplex ad limina Pelei Se tulit; ac tecto exceptus, dehinc missus Achilli est Magnanimo comes Iliacas bellator ad oras. Huic, dextram ad corpus dum fert exsangue, molari Hector percussit saxo caput: omne quod intra Diffissum est penitus praedura in casside: at ille Planxit pronus humum. mors circumfusa jacentem Obruit, atque animum tristes detrusit ad umbras. 710 Indoluit cari Patroclus morte sodalis, Perque aciem primam ruit efferus. ille cito par Accipitri, qui cornices, sturnosve frequentes Involat, ac magno sequitur clangore per auras. Haud secus acer equis Troas, Patrocle, ruebas In medios, immane fremens ob funus amici. Hic subito adveniens fatum Ithaemeneo Sthenelaum Perculit ingenti saxo, validamque resolvit Cervicem, et geminos discidit vulnere nervos. Turbatis fugere animis et Troës et Hector. 720 Magna volat valido quam longe missa lacerto Hasta viri, ostentat seu cum sua robora ludum Exercens, bello seu cum petit eminus hostem; Tam longe Argivos Teucri fugere tumultu Ingenti: at Glaucus Lyciae dux pubis acuto Convertit, clamore fugam, fortemque Bathyclea Chalconis prolem stravit, domus Hellade in alta Cui fuit, atque opibus, censu et praedivite felix Inter Myrmidonas florebat. Glaucus ahena Cui medium pectus ferit hasta, terga prementem 730 Aggrediens subito, conversa fronte: fragorem Ille dedit terrae afflictus. doluere peremptum Argivi: Troës laetati, morte jacebat Quod domitus fortis bellator. nec mora, corpus Circum Dardanidae steterunt denso agmine: Graji Sed patriae memores virtutis, tela ferebant Obvia in adversos recta. ferit heic bonus hasta Meriones, tectum galeae solido caput aere, Laogonum, praestantem animis quem dius Onetor Progenuit; Jovis Idaei qui sacra sacerdos 740 Curabat, populo cultus ceu numen ab omni. Huic aurem subter malamque infixit acutum, Meriones telum, membris effusa cadenti Est anima, horrendaeque virum texere tenebrae. Aere gravem Aeneas intorsit protinus hastam Merionen contra, sperans contigere ferro Posse virum, clypeo tectus dum promovet audax Ulterius gressum. veniens telum citus ille Providit, flexitque artus, pectusque repente Pronum acclinavit terrae: post terga virenti 750 Hasta solo defixa, extrema in parte tremebat, Vis dum exstincta omnis penitus. spe lusus inani Aeneas doluit, valido vibrata lacerto Cuspis humum frustra casso quod fixerat ictu; Atque has irato fudit de pectore voces: Merione, egregius quanquam scis flectere membra Saltator, mea si tetigisset te modo paullum Hasta, leves saltus flexusque oblitus, inerti Corpore stratus humi jacuisses tempus in omne. Meriones contra fortis cui talia reddit: 760 Aenea, quanquam praestanti es robore, pronum Haud tamen est omnes tibi leto sternere, contra Qui te cunque viri veniunt, nam semine cretus Mortali es certe mortalis. quem mihi ferro Contigat medium si quando figere acuto, Armipotens, fretusque tua vi quamlibet, Orco Immani moriens animam dabis, at mihi laudem. Haec fantem increpuit Patroclus: Verba per auras, Egregius bello, frustra quid inania jactas, Merione? veriti nec enim mala jurgia Troës 770 Exstinctum linquent, o dulcis amice, cadaver, Ante, petat moribundo aliquis quam corpore terram Bella manu peragi par est, consultaque verbis. Nunc pugnare decet, non dictis addere dicta. Haec fatus, praeit ipse, subit post Martius heros. Ac veluti, densi agricolae cum dura bipenni Robora succidunt certatim in valle reducta; Auditur longe vastus fragor: haud secus illic Aeraque, taurorumque obstantia terga sonabant Ensibus, atque hastis pulsata micantibus. ibat 780 Usque fragor superas longe a tellure sub auras. Jamque adeo nemo agnosset Sarpedona dium Mente vir observans solerti: totus ad imos Nanque pedes heros a summo vertice, nigro Pulvere tectus erat, telisque, atroque cruore. Hi sese denso miscebant agmine corpus Ad gelidum. quales verno se tempore muscae Arguto in caulis densant miscentque susurro, Affusae ad mulctram, lactis cum plena liquore Vasa madent niveo: talis se plurima regis 790 Ad Lycii stratum glomerabat turba cadaver. Jupiter interea duro a certamine nusquam Lumina vertebat fulgentia, semper et acrem Contemplans pugnam, volvens et mente sub alta Plurima Patrocli secum de caede, putansque Hoc animo: Hectorea num vi domet aequus et ipsum Protinus heic, dium juxta Sarpedona, et armis Exuat; incolumen servans an longius, atram Augeat aerumnam multis, durumque laborem. Haec tandem sedit menti sententia, fortis 800 Pelidae ut famulus rursum Troasque fugaret Hectoraque ad muros, palantiaque agmina caedens Bellator, multos tristi demitteret Orco. Ergo Priamidae pectus tremefactaque turbat Corda, metum inspirans. currum celer insilit Hector, Et fugit, ac socios hortatur, tuta capessant, Extremam et vitent cladem. nam senserat alti Ille Jovis geminas flecti in contraria lances. Ipsi etiam cessere loco, trepidamque repente Corripuere fugam Lycii, turbataque mens est 810 Omnibus, immani perfossum pectora telo Ut regem attoniti viderunt caede jacentem In media: dejecta super nam multa virorum Corpora procubuere horrenda strage, deum rex Ut saevam intendit duro certamine pugnam. Graji ergo, arrepto Sarpedone, pulchra trahebant Arma humeris, gravia, aere micantia: quae procul inde Ferre Menetiades socios ad litora jussit. Interea his Phoebum compellat Jupiter ultro: Ocyus i, vacuas delabere, Phoebe, per auras 820 Iliacum ad litus, mediaque e caede, volantum Telorum et nimbo carum Sarpedona longe Tolle celer, nigrum concreti rite cruorem Vulneris abstergens; vivoque in flumine corpus Ablue, et ambrosia perduc; dehinc indue veste Augusta, atque citis portandum trade gemellis Somnoque et Leto. sublatum ditibus. illi Deponent Lyciae in populis; ubi funus amici Eximio solvent juveni, carique propinqui, Ac tumulum ingentem statuent, tumuloque columnam 830 Imponent, vita cassos quae dona sequuntur. Jupiter haec; patri non segnis paret Apollo Inque gravem Idaeo descendit vertice pugnam. Continuo e mediis tollit Sarpedona telis, Ablatum et longe puris in flumine lymphis Abluit, ambrosiae perductum et rore linquentis Induit augustae claro velamine vestis; Fratribus hinc geminis Somno Letoque ferendum Dat patrias longe ad sedes. hi jussa capessunt, Et juvenem in Lyciae deponunt pinguibus oris. 840 Interea Patroclus, equos hortatus, et acrem Automedonta, gravis Troas Lyciosque premebat Usque sequens; tristemque sibi cladem intulit ipse, Demens! magnanimi nam si praecepta sodalis Haud foret oblitus, fatum vitasset acerbum: Sed magni nutus vincit Jovis orsa virorum Omnia; qui fortemque fugat, palmaque potitis Laudem adimit, quamvis in praelia civerit ipse. Is tum et Patroclo concussit fraena furenti, Atque animi laxas permisit laevus habenas. 850 Quem primum, quem tu leto, Patrocle, dedisti Postremum, adversi cum dī te ad fata vocabant? Adrestum primo incursu, Autonoumque, et Echeclum Et Perimum Megaden, et Epistora cum Menalippo Dejicit, inde Elasumque, et Mulion, atque Pylarten. Hos leto dedit: ast alii passim, agmine verso, Diffugere, runtque effuso ad moenia cursu. Tunc adeo Trojam cepissent dira furentis Actoridae manibus Graji: sed Phoebus Apollo Constiterat celsa in turri, clademque parabat 860 Patroclo, ac Priamum auxilio Troasque levabat. Ter muri flexum assiluit fortissimus heros, Ter clypeum ipse manu valida percussit Apollo Retro pulsum abigens. at quarto evadere nisu Conantem, contraque ruentem, torvus acerba Increpuit voce arcitenens; ac talibus infit: Quo, Patrocle, ruis? nec te, nec Achillea qui te Fortior est multo, multo et generosior, urbem Troum belligerae fas est evertere gentis. Haec Phoebus: muro absiluit conterritus ille, 870 Tela dei metuens longe jaculantis, et iras. Ast Hector bijuges Scaeae prope limina portae Sistit equos; anceps et secum versat, an hostem Irruat in medium sese audax, tuta subire. Anne suos jubeat murorum septa gregatim. Haec dubio secum volventi pectore, Phoebus Adstitit, ille bonum bello, viridemque juventa Asion assimulans, Hecubae fratrem, atque Dymantis Prolem, Sangarii ad ripam qui fluminis almos Incoluit Phrygiae campos et pinguia rura. 880 Huic similis dium alloquitur sic Hectora Phoebus: Nam quid iners cessas, Hector? certamina pugnae: Quid refugis? certe non te decet. o utinam te, Quanto deterior sum, tanto fortior essem! Non impune foret vitanti praelia et hostem. Verum age, Patroclo adversos immitte jugales, Morte virum siqua sternas, laudemque decusque Det tibi, Trojugenas praesens qui servat, Apollo. His postquam affatus regem, per tela, laborem Perque virūm abscessit medium deus. Hector at hostes 800 Cebrionen jubet in medios impellere saevo Admonitos flagro bijugos. iratus Achaeam Ingreditur Phoebus turbam, Grajisque tumultum Ingentem, Teucrisque decus parat ocyus ingens. Hector praecipiti curru volat arduus, ullum Nec Danaūm morti dignatur sternere; solum Axe Menetiaden volucri petit. haud minus ille, Hunc ubi conspexit venientem, desilit alto In terram e curru; laeva hastam cuspide acuta Gestat; saxum albens, solidum, rude, sustulit alte 900 Dextra heros, toto et connixus corpore, misit Hectoreum in corpus; nec longe ablusit; inanes Horrendum frustra nec telum fugit in auras. Hectoris aurigam vasto nam perculit ictu Cebrionen, Priamo regi quem serva crearat. Huic, dum lora manu tractat, defixus in ipsa est. Fronte lapis, fregitque irrumpens subdita utrique Ossa supercilio dejecti pulvere in atro Ipsos ante pedes oculi jacuere cruenti. Ille, velut ponti subeunt qui caerula, pronus 910 In caput e curru terram petit: ossaque et artus Vita fugit. quem, sic dictis irrisit amaris Patroclus: Proh quam levis est! quam se jacit apte In caput? hic certe piscosi per vada ponti Ostrea vestigans multos satiare queat vir, Desiliens celsa, vel cum furit unda, carina, In campum qualis nunc desilit. euge! venuste Ipsi etiam saliunt inverso corpore Troës. Haec ubi sic fatus, celeri pede turbidus ibat Cebrionen supra. qualis leo cui stabula alta 920 Vastanti ferro confixum pectus adacto est, Attulit exitium cui virtus: talis adibas Cebrionen, Patrocle, audax: nec segnius Hector Desiluit curru saevis horrendus in armis. Illi Cebrionae duram de corpore pugnam Invadunt. gemini quales in monte leones, Impasti, dirumque frementes, corpore magno De cervae horrendum rixantur: tristia tales Patroclusque Menetiades, et Martius Hector Praelia contulerant de corpore Cebrionai; 930 Alter et alterius vibranti cominus hasta Bellator medium cupiebat figere pectus. Exanimum capite arripuit validaque tenebat Fratrem dextra Hector: contra Patroclus at audax Arripuitque pedem assiliens, ad seque trahebat. Interea circum duro certamine Troum Ac Danaūm pubes omni pugnabat opum vi. Quales adversi certant in saltubus olim Montanis Eurusque Notusque evertere silvam Ingentem; fagusque et duro cortice cornus, 940 Fraxinus et nutans immani turbine, longis Mutua confligunt ramis, fissoque fragorem Robore dant late horrendum; nemus omne remugit Tales hinc Graji, pubes hinc Dardana pugnant Urgenturque, urgentque: neque his fuga nota, nec illis. Stabant multa solo defixa hastilia circa Cebrionen, pulsae nervo et stridente sagittae; Multa, manu valida contorta, immania saxa Pugnantum clypeos pulsabant. ille jacebat, Ingens ingenti spatio porrectus, in atro 950 Turbine pulvereae nubis, currusque volucres Atque agiles flexus bellantum oblitus equorum, Ac dum sol medium scandebat celsus Olympum, Hinc atque hinc denso volitabant aerea nimbo Tela: sed occiduas cursum ut sol flexit ad undas, Trojanam Graji tandem solvere phalangem; Cebrionen telis ad se traxere cruentum E mediis, medioque tumultu, et pulchra tulere, Certatim detracta humeris ingentibus, arma. Interea ruit in Teucros Patroclus, et instat 960 Horrendum clamans, Marti par. ter citus agmen Irruit in medium, ter stravit morte novenos Ille viros. quarto at cum te, Patrocle, procellae Assimilem densos misisti fortis in hostes, Tunc misero niger extremi se terminus aevi Ostendit. pugna in tristi nam Phoebus Apollo Occurrit subito, numen grave. Martius heros Pugnantum in cunctis nequaquam agnovit euntem. Septus enim densa veniebat nube. propinquus Hic stetit, aversi et dextra dorsumque humerosque 970 Perculit ingenti. subita vertigine rapti Circum oculi, summoque excussa est vertice cassis, Longa, corusca, viro, rapidoque sub ungue frementum Cornipedum insonuit; foedataque crista cruento est Pulvere. foedari fulgentem et densa comantem Ante nefas fuerat praeclaram cassida, suetam Divinumque caput magni, pulchramque tueri Pelidae frontem: tunc Jupiter aequus eandem Priamidae gestare dedit, largitus honorem Eximium, brevis ad metas quod venerat aevi. 980 Fracta etiam in manibus Patrocli tota minutim est Hasta gravis, praedura, ingens, praefixa corusco Aere; solo cecidit clypeus, loroque revinctus Rite habili, atque viri talos protentus ad imos; Loricam et solvit magno Jove natus Apollo Ipse manu: at mentem juveni stupor occupat. artus Contremuere omnes, resolutaque membra. dolore Amens, attonitusque animi stetit: ocyus ergo Cunctantis dorso infixit vir Dardanus hastam, Panthoides Euphorbus; erat qui clarus in omni 990 Aequaevae pubis numero, tractare vel arma, Vel currus agitare leves per praelia, cursu Vel pernice pedum volucres praevertere ventos. Hic bellum petiit qua primum luce, sub armis Discere militiam exorsus, bisdena virorum Corpora bellator curru dejecit ab alto. Qui telum, Patrocle, tibi tunc primus adegit, Vulnere nec stratum domuit tamen, at celer hastam Fraxineam ad sese rapuit, fugitque suorum Territus in turbam, nudum nec cernere contra est, 1000 Atque manere ausus saevae inter praelia pugnae. Patroclus, plagaque dei confectus, et alto Vulnere, cedebat retro, sociumque ferebat, Effugeret siqua mortem, se tardus ad agmen. Quem simul ac vidit languentem, et cuspide corpus Perfossum, ad caros vestigia ferre sodales, Continuo per densa virūm volat igneus Hector Agmina, et assistens propior, defixit in ile Cominus aerata praefixum cuspide robur, Exegitque premens per dorsum: concidit ingens 1010 Ille solo, luctuque omnes turbavit Achivos. Ut leo cum fulvus praestantem viribus olim Sternit aprum pugna victum, certamina parvo Magna ineunt siquando ambo de fonte, frementes Dirum animis, cupidusque sitim restinguere uterque Multa Patroclum sic Troum caede superbum Priamides, hasta confossum cominus, Hector Fudit humi, vitam eripiens; idemque perempto Adstitit, ac tales effudit pectore voces: Patrocle, Iliacam sperasti evertere fundo 1020 Posse urbem, et captas abducere trans vada ponti Troadas in patriam, demens, quas usque tuentur Hectorei, cursu in pugnam pernice ruentes, Alipedes; hastaque haud cesso insignis obire Praelia, servitium triste arcens, Marte feroces Inter primus ego Teucros. te dira minatum At frustra, heic avidi, nullo prohibente, vorabunt Vulturii. infelix! cui nil bello acer Achilles Profuit; ad pugnam tibi qui mandavit eunti Haec, reor: Ante cavas mihi ne, Patrocle, redito 1030 Ad naves, ferro quam scindas victor acuto Hectoreum thoraca, artusque cruore madentes. Talia mandavit, credo, cum praelia inibas, Atque animum vecors vecordi movit inanem. Ille refert, alto languens a vulnere, et aegram Ore trahens animam: Gaude, Hector, parce superbus Nec facinus jactare tuum. tibi nanque supremus Jupiter, et magnus laudem concessit Apollo; Qui me ambo divi nullo domuere labore Mortalem. arma graves illi mihi numine laevo 1040 Detraxere humeris. bisdeni adversa tulissent In me tela viri nam si tibi scilicet, Hector, Assimiles, cunctos domuisset nае mea leto Hasta simul: sed Parca gravis, Latonia sed me Confecit primo proles, tum deinde virorum E numero Euphorbus; tu nunc me tertius armis, Confossum, spolias. aliud tibi nunc ego verax Dicam: tu memori dictum sub pectore conde. Nec tibi vita diu procedet. jam tibi triste Impendet capiti letum, et mala Parca, domando 1050 Invictaque manu, fatali et cuspide Achillei. Haec fantem involvens nigra mors obruit umbra, At volucri lapsu membris digressa petivit Orcum anima, aegra suam sortem flens, atque relictae Lugens purpureumque decus viresque juventae. Exanimem hunc, tamen affatur sic inclytus Hector: Tu mihi triste canis letum, Patrocle; sed ante, Formosae Thetidis dium genus, altus Achilles Ipse mea quid si vitam efflet fixus ab hasta? Sic ait; extraxitque alto de vulnere telum, 1060 Stratum calce premens corpus; retroque supinum Repulit aerata propulsum a cuspide. quassans Hinc hastam, cursu rapido petit Automedonta, Magnanimum Aeacidae famulum, demittere et ipsum Leto avidus: nati divino at semine, Peleo Caelestes dederant quos magno in munere divi, Abstulerunt certa servatum a morte jugales.

LIBER DECIMUS SEPTIMUS Magnanimum haud latuit Menelaum stratus acerba Morte Menetiades; claro qui horrendus in aere Provolat ante aciem primam, gelidumque jacentis Corpus obit. Qualis partu modo functa recente Mater obit vitulum, primos tum passa labores Lucinae, duri nixus ante inscia, proli Permetuens, querulis implens mugitibus auras; Talis Patroclum circa bonus it Menelaus. Proque viro clypeumque ingentem opponit, et hastam Quassat, morte parans dejectum sternere, quisquis 10 Obvius arma ferat; Panthi sed filius audax, Patroclum ut vidit stratum celer advolat; ipsum Et prope stans corpus, Menelaum his increpat ultro. Atride Menelae, genus Jovis, atque virūm rex, Istinc cede procul; gelidum ne attinge cadaver. Exuvias mihi linque cruentas. me prior inter Praelia Patroclum nemo nam vulnere laesit Vel Tros, vel socius. victorem praemia pugnae Ferre sine, in Teucris multa et clarescere laude. Cede, iterum hinc, moneo, stulta ne mente furenti 20 Eripiam dulcem, transfosso pectore, vitam. Infremuit, gemituque Atrides talia reddit: Jupiter ut foeda est ventosae gloria linguae! Non pantera, leo non efferus, aut aper audax Dira fremens, tantum spirant; nec pectore tantos Versant forti animos confisi robore, quanta Brutum Panthoidis inflat fiducia pectus. Sed neque belligerum vires Hyperenora, nec flos Aetatis, magnique animi juvere, feroci Marte mihi est ausus cum se conferre, pudendis 30 Nec timuit probris venientem incessere, inertem Ille vocans, mollemque animi, Grajisque fugacem Prae cunctis. nec enim, rediens pedes in sua tecta, Uxorem, et caros juvit, reor, ille parentes. Te quoque fors eadem manet, improbe, si mihi stabis Adversus. procul hinc, moneo, secede tuorum In turbam vitaque malum, re doctus ab ipsa Stultus enim discit sero, cum discere frustra est. Talibus Atrides instantem ac torva tuentem Increpuit: nec dicta virum flexere. vicissim 40 Magnanimo tales reddit qui pectore voces: Poenam ergo, Menelae, meo dabis, inclyte, fratri, Quem strasti juvenem leto, jactasque peremptum. Cui sponsam in thalamo viduasti, saeve, recenti, Mersisti et luctu infando ac moerore parentes, Queis ego jam miseris longi solatia fletus Magna feram, abscissumque caput, tuaque arma revertens Si tulero, inque manus Pantoque, et Phrontidi ponam. Verum age, jam durum ferro tentare laborem Tempus adest, dubiumque alacres invadere Martem. 50 Haec fatus, clypeum adducta ferit incitus hasta; Nec tamen aes rupit; cuspisque umbone reflexa est In solido. Atrides Menelaus, mente precatus Ille Jovem, saevo contra irruit aere secundus; Cedentem et retro collum percussit in imum, Atque manu impellens, transfixo gutture, ferrum Parte alia exegit molli e cervice cruentum. Concidit; arma super magno insonuere fragore. Caesariem, Charitas quae posset pulchra decere, Purpureus largo perfudit flumine sanguis, 60 Cirrorum et plexus argento auroque revinctos. Agricola ut prolem late frondentis olivae In solo educit septo, qua purus aquae fons Arva rigat, pulchram, fundentem germina; vertex Cui nutat placidis perflatus leniter auris, Et multo candent flore omnes undique rami; At subitus veniens immani flamine turbo Stravit humi ex imis radicibus exturbatam: Sic hasta insignem tunc Panthoiden Euphorbum Atrides Menelaus, acuta cuspide leto 70 Dejectum, victor spoliabat fortibus armis. Ac velut in celsis nutritus montibus audax Cum leo vi fretus pascentem in valle juvencam, Armenti decus, arripuit; fregitque tremendo Dente ferox primum cervicem, hinc viscera saevus Dilaniat superaccumbens, hauritque cruorem; Multa canes latrant longe, longeque magistri Clamores tollunt vastos; verum obvia ferre Arma timent; gelidus cepit praecordia terror: Sic nulli est animus, virtusque in pectore praesens, 80 Cominus adversis Menelaum invadere telis. Jamque adeo facile exuvias, spolia ampla, tulisset, Euphorbi detracta humeris: at magnus Apollo Eximiam invidit laudem, saevoque repente Mavorti similem contra impulit Hectora, vocem Ille, ducis Ciconum, simulans et corpora Mentae. Nec mora stans propior volucri sic voce profatur: Hector tu frustra cursus heic curris inanes, Belligeri et sectaris equos per plana volucres Aeacidae, tractare feros et flectere habenis 90 Quos homini durum est mortali, praeter Achillem Eximium, Peleo mater quem diva creavit. Interea Atrides Patrocli ad corpus acuto Aere tibi socium stravit Menelaus, ad arma Trojugenum fuerat nemo quo fortior uno, Panthoiden Euphorbum. Haec postquam est fatus Apollo; Digreditur, mediisque virūm se immiscuit armis: Hector at indoluit casu turbatus acerbo; Perque acies ac tela acri circum omnia visu Observans, videt hunc humeris rapere inclyta ovantem 100 Arma, hunc exanimem nigra in tellure jacere; Ibat cui roseus lato de vulnere sanguis. Nec mora, procurrit fulgentibus acer in armis, Horrendum clamans, furiisque incensus, et igni Aetnaeo similis, nudus quem Mulciber usque Versat inexstinctum. venientem, et voce minantem Horrisona, sensit longe Menelaus, et altum Ingemuit; dubiusque animi, trepidusque pericli, Talia magnanimo secum sub corde volutat: Hei mihi! pulchra hosti si nunc spolianda relinquam 110 Arma et Patroclum, me propter caede cruenta Qui domitus jacet heic, Danaum pudet, atque fugacem Est metus excipiant ne probris: Hectora solus At si consistam contra Teucrosque pudore Victus, permetuo a multis ne jam opprimar unus. Troas enim huc secum rapit omnes efferus Hector, Sed quid ego haec autem? laevo qui numine cunque Congreditur, pugnatque viro, largitur honorem Cui Deus, huic misero supra caput ocyus ingens Volvitur exitii moles, reprehenderit ergo 120 Haud quisquam Danaūm, qui me cessisse videbit Priamidae, quem saeva cient in praelia divi. Ajacem quod si nancisci Marte ferocem Contingat, reduces ambo pugnabimus ipsos Vel contra divos, gelidum si forte cadaver Extractum e turba dio servemus Achilli, Exiguum ingentis curae luctusque levamen. Talia dum secum versat sub corde, cohortes Iliacae adventant, praeit Hector: tuta capessit Ille pedem referens, gelidoque a corpore cedit, 130 Respectans. Qualis torvus leo crassa comanti Horrens colla juba, longe a praesepibus altis Atque viri atque canes quem vasta voce frequentes, Ac densis urgent telis; huic fortia corda Anguntur, stabulisque excedit moestus, opimis: Talis Patroclum flavus liquit Menelaus. Inde ubi jam socium cedens pervenit ad agmen, Conversus rursum stetit, ac circumtulit acres, Densam aciem lustrans, oculos, cupidoque requirens Lumine magnanimum Ajacem Telamone creatum. 140 Nec longum in medio tempus, videt ecce sinistro Bellantum in cornu firmantem ad fortia turmas, Hortantemque viros dura in certamina; magnum Terrorem intulerat cunctis nam Phoebus Apollo. Ergo illuc celeri cursu impiger advolat, ac stans Ad latus, has trepido fudit de pectore voces: Ajax, dulce caput, celera, si forte perempti Ambo Patrocli pariter servamus Achilli Exanimum saltem corpus: Mavortius arma Nanque viro detracta sibi jam vindicat Hector. 150 Sic fatus, regi penitus praecordia movit Magnanimo. per prima Ajax ruit agmina; flavus It comes, ac durum repetit certamen Atrides. Hector Patroclum pulchris spoliaverat armis, Et nudata manu saevus jam membra trahebat, Aere caput properans humeris abscindere acuto, Raptatumque feris canibus donare cadaver: Ingens cum subito sese Ajax obtulit, amplam Ceu turrim, clypeum praeportans. territus Hector Continuo retulitque pedem, sociūmque recessit 160 In cuneos trepidus; saltu et pernice paratum Insilit in currum, fulgentiaque arma, perempti. Exuvias, Teucris dat muros ferre sub altos, Victori decus eximium, monumentaque laudis. Patroclum ingenti scuto ingens contegit Ajax, Statque truci horrendus vultu. ceu cum leo parvam It circa prolem; silvae cui lustra per altae Dum teneros ducit catulos manus obvia sese Venantum ostendit: visu trux flammea torquet Lumina; demittitque supercilium, ac tegit atra 170 Nube oculos, pugnaeque parat se turbidus: Ajax Haud aliter circa Patroclum interritus ibat. Quem prope magnanimus stabat Menelaus, et ora Suspirans lacrimis madefacta rigabat obortis. Interea Lyciae dux gentis, Martia proles Hippolochi, Glaucus, torvo dium Hectora vultu Aspiciens dedit has irato e pectore voces: Hector forma alios praestas, non Marte, nec armis; Atque fugax, fortis falso audis. nunc age tecum Versa, urbem civesque tuos qua denique serves 180 Solus cum Teucris. Lycia de gente virorum Nemo ire in Danaos posthac, vestrasque tueri Quippe volet sedes. nobis nam nulla relata est Gratia, et incassum longi periere labores Pugnantum assidue, duro et sub Marte gementum. Tune alium eripiasque hosti servesque minorem, Improbe, qui, junctum sociali foedere, junctum Dulcis amicitiae vinclo, Sarpedona praedam Liquisti Argivis? magnum Sarpedona, qui te Auxilio toties ipsumque urbemque levavit. Huic avidos tu arcere canes a corpore saltem Exanimi haud ausus? Lycia de gente jubenti Nunc igitur mihi si quis pareat, ocyus omnes Ire domum jubeo. vestram defendite soli Vos urbem, cui fata parant extrema ruinam. Quod si vera animo virtus, si pulcher inesset Ille ardor Teucris, mentes qui corripit olim Impavidas et corda virūm, durum urbe laborem Pro patria, saevaeque ineunt qui praelia pugnae; Patrocli posset, raptum facto agmine, corpus 200 Iliacam intra urbem condi. pertractus in urbem Si modo Patroclus fuerit, Sarpedonis arma, Atque ipsum reddent Graji, praedamque rependent Confestim praeda. nam stratus morte minister Illius est, Grajos qui pollet fortior unus Ante omnes, ductatque invictae robora pubis. At tu magnanimum Ajacem consistere contra, Aspicere aut recto venientem lumine non es, Nec pugnare ausus: multo est nam fortior ille. Haec Glaucus: torvo cui vultu Martius Hector: 210 Cur talis tu vir tanto isthaec verba locutus Fastu es? Glauce, viris prudenti corde putabam Te praestare equidem longe omnibus, arva feracis Qui Lyciae foecunda colunt: nunc mentis, amice, Esse inopem duco, stulte qui talia jactas; Meque ais Ajaci vasta se mole ferenti Haud obstare ausum. sed me nec tela virorum Terrent, nec strepitus pulsa tellure volantum Cornipedum: at magni nutus Jovis omnia vincens. Ille virum, cum vult, fortem fugat, ac decus aufert 220 Victori; atque idem, cum vult, ciet aequus in arma. Verum age, sta propior pugnanti, atque adspice durum Martis opus. nosces an tota luce futurus Sim, qualem dicis, timidusque, fugaxque: superbum Viribus anne aliquem Danaūm, belloque furentem, Patrocli ne jam pugnet pro corpore, sistam. Sic ait, atque suas magno clamore phalanges Hortatur, dictisque omnes instigat in hostem: o Troës, Lyciique, et pubes Dardana, nunc nunc Este viri; subeat nunc pugnae corda cupido, 230 O socii, validas cuncti nunc promite vires, Pulchra ego Pelidae fortis dum scilicet arma Induar, exuvias, Patrocli a corpore victor, Quas rapui, spolians, leto mea quem dedit hasta. Haec ubi dicta, gradum celerans Mavortius heros Digreditur tristi a pugna, cursuque citato Haud longe assequitur socios, qui pulchra ferebant Arma procul fortis Pelidae, ac tuta petebant Moenia. tum, pugnae longe a certamine, mutat Arma armis. sua dat Teucris nam ferre sub arces 240 Iliacas, humeris sibi fortibus induit ipse Arma citus magni Aeacidae caelestia, Peleo Quae patri munus quondam tribuere beati Caelicolae; gnato senior dedit ille; senectae At finem in patriis gnatus non attigit armis. Hunc magnus, caelo nubes qui congregat alto, Jupiter ut vidit divinis fulgere in armis Pelidae, quassans caput infit talia secum: Infelix! nequaquam animo tibi nigra subit mors, Illa tuo impendens capitis verum induis arma 250 Dia viri, tremefacto alii quem bella gerentem Corde horrent. olli victor fortemque bonumque, Nil tibi tu metuens, stravisti morte sodalem; Armaque, dedecorans caesum, capitique humerisque Detraxti. magnum sedenim tibi largiar ultro Nunc decus, et fatum pensabo triste: reverso Nec tibi enim Andromache post praelia dura paternam In sedem, occurret, magnique arma inclyta Achillei Excipiet gaudens. Haec secum Jupiter aequus; Atque, supercilium demittens, dicta potenti 260 Firmavit nutu. Hectoreis arma omnia membris Congruerunt, apte corpus complexa; cruentus Mars animum subiit penitus, roburque vigoremque Artubus infudit mirum. tum sustulit altum Clamorem exsultans, sociumque reversus in agmen, Pelidae similis, caelestibus acer in armis Horrendum late fulgebat. nec mora, laetus Cuncta obit; atque viros animis audacibus implet, Mesthlenque, Glaucumque, Medontaque, Thersilochumque, Asteropaeumque, Disenoraque, Hippothoumque, 270 Phorcynque, Chromiumque, et suetum fata deorum Ennomon augurio, casusque aperire futuros. Hos ita vociferans in praelia concitat Hector. Audite, o socii, quos huc, tot milia, gentes Finitimae auxilio miserunt; non ego turbam, Et numerum quaerens vestris vos urbibus orans Excivi: at pueros matresque ut corde volenti Iliacas Marte a Grajo servetis. opimis Idcirco haud parco donis, epulisque, meorum Atque meam absumens rem largus, vestraque curans 280 Commoda, vosque bonis magis et magis omnibus auctans. Ergo aliquis mihi nunc, conversa fronte, phalanges Irruat in Danaūm, certus vel perdere, dulcem Vel servare animam: nanque haec commercia belli. Patroclum, si quis rapiens at pertrahat agmen In Troum, magnusque viro si cesserit Ajax, Olli dimidias tribuam, mihi victor habebo Dimidias ipse exuvias; aequetur honore Ut mihi, parque ferat decus, et praeconia laudis. Sic ait: hi magna se densi mole ferebant 290 In Danaos recta, infestis manus horrida telis; Fidentesque animi sperabant posse cadaver Ajaci Telamoniadae vi demere, raptum Ad sese: amentes; multos nanque ille virorum Morte super stravit, confossos cuspide ahena. Qui, simul ac magno venientes agmine Teucros Prospexit, fortem prior his compellat Atriden: Dulce caput Menelae, Jovis genus, instat utrique Grande malum, ac metuo ne pugna evadere salvis Ipsis haud liceat nobis: de corpore nec tam 300 Patrocli timeo, Troum fortasse vorabunt Cui discerpta canes, et saevae membra volucres, Quam capiti ne triste meo fatum ingruat, angor, Atque tuo; densa belli sic undique nube Involvit campos Hector, dirumque propinquat Exitium ambobus. primos citus ergo vocato Grajugenum auxilio, si quis forte audiat usquam. Haec Ajax; dicto paret Menelaus, et alta Voce vocans Danaos inclamat, prima virorum: O socii, o quotquot Danaūm regesque ducesque; 310 Atridae quicunque Agamemnonis, et Menelai Solemnes celebrant epulas et vina vocati, Ac praesunt populis, ductantque in praelia turmas, Eximio insignit quos Jupiter altus honore. Non ego dispicere in medio certamine possum Quenque ducum; tantae Mavors incendia pugnae Suscitat: ast aliquis veniat vel sponte, nec esse Ludibrium canibus Patroclum in litore lentus Iliaco sinat. Haec magno clamore profatum Fortis Oilides bello celer audiit Ajax, 320 Primus et ad vocem sese tulit impiger, inter Densa virūm currens citus agmina. deinde secuti Una ambo, rex Idomeneus regisque minister Meriones, torvo Marti par. cetera nam quis Nomina tot dicat, post hos in saeva ruentum Praelia certatim rursus, Martemque cientum? Incurrunt primi Troës, praeit inclytus Hector. Ut quondam ingentis circum ostia magna fluenti, Jupiter effuso quem concitat horridus imbri, Unda maris fluvium contra fremit, atque repulsum 330 Rejicit eructans: ripaeque et litora vasto Curva boant sonitu: sic Troum clamor ad auras It late gliscens. Argivi exsangue cadaver Circumstant, septi clypeis, atque aere corusco, Unanimes. quorum galeis fulgentibus atram Offudit nubem Saturnius. ille nec ante Patroclo infensus, dulcis dum vita manebat, Aeacidae famulo fuerat; nec membra perempti Tunc Phrygiis praedam canibus tulit esse; sed acres Ferre viro auxilium bonus impulit ipse sodales; 340 Incurrunt primi Troes, subitoque tumultu: Argivos pepulere loco: cessere cadaver Linquentes trepida capti formidine. quenquam Nec stravere tamen Teucri; clamore trahebant Tantum ad se magno Patroclum. absterrita pubes At mansura diu longe haud erat: ocyus omnes Nanque loco statuit, vertitque acerrimus Ajax, Corporis et specie, factis et fortibus omnes, Pelida excepto, qui longe anteibat Achivos. Turbidus ille aciem primam secat, ac ruit hosti 350 Obvius. Agrestis magno ceu robore quondam Fertur aper; torvusque canes in montibus altis, Florentumque agmen juvenum fugat, horridus ut se Convertit per densa ruens virgulta; cohortes Sic Telamoniades Ajax, quaecumque corona Patrocli densa medium cinxere cadaver Dissipat incursans, Teucros nec laude potiri, Abreptamque finit praedam inde ad moenia ferre. Hippothous Lethi proles praeclara Pelasgi, Lora pedem ad summum nectens, exsangue trahebat 360 Per mediam corpus turbam, magno ille probari Priamidae cupiens Teucrisque. ast ingruit ipsi Triste malum subito, nec mortem arcere cruentam Optanti quisquam potuit. Telamonius heros, Per turbam per tela ruens, nam cominus hastam Fulgentis fixit galeae per ahenea septa. Scissa viro est penitus ferrata cuspide cassis, Et telo ingenti, valido et percussa lacerto. Purpureus lato confestim e vulnere sanguis Emicuit, misso diffusus in arma cerebro; 370 Collapsique artus, amisso robore; pesque Excidit e manibus; tum supra cernuus ipse Concidit exanimum corpus, vitamque reliquit Larissa longe a pingui; carosque parentes Haud potuit juvisse, vicem nec reddere, vitam Lege brevem dura Parcarum nactus, et aevo Florente Ajacis magni confossus ab hasta. Tum petit Ajacem stridenti cuspide saevus Priamides: vidit veniens telum ille per auras, Et flexo paullum declinans corpore cessit 380 Iphiti prolem Schedium (fortissimus inter Phocaeos fuit hic proceres, claro in Panopeo Tecta colens dives regalia, multaque fraenans Imperio invictae bellator milia pubis) Huic hastam ad jugulum defixit, ahenea summo Evasit tergo cuspis trajecta: fragorem Ille dedit, super arma virum insonuere cadentem. Phaenopis egregiam prolem Phorcyna, cadaver Dum tegit Hippothoi, ventrem Telamonius Ajax Per medium incurrens ingenti perculit hasta, 390 Atque cavum rupit penitus thoraca. sub altum Cuspis abit corpus crudeli vulnere, et haurit. Ilia: tellurem palmis et pectore planxit Ille cadens. primi Troum, et Mavortius Hector Intremuere artus, retro et cessere: dederunt Clamorem Argivi horrisonum, Phorcynque peremptum, Hippothoumque citi traxere, atque aerea texta Armorum solvere humeris, laetique tulere. Jamque adeo Teucri Grajo sub Marte subirent Iliacos trepidi muros, ac tuta domorum, 400 Ignava mentem capti formidine, ferrent Eximiam et Danai virtute ac robore laudem Praeter fata Jovis: sed fortem in praelia Phoebus Ipse ciet subito Aeneam, faciem Periphanti Epytidae similis; praeco illi fidus in aede Qui patria, prudens rerum doctusque parente Cum sene consenuit. simulans hunc Phoebus Apollo Adstitit Aeneae; dictisque ita fatur amicis: Aenea, nam quī fato altum vel sine divis Ilion eriperes tuque et Trojana juventus? 410 Quod facere ipse alios vidi olim, robore fretos, Et virtute sua, et numero, nactosque timoris Expertem populum; si nunc, victoria nobis Cum datur, haud aequo Danais Jove, corda pavore Perculsi fugitis, torpentque ad praelia vires? Sic ait: ille deum cernens agnovit, et altum, Ad socios, dium et conversus ad Hectora, clamat: o Hector, primi o Troës sociique, fugatos Turpe fuat, Grajo domitos et Marte subire Moenia, et Iliacas intra nos condere turres. 420 En mihi delapsus caelo deus adstat ab alto, Atque docet, nutu qui temperat omnia, nobis Auxilio esse Jovem. fortes invadite pugnam Ergo, viri, recta in Danaos et densa feramus Arma iterum, saltem, vacui cura atque labore, Patrocli condant raptum ne in castra cadaver. Haec fatus, primam ante aciem prorupit, et acer Constitit. at Troës magno clamore secuti Convertere fugam, Grajisque infesta tulere Arma omnes. longa primus transverberat hasta 430 Magnanimum Aeneas Leocriton, armipotentis Germen Arisbantis, clari socium Lycomedis. Martius hunc miserans Lycomedes morte peremptum Continuo propiusque virum stetit, et jacit hastam, Ac ferit Hippasiden Apisaona per jecur alto Vulnere, pastorem populorum; genuaque solvit. Venerat hic Trojae sacras bellator ad arces Paeonia e pingui magni comes Asteropaei, Deterior paullo virtute ac fortibus armis. Exstinctum hunc miserans Mavortius Asteropaeus 440 Provolat, ipse etiam cupiens invadere pugnam Et conferre manum: frustra; Graji undique densis Jam septi stabant clypeis, praeque aere micantes Tendebant hastas Patrocli ad corpus. obibat Omnes nanque Ajax, instans hortatibus, usquam Cedere nec retro quenquam, procurrere in hostem Nec quenquam, et solum ante alios pugnare sinebat: Uno omnes at stare loco, mediumque cadaver Protegere infestis orabat cominus hastis. Haec praecepta ingens dabat Ajax. terra cruore 450 Purpureo perfusa madebat, densa cadebant Corpora Trojugenum sociūmque, et pubis Achaeae. Haud etenim Argivis ibat sine sanguine pugna; Argivūm at numerus longe minor aere peribat Vulnifico, memorum semper sibi ferre vicissim Auxilium, et pugnae junctis tolerare laborem Viribus, ac durae casus avertere mortis. Sic, flammae similes ardenti, praelia saevae Miscebant pugnae. caelo Solemque putares Auricomum, Lunamque una periisse: premebat 460 Sic pugnam nubes condenso pulvere, primos Et Danaūm, circumstabant quicunque cadaver Triste Menetiadae. nulla caligine septi Parte alia Grajorum alii Troumque sereno Martem exercebant caelo: fulgebat acutis Late Sol fusus radiis, non montibus ulla Usquam, non campis nubes. nec pugna vigebat Usque, sed abstantes longe volitantia tela Luctificosque arcus vitabant. gentis Achivae Flos tristem in medio aerumnam longumque laborem 470 Durabant bello, densa caligine pressi, Et circum aeratis pulsati cominus hastis. At duo magnanimi juvenes, clarissima Grajūm Lumina, Nestoridae, Thrasymedes Antilochusque, Nondum etiam audierant Patroclum extrema tulisse Fata, sed in primo vivum pugnare tumultu, Trojugenum et caedi victorem instare putabant. Nam, conversa fuga postquam videre suorum Agmina, pugnabant seorsus: mandarat utrique Hoc etenim Nestor, gnatos hortatus amice 480 Navibus a curvis genitor cum misit in arma. Hi procul ergo aberant; aliis certamen at ortum Grajorum primis fuerat grave, luce dabatur Nec tota requies fessis; sudore madebant Crura, genuque, pedesque, manusque, oculique, cadaver Confertim ad famuli pugnantum bellipotentis Aeacidae, Troasque arcentum atque Hectora dium. Ac velut, ingenti cum vir derepta juvenco Terga dedit turbae juvenum, et manantia multo Pingui certatim manibus distendere jussit; 490 Illa operi sese accingit; diversaque in orbem Vi trahit: extra humor citus effluit, imaque fusum Pingue subit tractu valido; terga undique sese Extendere: trahunt gelidum certamine magno Sic Danai corpus Teucrique, arctata pusillo Turba ingens spatio; spesque his ad moenia raptum Pertrahere, his curvas ad naves. durus utrinque Exoritur, fervetque labor sine fine: cruentus Nec qui bella ciet Mavors, Tritonia Pallas Nec vires, magnosque virūm reprehenderit ausus 500 Contemplans, ira quamvis commota furenti. Durum luce illa pugnae sic ipse laborem Jupiter intendit Patrocli ad triste cadaver. Necdum etiam forti Pelidae fama sodalis Venerat exstincti: nam longe a puppibus altos Trojae pugnabant ad muros. ergo, peremptum Ignorans, retro sperabat, limine tacto Portarum, incolumem venturum in castra. sciebat Nanque viro non posse capi, nec se sine, Trojae Moenia, nec secum; mater quod caerula soli 510 Dixerat, illa Jovis referens arcana supremi Consilia: ast miserum genitrix celaverat alma Dilecti ante alios omnes de morte sodalis. Illi hastas circa exanimum saevo aere micantes Protendunt, contraque obnixi mutua sese Hinc atque hinc urgent, nec cessant sternere leto. Atque aliquis Grajūm furiato haec pectore fatur: O socii, nobis hinc turpe in castra reverti; Nigra sinu vasto nobis heic terra dehiscat Omnibus. id satius multo est, quam ferre superbis 520 Hunc tolli a Teucris ingenti non sine laude. Contra aliquis Troum bellator talia clamat: o socii, hunc juxta, vel si fatale domari Omnibus est leto, pariter pugnemus, et hosti Nemo loco pulsus cedat, Martemve remittat. Sic aliquis socios clamans incendit in arma. Gliscit pugna atrox, ferri sonor aerea pulsat Caelorum convexa altas sublatus in auras. Aeacidae interea diversa in parte jugales, Egressi turba e media, bellique tumultu, 530 Flebant, aurigam ut primum sensere cruenta Priamidae foedo prostratum in pulvere dextra. Illos Automedon, Dioreos inclyta proles, Urgebat, celerique attingens terga flagello, Et blandis hortans verbis, terrensque minaci Voce iterum atque iterum increpitos: nec castra reverti In Danaūm, latus qua tenditur Hellespontus, Illi, nec tristi se bello inferre volebant; Sed, velut immotae stant vasta mole columnae Busta viri supra vel supra busta puellae; 540 Sic stabant curru juncti, dejectaque terrae Admorant capita; ex oculis per moesta tepentes Ora ibant grandes lacrimae flentum sibi rapti Aurigae desiderio; juba densa comanti Crine jugum propter circlis elapsa fluebat Horrens, fusa jacens immundo in pulvere. divūm Hos coelo rex conspectos miseratus ab alto est; Et quassans caput, haec tacito sub pectore secum: Heu miseri, indignique ambo ferre ista! senectae, Mortis et expertes cur nam vos numina quondam 550 Mortali dedimus Peleo? luctusque laboresque Anne hominum ut misera duros cum gente feratis; Qua nulla est curae subjectior, atque dolori Aerumnaeque, omni e numero, quaecunque liquenti Vescunturque aura, terrestri et corpore serpunt. Attamen haud patiar vobis, pulchroque potitum Hectora Priamiden curru vectarier. arma Non satis est indutus habet quod rapta? superbis Quod tumet exuviis, fama et se jactat inani? Quin ego nunc vobis, artusque animosque vigore 560 Complebo indomito, raptum ut servare volucri Automedonta fuga liceat, curvasque referre Incolumem ad puppes. Teucris decus addere nam stat Majus adhuc, Danaos ut sternant caede, carinas Dum tandem veniant ad celsas, Solque revisat Oceanum, et sacra terram nox contegat umbra. Sic ait; invictumque pater per membra vigorem Afflat equis: alacres, excusso pulvere, densas Arrexere jubas, Troumque per agmina, perque Agmina Grajugenum currum rapuere sonantem. 570 His, quamvis cari turbatus morte sodalis, Automedon vectus ruit inter praelia; qualis Anseribus vultur mixtus; cursuque volucri Nunc turba e Teucrūm refugit, nunc rursus eodem Involat, ac trepidum turbat, verso agmine, vulgus: At non caede viros sternit, dum terga ruentum Turbidus insequitur. nec enim sacro licet uni In curru vibrare hastas, et ducere fraena. Hunc, luctu attonitus cursu dum fertur inani, Alcimedon tandem, Laërcei clara propago 580 Aemonidae, vidit; stans et post terga, calentem Et currum, dictis affatur talibus ultro: Automedon, istud quisnam tibi futile divūm Consilium injecit, mentemque exemit? in hostem Incursas medium solus; cui morte sodalis Stratus: at Aeacidae gerit Hector clara superbus Arma humeris, partoque tumens exsultat honore. Magnanimus contra Automedon huic talibus infit: Alcimedon, quisnam bellaces inter Achivos Par tibi nosse animos et mores morte carentum 590 Cornipedum, praeter Patroclum, vivus agebat Qui prius indomitos par divis: nunc mala Parca Oppressit miserum, viridique exstinxit in aevo. Ergo age, lora manu cape tu, longumque flagellum: Ast ego desiliam curru, pugnamque capessam. Haec ubi dicta, citum Alcimedon celer insilit axem, Docta lora manu capiens, longumque flagellum: Desilit Automedon. quos longe prospicit Hector, Et lateri adstantem laetus compellat amicis Extemplo Aenean dictis, ac talia fatur: 600 Belligerae Troum gentis bone ductor, et auctor Consilii sapiens, Aenea, fortis Achillei. Conspicor en bijugos prodire in praelia, inertes Et simul aurigas: hoc spes est posse potiri, Si modo vis forti socium te adjungere coepto. Audebunt nec enim contra nos obvia ferre Arma, loco nec stare, acri et contendere Marte. Talia Priamides, Anchisae at Martia proles Obsequitur dictis. humeros protectus uterque Taurino graditur tergo solidoque, levique, 610 Multiplici super inducto constraverat aere Quod faber, omnigenos bello munimen ad ictus. Una ibant Chromiusque ingens, similisque deorum Aretus; certaeque viros demittere morti Sperabant, bijugosque alta cervice superbos Excipere, ac secum patrias abducere ad arces. Dementes! nec enim sine caede ac sanguine multo Ferre gradum retro a magno Automedonte licebit. Ille Jovem supplex non cassa in vota vocavit, Complevitque altum vi, firmo et robore pectus; 620 Tum celer hac fidum compellat voce sodalem: Alcimedon, ne longe absta, sed terga propinqui Fac mihi cornipedes afflent. non ante furoris Hector nanque modum statuet, pugnaeque, superbus Aeacidae quam scandat equos, me teque perempto, Argivamque aciem turbet; vel, quod reor, ipse Confossus primos inter det sanguine poenas. Haec ait, atque ambo Ajaces vocat, ac Menelaum: Ajaces Danaūm ductores, et Menelae, Patrocli exanimum corpus servare jubete, 630 Proque viro pugnare, hostique obsistere Grajos Praestantes virtute alios: vos tristia vivis Ocyus at nobis fata o depellite. nanque Huc rapido adventant cursu per tela virosque Hector et Aeneas, nemo quos viribus aequat Aut animis tota Troum de gente. deorum Sed posita in genibus sunt haec. jaculabor et ipse Vi tamen interea. curabit cetera magnus Jupiter, invicto qui temperat omnia nutu. Sic ait, ac librans longam vi conjicit hastam, 640 Et clypeum Areti medium ferit; aereus umbo Nec tenuit venientem; alte trans aurea balthei Texta subit, penitusque infixa est inguine cuspis. Ac veluti validam ferro fulgente bipennim Cum manibus juvenis tollens, certo ferit ictu Cervicem agrestis tauri post cornua, totum Et penitus nervum praecidit; corruit ingens Stratus humi, quassatque artus: sic ille supinus Membra solo quassans cecidit, vibrataque in imis Visceribus cuspis vitae saepta intima solvit. Hector dehinc telo petit Automedonta corusco. Ille hastam adversus viditque, et corpore flexo Exiit, acclinis telluri: transvolat hasta Atque viri post terga solo est infixa, caputque Pars postrema super, dum vis consumpta, tremebat Jamque adeo stricto congressi cominus ense Pugnarent; pugnae cupidos at solvit uterque Ajax adveniens audita voce sodalis. Hos veriti cessere micanti corde retrorsum Hector et Aeneas, forma et praestante deorum 660 Assimilis Chromius, perfossumque ilia ferro Aretum foedo liquere in pulvere. Marti Tum rapido par Automedon, mora nulla, coruscis Exanimem nudatque armis, ac talia fatur: Aegra Menetiadae ob letum moerore levavi Corda tamen paullum nunc vel pejore perempto. Haec ait; exuviasque viri, multo arma cruore Foeda, cito imposuit curru; scandebat et ipse Sanguine conspersus; magni ceu membra juvenci Depastus leo, digrediens rubet ore cruento. 670 Rursus Patroclo super ingens pugna coorta est, Luctifica, immanis; caelo quam lapsa ciebat Bellipotens Pallas praesenti numine. gnatam Miserat hortari Danaos nam Jupiter ipse, Jam melior, Grajūm fortem et miseratus acerbam. Purpuream veluti nigra sub nube deūm rex Irin ut extendit, miseris mortalibus omen Aut belli, aut hiemis gelidae, quae dira virorum Omne opus abrumpit late, pecorique molesta Lanigero, pavidas angit formidine mentes: 680 Purpureo sic illa humeros circumdata nimbo, Adveniens Grajūm turbae sese intulit, acri Corda virum incendens hortatu ad praelia; et omnes Ante alios dictis, propior cui stabat, Atriden Magnanimum exacuens Menelaum, corpore diva Longaevo similis Phoenici, et voce sonora: Atride Menelaë, ingens te nempe sequetur Dedecus ante omnes, fidum si forte sodalem Aeacidae magni Trojae sub moenibus altis Ore canes avido raptabunt. strenuus ergo 690 Pugna ipse, atque alios hortare in praelia Grajos. Martius huic retulit Menelaus talia contra: O Phoenix pater, o longaeva jure verende Canitie, mihi si Pallas Tritonia robur Praebeat, avertatque procul stridentia tela, Stare loco haud equidem dubitem, pugnaque tueri Patroclum; exstinctus qui cor mihi fixit acerbo Luctu imum. at flammae similis furit Hector, et atrox Usque viros caedit; laudem quando annuit olli Jupiter, et multo victorem insignit honore. 700 Haec ille: ast animo gavisa est caesia Pallas, Omnia quod divūm primam inter numina sese Praesentem auxilio vellet, supplexque vocaret. Ergo humeris validum robur genibusque secunda Afflavit, pectusque animis audacibus altum Implevit: qualis parvae est audacia muscae, Acta viri toties quae longe a corpore, mordax Involat, humanum cupiens haurire cruorem. Huic similis gelidum Patrocli ad corpus Atrides Provolat; aeratamque jacit vi turbidus hastam. 710 Vir fuit in Teucris, clari genus Eetionis, Forte Podes, belloque acer, praedives avito Et censu, eximie cunctis in civibus Hector Quem coluit pugnaque bonum dapibusque sodalem. Hunc, dum terga fugae dabat, ipsam fixit Atrides Ad zonam, crudumque egit trans ilia ferrum. Corruit ingenti sonitu. super advolat heros, Exanimum et corpus Trojano ex agmine turbam Grajorum in mediam laetanti corde trahebat. Hectora tum lateri adsistens hortatur Apollo, 720 Phaenopis Asiadae similis, qui, cultor Abydi, Saepe illum hospitio venientem excepit amico, Hospitibus carus prae cunctis. osque habitumque Huic similis, juvenem sic ultro affatur Apollo: Hector, quis posthac Grajis ex omnibus alter Te metuat, quem sic terret Menelaus, inersque Bellator, mollisque animi qui dicitur esse? En abit ille trahens Trojano ex agmine victor, Quem tibi confossum crudeli morte peremit, Clarum Marte Poden, dium genus Eetionis. 730 Sic ait: huic subita mentem et praecordia texit Nube dolor: fulvo ante aciem volat aere coruscus. Tum pater auratis Saturnius aegida villis Sustulit, ac densis late omnem nubibus Idam Involvit, saevis implens fulgoribus auras; Horrendumque dedit tonitru, magnaque tremendum Gestamen dextra concussit, vimque sequendi Invictam Teucris, trepidamque immisit Achivis Ipse fugam, et gelidum, perculsa mente, pavorem. Boeotus fugit ante omnes ac tuta capessit 740 Peneleus, dextrum pugnanti ut strinxit acuto Polydamas humerum telo; nec vulnus adegit Altius, ille quidem propior jaculatus. at Hector Cominus egregium percussit Leïton hasta, Germen Alectryonis magni, qua jungitur ulnae Dextra, virum cogens pugna desistere. circum Lumina qui volvens fugitque exterritus, hastam Nec jam posse manu tractans confligere Teucris Sperabat, moerore animum dejectus acerbo. Hectora, dum sequitur fugientem Leïton, hasta 750 Idomeneus medium ferit in thoraca, papillam Juxta, sed primo fracta est in robore cuspis Ima. Phryges, regis perculsi corda periclo, Exclamant: stantem in curru jaculatus at Hector Deucaliden, misso regem contingere telo Haud potuit: magno confossum at vulnere juxta, Meriona e fidi aurigam armigerumque, peremit Caeranon; alta, virum comitans, qui moenia Lycti Liquerat. (hac primum a curvis nam luce carinis Meriones in bella pedes processerat, ingens 760 Morte sua Teucris decus ille daturus, euntem; Pone sequens celeres ni Coeranus ante jugales Duxisset, lucemque olli vitamque tulisset, Ipse sed Hectorea subiisset fata sub hasta.) Huic subter malamque auremque est fixa, revulsos Expulit et dentes, ac linguam cuspis ahena Discidit. curru delapsus corpore vasto Planxit humum, manibusque effusas liquit habenas; Meriones flexo ad terram quas corpore pronus Sustulit; ac regem compellans talia fatur: 770 Pelle cavas citus ad naves, nec parce flagello Nanque, ut tute vides, Grajūm res versa, decusque. Sic ait: Idomeneus at flagro pulchra comantes Admonuit bijugos, moerenti et pectore curvas Territus ad puppes laxatis fertur habenis. Nec magnum Ajacem, nec te Menelae voluntas Versa Jovis latuit, cujus victoria nutu Alternans fugit Danaos, Troasque revisit. Nec mora, sic fari est orsus Telamonius Ajax: Proh superi! et stultus norit jam, numine verso, 780 Trojugenis praebere decus victoribus ipsum Quippe Jovem; queis nulla usquam tela irrita, dextra Missa, cadunt nostro sine vulnere, quisquis inersve Torserit, aut fortis. nullum non ipse per auras Nanque regit. nobis contra tela omnia frustra Lapsa solo, terram consternunt cassa sine ictu. Ergo age, collatisque una quaeramus, amici, Consiliis, quanam raptumque ex hoste cadaver Hinc trahere, et reduces caris afferre queamus Laetitiam sociis; moerenti pectore qui nos 790 Prospectant pavidi, nec jam cohibere cruenti Hectoris indomitasque manus, dirumque furorem Posse putant, medias foedet ne caede carinas. Atque utinam hinc aliquis celeri pede nuncius iret Pelidae; nec enim quidquam, reor, audiit, absens Et nescit saeva raptum sibi morte sodalem. Sed, qualem poscit res, nullum conspicor usquam In Danais: tenebris late sic omnia circum Caligant, nubesque operit currusque virosque. At tu, summe deūm rex Jupiter, hanc precor arce 800 Foedam Grajugenis noctem, caelumque serena Luce aperi, atque oculis rerum da cernere formas. Dehinc, tibi sic placitum quando est, vel perde videntes Luce, pater, nos in clara: Telamonius Ajax Has imo fudit suspirans pectore voces. At flentem caelo miseratus Jupiter alto est; Continuo et noctem nigrae caliginis atram Dispulit: affulsit Sol pura luce; patebat Cuncta oculis acies late manifesta. propinquum Ergo his compellat Menelaum vocibus Ajax: 810 Adspice, rex Menelaë, aliqua si forte videre Vivum in parte queas prognatum Nestore magno Antilochum; fortique jube, mora nulla, profectus Nunciet Aeacidae, fidum, quo carior illi Nemo erat, exstinctum crudeli morte sodalem. Haec Ajax: dicto paret Menelaus, et illinc Digreditur moestus. qualis leo plena relinquens Septa boum; quem turba canum condensa virūmque Impleri cupidum pingui vetat, usque sub alta Nocte vigil: diro praedae succensus amore 820 Ille ruit contra, quidquam nec proficit: unde unde volant validis nam tela intorta lacertis, Atque faces densae terrent, sistuntque; recedit Moestus mane, gradu et lento sua lustra revisit: Talis Patroclum Menelaus mente reliquit. Invita lente ingrediens, metuitque cadaver Ne Danai linquant praedam hosti, corda pavore Perculsi; atque ambos Ajaces, Merionenque Hortatur, firmans dictis, ac talia mandat: Ajaces Danaūm ductores, Merioneque, 830 Nunc memor esto aliquis Patrocli; qualis in omnes, Quam bonus et comis fuerit, dum vita manebat; Qua miserum laevo spoliarunt numine Parcae. Haec fatus, procul inde abiit festinus; et omnem Lumina fert tacitus per turbam, cunctaque visu Perlustrat cupido: qualis, quam cernere acutum Ante omnes perhibent aquilam, quaecunque volantes Aerios tranant campos, sublimis ab alto Quae leporem caelo exiguum sub fronde virentis Dumeti videt inspiciens, subitoque cubanti 840 Involat, ac pedibus correptum eviscerat uncis: Talis tu, Menelaë, tuens huc acer et illuc Versabas oculos per turbam, sicubi vivum Cernere Nestoriden densa inter milia posses. Nec longum in medio tempus, videt ecce sinistra Antilochum pugnae firmantem in parte sodales, Hortatuque suas urgentem in praelia turmas. Hunc adit, ac propior compellans, talia fatur: Nestoride, regum germen, citus huc ades; audi Quae porto infelix tibi nuncius, ira deorum 850 Quae miseris utinam nunquam fecisset Achivis. Quippe vides, reor, ipse, labat quo turbine pulsa Res Danaūm, quaenam clades foeda ingruit; instant Ut Grajis Teucri victores. optimus armis Stratus morte jacet Patroclus, moeror adempto Quo gravis orbatos luctusque invasit Achivos. Sed tu, nunc quod opus, puppes non segnis ad altas Curre; doce ignarum Aeaciden quae facta; cadaver Dic celeret, si forte queat, servare sodalis, Nudum; nanque armis potitur Mavortius Hector. 860 Sic ait. Antilochus perculso at pectore totus Horruit: ora diu pressit dolor altus; oborto Fletu oculi maduere, imis vox faucibus haesit. Nec tamen Atridae neglexit jussa; capessit Sed cursum; datque arma celer servanda sodali Laodoco, bijugos illi qui fidus habenis Flectebat propior. cursu pedes ipse volucri Nuncius ad naves it dio tristis Achilli. Nec tibi tunc, pressosque malo, carique dolentes Digressu Antilochi, socios, Menelaë, juvare 870 Mens fuit. Egregium bello fortissimus heros Suscitat auxilio sociis Thrasimedea, cursu Patrocli ad gelidum rapido redit ipse cadaver: Adstitit et geminis Ajacibus, atque ita fatur. Illum equidem misi ad naves, ut nuncius iret Pelidae magno infelix: quem non tamen esse Venturum reor huc in praelia, ferveat etsi In caput Hectoreum luctuque incensus et ira. Non etenim in Teucros, credo, pugnabit inermis. Nos igitur moliri aliquid nunc addecet ipsos 880 Exanimum siqua liceat jam tollere corpus, E tristi et salvis actutum excedere pugna. Haec ille: haec retulit contra Telamonius Ajax. Vera istaec dicis, ductor praeclare. cadaver Ergo subite humeris pariter tu, Merionesque, Ocyus et medio sublatum efferte tumultu. Nos animisque pares et nomine, terga ferentum Ne laedi telis possint, pugnabimus una Priamiden contra obnixi, Troumque phalangem. Sic ait: illi ambo complexi exsangue cadaver 890 Sustulerunt ulnis alte a tellure, dedere Clamorem horrisonum Troës, videre cruentum Ut ferri a Danais corpus; rectaque ruentes Incurrunt, canibus similes, qui vulnere laesum Ore suem rabido invadunt, atque ante feruntur Venantum turbam juvenum, discerpere captum Dente avidi, ac saevos foedare in sanguine rictus Ille sed in mediis, confisus robore, frontem Ut primum adversam convertit, protinus omnes Absistuntque metu pavidi, celerique capessunt 900 Tuta fuga; trepidus quassat praecordia terror: Agmine sic denso Troës, post terga sequentes, Ensibus, atque hastis instabant caedere acutis: At, quoties gemini, conversa fronte, ruentem Contra aciem Ajaces steterant; versoque colore Pallebant, subita trepidi formidine mentem; Cominus audebat nec sese credere pugnae, Et rapto certare armis de corpore quisquam. Sic turba e media, mediaque ex caede cadaver Illi alacri curvas ad naves mente ferebant. 910 Interea magno gliscebat pugna fragore Aspera. ceu subito cum flamma illata frequentem Igni urbem rapido incendit, combustaque passim Tecta ruunt, volvitque furens incendia ventus: Sic hos pone virūm sonitus, sonitusque rotarum Ingens horribili cedentes usque tumultu Insequitur: pergunt illi. cervice jugales Ut valida montis raptant per confraga lignum Vel navale, trabem vel magna mole, labore Fessi artus duro, largo et sudore madentes: 920 Sic gemini heroës Patrocli exsanguia leto Membra indefessi portant: post terga ruentem Ajaces turbam cohibent, sistuntque. superbus Agger silvoso torrentia flumina dorso Ut cohibet, campisque arcet vim dira frementum Undarum, cogitque alio deflectere cursum, Vasta mole obstans, vi nec perruptus ab ulla Sic ambo Ajaces sociūm post terga, ferentum Patrocli exanimum corpus, Trojana morantur Agmina, pellentes retro: magis et magis illi 930 Usque instant; duo praecipue sed fulmina belli, Aeneas Anchisiades, atque inclytus Hector. Ac veluti sturni condensa nube feruntur, Graculus aut magno volat agmine plurimus, altum Et stridunt; clades parvarum dira volucrum Visus ubi accipiter trepidos conterruit olim: Sic magno Aenean clamore atque Hectora visum, Pugnam oblita phalanx raptim vitabat Achaea, Tuta petens; fossamque intra circaque corusca Multa virūm passim ceciderunt arma; dabatur 940 Ulla nec assidui requies vel parva laboris.

HOMERI ILIADOS LIBER DECIMUS OCTAVUS. Sic illi ardentum pugnae certamina ritu Flammarum exercent: Pelidae nuncius at se Obtulit Antilochus, procurvo in litore, celsas Ante rates, nactus, turbata mente sedentem, Et quod erat secum tristi sub corde putantem. Quippe gemens tales volvebat pectore curas: Me miserum! quianam dant huc ad litora Graji Curva fugam, totisque ruunt verso agmine campis? Heu metuo adversi ne laevo numine divi Re mihi complerint misero, quos caerula mater 10 Portendit quondam luctus; dixitque futurum, Myrmidonum ut primus virtute ac fortibus armis, Me vivo, solis jucundum lumen, et auras Linqueret, Iliaco prostratus Marte. Menoetī Occidit heu proles bello fortissima! leto Patroclus jacet infelix! Ast, igne repulso Hostili, ad curvas jussi remeare carinas, Priamida nec cum saevo decernere pugna. Ille suo tales versat dum pectore curas, Nestoris eximii germen sese obtulit ecce 20 Antilochus; lacrimas fundens perque ora tepentes, Atque trahens imo gemitum de corde, profatur: Hei mihi, Pelide, magnae tibi nuncius adsum Infelix cladis. quam cur non arcuit aequus Divūm aliquis? jacet heu Patroclus. pugna cadaver Fit gravis ad nudum: ferus Hector nanque habet arma. Sic ait: huic subitus tristi caligine moeror Nubem animo densam offudit. putrem rapit amens Ambabus cinerem palmis, vultuque decoro, Et capiti superinfundit; fuligine turpi 30 Spirans nectareum foedata est vestis odorem. Ipse, ingens spatio ingenti porrectus, in atro Pulvere procubuit, manibus turpabat et auream Caesariem iratis vellens. Tum, quotquot Achilles Atque Menoetiades bello cepere, dolore Fixae acri, accurrunt famulae, circumque jacenti Affusae, moestumque ululant, et pectora plangunt Ingenti attonitae, labefacto corpore, luctu: Antilochus parte ex alia turbatus, obortis Ora udus lacrimis plorat; validisque retentat 40 Pelidae usque manus manibus; ne forte corusco Ipse sibi jugulum ferro secet. alta gemebat Nanque amens luctu, moesto circum omnia complens Clamore, horrendum exululans. Procul audiit imis In specubus gnati questus Nereïa, patris Intra tecta, Thetis; vocemque agnovit, et almo Ore graves fudit gemitus, lamentaque, luctu Indulgens. coetu divam cinxere frequenti, Caeruleae quaecunque maris Nereïdes imi Stagna colunt, Glauceque, Thaliaque, Cymodoceque, 50 Nesaee, Spioque, Thoëque, Halieque decora, Cymothoë, Actaeeque, et candida Limnoria; Amphithoë, Meliteque, et Agave pulchra, et Iaera Dotoque, Protoque, Pherusaque, Dynameneque, Dexamene, Amphinomeque, et florens Callianira, Dorisque et Panope; ante alias Galatea sorores, Inclyta, Nemertes, Apseudes, Callianassa, Et Clymene formosa, Ianiraque, tuque Ianassa, Et Macra, atque Orithyia, atque comas Amathea Formoso cohibens plexu, centumque, sub alto 60 Queis domus est ponto, Nereïdes. omne frequenti Hae coetu implerunt vitreum specus, et simul omnes Plangebant niveis moerentia pectora palmis. Queis Thetis in mediis orsa est hos anxia questus: Audite, atque meos cunctae cognoscite luctus, Nereïdes, mecum flentes mea damna, sorores. Heu misera! heu partu eximio male functa! vigentem Artubus atque animo, heroum quo fortior usquam Nemo fuit, gnatum peperique aluique. sub auras Arbor uti pingui e sulco se attollit, et auctu 70 Usque novo ad caelum surgit, succreverat ille Sic, validusque artus, formaeque insignis honore. Hunc ego Trojugenum sacras ad bella sub arces Tristia misi olim; tecta in Peleïa mater Nec reducem excipiam; dulci et dum vescitur aura, Atque videt solis pulchrum jubar, angitur usque Infelix; pressoque malis nil ferre salutis Adveniens possum genitrix: tamen ocyus ibo Ut carumque caput videam, noscamque dolorem Quem doleat tantum, bello secretus ab omni. 80 Haec effata cavum linquit specus. omnis euntem Nympharum sequitur juxta chorus, arvaque, largo Perfusae fletu, Neptunia pectore findunt. Inde, ubi jam Trojae pingues ad fertilis oras Advenere, actam scandunt longo ordine, fluctu Caeruleo egressae, celsas qua parte carinas Myrmidones circa Peliden rite locarant. Huic, imo gemitus rumpenti e pectore, mater Adstitit, ac tollens ploratum, dulce prehendit Gnati diva caput manibus; dehinc talia fatur 90 Quid fles, nate? angit quis te dolor? en age matri Dic; ne cela animo quidquam. facta omnia summo Ab Jove sunt certe, manibus quaecunque supinis Orasti supplex; ad curvas omnis Achivūm Ut pubes compulsa rates, et pressa malorum Mole gravi, angustis te nempe in rebus egeret. Huic, gemitum ducens alto de pectore, contra Pelides: Mater, mihi Jupiter ista secundus Annuit, indulgens precibus votoque: sed, eheu, Esse queat rapto quid nunc mihi dulce sodali 100 Patroclo? colui quem semper, semper amavi Ut caput ipse meum, misero mihi raptus acerbo est Funere. qui vitam eripuit ferus Hector, ademit Arma idem spolians, ingentia, pulchra, tuentum Mira oculis; dederunt ipsi, dona inclyta, quondam Quae Peleo divi, qua te, dea, luce cubili, Injecere viri mortalis. degere vitam Aequoreas inter nymphas te morte carentem Aequius at fuerat: thalamo sibi jungere Peleum Mortali de gente aliquam. non, diva, doleres 110 Multa gemens nati ob letum, quem bella secutum Tristia, non reducem excipies in tecta, laremque Ad patrium. vitaeque piget lucisque, virorum Esse nec in numero patiar me, fata sub hasta Primus dura mea subeat ni perditus Hector, Patroclo et meritas fuso det sanguine poenas. Cui mater lacrimis haec rursus moesta profusis: Ergo, gnate, tibi veniet cita funeris hora; Mors tibi confestim post Hectora nanque parata est. Ille refert, graviter suspirans pectore ab alto: 120 Dispeream vel nunc, cui fata juvare sodalem Egregium misero suprema in morte negarunt. Heu nimis, heu, longe patria ab tellure domoque Occidit, ille meum frustra, desertus, amici Auxilium, infelix, tam duro in tempore poscens. Nunc quoniam ad patrios nec me remeare penates Fata sinunt, nec opem dilecto ferreus ullam Patroclo, sociisve tuli, quos tot mihi dirus Hector demisit leto; verum usque carinas Ad curvas sedeo, telluris inutile pondus, 130 Talis ego, fortes qualis nemo inter Achivos Bellator: fantem in coetu qui vincere possint Eloquio, haud desunt alii. Proh Jupiter, absit Discors ira deūmque hominumque a pectore, quamvis Cordatos saevire tamen quae cogit, et atro Assimilis fumo gliscit praecordia circum, Perque means animum, stillanti dulcior ipso Melle, sinu in medio capit auctus major in horas. Ceu mihi totum ira pectus complevit Atrides. Sed quae facta, licet dolor angat, mittere praestat; 140 Ac durae mentem domitos vi subdere sorti. Nunc abeo, capitis cari si caede superbum Hectora nanciscar; nigraeque occumbere morti Haud renuo, volet ille alti cum rector Olympi, Dīque alii, quorumcunque est sub numine vita Morsque virūm. mortis postremae fata nec ipsa Invicti fugit vis Herculis, ille Tonanti Ante alios fuerit quamvis acceptior omnes: Sed domitus fatoque gravi, Junonis et ira est. Sic et ego, me dura premet si Parca, jacebo 150 Mortuus; at meritae referam nunc praemia laudis; Troiadumque aliquam, sinuosa et veste nitentum Dardanidum, ambabus tergentem mollia palmis Ora, gravi cogam gemitu jactare querelas. Norint me cessasse diu certamine belli A duro. nunc arma, parens, in saeva ruentem Ne retine incassum: precibus nec flectere blandis, Nec verbis poteris mihi mentem vertere amicis. Huic Thetis: ista quidem, quae fatus, vera negare Haud ausim. fessis pulchrum est avertere praesens 160 Exitium sociis, claramque affundere lucem. Sed tua Trojugenae potiuntur pulchra corusco Aere arma; indutus quae nunc gerit Hector, inani Laetitia exsultans: longum at laetarier ille, Ut reor, haud quibit; cui mors jam dura propinquat. Ergo ne te armis audax immitte prius, quam; Me reducem huc videas. prima cum luce revertar Nanque ferens, faciet solers quae Mulciber, arma. Sic ait; atque viam celerat festina; sed ante Aequoreas abiens sic est affata sorores: 170 Vos nunc ite, maris gremium vos condite in alti, Caeruleumque senem visurae, aedesque paternas; Et, quae facta, patri narrate: micantis Olympi Ipsa hinc ad sedes abeo, Vulcania tecta: Egregius si forte faber caelestia gnato Arma meo donare velit, quorum indiget usu. Sic ait: illae undas moestae subiere. supremi Pulchra Thetis longe ad sedes tendebat Olympi, Ferret ut arma parens gnato. dum pergit ad altas Illa domos divūm; magno clamore cruentum 180 Priamidem interea fugiens Argiva juventus Venerat ad naves, et fluctisonum Hellespontum. Necdum etiam media telorum e nube sodalem Aeacidae extulerant Graji. post terga secuti Troes enim densi instabant, currusque virūmque Turba ingens, igni et similis Priameïus Hector, Ter pedibus retro apprendens exsangue cadaver Priamides traxit, socios et voce vocatos Horrisona increpuit; ter magnis viribus ambo Ajaces gelido aspulerunt a corpore; fretus 190 Ille suo contra perstabat robore; turbam Acer et in mediam nunc se, mediumque tumultum Injicit; immotus nunc stat, magnaque suorum Voce animos firmat, nusquam decedit et hosti. Ac velut impastum flammato corde leonem Pastorum nequeunt vigiles arcere catervae: Sic gemini Ajaces, Mavortia corda, furentem Hectora ab exanimi Patroclo arcere nequibant. Jamque adeo abreptum rapuisset victor, et ingens Cepisset decus et speratae praemia laudis; 200 Iris ni subito venisset nuncia forti Pelidae, illa jubens armari ad praelia. caelo Clam Jove, clamque aliis quam dīs Saturnia misit. Haec juveni stetit ante oculos, ac talibus infit: Surge age, Pelide armipotens, omnesque tremende Ante viros; fer opem Patroclo. nanque carinas Stat gravis ad curvas dudum pugna illius ergo, Seque acies caedunt hinc atque hinc: pugnat Achiva Exsangui pubes pro corpore; Troia certat Arreptum Iliacas at pubes tollere ad arces. 210 Inclytus ante omnes Hector furit; atque potiri Exstincto, atque caput molli a cervice resectum Figere avet summo in vallo. Consurge, jacere Desine; jam subeat mentem pudor, optime Achilleu, Te vivo, Iliacis Patrocli membra relinqui Ludibrium infelix canibus. tibi turpe sodalis Si veniat lacerumve tui foedumve cadaver. Sic dea. sic contra Pelides: Iri ferentem Ista deum quis te celso huc demisit Olympo? Illa refert: Magni conjux Jovis, inclyta Juno; 220 Nec missam summus scit Juppiter ipse, deorum Nec quisquam e numero, caeli qui tecta frequentant. Tum sic Aeacides: nam qui nunc, diva, tumultum Ire virum in medium possum, cui scilicet arma Hostis habet; mater vetuit quem bella subire Et prius, huc rediens quam venerit ipsa? Spopondit Vulcani nam facta manu, quibus induar arma Laturam caelo. Nec fortes inter Achivos, Quod norim, est quisquam, cujus sint artubus arma Apta meis, magnum Ajacis Telamone creati 230 Si clypeum excipias. Sed et Ajax nunc, reor, inter Primores pugnat Patroclum propter, et hasta Ut solet hostiles turbat, caeditque phalanges. Haec ille: haec roseo contra Thaumantias ore: Pulchra tibi in mediis nunc hostibus arma teneri Ipsi etiam scimus: primam tamen i vel inermis Ad fossam; Teucrisque offer, metuende, videndum Os modo; si gelida capti formidine tandem Absistant pugna; longo si fessa labore Gens Danaum paullum respiret. saepe salutem 240 Parva quies tulit in medio discrimine belli. Haec effata levi nisu dea fugit in auras. At carus regi superum consurgit Achilles; Cui fortes dedit horrificam Tritonia Pallas Aegida circum humeros, aurata et nube decorum Ipsa caput cinxit, summoque a vertice late Fulgentem incendit praeclaro lumine flammam. Ac velut aerias quondam se attollit in auras Fumus, litoreae surgens a moenibus urbis; Quam, fluctu septam circum pontoque locatam 250 In medio, admotis oppugnant molibus hostes: At cives tota quam longa est luce cruento Haud cessant trepidi e muris decernere Marte; Inde ubi se occiduas tandem sol mersit in undas, Densae igni flagrantque faces, et fulgor ad altas It nubes, signum sociis, si forte carinis Advecti auxilio veniant, finemque laborum Ferre aliquem, ac duram possint avertere cladem: Haud aliter clarum flammae jubar emicat alte Ad caelum dio e capite, horrendumque refulget 260 Ille quidem muro est ingenti egressus, et altam Constitit ad fossam, turbae sed mixtus Achivūm Haud tamen est; carae occursant nam jussa parentis. Illic stans, altum clamavit. Pallas at una Vocem divino claram de pectore misit Horrendum exclamans, tremefactaque pectora Troum, Atque omnes late implevit terrore phalanges. Ac veluti clarum tuba clangens insonat, hostis Densus ubi obsessae cladem fert cominus urbi: Sic magni Aeacidae late vox clara sonabat. 270 Turbatae mentes Teucrorum; pulchra comantes Convertere viam bijugi, stragemque futuram Horrescunt; pavidi perculsis mentibus haerent Aurigae, horrenda specie ut videre coruscam Pelidae celso diffundi e vertice flammam, Quam saeva indomito succenderat igne Minerva. Ter latam stans ad fossam clamavit Achilles: Ter magno Teucri ac socii fugere tumultu. Tunc adeo bis sex Troum, Mavortia pubes, Celso dejecti curru, jacuere, suisque 280 Pectora confossi, visu miserabile, telis: Hostibus at Graji depulsis, corpus ovantes Patrocli e pugna extulerunt, mollique feretro Imposuere: udi fletu funduntur amici Cui circum; sequitur Pelides, pulchra profusis Ora madens lacrimis, postquam conspexit amicum Porrectumque toro, confossumque ilia ferro; Ad pugnam curru imponens quem miserat ipse, Nec reducem rursus pugna ex ardente recepit. Heic indefessum Juno Saturnia Solem 290 Invitum Oceani subter vada caerula misit: Ille mari latuit mersus; certamine ab omni Grajugenae at fessi nigra sub nocte quierunt. Parte alia, pugna postquam excessere cruenta, Abjunctos curru Teucri solvere jugales: Continuo et, nondum potu dapibusque refecti, In coetum coeunt. heic recto corpore cuncti Stabant; nemo ausus considere. Corda tremebant Namque metu, Aeacides fuerat quod visus, Atridae Iratus postquam longum cessarat ab armis. 300 Pantoides quibus in mediis ita farier infit Polydamas, veri prudens, transactaque rerum Qui solus norat, rerum et ventura, sodalis Hectoris, ac partu vitales fusus in auras, Hectora Cisseis Priamo qua nocte creavit. Sed longe melior lingua hic fuit: Hector at hasta. Is tunc has prompsit facundo e pectore voces: Consulite, o socii, magnaque expendite cura Quid fieri praestet. muros hinc ire sub urbis Hortor ego, Aurorae medio nec velle manere 310 Adventum in campo, non longe a navibus. Hostis Si veniat, nimium tuta distamus ab urbe. Ille vir iratus quando cessabat Atridae, Argivus levior Mavors fuit, et mihi Grajas Dulce erat ad puppes longam producere noctem, Speranti ratibusque insigni et laude potiri. Nunc dium timeo Peliden. nanque, superbis Ut furit usque animis, non campis ille manebit In mediis, vario passim contendere Marte Troës ubi et Graji fuerunt: at moenia bello 320 Incursans, rerum trepidos certamine tristi Deque urbe et de conjugibus decernere coget. Quare agite, o socii, longe bine cedamus in urbem. Consiliis parete meis. nam sic erit ipse Ut dico: Pugna Aeaciden absterruit alma Nox veniens: quod si nos, huc progressus in armis, Mane novo inveniat, qui sit noscemus. in altum Ilion evadet fugiens hinc nanque libenti Pars animo: longe pars major strata jacebit, Vulturibus dulces epulas canibusque datura 330 Iliacis. talem, dī, longe avertite cladem. At, parere mihi si vultis vera monenti, Nocte quidem clausis, vel moesto corde, licebit Consilio firmare animos, belloque parari; Atque urbem poterunt turres, portaeque, superbi Et postes, vectesque arcta compage tueri. Dehinc, instructi armis primo surgentis in ortu Aurorae, densa turres et celsa corona Moenia cingemus. labor olli curaque major Tum fuerit muros circa pugnare; carinas 340 Et repetet vana spe lusus, moenia circum Postquam agitans cursu frustra satiarit inani Efferus alipedes alta cervice superbos. Nanque urbi nec sese immittet quamlibet audax; Nec vastam dabit: ante suo nam corpore pascet, Ipse canes. Haec Polydamas: quem Martius Hector Torva tuens, dictis contra sic fatur acerbis: Polydama, istorum laudo nil prorsus; et odi Futile consilium. Concludi rursus in urbe Meque jubes, Troum et pubem? nondum satis intra 350 Cessastis turres et propugnacula clausi? Nondum animus vobis otī satur, atque morarum est? Clara urbem Priami per gentes fama ferebat Olim auri atque aeris ditem, aggestisque beatam Divitiis: nunc exhaustis pretiosa supellex Jam domibus periit. Nam venum plurima gaza Maeonias abiit longe, Phrygiasque per urbes, Intumuit magna in Teucros cum Jupiter ira. Nunc idem quando ad naves mihi ferre secundus Annuit eximiam laudem, Grajūmque phalanges 360 Admovisse mari pulsas, ne talia demens In populis consulta effer: queis non erit ullus Pareat ut Troum; patiar parere nec ipse. Nunc age quae dicam concordi mente facessat Quisque alacer. victu primum revocate labore Exhaustas longo vires, per castra frequentes Divisi in turmas; dehinc sic custodia cordi, Nec pigeat somni expertem producere noctem. Quod si quem nimius dolor angit, curaque rerum, Quas habet aggestas dives, simul omnia caris 370 Civibus apponat large. nam praestat amicos Hisce frui, Grajos quam vi pugnaque potiri. Cras iterum, aurorae prima sub luce, carinas Ad Danaum ferro Martem instauremus acuto. Aeacides quod si vere surrexit in arma, Ipse sibi exitium arcesset. per bella ruentem Haud ego nanque virum fugiam, verum obvius ultro Consistam, sive ille decus laudemque reportet, Sive ego. communis Mavors, versaque superbum Saepe vice abjecto victorem sternit ab hoste. 380 Haec ille: acclamant vecordi pectore Troës. Quippe viris mentem exemit Tritonia Pallas. Hectora laudarunt suadentem prava, monentem Recta sed haud quisquam laudavit Polydamanta. Tum victu revocant vires, et corpora curant. Interea tota Patroclum nocte frequentes Plorabant Graji, luctum quibus orsus Achilles: Ingentem in mediis, palmas tot caede virorum Horribiles super imponens frigentia leto Pectora, dans gemitus crebros, moestaque sodalem 390 Voce vocans. Qualis fulvus leo, durus ademit Cui catulos silva raptos venator in alta, Absenti; rediens luctu furit ille, profundos Et cursu lustrat saltus, vestigia cernat Sicubi pressa viri; cor tristi exaestuat ira: Talis moesta alto suspiria pectore ducens Myrmidonum in medio luctum est exorsus Achilles: Proh superi! ut vanis fudi verba irrita ventis, Qua te luce, Menoeti, animo confidere jussi. Quippe tibi patrias promisi Opoëntis ad oras 400 Ducturum incolumem gnatum post eruta bello Pergama, victorem praedaque et laude superbum. Ast optata viris non perficit omnia summus Jupiter. hoc nobis nam fatum instabat, utrumque Purpureo terram perfundere sanguine eandem Litore in Iliaco, nec me Thetis inclyta, Peleus Nec pater excipiet reducem, sed nigra tenebit Exstinctum heic tellus. at nunc, Patrocle, subibo Posterior quando terram, non ante sepulcro Te condam, arma caputque tua quam caede superbi 410 Hectoris tulero, bis sex et corpora pubis Iliacae ante pyram, secta cervice, corusco Mactarim ferro, te ob caesum percitus ira. Interea ad naves, caput o mihi dulce, jacebis Sic ut es: affusae circum noctesque diesque Dardanides cultae sinuosa veste, decorae Troades et positum flebunt, quas cepimus ipsi Vique hastaque urbes cum vastabamus opimas. Haec ait, atque jubet socios circumdare flammas Magno confestim tripodi; corpusque, cruento 420 Foedatum tabo, tepida perfundere lympha. Haud mora jussa viri faciunt, aptumque lavacris Imponunt igni tripodem, purosque superne Infundunt latices, subterque arentia flammae Pabula subjiciunt. costas ingentis aheni Ignis obit; liquor interea calet almus aquai. Fumidus at resono cum ferbuit humor in aere, Frigentes lavere undis, oleoque liquenti Perduxere artus, unguento et lata novenni Vulnera complerunt. dehinc lecto molle cadaver 430 Impositum, lino tenui texere supremo A capite ad talos, quam longe tenditur, imos; Et vestem stravere super candore nivali. Post haec Myrmidones, cum magnanimo Pelida Moerentes, noctem luctu, quam longa, trahebant. Junonem interea conjux fraterque, sedentem Ad latus, aetherei compellat rector Olympi: O Juno veneranda, animi laetare: peractum est Jam tibi opus. fremit arma citus, pugnaeque parat se Aeacides; Danaos ut jam te suspicer esse 440 Progenitos; tantam impendis queis sedula curam. Illa sub haec: Quid ais, Saturnie? quod tibi verbum Excidit ore? viro quod vir mortalis, inopsque Mentis, totque astu moliri nescius orsa, Fecerit; hoc nequeam, quae glorior esse deorum Prima, genus vel quod majus mihi, vel tibi jungor Quod thalamo, in superos regnum cui contigit omnes? Talem me irasci frustra, nullasque decebat Iliacae clades moliri ac funera genti? Haec inter sese divūm rex, magnaque Juno. 450 Vulcani Thetis interea pervenit in aedes Astriferas, late fulgentes aere corusco, Eximias inter divūm tecta omnia, claudus Ignipotens olim sibi quas construxerat ipse. Hunc operi intentum, largo et sudore madentem, Invenit circa folles. nam tempore solers Bisdenos uno tripodas properabat, in aede Regali ut starent pariter, pulchris decus ingens Parietibus; fundoque auratos cuique rotarum Subdiderat lapsus, in coetum ut sponte deorum 460 Irent ipsa sua, rursusque in tecta redirent Nulla ducta manu, visu mirabile monstrum. Jamque opus ingenti cura perfecerat ingens. Restabant pulchrae, quas nondum aptaverat, aures: Rite sed aptandis clavos cudebat ahenos. Haec dum solerti festinat Mulciber arte, Ecce fores intra veniens sese intulit altas Pulchra Thetis, niveis fulgens quam candida vittis Excepit Charis occurrens, Vulcania conjux; Et dextram dextrae jungit, dehinc talia fatur: 470 O Theti pulchra, pedem nam cur ad nostra tulisti Limina; diva, soles raro quae visere, quamvis Cara mihi ante alias, venerandaque? verum age mecum Huc ades, hospitibus quae par, ut fercula ponam. Haec effata, ultro media in penetralia ducit Diva deam, pulchraque libens in sede locavit, Argenti clara bullis, varioque decenter Picta opere, extremae suberat cui rite scabellum. Post haec, voce vocans Vulcanum, talia fatur: Huc ades, o Vulcane; Thetis nam caerula te vult. 480 Huc modo quae nostras, vetus hospita, venit in aedes. Sic Charis: at contra Vulcanus: Magna, colenda Et merito mihi diva domi est. quae multa dolentem Servavit quondam, caelo prolapsus ab alto Cum cecidi saevae propter crudele parentis Consilium, quae me claudum occultare volebat. Tunc miser ingentes luctus, clademque subissem, Excepsent gremio ni me Thetis inclyta, et alma Eurynome, Oceani proles immane fluentis. Harum ego et in specubus tum feci multa labore 490 Daedaleo, amne novem sub ponti conditus annos, Armillas, calycesque, et pulchra monilia collo, Omnigenas, et acus vesti retinacula. magni Me circum Oceani spumans immensa fluebat Unda, ruens vasto cum murmure: quaque laterem Parte deum nemo norat, nemoque virorum, Ni, quae servarant lapsum, Thetis, Eurynomeque. Nunc igitur, nostras quoniam dea venit in aedes, Me Thetidi pretium acceptae persolvere vitae Addecet. ergo dapes tu rite apponere opimas 500 Festina interea, dum folles armaque pono. Sic fatus, durae incudis consurgit ab atro Stipite, mole ingens vasta deus, oraque flamma Torridus assidua, claudus pede, tenuia magno Crura trahens nisu; follesque amovit ab igne Seponens; dehinc arma locat fabrilia puro Fulgentem argento, fuerat queis usus, in arcam. Post haec osque deo, atque manus, hirsutaque tersit Pectora, cervicem et validam purae indita lymphae Spongia. dehinc tunicam induitur, dextraque capessit 510 Sceptrum ingens; proditque foras gressu male claudus Alterno. hinc atque hinc regem comitantur euntem, Sustentantque manu famulae, quas fecerat auro, Vivis persimiles florenti aetate puellis; Queis et mens inerat formoso in corpore, voxque Et vigor, atque artes variae, quas scilicet ipsi Caelicolae docuere. hae regi utrinque meabant Ad latus: ille autem, figens vestigia gressu Incerto, sedi se admovit, pulchra sedebat Qua Thetis, ac dextrae dextram conjunxit: amico 520 Dehinc laetus tales prompsit de pectore voces: O formosa Theti, o merito mihi cultaque semper Caraque, cur nostras venisti haud sueta sub aedes? Quid tibi opus? quodcunque optas effare, jubebis Quidquid enim, actutum faciam, dea; sit modo, possim Quod facere, atque mea praestari quod queat arte. Haec ille: haec lacrimis contra dea fatur obortis: Vulcane, an, caelum colimus quaecunque, dearum Totque ac tam duros perpessa est ulla dolores, Quot gravis attribuit miserae mihi Jupiter uni? 530 Solam Nereïdum mortali nanque jugavit Ille viro, Aeacidae Peleo; subiique cubile Diva hominis moerens invita mente; senecta Qui tristi jacet exhaustis nunc viribus intra Tecta miser. luctus alios mihi Jupiter idem Aggerat. eduxi nam postquam sedula gnatum, Eximium heroum; postquam succreverat, ingens Arbos foecundo veluti succrescit in arvo, Navibus in curvis Trojae sub moenia misi, Vastaret bello ut Teucros: at rursus eundem 540 Haud reducem excipiam tecta in Peleia mater. Quin etiam mihi dum vivitque ac lumina solis Cernit adhuc, dolet usque animo; nec ferre levamen Possum aliquod flenti, curisque ingentibus aegro. Namque, illi eximium dederant quam munus Achivi, Formosam ante alias florenti aetate puellam, Hanc rursum eripuit vi abducens major Atrides. Ille autem, saevo tabescens ima dolore Pectora, fervebatque ira, et cessabat ab armis. Interea Grajos procurvo in litore Teucri 550 Conclusere cavas ad puppes, arma sinebant Nec proferre usquam, septisque erumpere ab arctis. Tum primi Argivum proceres venere, meumque Suppliciter gnatum orabant, ingentia dona Polliciti: cladem Grajis arcere sed ipse Abnuit. inde suis carum Patroclon at armis Induit, ac saevae jussit se immittere pugnae, Myrmidonumque una densas inducere turmas. Hi tota, quam longa, die prope limina Scaeae Pugnarunt portae, cepissentque Ilion altam, 560 Ipse Menoetiaden veniens ni Phoebus Apollo, Pugnantem primos inter, multaque superbum Caede virum, subita stravisset morte, decusque Priamidae saevo eximium laudemque dedisset. Haec propter supplex, genibusque affusa tuis, te Obtestor genitrix pro gnato; quem premet eheu Parca gravis miserum primaevo in flore juventae, Pulchra viro si forte velis largirier arma, Scutumque, galeamque, et crurum tegmina nexu Multiplici, et thoraca. habuit nam quae prius, arma 570 Perdidit, a Teucris extincto rapta, sodalis. Ille solo jacet abjectus nunc corpore inermi. Sic Thetis; at contra Vulcanus: Fide, nec ista Angat cura tibi mentem, dea. sic ego nigrae Illum utinam celans possem subducere morti, Cum misero adveniet fatum grave, quae petis, arma Ut mox cuncta aderunt olli, pulchraque tuentum Percellent specie, fulgenti et lumine visus. Haec fatus, divam linquit: redit ipse relictos Ad folles, quos ut sopitum vertit ad ignem, 580 Jussit quenque deus fungi sua munia rite. Spirabant folles una in fornacibus altis Bisdeni, omnigenas ultro non segniter auras Fundentes; nunc, festino quae proforet, auram Nunc aliam, quamcunque faber sibi posceret, et quae cunque foret magis apta operi. mora nulla corusco Inde igni large imposuit genus omne metalla, Aurumque, argentumque, et stanni pondera, et aeris Indomiti; magnamque locans in robore duro Incudem ut statuit, forceps laevam, gravis aere 590 Malleus implevit dextram; nec multa moratus Daedaleum informat clypei quincuplicis orbem Ingentem, solidum, candentique ambiit ora Fulgentem versu triplici, mollique revinxit Argento, in lori faciem quod flexile duxit. Tum variis totum formis caelavit, et omnem Insculpens rerum speciem mira indidit arte. Illic telluremque almam, caelumque, liquentes Oceani et campos fecit, Solemque labore Perpetuo haud unquam fessum, plenamque coactis 600 Cornibus, et puro candentem lumine Lunam; Et caelum quaecunque ornant labentia circum Sidera, Pleiadasque, Hyadasque, et Oriona magnum, Immanemque ursam (plaustrum cognomine dicunt) Vertentem sese contraque Oriona tuentem, Oceani quae sola unquam non tingitur amni. Tum geminas pulchris praecinctas menibus urbes Fecit. in hac positaeque dapes, et laeta parantur Connubia. ante faces lucent longo ordine, sponsae Post, matrum e thalamis egressae, rite per urbem 610 Ducuntur; laeto circum sonat aura Hymenaeo; Exsultansque chorus juvenum se versat in orbem, Ac terram plaudit pedibus; quos inter et acris Tibia multifori buxo, jucunda sonantes Et citharae, matres sua quaeque ad limina primas Ante fores tacitae similes mirantibus adstant. At procul hinc coetu complerat magna frequenti Turba forum, ancipiti confestim lite coorta. Quippe viri duo certabant alterna vicissim Jurgia miscentes noxa super, ante patratam 620 Ob caedem. cives compellans, omnia sese Jam solvisse alter clamabat: se nihil unquam Accepisse alter jurabat. ponere finem Ergo ambo optabant docto sub judice liti. Huic pars acclamat vulgi: pars altera at illi Aequa favet; studiis gliscunt certamina. turbae Sedabant fremitum praecones. sedibus et jam Marmoreis sacro in circo consueta locarant Membra senes: juxta clamosi sceptra tenebant Praecones; accepta senes quae rite gerentes, 630 Post alios alii surgebant, et sua quisque Pandebant quae certa foret sententia. fulvi In mediis auri duo magna talenta jacebant, Danda olli, visus veri consultior omnes Qui foret ante alios, et qui servantior aequi. Urbem aliam hinc atque hinc, cinctae fulgentibus armis, Circumstant acies geminae. queis certa voluntas Vel dejecta solo dare moenia celsa, vel omnem Urbis partiri gazam cum civibus: illi Nondum animo fracti parebant; furtaque belli, 640 Clam pubem armantes, secreta in parte parabant. Tunc varia murum stantes cinxere corona Matres, atque nurus, puerique, ac debilis aevo Turba senum; juvenes abeunt; quos torvus euntes Praegreditur Mavors simul et Tritonia Pallas, Ambo auro excusi, auratis in vestibus ambo, Ingentes, pulchrique, armisque insignibus ambo Conspicui, ceu sancta deum par numina: substat Mole minor pubes mortali sanguine creta. Hi, sedem insidiis nacti aptam, fluminis alveum, 650 Quo saturum pecus omne ibat de more liquentis Ad potum lymphae, tecti fulgentibus armis Insedere locum: in speculis procul inde sedebant Queis duo delecti juvenes, oviumve boumve Flexipedum adventum servantes. nec mora longa In medio. pecus en prodit; duo pone sequuntur Pastores, inflantque leves alterna cicutas, Laeti animi, fraudum securi. protinus illi Ignaris densi incurrunt, armentaque sternunt Pulchraque, et oves rapiunt niveas, caeduntque magistros. 660 Ast alii longe belli de rebus habebant Consilium. hi subitum postquam audivere tumultum, Praedantum et voces, et rapta armenta, relictis Sedibus una omnes consurgunt, atque frementes Subjiciunt in equos pernici corpora saltu, Corripiuntque viam; jamque adsunt agmine magno, Consistuntque: altas gliscit pugna aspera utrinque Fluminis ad ripas. caedunt se mutua longis Hinc atque hinc hastis aerata cuspide; turbam Per mediam graditur Discordia saeva, Tumultus 670 Et demens; dirumque fremens male noxia Parca Hunc tenet integrum, transfixum hunc membra recenti Vulnere, duro alium leto furibunda jacentem Per mediam pedibus turbam trahit, illa cruore Sparsa manus, pallaque humeros induta cruenta. Spirantes pugnam credas miscere corusco Aere viros: caeduntque, ruuntque, et corpora vita Cassa trahunt, magno instantes certamine utrinque. Nec non cernere erat molli tellure novale Amplum, ter ducto proscissum vomere, tauros 680 Multus ubi stimulo increpitans versabat arator. Hos arvi reduces postremo in limite baccho Vir dulci excipiens omnes ex ordine obibat, Cuique manu cyathum de more: refecti Viribus ad sulcos vertebant quisque suos se, Extremum optantes camporum attingere finem. Arva secant illi, tellus post terga relicta. Aurea sit quamvis, curvo ceu vomere versa, Nigrescit verae similis, mirabile visu. Septa etiam agrorum densis horrentia spicis 690 Addidit, intentosque operi, falcemque tenentes Messores. jam fervet opus; flavique manipli, Par sulco in versum procumbunt: pone secuti Tres, qui operas urgent, partem vinxere; resecta Queis pueri frumenta legunt, praebentque, ferentes Assiduae sublata ulnis Cerealia dona. Hos inter dominus stat gestans sceptra, tuetur Et tacitus, complent laetum cui gaudia pectus. Praecones patula subter convivia quercu Sacra parant, caesoque epulas struxere juvenco. 700 Nec minus et longo fessis messoribus aestu Miscebant tritae Cereis dona alba puellae. Vinea non longe surgit, multa gravis uva, Aurea, pulchra, nigris passim variata racemis. Sustentat vites vallorum argenteus ordo: Circum fossa nigrans cyano, septumque nitenti Candens e stanno; quo tantum semita ducit Una, meant ultro per quam citroque ferentes Pondera, dum plenis spumat vindemia labris. At laeti juvenes, aevo et florente puellae 710 Uvam in textilibus dulcem gestant calathiscis. In mediis citharam pulsat puer, atque decorum Voce Linum molli simul accinit. hunc chorus omnis Cantuque et plausu sequitur fremituque canentem. Haud procul hinc armenta boum capita alte ferentum Fecerat, excudens auro stannoque. juvencae Linquebant stabulum sordens, et nota petebant Pascua, non longe ripis arguta sonantis, A fluvii, et cursu rapido per prona ruentis, Plurima cui virides ripas praetexit arundo. 720 Una ibant auro clari fulgente magistri Quatuor, atque novem celeri pede, fida magistris Turba, canes albis horrentes corpora villis. At duo prima inter metuendi armenta leones Unguibus ingentem taurum rictuque tenebant, Mugitus edentem altos, frustraque gementem Raptabant. trepidi juvenes et fida canum vis Accurrere: illi, jam tauri tergore scisso, Viscera purpureumque hauribant ore cruorem. nequidquam clamore instant, et voce molossos 730 Instigant crebra pastores; morsibus illi Appetere haud audent aversi, horrendaque vitant Ora; modo allatrant magis et magis usque propinqui Pascua praeterea multa faber inclytus arte Ampla ovium fecit pulchra in convalle, nitentum Eximio candore, et septa agrestia, et aptas Pastori sedes, tentoria, tectaque denso Duram hyemem contra pluviasque mapalia culmo. Inde chorum varians apte distinxerat, illi Assimilem, Cnosso in lata quem Daedalus olim 740 Inventum instruxit flavae, ut perhibent, Ariadnae. Heic laeti juvenes, forma et praestante puellae Plaudebant choreas, manibus per mutua junctis. His tenui lino vestes: at membra nitentes Velabant illis tunicae, subtemine denso. Hae nivea pulchras gestabant fronte corollas: Illis ex humero pendebat fulgidus auro, Argento amplectens nectit quem balteus, ensis. Haec pedibus magnum doctis nunc turba per orbem Sese agili saltu versabat: fictor ut olim Ille rotam manibus tractans convertit, utrinque Experiens docili quam se ferat incita cursu; Nunc celeres variis miscebat mutua gressus Ordinibus. stabat spectantum laeta corona Pulchras densa tuens choreas; geminique rotabant In mediis sese juvenes, cantumque praeibant. Extremo clypei radiantis in orbe locavit Oceani vastis undantem fluctibus amnem. Fecit ubi ingentis clypei mirabile textum; Addidit et thoraca, ipso magis igne coruscum, 760 Temporibusque habilem galeam, solido aere nitentem Pulchram, daedaleam; cui summo in vertice crista Aurea nutabat, tum lento denique stanno Candentes ocreas, fulgentia tegmina crurum. Quae bonus ut mira perfecit Mulciber arte, Laetus Achillea coram locat omnia matre. Accipitri at rapido similis dea lapsa per auras, Fugit siderea de sede nivalis Olympi, Arma, dei munus, portans radiantia nato.

LIBER DECIMUS NONUS Oceanum crocea linquens in veste, ferebat Aurora et divis lucem et mortalibus almam. Cum Thetis ad naves venit, Vulcania secum Dona ferens. gnatum heic Patrocli exsangue cadaver Complexum invenit, flentemque, et pectore ab imo Altos rumpentem gemitus; circumque frequenti Plorantes coetu socios. cui diva repente Adstitit, ac dextra dextram complexa, profatur: Istum vel moesti patiamur, nate, jacere, Cum semel est dulci spoliatus luce deorum 10 Numine. tu, mittit quae Mulciber, arma capesse Pulchra, oculis miranda; humeris non induit umquam Qualia vir quisquam mortali semine cretus. Haec effata, cito coram deponit Achille Arma solo, mirae artis opus, quae pulsa dedere Horrendum flictu sonitum. conterrita pubes Myrmidonum intremuit: nec lumina tollere contra Quisquam ausus: cuncti retro fugere. tuenti Pectus at Aeacidae saevas magis arsit in iras, Atque oculi flammae in morem micuere corusci; 20 Gaudebatque, interque manus caelestia dona Versabat, mirans artem formasque, laborem Et varium: volvitque oculos per singula; matrem Continuo et caram compellans, talibus infit: O mater, deus arma dedit se digna; deorum Qualia par manibus quae fiunt, arte virorum Ulla nec fieri possunt ulloque labore, Esse opera. ergo citus bello armor: sed mihi cura Solicitat mentem, interea ne vulnera turpes Patrocli muscae subeant, vitaque carentes 30 Dedecorent, foedentque satis ne vermibus artus. Cui Thetis: Ista tibi mentem ne cura fatiget, Nate. ego nam foedas, examina dira, volantes, Membra virum suerunt quae bello extincta vorare, Ipsa abigam; ac, totum vel si porrectus in annum Heic jaceat; qualis nunc est, tibi labe sine ulla Integer, aut etiam formosior usque, manebit. Verum et, in coetum Grajis jam rite vocatis, Da veniam Atridae, atque irarum desine; bello Dehinc armare, tuasque exprome iri praelia vires. 40 Sic ait, atque animis gnatum dea fortibus implet; Patroclo at dulcem ambrosiam, purique liquentes Nectaris infudi succos, putrescere posset Ne corpus, nares instillans riter per ambas. Continuo, curvum gradiens per litus, Achilles Heroas Danaum primores, lumina gentis, Belligeram et pubem festinus voce vocabat Horrenda. ipsi etiam nautae, clavumque regentes, Quique penum curant, certatim puppibus altis Effundunt sese, conspecto rursus Achille, 50 Postquam depositis longum cessaverat armis. Tum claudi gressu lento vento venere ministri Mavortis gemini, Tydiden inclytus armis, Et sapiens Laertiades, vestigia longis Firmantes hastis, a vulnere tardus uterque; Et coetu in magno primi sedere virorum. Postremus venit Grajorum ductor Atrides Saucius, in tristi pugna quem fixit acuto Aere Coon Antenorides. tum denique, ut omnes Convenere, celer surgens haec fatur Achilles: 60 Quid mihi, quidve tibi, Atride, fuit utile tristes Exercere iras super et certare puella? Quam cur non illa confodit luce Diana, Ipsa suo sternens jaculo, qua victor opimam Lyrnessum cepi, murisque opibusque potitus? Non tot strata solo jacuissent milia Grajum, Hostili confossa manu, dum turgidus ira Desideo; Troum res unde est aucta, decusque Hectoreum, at contra memori de pectore Grajis Nulla unquam nostram tollent oblivia rixam. 70 Verum haec, facta semel quae sunt, nunc mittere praestat, Perdomitam et durae mentem submittere sorti. Quod superest, iras en pono: non decet usque Irasci, saeva nec flecti mente. sed hortans Nunc age Grajugenas impelle ad praelia, Teucros Rursus ut experiar pugna; noscamque, carinas Posthacne audebunt prope celsas ducere noctem. Quorum aliquis, longo cursu defessa, libenter Genua, reor, flectet, vesanae incendia pugnae Effugiet, si forte mea tremefactus ab hasta. 80 Sic ait: at Graji laetas ad sidera voces Extulerunt, regi Argivo placatus Achilles Quod posuit tristes, bello jam redditus, iras. Hos inter sceptro insignis, sedem ille, tenebat Quam prius, haud linquens, sic fari est orsus Atrides: O socii Heroes Danai, Mavortia pubes, Stantem audire decet; non inter verba loquenti Obstrepere. id fanti durum nimis, ore diserto Sit licet. in turba nam quis, multoque tumultu Audiat, aut dicat? quae vox evincere vulgi 90 Tanta queat fremitum? mentes advertite; et uni Quae fabor nunc Pelidae, cognoscite cuncti. Saepe in me Danai iactarunt probra, malumque Objecere mihi facinus: sed non ego caussa Ipse fui: altitonans at Juppiter, et mala Parca, Tristis et, obscura quae nocte vagatur, Erinnys. Haec etenim Grajum in coetu mihi numina Noxam Injecere malam, dementi percitus ira Eripui qua luce tuum tibi munus, Achille. Quid facerem? quae vult deus omnia perficit. ipso est 100 Ab Jove nata nocens Noxa omnibus. haec pede molli Ingreditur; nec pressa solo vestigia ponit, Sed volucri fertur lapsu, graditurque virorum Per capita, usque nocens miseris mortalibus; ambos Atque malo ingenti, rixantum aut implicat unum. Ipsi Noxa Jovi fertur nocuisse, deorum Maximus atque hominum qui dicitur: hunc tamen olim Juno, deum regem, decepit foemina, Thebis Alcmena Herculeos partus qua luce trahebat. Nam pater in divum jactarat talia coetu: 110 Dique, deaeque omnes, vestras advertit mentes, Atque audite, lubet quae nunc expromere dicta. Hac, partu praesens quae praesidet, Ilithyia Luce virum educet dias in luminis oras, Finitimos regat imperio qui maximus omnes, Illa hominum de gente, meo qui sanguine creti. Tum sic Juno, struens fallaci pectore fraudem: Narras falsa; istud nec re complebis inane Pollicitum: vel tu jura mihi, Olympie, cunctis Hunc fore finitimis regem, qui luce parentis 120 Ex utero hac dulces vitae prodibit in auras, Ille tuo cretus de sanguine. Talia Juno. Jupiter at fraudem non sensit. nec mora, damnum Juratus subiit vafrae astu conjugis ingens. Juno etenim celeri lapsu de vertice Olympi Confestim Argivam sese demisit in urbem, Norat ubi Stheneli Perseo sanguine creti Egregiam uxorem, mensis cui septimus ibat Foetum ventre marem gestanti; lucis in almae Quem subito eduxit, nondum actis mensibus, oras; 130 Alcmenae at partus maturos diva repressit, Continuitque, adsunt quae partubus, Ilithyias. Ipsa deūm post haec stellatas venit in aedes Nuncia fallacis facti, magnumque superbi. Audax voce Jovem compellans, talibus infit: Magne deūm pater altitonans, tibi nuncia veni, Hoc dictura; memor conde hoc sub pectore dictum. Editus est partu jam vir qui temperet Argos Imperio, Stheneli Persidae filius, ex te Cui genus est, dignus certe qui sceptra capessat. 140 Sic ait illa: Jovi laeso praecordia fodit Ima dolor; Noxamque, suum genus, ipse nitenti Arripuitque coma iratus? celsisque deorum Aedibus ejecit; dīs et juravit, Olympi Ad sedes, caelumque astris fulgentibus aptam Immanem nullo redituram tempore Noxam. Atque deūm atque hominum generi quae sueta nocere est. Haec ubi juravit, natam dejecit ab alto Axe rotans dextra ingenti: delapsa per auras Pestis in humanos pervenit noxia coetus. 150 Hanc propter divum rex et pater usque gemebat, Rege sub Euristeo foede servire videret Cum gnatum, ac duros nunquam non ferre labores. Sic et ego Argivos cum perderet efferus Hector Ipsas compulsos ad naves, triste, crearat Quod mihi Noxa, malum sensi, gemuique labore Implicitus duro fallacis numine divae. Nunc, quoniam cepi damnum, laevus mihi sanam Jupiter et mentem exemit, stat, maxime Achilleu, Te quavis placare, ullis nec parcere donis. 160 At tu surge iterum, belloque armare, tuoque Hortatu fortes incende ad praelia turmas, Dona dabo, quaecunque adiens tua septa daturum Me Laertiades hesterna luce spopondit. Quin age, consiste heic paullum, festinus inire Quanquam aveas Martis certamina, dona ministros Huc tibi cuncta mea prolata e puppe jubebo Ferre, quibus possis, credo, mitescere visis. Haec ille. haec contra Aeacides: Atrida virorum Regnator ductorque, isthaec seu munera ut aequum 170 Solvere, seu tibi tu malis retinere, licebit Utrumvis. saevo nunc omnem impendere curam Marti opus: haud frustra dictis contexere dicta, Et longas traxisse moras, dum grandia pendent Orsa; aliquis Grajum cernens ut rursus Achillem Gaudeat Iliacas ferro vastare phalanges, Vosque idem, exemplo incensos, agat ardor in hostem. Sic ait: at sapiens contra sic fatur Ulysses: Ne mihi, ne, quamvis fortis similisque deorum, Pelide, Grajos durae in discrimina pugnae 180 Jejunos impelle urbis sub moenia. longum Instat enim pubi certamen, cum semel ambae Concurrent acies, et cum bellator utrisque Afflarit praesens animum deus. ergo jubeto Ire suam quemque ad puppem, potuque, paratis Et dapibus vesci; vis unde ac robora constant Firma viris. jejunus enim quis solis ab ortu Solis ad occasum possit producere pugnam? Ille licet praestetque animis, et Martis amore Flagret inexpleto, pugnanti fessa gravescunt 190 Membra tamen; subit atque sitis vesana, famesque; Genua labant, subter stabilis nec gressus eunti est. At contra dapibus qui vir satur atque Lyaeo, Congreditur, longaeque invadit praelia pugnae, Huic animusque audax viget usque in pectore, membra Nec languent defessa unquam, verso agmine donec Diffugiant dilapsi omnes, quibus institit, hostes. Quare age, dimisso nunc coetu, corpora curet Quisque jube. Grajum interea regnator Atrides Dona heic in medio statuat promissa, frequentes 200 Ut videant oculis Danai; tuque auctus honore Eximio, laetere animi, vultumque serenes. Praeterea stans in mediis hoc juret Achivis: Intactamque, omnisque expertem reddere probri Se tibi servatam caste sancteque puellam. Sic animo hanc propter si quid curae insidet, omne Deponas prorsum, pacata mente, licebit. Post haec lauta tibi convivia ponat amicis Accipiens epulis intra tentoria; quidquam Ne desit juris non omni ex parte solutum. 210 Tu quoque sic fies posthac servantior aequi, Atride. regi donis nec turpe minorem est Rite virum placare, prior quem laeserit ipse. Tum sic Atrides: quae fatus, cuncta probavi, O Laertiade, laetorque audisse: relictum Nec tibi enim fanti quidquam est quod posceret usus. Ista libens equidem jurabo; falsa nec audax Dicam, teste deo. sed, quamvis praelia inire Fortis avet, maneat paullum tamen effice Achilles. Vosque manete itidem cuncti; dum jussa feruntur Dona, sacro et laeti sancimus foedera ritu. Hoc tibi ego mando nunc munus: delige primos Omnibus e Danais juvenes, qui ditia portent Dona mea e puppi, ductum promissa, puellas Et ducant. celer interea paret ocyus aprum Talthybius Soli mactandum rite Jovique. Tum sic Pelides: alias curabitis ista, Cum vacuum a pugna tempus continget, in arma Nec tantus rapiet, quantus me nunc rapit, ardor. Quippe jacet campis pubes confossa virorum, Saevus quam, dextro fretus Jove, perdidit Hector. Vos curare dapes Danaos et vina jubetis: Ast ego jejunos horter, potusque dapumque Immemores bellare; dehinc post, sole cadente, Ultos pulchre hostem, probrum ultos gentis Achaeae Omnigenis expleri epulis, dulcique Lyaeo. Certe ego nec quidquam vescar, per guttura potus Nec mihi sicca ullus descenderit ante, sodalem Quam carum ulciscar. qui nunc mihi, caesus acuto Aere, jacens intra tentoria, versus ad altas 240 Ora fores fletur, socium cingente corona. Hunc propter non laeta mihi convivia cordi, Sed caedes, fususque cruor, gemitusque virorum. Huic prudens rerum contra sic fatur Ulysses: O Pelei proles, Danaum fortissime Achilleu, Tu me hasta es melior multo, et praestantior: usu Rerum ego sed multum, prudenti et pectore vinco. Nanque prior natus te sum, rex, pluraque novi. Ergo meis pigeat ne te submittere dictis. Marte viri pugnaque cito satiantur, acutum 250 Aes ubi, ceu stipulam, bellantum corpora fudit Strata solo numero ingenti: vix pauca supersunt Fato erepta, velut quae fertur in horrea messis; Depressam inclinat lancem cum Jupiter altus, Bella suo genitor qui tristia numine torquet. Exstinctos nec ventre licet lugere: per omnes Turba cadit nam multa dies: (quaenam ergo futura Sit cuiquam requies unquam curae atque doloris?) Verum opus est vita functos condique sepulcro Forti animo, inque diem fleri: tum deinde, supersunt 260 Incolumes durae qui post certamina pugnae, Esusque, ac laeti potus meminisse; refectis Viribus, o socii, rursum ut pugnamus in hostem Acrius, indomito septi aere. Hoc omnibus esto Hortamen pugnae; ne quis post prandia lentus Desideat, maneatque hortantem in bella; malo ne Pulsus eat, deses fuerit quicunque relictus Ad naves. cuncti potius denso agmine castris Effusi in Teucros concordi mente feramur. Haec ubi sic fatus, gnatos sibi Nestoris ambos, 270 Phylidenque Megeta, Thoantaque, Merionenque Et Creontiaden Lycomedea cum Mebalippo Delegit comites. simul hi tentoria Atridae Celsa petunt, dicto et citius praecepta facessunt. Septenos portant tripodas, fulvo aere lebetas Bisdenos, bis sex pernici corpore ducunt Cornipedes, septem forma praestante puellas, Et doctas operum: post has Briseida pulchram. Magna auri Laertiades appensa talenta Ipsa decem gestans, prae cunctis ibat: euntem 280 Pone alii juvenes portantes dona sequuntur. Hi coetu in medio statuere ex ordine cuncta. Tum stetit exsurgens Agamemnon; Talthybiusque Voce deo similis regem prope constitit, aprum Ille gerens manibus. cultrum dein strinxit Atrides, Magni ad vaginam gladii quem semper habebat Suspensum; atque apri setas, libamina prima, Praecidit. tum deinde Jovi cum voce supinas Rite manus tendens sic fatur: sede sedebant Quisque sua interea Danai, tacitique loquentem, 290 Ut par, audibant regem. qui lumina caelo Attollens dedit has alto de pectore voces: Optimus haec summusque deum, precor audiat ipse Jupiter, et Tellus, et Sol, et Erinnyes, alta Sub terra quae vafra hominum perjuria plectunt. Omnis ego expertem reddo Briseida probri, Intactam, sancteque habitam casteque puellam. Si fallo, si quid perjurus mentior, omnes Iratos habeam divos, atque omnia pendam, Perjuros quae damna homines, cladesque sequuntur. 300 Sic ait; atque apri jugulum secat aere corusco; Quem cani maris immensum projecit in aequor Talthybius, magna vi torquens, piscibus escam. Tum Grajos inter surgens, haec fatur Achilles: Jupiter, ut noxas miseris mortalibus infers Ingentes! nec enim, socii, mihi pectus Atrides Commossetque ira perturbans, vique puellam Abduxet praeceps confusa mente, deum rex Ni dare multa neci voluisset milia Grajum. Nunc ite, ac ac victu vires revocate; refectis 310 Artubus ut mecum pariter tendatis in hostem. Sic fatus coetum solvit festinus. Achivi Quisque suas ibant ad naves. tradita dona Myrmidones laeti curabant; atque carinam Aeacidae ad magni gradientes cuncta ferebant. Ponunt gazam intra tentoria, sedibus idem Captivas jussere suis considere; equosque Pastum armenta inter celeres egere ministri. Briseis forma tibi par, Venus aurea, postquam Patroclum ferro confossum vidit acuto, 320 Circumfusa viro cum luctifico ululatu, Cervicemque, sinumque, ora et formosa secabat Unguibus; ac tales fundebat pectore questus: Patrocle, o dulci vita mihi dulcior, heic te, Heic ego te infelix nuper digressa reliqui Incolumem: rediens eadem nunc, optime ductor, Extinctum invenio. rerum ut me tristia semper Ex aliis alia excipiunt! cui tradidit olim Me pater ac genitrix, vidi pro moenibus urbis ipsa virum aerata confossum cuspide: vidi 330 Tres miserae fratres mater quos una crearat Germanos, tristi cunctos procumbere leto. Tu me flere tamen. dulcis Patrocle, vetabas, Quod mihi morte virum mactarat victor Achilles, Moenia quod clari vastaverat alta Mynetis. Nam me dicebas taeda sociare jugali Velle tuo Aeacidae, celsaeque ad moenia Phthiae Puppibus in curvis vectae celebrare frequenti Myrmidonum in coetu, sacris de more litatis, Solemnesque epulas, et laetificos Hymenaeos. 340 Jure igitur talem, tam miti pectore, ploro Nunc ego inexpletum lacrimans, doleoque peremptum. Tales illa pio questus dabat ore: puellae Plorabant aliae simul aegro pectore, flentes Furtim quaeque suos alieno in funere casus. Peliden magnum at circumstans multa rogabat Turba senum, duro prandens ut membra labori Firmaret, gemit ille; preces et respuit omnes: Ne vero, ne me, obtestor, compellite, dulces, (Si mihi nunc quisquam potis est parere) sodales, 350 Ante dape aut potu refici; cui pectora tristis Moeror habet. solem juvat expectare cadentem; Longa juvat luctu in misero jejunia ferre. Haec fatus, reges alios dimisit: Atridae At gemini mansere illic, et dius Ulysses, Nestorque, Idomeneusque, incano et vertice Phoenix, Quisque gravem curam conantes demere: blandis Ille nihil verbis, vario et sermone movetur Ante, ineat belli quam praelia saeva cruenti; Et socii memor usque gemitque, ac talia fatur: 360 Infelix, mihi supra omnes dilecte sodales, Prandia tu multo sueras mihi lauta paratu Ponere festinusque et sedulus, arma ferebant Belligeros quoties in Troas Martia Graji. Nunc tu, care, jaces ferro confossus; at ipse, Triste tui desiderio cor fixus, abunde Quae mihi sunt intus, dapibus nec vescor, et omni Abstineo potu. nec enim contingere quidquam Tristius hoc possit misero graviusque; nec ipsum Audirem subita exstinctum si morte parentem. 370 Cui patria nunc in Phthia fortasse tepentes Ore fluunt lacrimae, quod longo a tempore degit Avulsus tali gnato; quem praelia dura Invisae propter scelus exitiale Lacaenae Ignoto exercent peregrinae in litore gentis; Nec leto raptum si quis jam nunciet esse, Qui mihi, spero equidem, Scyro nutritur in alta Vivus adhuc, roseoque deos pulcherrimus aequat Ore Neoptolemus. soli mihi triste parari Sperabam letum, patria procul urbe domoque 380 Iliacis strato sub muris; teque futurum Incolumem, Phthiam posses qui classe reverti, Atque mihi puerum Scyro deducere, et olli Remque meam monstrare, et servos, celsaque tecta. Namque reor Peleum vitali aut lumine cassum, Aut vitae jam posse ullo vix munere fungi, Defessumque gravi senio, pressumque dolore Assiduo, tristem infelix dum prospicit horam, Me leto exstinctum in Phrygiis quae nunciet oris. Haec memorans flebat Pelides; flebat et una 390 Primorum coetus procerum, quos quisque reliquit Aedibus in patriis, memori dum mente revolvunt. Hunc caelo miserans fletum Saturnius alto Ut vidit, tali compellat voce Minervam: Fortem, nata, virum sic ergo deseris? acer Nec tibi jam cordi est Pelides, ante carinas Qui sedet, ac moerens turbata mente sodalem Flet raptum? curant alii sua prandia: at ille Siccusque impastusque dolet. delabere caelo, Atque ferens nectarque almum, dulcesque liquentis 400 Ambrosiae succos, instilla in pectora, bello Ut vigeat, nec membra fames illapsa fatiget. Haec ait, et cupidam pater acuit. ilicet harpen Assimulans latamque alas, et voce sonantem Arguta, caelo emicuit, vacuamque per auram Labitur. Argivi jam se fulgentibus armis Cingebant per castra alacres: dea nectar Achilli, Ambrosiam et dulcem stillavit pectus in altum, Genua fames regi ne tristis fessa subiret: Ipsa redux nisu celeri petit alta parentis 410 Tecta, deum sedes. Graji se litore toto E curvis alacri fundebant mente carinis. Crebra nivis densae volitant ceu vellera summo Ab jove, propellunt Boreae quam flabra sereni: Sic densae celsis galeae fulvo aere micantes Navibus exibant, clypeique umbone corusco, Fraxineaeque hastae, thoraca et ferrea septa. Ad caelum fulgor late ibat, totaque circum Aere renidebat tellus, densisque virorum Sub pedibus sola pulsa gemebant. dius Achilles 420 In medio armabat sese; cui saeva paranti Praelia frendebant dentes, flammaeque corusci In speciem ardebant oculi; tum corde sub imo Gliscebat dolor indomitus. sic turbidus ira In Teucros divina, dedit quae Mulciber, arma Induitur. suras ocreis ingentibus ambit, Multa nitens claro argento quas fibula nectit: Dehinc aptat thoraca ingentem pectora circum; Et multo insignem argento suspendit ab altis Ensem humeris, saevo aere gravem: tum sustulit heros 430 Scutum ingens denso textu impenetrabile, lucem Sanguineam jactans, ceu cum rubet aurea Phoebe. Ac velut accenso clara igni flamma refulget E medio nautis fluctu, circumflua ponto Insula ubi attollit sese: (procul ardet in altis Montibus illa ovium ad caulas: hos per mare, coetu Carorum avulsos, vexantque feruntque procellae) Sic magni e clypeo Pelidae clarus in auras Fundebat sese fulgor. tum deinde comantem Attollit galeam, capitique imponit; equinis 440 Horrentem setis galeam, flammasque vomentem Sideris in morem. juba circum densa tremebat Aurea, Vulcanus mira quam fuderat arte. Tum sese pulchris dius tentavit in armis Aeacides: anne apta forent satis omnia; et artus Inclusi possent partem se vertere in omnem. Visa vice alarum fungi sunt arma, soloque Sponte sua regem vacuas attollere in auras. Inde gravem, ingentem, praeduram fervidus hastam Depromit, patrium gestamen. quibat Achivum 450 hanc nemo vibrare: unus vibrabat Achilles, Longum fraxineae robur trabis, ex Pelio alto Quam Chiron caesam Peleo dedit, esset ut olim Heroum, Martis dura inter praelia, clades. Interea curru Automedon atque Alcimus alto Alipedes jungunt rapidos, et pectora circum Dant phaleras, fraenosque ori malisque sonantes Injiciunt; ac lora manu retracta superbae Aptarunt sellae. scuticam dehinc pulchra micantem Corripuit dextraeque habilem, curruque locavit 460 Se bonus Automedon: retro conscendit Achilles, Sol veluti, radians late fulgentibus armis. Tum patrios sic torvus equos hortarier infit: O Xanthe, o Balie, stirps diae clara Podarges, Cura sit aurigam melius servare; cruentae Et satur ut fuero vobiscum caedis, amicas In Danaum turmas et castra Argiva referre. Incolumem: non, ut Patroclum, linquere foede Hostibus in mediis vitali lumine cassum. Haec ait ille: celer pedibus tum Xanthus honestum 470 Demisitque caput moestus, pulchramque reflexit Cervicem: cui circlo omnis juba fusa repente Excidit ad terram propter juga. nec mora, magnae Junonis nutu vocalis, talia fatur: Et nunc te fidi servabimus, acer Achille: Sed misero lux dira propinquat. nec tibi luctus Nos caussa: at magnusque deus, legesque severae Parcarum. nec enim, nobis cessantibus, arma Detraxere humeris Patroclo fortia Troes: Sed, nemo divum quo fortior, inclyta proles 480 Latonae, stravitque virum, largitus et ingens Priamidae saevo decus est. nos quippe vel ipso Cum Zephyro, ventos longe qui dicitur omnes Ante alios levior, cursu certemus: at illi Fatum erat (estque etiam tibi, rex) hominisque, deique Sub manibus domitum crudeli occumbere leto. Haec fato Furiae vocem pressere. dolore Arsit, et his tacitum dictis invasit Achilles: Quid mihi, Xanthe, canis fatum? non te decet, ista Non opus est fari. novi mihi triste paratum 490 Heic letum longe a patria amplexuque parentum. Nec tamen absistam pugna, prius, effera Troum Quam pubes cedat bello satiata cruento. Sic ait; invectusque alto clamore phalanges Per medias curru primum processit in agmen.

LIBER VICESIMUS Sic laeti armabant se curvo in litore Graji Te circa, Pelida, insano Marte frementem. Nec minus et Troes, campi qua plana tumescunt In collem, trepidi turmas in bella ciebant. Juppiter interea Themin omnes jusserat almam In coetum divos sinuosi a vertice Olympi Cogere. continuo partes dea fertur in omnes Hac illac cursans, cunctosque ad limina jussit Ire Jovis. dicto parent magnique, minores Et divi numero ingenti: nec flumina, praeter 10 Oceanum, nymphae nec desunt, quae nemora alta, Quae fontes fluviorum habitant, quaeque herbida prata Illi aedem in magni postquam venere Tonantis Sedibus in rutilis, patri quas Mulciber olim Fecerat ipse manu solerti, ex ordine cuncti Consedere. Themin fratris nec jussa ferentem Sprevit fluctipotens Neptunus: venit ab alto At pelago, et sedit medius fulgente deorum In coetu; atque Jovem scitari talibus infit: Nam cur nos, rapidi jaculator fulminis, urgent 20 Huc tua jussa iterum? Grajum an de gente Phrygumque Mente aliquid versas? quos inter dira frementes Ocyus ardescant vesanae incendia pugnae: Haec ille: haec contra caelo qui nubila cogit Juppiter: O terram quassans Neptune, sub alto Pectore quid versem nosti, cunctosque vocarim Cur subito in coetum divos. mihi cura virorum est Tristia fata licet miseris, cladesque parentur. Attamen aerii supremo in vertice Olympi Ipse procul rerum contemplans cuncta manebo; 30 Atque animum pascam spectaclo heic solus. abite Vos Danaos Troasque inter, vestroque levate Quos lubet auxilio. solus nam pugnet Achilles Si Troas contra solos, nusquam, agmine verso, Stare loco possint, certaeque obsistere cladi. Quippe viri adspectum dira formidine capti Ante etiam horrebant: nunc, rapto saevus amico, Dum furit, ipsa urbis metuo ne moenia sternat Versa solo, fati nec possit lege teneri. Juppiter haec fatus, vesano corda tumultu 40 Miscuit, atque animos belli succendit amore. Ergo odiis in saeva abeunt discordibus arma. Ad naves tendunt Juno et Tritonia Pallas, Complectensque solum Neptunus, largus et auctor Lucri Mercurius, solerti pectore praestans. Mulciber una ibat, torvusque ac robore fretus Immani, claudo nutans vestigia gressu. At contra Mars bellipotens, intonsus et una Phoebus, et horrisonis gaudens Dictynna sagittis, Xanthusque, et risu gaudens Venus, atque supremo 70 Cara Jovi Latona, Phrygum petiere catervas. Ac, dum longe aberant divi a mortalibus, acres Elatique animo Graji superante vigebant, Quod celer, exortus post otia longa, ruebat In bellum, Phrygiae clades ac terror, Achilles: Trojugenae at gelido perculsi corda pavore Horrebant, dium saevis quod fulgere in armis Peliden Marti similem videre cruento. Verum ubi di turmas inter venere virorum, Exarsere animis irae, calefactaque late 60 Corda virum, hinc atque hinc in caedem, ac tela ruentum. Stans etenim nunc pro muro Tritonis ad altam Clamabat fossam, vasta nunc voce sonabat, Caerulei frangunt qua sese ad litora fluctus. Parte alia torvus Mavors, nigrae ille procellae Assimilis, summa Teucris hortator ab arce Clamorem dabat insanum; Simoentave propter Cursans pulchra sacrae per culmina Callicolones. Sic geminas egere acies in saeva beati Praelia caelicolae; pugnam et, ceu turbine rupto, 70 Excivere gravem. divumque hominumque superne Horrendum intonuit genitor: subter sola terrae Ingentis, montesque altos, et celsa tridenti Concussit juga Neptunus. tum roscida rivis Ida, imae valles, supremaque culmina, late Contremuere, Phrygumque aedes, Argivaque castra: Umbrarumque infra regnator pallidus alto Exsiluit solio clamans exterritus, olli Desuper immani terram Neptunus hiatu Ne findens penitus disrumperet, ima paterent 80 Et dis atque viris penetralia, nigra tenebris Tristia, senta situ, visu deformia, et ipsis Caelicolis horrenda: ruentum in bella deorum Tantus erat supra summa in tellure tumultus. Nam regem contra Neptunum stabat Apollo Fulgentemque arcum gestans volucresque sagittas: Sanguineum at contra Mavortem caesia Pallas: Junoni opposuit sese Dyctinna, sagittis Auratoque arcu gaudens, nemorumque fragore, Venatrix, soror arcitenens tua Phoebe. domorum 90 Servator lucrique dator Cyllenius arma Latonam contra quassabat. constitit acrem Vulcanum contra ferus alto gurgite, Xantum Nomine quem divi perhibent, hominesque Scamandrum. Sic infesta deos contra di tela ferebant. Pelides Troum ardebat se immittere turbae Hectora Priamiden contra, bellique potentem Illius ante omnes Martem satiare cruore. Adversum huic, populos qui concitat, acer Apollo Dardanium ciet Aeneam, per membra vigorem 100 Ipse viro adspirans: Priamoque Lycaona cretum Voce deus referens, verbis haec fatur amicis: Magnanime Aenea, quonam promissa, minaeque Nunc abiere tibi! Troum quae regibus olim es Pollicitus, dum laeta agitas convivia: Achillem Excipere ac pugnam collata invadere dextra. Haec ille: Aeneas contra cui talia reddit: Priamide, nam cur me invitum in praelia trudis, Pelidenque jubes contra pugnare superbum? Non ego nunc primum tulero forti obvius arma 110 Aeacidae: congressum alias me terruit hasta, Ex alta fugientem Ida; quo tempore nostris Ingruit armentis, bello vastavit et altam Lyrnessum veniens, et Pedason: at mihi tristes Juppiter avertit Parcas, membrisque vigorem, Vimque dedit celerem genibus, ne fata subirem Pelidae manibus domitus, manibusque Minervae. Quippe virum dea magna tuensque, acuensque praeibat, Et Lelegas Troasque jubebat sternere ferro. Ergo virum nemo pugnae in certamine Achillem 120 Stare queat contra; divum cui bella gerenti Semper adest aliquis, fatumque avertit; acutum Cui volat e manibus telum rectaque per auras, Sponte sua veluti, fertur, nec desinit ire Ante, viri subiens quam figat cuspide corpus. Quod trahat aequato si nunc examine lances Juppiter, haud facile me vicerit ille, rigenti Non si conflatum ferro se jactitet esse. Haec ille: haec contra, proles Jovis, altus Apollo. Heros magne, deos quin tu quoque morte carentes 130 Poscis opem? summi germen Jovis alma creavit Quem Venus, ut perhibent; diva editus ille minor est: Altera nata Jovis, longaevi est altera Nerei. Ergo age et infesta procurre interritus hasta; Nec metue immanesque minas, et dicta superba. Haec ait, atque habilem fudit per membra vigorem Inspirans. ruit ille virum per densa corusco Aere nitens, magnoque infert se infestus Achilli. Quem procul ut vidit gradientem regia Juno Turbam prima deum sociam vocat, atque ita fatur: 140 Neptune ac Pallas, corde haec versate sub alto Quo casura modo sit res. fert obvius arma Aeneas contra Peliden; auctor Apollo Cui mentem pugnae vesano incendit amore. Quare agite, aut pulsum longe hunc vertamus, Achillem Aut aliquis nostrum praesens juvet ocyus, et vi Compleat, atque animis pugnantem audacibus auctet, Sentiat ut carum se primis esse deorum (Nam pretio digni nullo, qui Troica divi Arma juvant), nosque huc summo de vertice Olympi 150 Descendisse omnes, armisque occurrere, nequid Ipse grave a Teucris hodie ferat. hac ubi victor Functus erit pugna, subeat licet, aspera quidquid Parca illi nevit, matris cum fusus ab alvo est. Haec opus est illum nostra nunc voce moneri, Ne metuat, siquis divum forte obvius inter Arma dabit sese. mortali objecta deorum Nam facies horrore animum percellere suevit. Sic dea: sic contra Neptunus: parce furori Indomito, Juno, nec tantos pectore motus 160 Concipe. non etenim te sic decet, o Dea, frustra Irasci; tristique deos committere pugna Turpe fuat nobis majoribus. hinc super altam Digressos potius speculam considere praestat. Bella viri interea curabunt. praelia quod si Forte ineat saevus Mavors, aut Phoebus Apollo, Pugnantem aut sistant Peliden; arma feremus Adversi; durum gliscet certamen, et ambo, Credo equidem, bello semoti rursus Olympi Celsa petent coetumque deum, vi fractus uterque 170 Et nostris domitus manibus. dehinc talia fatus Magni caeruleus rector maris, Herculis altum Praegrediens divos murum petit, aggere structum Ingenti, Troes quondam ac Tritonia Pallas Quem fecere Jovis nato, vitare sequentem Quiret ut in campos procurvo ab litore cetum. Illic Neptunusque pater, divumque caterva Consedit, nubem induti, quae densa nequiret Vi dissolvi ulla, clarumque admittere solem. Di procul inde alii pulchrae juga Callicolones 180 Te circa Phoebe arcitenens, Martemque cruentum Insedere, altas bello qui proruit urbes. Hinc atque hinc illi diversa in parte sedebant Multa inter sese vario sermone serentes Consilia: infestis ordiri at praelia telis Cunctantes. in saeva pater quos arma ciebat Desuper, aerio residens in vertice Olympi. Interea denso complerat agmine campum Aere viri claro fulgentes, aere corusci Et claro currus. tum pulsu terra tremebat 190 Quassa pedum turbae confertim in bella ruentis. In medium ardentes animis pugnaeque parati Prodibant gemini heroes, duo fulmina belli, Aeneas Anchisiades, et dius Achilles. Fert prior Aeneas magna se mole; tuensque Torva, gravi et nutans galea procedit aheni Praetendens laeva clypei versatile pondus, Ac dextra quatiens aeratam turbidus hastam. Pelides alia contra de parte ruebat. Immanis veluti leo, quem demittere morti 200 Ardent collecti agricolae, turbaque frequente Longe instant, spernens clamorem telaque gressu It lento: juvenum sed ferro siquis adacto Laeserit, ille acer sese convolvit, et ora Pandit hians, (dentes circum spuma effluit albos) Horrendosque ciet gemitus, et verbere caudae, Hinc atque hinc geminum caedens femur et latera alta, Excitat ad pugnam sese atque instigat in hostem; Jamque adeo torvus, recta ruit, aut dare certus Morti aliquem, primos aut inter sternier ipse: 210 Haud aliter contra Aenean vis effera mentis Invictum et robur dium stimulabat Achillem. Hi postquam propius venerunt, talibus audax Aeneam Aeacides compellat: Densa virorum Agmina tot curnam cursu permensus, in armis Stas, Anchisiade? mecum an committere pugnam Est animus, speras, me victo, regna potiri Quod Troum aequalis Priamo? sed lumine vitae Si me forte orbes, non te tamen ille supremum Evehet ad rerum culmen, gnatisque relinquet 220 Posthabitis demens alieno regia sceptra. Anne tibi pretium Troes dixere feracis Partem agri, arbusto felicem et vitibus almis, Quam teneas victor, me caeso? quod tibi factu Haud facile esse reor, mea quem conterruit hasta Pulsum alias. jamne oblitus qua luce fugavi Solum, armento actum longe, cursuque sequebar Idaeis volucri de montibus? ante volabas Tu celer haud unquam respectans. inde subisti Moenia profugiens Lyrnessi: protinus ipse 230 Quam Jove cum magno cepi magnaque Minerva; Victor et abduxi vastata ex urbe puellas, Servitio addicens. aequus te Jupiter et di Tunc alii ereptum servarunt: nec tamen idem Nunc etiam, credo, servabunt, captus inani Ut spe rere animo. quare cede ocyus ultro, Atque pedem refer hinc in turbam, nec mihi demens Adversus consiste, malum sed prospice, et ante Vita. rem stultus, cum facta est denique, sentit. Haec ait: Aeneas contra cui talia reddit: 240 Pelide, verbis terreri posse, puellum Ceu mollem, ne me nunc spera. opprobria novi Ipse etiam, atque jocos mordax jactare procaces, Alter enim alterius scimus genus atque parentes, Auditos tantum fando; nam cernere neutri Contigit. esse ortum fortis de sanguine Pelei Te perhibent Thetide e pulchra, Nereïde nympha: At me magnanimo Anchisae peperit Venus alma. Horum hodie alterutri gnatum sibi morte peremptum Plorabunt. nec enim verbis puerilibus inter 250 Nos dirimi hanc credo sic pugnam posse. doceri Ulterius quod si vis haec, et discere nostrum Rite genus, multis notum mortalibus; audi Dardanus est auctor generis, Jove natus ab alto. Dardaniam hic princeps fundavit: condita nondum Sacra erat in campo namque Ilios: ima colebant Sed loca silvosae riguis in saltubus Idae. Dardano Erichthonius dehinc rex est editus, omnes Ille viros inter longe ditissimus, uni Cui tria per campos pascebant milia equarum, 260 Pullis gaudentum teneris; per prata vagantes Florea quas formam Boreas miratus amavit. Nec mora, equo similis nigra cervice comanti, Armentum ingressus, bissenas corpore pulchro Progenuit generosus equas. hae, cum sola terrae Se per culta leves cursu pernice ferebant, Triticeam haud celeri frangebant sub pede messem; Et, cum terga super ludebant caerula ponti, Spumigero haud subter fluctu cedente, volabat. Cretus Erichthonio Tros est, Trojanaque gessit 270 Regna. triplex Troi praeclara est edita proles, Ilusque, Assaracusque, et dis forma Ganymedes Haud impar, hominum quo non formosior alter Editus est unquam vitales lucis in auras. Hunc divi rapuere, Jovi formosus ut almum Misceret nectar, cumque immortalibus aevum Dis ageret longum, summi novus incola caeli. Ilus at eximium genuit dehinc Laomedonta; Tithonum dehinc Laomedon, Priamumque creavit, Lampumque, Clytiumque, et clarum Hicetaona bello. 280 Ortus at Assaraco Capys est; cui filius inde Obtigit Anchises. Anchisa glorior esse Natus ego: Priamo est natus patre nobilis Hector. Haec mihi gens, horum dico me sanguine cretum. Virtutem at minuit, cum vult, mortalibus aegris, Aut auget, rerum late cui summa potestas, Jupiter. incassum stantes parcamus inani Eloquio at, veluti pueri, garrire virorum Bellantum ante oculos, medio in certamine belli. Quamvis multa licet nam fari opprobria, quorum 290 Pondus nec centum remis impulsa carina Ferre queat. lapsu celeri nam lingua virorum Volvitur, omnigenisque scatet sermonibus: ampla est Verborum seges, hinc atque hinc quam carpere possis. Quale etenim dices, tale auditurus et ipse es. Sed quid opus verbis rixari vana loquentes? Irrita ceu geminae jactant convicia moechae Saepe viam egressae in mediam, incensaeque dolore Vera sibi objectant, et falsa, ut jusserit ira. Non tu me cassis ardentem avertere dictis 300 Hinc poteris, contra ni pugnes. ergo age et alter Aerata alterius gustemus cuspide corpus. Sic ait; et clypeum rigida ferit eminus hasta Immanem, horrendum; saeva umbo cuspide subter Ingemuit; laeva quem longe a corpore Achilles Territus amovit. telum nam credidit ingens Magnanimi Aeneae penitus pervadere scuti Posse moras; demens, oblitus dona deorum Inclyta nequaquam vinci mortalibus armis. Nec tum, praevalido stridens contorta lacerto 310 Aeneae, fregit Vulcania munera cuspis. Haesit enim detenta auro, postquam duo septa Ruperat, haud ultra sed vim perferre, nec, infra Quae tria restabant, potuit transmittere terga. Quippe etenim vario Vulcanus quina metallo Duxit terga, duo solido aere duoque nitente Stanno, auro medium fulgente. hoc denique nacta, Aerea nequaquam processit longius hasta. Posterior dehinc Pelides telum jacit ingens Arduus; et clypeum ferit amplum, tenue ubi limbum 320 Aes erat ad summum, taurique argentia terga Crassa minus; subiit penitus qua fraxinus ictu Pelias horrendo. sonuerunt aerea subter Texta. timens flexitque artus, scutumque removit Ab sese Aeneas: at stridens turbine magno Hasta, viri post terga, solo est defixa, tremensque Stabat ibi, postquam geminum disruperat orbem Ingentis clypei. visu conterritus heros Restitit; attonito similis, turbataque verso Ora haesit vultu pallens, quod tam prope vidit 330 Fatiferam nutare hastam. tunc saevus acutum Vaginaque ensem eripuit, torvumque repente Clamans in trepidum Pelides irruit hostem Concitus. Aeneas saxum tellure molare Sustulit arreptum vasto ingens pondere, junctis Viribus haud quirent duo quod sustollere, quos nunc Terra viros gignit: solus, nulloque labore, Ipse manu versans valida torquebat in hostem. Jamque adeo contra venienti, ac dira frementi Aeneas clypeum Aeacidae, galeamve, coruscum 340 Tutamen capitis, saxo percelleret; ense Cominus et vita Aenean orbaret Achilles; At vasti sensit maris arbiter, atque deorum In medio, tales fudit de pectore voces: Pro superi! Aeneae miseret me fortis, Achilli Qui domitus jam jam nigrum descendet ad Orcum. Demens, quod Phoebo suadenti paruit; olli Qui tamen extremam haud poterit depellere cladem. Cur insons alios propter dolet, ampla benigna Usque manu praebet cunctis qui munera divis? 350 Quin agite, atque virum servemus limine in ipso Versantem leti, ne fors et Jupiter irae Haud parcat, morte Aeneam si mactet Achilles. Quippe viro belli fatum est evadere casus, Ne genus exstinctum pereat, cui Dardanus auctor, Ille Jovi ante omnes carus, quos tempore in omni Ex sese heroas mortali et matre creavit. Nam regale genus Priami Saturnius odit: Rex erit Aeneas Teucris, dehinc ordine longo Et nati, et natos proles quae tarda sequetur . 360 Talia Neptunus: cui Juno talia reddit: Tu, Neptune, tuo versa istud pectore, cladi Aeneam eripias, leto an patiare domari Aeacidae manibus quamvis fortemque piumque. Nanque ego, mecum una et Pallas Tritonia multis Caelicolum in coetu verbis juravimus ambo: Haud unquam cladem Teucris arcere, nec omnis Ilios extremo si corruat igne, cremetque Captam urbem nulli parcens Argiva juventus. Haec ubi caerulei rector maris audiit, inter 370 Tela ruens turbamque virum, se protinus illuc Intulit, Aeneas ubi Tros et dius Achilles Contulerant pugnam; nubem et caligine densa Pelidae ante oculos fudit. tum vi deus hastam E clypeo Aeneae raptamque extraxit, et ipsos Aeacidae ante pedes posuit. dehinc impulit alte Sublatum a terra Aenean: quo concitus heros Impulsu, longe medios currusque virosque Transiliens, aciem confestim praepete lapsu Venit ad extremam, qua sese in praelia parte 380 Armabant semoti omni Caucones ab hoste. Heic deus Aeneae propior stetit, atque ita fatur: Nam quis te divum Pelidae jussit Achilli Certare incautum, Aenea? te fortior ille est, Carior et superis. cui tu decede, nec arma Obvia fer, quoties occurret; morte peremptus Nigrum abeas Parca ne frustra obstante sub Orcum. Verum ubi jam lectum et sua fata subibit Achilles, Fide animo, et primus densas invade phalanges: Morti alius nam te nemo demittet Achivum. 390 Sic monitum liquit media inter verba, repente Ex oculis densam et nubem discussit Achilli Adveniens. lucem ille hausit, manifestaque cernens Omnia se circum, ingemuit; dehinc talia, visu Attonitus, tacito secum sub pectore fatur: Pro superi! nam quae video miranda retectis Monstra oculis? en hasta solo jacet; ille nec usquam Apparet, cupiet tristes quem mittere ad umbras Appetii. Aeneas etiam caelestibus ergo Carus erat divis, ego quem jactare putabam 400 Falsa levem. valeat: me certe in praelia posthac Haud unquam poscet, qui nunc instantia fugit Fata libens. age jam Danaos hortabor, et ultro Experiar Teucrorum alios congressus in armis. Sic ait, inque aciem rediit, socioque citato Hac illac volitans gressu exhortatur in hostem: Ne longe a Teucris fortes absistite Achivi. Cominus ite virum contra vir; quisque capessas Pugnam alacer. durum est, quantovis robore praestem, Tot sectari hostes uni, et decernere ferro 410 Contra omnes, non ipse queat Mars, ipsave Pallas Armipotens aciem contra se immittere tantam, Vesanumque operis tanti durare laborem. Quidquid ego at manibus pedibusque ac robore possum, Totum equidem expromam nil parcens. impiger hostes En feror in medios: Troum nec laetus abibit Ille, reor, quicumque meam prope venerit hastam. Talibus hortatur Danaos . contra inclytus Hector Trojugenas acuit dictis; atque obvius ire Velle ait Aeacidae: Troes, ne dira minantem, 420 Ne quis Peliden timeat. contendere verbis Dis ego non ipsis metuam: pugnare sed hasta Durum opus est; longe nobis nam robore praestant. Omnia non effecta dabit, quae jactat, Achilles. Efficiet partem, pars irrita cedet in auras. Ipse viro adversis occurram interritus armis, Sit manibus licet ille ipso non segnior igni; Segnior haud igni manibus: vi durior aere. Sic ait ille urgens Teucros: denso agmine longas Protendere hastas. vasto hi clamore ruebant: 430 Hectora sed Phoebus propter stetit; atque ita fatur. Hector, magnanimo ante aciem ne solus Achilli Congredere: at turbae immixtus bellique tumultu Excipe; ne te hasta feriat, vel cominus ense. Haec Phoebus: Troum se turbae immiscuit Hector, Ille dei attonitus monituque et voce loquentis. At Teucros ruit in medios vi fretus Achilles, Horrendum clamans; et cominus Iphitiona Sternit Otryntiden, densas in bella catervas Ducentem; forti quem nympha creavit Otrynteo 440 Nais, Hydae genitum populo in praedivite, celsi Aeriis Tmoli sub rupibus. arma ferenti Huic hastam caput in medium defixit Achilles, Inque duas totum crudeli vulnere partes Diffidit. ille ingens ingenti pondere nigram Planxit humum. super haec Pelides verba profatur. Otryntida jaces; dudum qui magnus Achivis Terror eras. heic mors misero tibi contigit, orto Gygaei prope stagna lacus, ubi pinguia dives Rura tibi genitor piscosum liquit ad Hyllum, 450 Hermum et vorticibus rapidis per culta fluentem. Talia Pelides: olli nox lumina texit, Atque acie in prima frigentia membra jacentis Protrivere rotae Danaum. Peleius heros Pugnacem ante alios Trojanos Antenore cretum Demoleonta gravi percussit cuspide ad ipsum Tempus per galeam; nec ferrum cassis ahena Mergi avidum tenuit: fractum os, vastoque cerebrum est Vulnere foedatum penitus. Quem dius Achilles Ardentem ut domuit leto; Hippodamanta, relictis 460 Dum bijugis fugit ante, hasta perfodit adacta In tergum: ille animam exhalans immugiit, altum Taurus ut immugit, quem regi Helicona tuenti Flava manus juvenum vi tractum sistit ad aram; Gaudet fluctipotens Neptunus. post, ubi liquit Huic animus nervos atque ossa immane gementi, Priamiden saeva Polydorum turbidus hasta Insequitur, similem dis pulchro corpore. Grajis Haud pater hunc muros extra pugnare sinebat. Quippe erat et minimus natorum, et carior olli 470 Ante omnes: cursu et nullum non vincere suerat. Tunc etiam ille, pedes vesana mente volucres Ostentans, primos studio cursabat inani Per Troum cuneos dulcem dum perdidit amens Tandem animam. propter fugienti dius Achilles Nam telum dorso in medio defixit acutum, Apta ubi fulgentem nectebat fibula balteum Aurea, et obstabat duplex ad vulnera thorax. Hasta gravis ventrem trajecta cuspide ad imum Exiit: altum ululans duplicato poplite pronus 480 Ille cadit; tenebris nigrescunt omnia, flexo Corpore, lapsa manu retinenti viscera utraque. Hector ubi fratrem crudeli vulnere vidit Confossum, terrae acclinem, sua viscera habentem In manibus; luctuque animum confusus, et ipsos Moesta nube oculos caligans, non tulit ultra Circumagi, saevumque hostem vitare, sed igni Assimilis magnum contra volat acer Achillem, Dextra fulgentem quatiens interritus hastam. Quem simul ac vidit venientem et dira frementem, 490 Exsilit Aeacides, ac laetus talia fatur: En prope adest, animum qui vir saevo mihi luctu Fodit: et eximium stravit mihi morte sodalem. Cominus en conferre manum licet; agmina frustra Nec cursare inter, vitareque mutua pugnam. Sic ait; ac torvus compellat voce superba Priamiden: Ades huc, propiusque accede supremi Ocyus exitii ad metas. Haud territus Hector Retulit huic contra: Ne me, Pelida, minaci Posse puta, ut puerum, terreri voce. peritus 500 Aeque ego probrosis cuivis contendere dictis. Robore (novi equidem) tu praestas, viribus impar Sum tibi ego: divum sed res haec scilicet omnis In manibus; spolier, spoliem te an lumine vitae Quamvis deterior percussum cuspide. acutum Et mihi nam ferrum summa est, ni fallor, in hasta. Sic ait; atque hastam vibrans intorsit: at illam Ipsa levi afflatu Pelidae a corpore Pallas Repulit. acta procul secat auras, et redit, ipsos Hectoris ante pedes et concidit. acer Achilles 510 Advolat horrendum clamans, trepidumque corusco Sternere avet telo: deprensum at Phoebus Apollo Eripuitque manu facili deus, ambiit atra Et nube. insiluit contra ter dius Achilles, Ter densam pepulit nebulam. verum, irritus ut se Immisit quarto furiata mente deo par; Increpuitque virum, rupitque has pectore voces; Et nunc fugisti mortem, canis improbe. venit Te prope namque malum: sedenim servavit Apollo Raptum iterum; cui vota, reor, facis ante, sonantum 520 Quam subeas strepitum telorum, atque horrida Martis Praelia. verum alias pugna congressus ad Orcum Mittam ego te; adjutor si quis deus et mihi pugnas Inter adest. alios nunc Teucros, obvius ut se Quisque dabit, saevae pergam demittere morti. Haec ubi sic fatus, Dryopem rigida ferit hasta Cervicem in mediam: collapsus decidit olli Ante pedes. atro sinit hunc in pulvere volvi: Ipse Philetoriden Demuchum, corpore magnum, Acrem animis, hasta, succiso poplite, primum 530 Detinuit, stricto invadens dehinc protinus ense Dulcem animam exemit. duo tam praeclara Biantis Germina dejecit curru, te Dardane, et una Tecum Laogonum fratrem; telo eminus illum Transadigens, gladio te cominus. ocyus inde Saevus Alastoriden leto dat Troa. furenti Obvius hic venit, genibus si forte prehensis Parceret oranti, vivum et dimitteret, aevi Et miserans florem, haud leto mactaret acerbo. Demens! nec norat non posse inflectier ulla 540 Arte virum, ingenio haud mitem placidumque, sed acri Corde trucem ante omnes. dextra hic jam genua tenebat Suppliciter, precibus cupiens mollire furentem. Ad jecur ille adigens gladium demersit acutum; Quod misero ejectum cecidit, nigroque cruoris Amne sinum implevit: densae involvere tenebrae Exanimum. rigida aggreditur dehinc Mulion hasta: Aerea cui geminas cuspis trajecta per aures Ivit. Agenoridae gladio dehinc torvus Echecli Ingenti medium secuit caput: omne cruore 550 Purpureo ferrum intepuit: mors ingruit olli Nigra oculis, duroque immanis numine Parca. Inde, ubi se cubiti nervi junxere, corusca Deucaliona ferit per dextram cuspide; mansit Saucius ille hostem, capitique instantia fata Praevidit, stricto cervicem perculit ense Pelides, pulchraque caput cum casside terrae Dejecit: mediis magna vi excussa medulla Ossibus exsiluit; jacuit porrectus at ille Membra solo collapsa. furens, hoc deinde relicto 560 Eximium, Pirei claro de sanguine cretum, Rhigmum adit, e Thracum nuper qui pinguibus oris. Venerat. hunc jaculo medium percussit: in imum Ventrem abiit penitus mucro; curru excidit ille. At famulo Aeacides vibrantis cuspide teli Fixit Areithoo dorsum, dum territus acres Retro vertit equos. moribundo hic corpore nigram Planxit humum: bijuges turbati, effusaque lora. Ignis ut arentem per saltum in valle reducta Cum furit, ac validi miscent incendia venti; 570 Flamma nemus late sese diffundit in omne: Sic campum superis par vi ruit ille per omnem Triste manu telum quatiens, turbataque sternit Agmina: terra madet largo perfusa cruore. Ac veluti validos cum lata fronte juvencos Vir junxit, densis qua sternitur aequa maniplis Area, trituros alba hordea; pressa teruntur Illa boum pedibus facile: sic fortis Achillei Alipedum subter pedibus calcantur equorum Ingentes passim clypeique, et frigida leto 580 Corpora, ferratique axes, orbesque rotarum Sanguine foedantur: canthi, et rapida ungula rores Sanguineos spargunt commixto pulvere. saevus Laudis inexpleto Pelides ardet amore, Ille madens sudore manus et caede tremendas.

HOMERI ILIADOS LIBER VICESIMUSPRIMUS. Verum ubi perventum, rapidus qua flumine pulchro Volvit aquas Xanthus, magni de semine cretus Ille Jovis; Teucros aciem dissolvit Achilles In geminam. partem sub muros victor agebat, Hesterno fugere die qua dira furentem Hectora Grajugenae palantes: (versa ruebat Hac fugiens Phrygiae pars pubis: terga prementem Sed tenuit Juno densae caligine nubis Peliden) cursu praeceps pars altera sese In fluvium tulit, ingenti prolapsa ruina, 10 Vorticibus rapidis puras argenteus undas Volvit ubi. horrendum subter sonuere fluenta, Et virides circum ripae gemuere: natabant Huc atque huc alto contorti gurgite: clamor Caelo ibat varia plorantum voce virorum. Ignis ut infesto volucres ardore locustae In vada profugiunt fluviorum: gliscit, et auram Per vacuam fundit subito se flamma; paventes Hae raptim sese condunt frigentibus undis: Aeacidae magni sic visu exterrita Xanthum 20 Turba virūm praeceps et turba implebat equorum. Pelides hastam ripa in viridante myricis Acclinem liquit; Marti par ipse cruento, Ense manum solo praefulgens, fluminis alveum Insilit in medium; saevaeque cupidine caedis Ardet inexpleta. ferrum rotat acer in orbem, Et metit hac illac, quae fors dedit obvia cunque Corpora. tum moestae voces gemitusque coorti Indecores: late fuso rubet unda cruore. Delphinum veluti fugitant per caerula pisces 30 Ingentem, ac trepida capti formidine portus Litorei subeunt latebras, atque intima complent; Ille avido ferus ore vorat, quos ceperit, omnes. Sic Troes, pavido tremefacti corde, fluenti Per rapidos turbant flexos, abruptaque subter Riparum densi fugiunt. tum denique longa Heros caede manum fessus, bissena fluentes Inter aquas juvenum delegit corpora, fuso Patrocli ad bustum solvant qui sanguine poenas. Hos prae se pecudum ritu, formidine dira 40 Attonitos mentem, exegit; lorisque revinxit Implicitos post terga manus, quae scilicet ipsi Tortilibus circum tunicis innexa gerebant. Tum sociis dedit ad curvas deducere puppes: Ipse furens rursus pavidum se immittit in hostem. Heic illi occurrit fugiens ex amne Lycaon, Dardanidae proles Priami; quem duxerat olim Vi captum patrio, veniens nocturnus, ab agro. Hic ferro juvenis caprificum caedere acuto Instabat, ramosque solo dejecerat, orbem 50 Ille parans curru; subito cum dius Achilles, Triste malum misero, advenit, curvisque carinis Vendidit avectum longinquae ad litora Lemni. Gnatus ibi pretium persolvit Iasonis: hospes Imbrius Eetion multa mercede redemit, In claram, Priamo servans, et misit Arisbam; Ad patrios fugiens clam se tulit unde penates. Luces ille domo undenas, usuque suorum Laetatus dulci est: bissena luce cruentis Injecit manibus reducem deus ipse tremendi 60 Aeacidae; juvenem tristes, qui acturus ad umbras Orci erat, ire licet, vitaque excedere nollet. Hunc ubi conspexit faciemque agnovit Achilles, Nudatumque armis vidit, galeaque carentem, Et clypeo, atque hasta, (quae jam projecerat amens Cuncta solo: largus fugienti e flumine vires Sudor enim fractas lassarat, fessa domabat Genua labor) secum haec animo indignante volutat: Pro superi! quod monstrum oculis hoc conspicor ingens? Ipsis jam Teucri e tenebris altaque resurgent 70 Nocte Orci, stravit mea quos jam dextera leto: Qualis et hic venit sospes, quem scilicet ipse Nuper ego sacram in Lemnum avexique, reliqui Et pretio addictum. non illum spumea cani Unda maris tenuit, multos quae objecta coërcet. Nunc age et ille meae vim libet, acumen et hastae, Ut norim docearque an sit rediturus et illinc, An semel exceptum gremio terra alma tenebit, Quae fortes etiam retinet. Versabat Achilles Haec secum: ille animi attonitus prope venit utraque, 80 Genua manu cupiens amplecti. qualibet atram Nam fugere optabat mortem et crudelia fata. Dextra Pelides aeratam sustulit hastam; Ille assurgenti subiit plagamque ferenti, Et genua apprendit pronus: praelonga superne Hasta solo defixa ingens post terga tremebat, Caede viri expleri cupiens. exterritus, amens Ille manum hanc genibus supplex admovit, acutum Hac telum arripuit retinens; dehinc talia fatur: Ecce tuis genibus supplex advolvor, Achille, 90 Parce meam veritus fortunam, duraque tangat Sors animum. bello captus tibi, te penes, o rex, Assedi mensae primum Cerealia gustans Dona, die, quo me patrio nocturnus in agro Cepisti, ac sacrae duxisti ad litora Lemni. Venditus inde boves illic merui tibi centum. Ter totidem bobus redimar nunc. plurima passus Huc redii. duodena dies haec ducitur, ex quo Ilion adveni; miserum quem fata secundo In manibus posuere tuis. me Jupiter odit, 110 Credo equidem, rursus tibi me qui tradidit; aevo Atque brevi natum vitales fudit in auras Laothoe genitrix, Altae senis inclyta proles, Altae qui Lelegas magna ditione gubernat, Pedason altam habitans gelidum prope Satnioenta. Hanc etenim Priamus thalami sibi foedere junxit. Inde sumus patri geniti duo; quos tua jam jam Ambos dextra neci dederit rex. caelitibus dis Nam specie haud impar Polydorus concidit hasta, Magne, tua peditum in primis: ego triste parari 110 Heic mihi nunc video fatum; nec numine laevo Actum huc posse manus spes evadere vestras: Hoc etiam, extremum quod dicam, nunc animo hauri: Non idem gessit me venter et Hectora, saevus Qui socium mitemque tibi fortemque peremit. Talibus orabat verbis, fletusque ciebat Priamides; cui vox immitis venit ad aures: Demens, quod pretium narras? quae lucra redempto Pro capite? ante meus fatum quam triste subiret Patroclus Teucris interdum parcere paullum 120 Haud renui, et multos cepi, pretioque redemptos Dimisi: at posthac mortem vitare cruentam Non erit ut possit quisquam, mala numina ducent In nostras quemcunque manus sub moenibus urbis Iliacae; Troum quisquis fuat obvius omni E numero, nedum Priami de sanguine cretus. Tu quoque nunc adeo morere ocyus, o bone. frustra Quid ploras? etiam Patroclus, qui tibi longe Praestabat, domitus leto jacet. en ego qualis Sim quantusque vides, formaque et mole, parente 130 Eximio atque dea prognatus matre: supremum Attamen adveniet mihi fatum et Parca severa, Mane, die aut medio, vel sero vespere, Troum Eripiet mihi nempe aliquis cum lumina vitae, Aeratave hasta figens volucrive sagitta. Sic ait: ille autem, genibusque et corde soluto, Amisitque hastam torpens formidine, passis Et manibus sedit collapsus: cui ferit ense Pelides humerum stricto cervice sub ipsa. Ferrum intro subiit capulo tenus: ille virenti 140 Pronus humo jacuit porrecto corpore; largus Purpureo terram perfudit flumine sanguis. Tum pede correptum medias projecit in undas, Gurgitibus volvi rapidis; ac talia fatur Vociferans: Istic impastis praeda jaceto Piscibus, affusi lambent qui vulnera. mater Non tua te lecto impositum plorabit, at altum In mare propellet fluctu volvente Scamander; Atque aliquis ponto saliens summas petet undas Cetus, ut immani voret ore Lycaona pinguem. 150 Pessum ite, Iliaca donec potiamur Achivi Urbe, fugae dantes turpi vos terga, fugaces Pone ego at usque sequens et caedens Marte secundo. Nil vos pulchra fluens, argento, et purior amnis Juverit, heu miseri; caesis placare juvencis Quem soliti, vivos rapidas cui mittere in undas Cornipedes. illo nequidquam obstante cadetis Dira morte omnes; caedem solvetis et omnes Patrocli, ac Danaum clades, qui, me gravis ira Dum tenet, ad curvas densi cecidere carinas. 160 Sic ait: at fluvius majores arsit in iras; Versabatque animo dium qua sistere Achillem Posset, et extremam Teucris avertere cladem. Interea quatiens hastam Peleius heros Ingentem, caedisque avidus, petit Asteropaeum, Pelegonis clarum germen, pater Axius amne Pulchra fluens lato quem scilicet, ac Periboea, Regis Acessameni gnatarum maxima natu, Edidit. hunc, telum quassans immane, petebat Pelides: contra e fluvio sed fervidus heros 170 Constitit, ille gerens duo longo hastilia ferro. Acribus huic animis mentem et praecordia Xanthus Implerat, furiis incensus morte peremptos Tot propter juvenes, medio quos victor in amne Pelides ferro trepidos mactarat acuto, Hi postquam propius venere adversa ferentes Arma, prior mirans haec dius fatur Achilles: Tu quis es? unde domo? qui me procedere contra Haud veritus. gnati miserorum. qui mihi quoque Occurrunt, Marte indomito per bella ruenti. 180 Inclyta Pelegonis proles cui talia reddit: Nam cur, magne, meos ortus scitaris, Achille? Paeoniae pinguis longe hinc ego natus in oris, Belligeros duco praelongis Paeonas hastis Horrentes. undena dies haec luxit Olympo, Iliacas ex quo veni bellator ad arces. Ampla fluens generis mihi princeps Axius amnis, Axius, illimem nullus quo pulchrior undam Volvit agens fluvius, quam late maxima tendit Se tellus. clarum is nam Pelegona edidit; hoc sum 190 Natus ego, ut perhibent. sed jam tentare laborem Martis, et infestis tempus concurrere telis. Haec ait ore minax tumido: dextra extulit hastam Librans Aeacides, decisam ex Pelio alto, Fraxineam, ingentem: telum at contorsit, utraque Ille manu dexter, geminum heros Asteropaeus. Hoc clypei umbonem percussit: (nec tamen orbem Pervasit solidum penitus, nanque obstitit aurum, Dona dei) hoc dextrae cubitum perstrinxit, in auras Unde levi niger emicuit de vulnere sanguis: 200 Hasta virum at supra labens tremebunda propinquae Haesit humo, cupiens libato in corpore mergi. Hastam posterior, recto volitare per auras Assuetam lapsu, Pelides Asteropaeum Misit in adversum furiata mente: sed ipso Erravit paullum stridens a corpore, et altam Percussit ripam, penitusque infixa virenti est Aggere dimidiam ad partem. tunc impiger ensem Eripit a femore, ac trepido celer ingruit hosti Pelides. hastam Pelidae evellere longam 210 Ille manu valida ripa e viridante nequibat. Ter, trahere arreptam cupiens, concussit; omisit Haerentem penitus ter spe frustratus inani. Tum quarto aggressus curvatam frangere nisu est. Ante sed ingenti dejecit cominus ense Conantem Aeacides. immani vulnere ventrem, Namque viro medium discidit, viscera hiatu E magno fluxere solo delapsa: tenebris Exspiranti oculos urget nox. acer Achilles Insiluit supra pectus; fulgentiaque arma 220 Detrahit; hinc tales effundit pectore voces: Sic jace, ut es meritus: durum tibi, flumine quamvis Prognato, pugnare Jovis cum prole supremi. Flumine dicebas nam te ortum scilicet: ipso Ab Jove at ortus ego. genuit me, qui regit acres Myrmidonum late populos, bello inclytus ille Peleus; huic genitor fuit Aeacus ab Jove natus. Fluminibus praestat ceu Jupiter, ab Jove cretos Flumineo est itidem generi praestare necesse. En tibi adest ingens fluvius: ferat ille jacenti 230 Auxilium, si quod potis est. pugnare sed isti Cum Jove non licet altisono, cui rex Achelous Ipse parem haud audet se dicere, nec pater ingens Oceanus, vastos immani gurgite fluctus Tot volvens; unde et fluvii, et maria alta, per omnes Et late fusi terras fontesque lacusque. Is quoque tela Jovis magni timet, atque fragorem Horrisonum, caelo intonuit cum saevus ab alto. Sic ait; et ripae infixam trahit impiger hastam, Atque virum fulva porrectum linquit arena, 240 Caerulea versandum unda, densisque vorandum Exanimem anguillis et piscibus, ocyus album Qui morsu coepere adipem tondere procaci. Paeonas hinc ruit in medios bellator, equestri Adsuetam bello pubem: quae versa tumultu, Hac illac trepido fugiebat fluminis alti Ad ripam, cunctis qui fortior, Asteropaeum Ut videre manu Pelidae atque ense furentis Fulmineo domitum. leto heic dat prima virorum Lumina, Thersilochumque, Mydonaque, Astypylumque, 250 Mnesumque, Thrasiumque, atque Aenion, atque Ophelesten. Hos dedit, hinc alios leto daret acer Achilles Paeonas: instantem caedi sed gurgite ab alto Increpuit Xanthus. mortali pectus et ora Ille viro similis, confestim farier infit: Fortior ante omnes, Pelida, immanior idem Ante omnes, tot dira patrans horrendaque divūm Praesidio fretus. Troas tibi Jupiter omnes Mactandos ferro si jam dedit, hinc procul actos Camporum per plana neci demittere perge. 260 Plena mihi exstinctis nam sunt jam pulchra fluenta Corporibus, lymphas nec vastum evolvere in aequor Possum usquam. arctor enim congesta caede: cruentus Tu tamen usque instas omnes et sternere ad unum Morte paras. parce o jam tandem ac desine. mentem Attonito invasit mihi nam stupor, inclyte Achilleu. Haec Xanthus: retulit contra cui dius Achilles: Ista quidem fient quae vis, divine Scamander, Non tamen absistam Troas mactare superbos Ante, metu includam pavidos quam moenibus, ipsum 270 Hectora et experiar, seu me leto dabit ille, Illum ego seu potius victor sub Tartara mittam. Sic ait, ac Teucris rursum se turbidus infert. His Phoebum interea compellat vocibus amnis. Heu heu, Arcitenens Jove nate, ut jussa parentis Oblitus neglecta tui es! te jussit adesse Qui Teucris, clademque viris avertere, donec Sol pontum subeat fugiens, umbrentur et arva. Talia dum memorat, ripa se immisit ab alta Praeceps in medium Pelides. ille, tumenti 280 Dira fremens fluctu, contra irruit, altus et omnes Egit aquas raptim, commoto gurgite, densos Impulit et Troas, leto quos dius Achilles Strarat acervatim. ripam hos ejecit in altam, Mugitum dans horrendum, ceu taurus: at udo Occuluitque sinu vivos, servavit et imis Vorticibus pulchri conclusos rite fluenti. Peliden gravis at circumstetit unda, virumque Urgebat clypeo incumbens vi concita; stare Nec pedibus quibat figens vestigia rectis. Erga amplam ramis diffusam ingentibus ulmum Arripuit manibus: radicitus exterminata Illa cadit, lapsu ripam dissolvit et omnem, Objectu et denso ramorum rauca fluenta Continuit, pontem jacens transversa per amnem Praebuit. ast heros medio de gurgite sese Proripuit; celeri et cursu per plana volabat Camporum trepidus. nec terga urgere volantis Ingens interea cessat deus; et ferus atro Gurgite se attollit supra ruiturus, Achillem 300 Sistat ut a pugna, Teucrisque avertat amicus Exitium. longe absiluit Peleius heros, Quam longe volat hasta manu contorta. liquentes Ut rapido quondam se lapsu nigra per auras Fert aquila ex alto venatrix, nulla volantum Quam celeri aut cursu, validis aut viribus aequat; Sic fert se campo Aeacides. dirum arma sonabant Quassa humeros circa et pectus: fugit incitus ille, Obliquatque vias: pone affluit amnis, et alto Rauca sonans urget fugientis terga tumultu. 310 Caeruleo veluti si quando e fonte colonus Instat aquam virides rivo ductare per hortos, Ille unco removens obstantia terga ligone; Profluit unda levis, subterque illata lapillos Dimovet; hinc celeri lapsu per prona locorum Murmurat, ante ipsum ductorem et concita fertur: Sic magni cursu rapido tumida unda fluenti Peliden quamvis celerem premit usque liquenti Et pede consequitur: nec mirum, numina quando Sancta deum praestant mortali sanguine cretos, 320 Conversa quoties voluit consistere Achilles Fronte audax, et nosse deis anne omnibus aeque Infensis pulsus fugiat; Jove natus ab alto Prolutum toties fluctu labente superne Urgebat fluvius. moerenti corde repulsa Ille artus tellure leves tollebat ad auram Subsiliens: subter magna vi at fessa domabat Genua fluens cursu obliquo citus amnis; et imis Subducens pedibus mollem solvebat arenam. Ergo altum ingemuit, caeloque ardentia tollens 330 Lumina, sic moesto Pelides corde profatur: Jupiter, ut nullus me divum sustinet alto Eripere a fluvio, miseroque avertere pestem Nunc! alias ultro patiar nam quidlibet. his me Non alius divum quisquam, sed caerula mater Ipsa malis onerat: quae me lactavit inani, Oraculo mendax deceptum. nanque sub urbe Iliaca ajebat periturum, Phoebe, sagittis Esse tuis. utinam Troum fortissimus Hector Hanc animam Stygias victor misisset ad umbras. 340 Fortis ego pulchra jacuissem morte; perempti Exuvias fortis raperet: nunc Parca perire Indecori leto deprensum in flumine cogit: Qualem praecelso decurrens monte subulci Hibernus puerum rapit alto gurgite torrens. Talia jactanti Neptunus, magnaque Pallas Adstiterunt; similesque viris mortalibus ambo Ora habitumque, manuque manum tenuere labantis Aeacidae, ac blandis firmarunt pectora dictis. Primus ibi haec fari coepit maris arbiter alti. 350 Parce metu, Pelida, animo timor omnis abesto: Tales auxilio tibi nunc di venimus aequo Huc Jove, Neptunus, mecum et Tritonia Pallas. Quippe tibi a fluvio non est fatale domari. Desinet hic (nosces jam tute), irasque remittet, Vimque ferox omnem. nostris tu corde volenti Consiliis pare. pugna ne absiste cruenta Ante, omnem pellas quam pubem in moenia victor Iliacam; quicunque instantem ac terga prementem Fugerit. occisum post Hectora laetus ad altas 360 Fac redeas puppes. nunc saevo haud parce furori. Certa tibi nostro datur en victoria nutu. Haec fati, ad coetum celeres rediere deorum, Unde huc digressi. campo at Peleius heros (Magna deum praecepta urgent) se protinus infert: Campo, quem late ripis effusa replebat Unda fluens; pubis duro sub Marte peremptae Multa ubi mixta simul fluitabant armaque passim, Corporaque. adversus fluvio ruit ille: repulsa Et pedibus terra subsultat; mole tenetur 370 Nec celer undarum opposita. vim Pallas in altum Pectus enim, atque habilem infudit per membra vigorem. Non tamen edomito vesanos corde furores Deposuit Xanthus. magis et magis usque fluebat Pelidae sese affundens: totumque superbus Amnem attollebat contra; fratremque vocabat Clamans auxilio Simoenta: Huc ocyus, huc, o Frater, ades mecum; robur sistamus ut ambo, Vimque viri indomitam: mox nam Priameïa fundo Moenia versa dabit; Troum nec turba furentem 380 Sistet pulsa loco: sed tu, bone, quod potes, affer Auxilium, celer heus ex alto magna fluenta Fonte imple, ac rivos una omnes volve; superbos Tolle audax fluctus, truncosque et rapta fragore Saxa cie ingenti: juncto sistamus uterque Amne virum immanem, dīs qui sese improbus ipsis Ferre parem haud dubitat. cui jam nec profore vires, Nec decus eximium formae, nec quae induit arma Pulchra humeris, ajo; quae mox demersa jacebunt Alto cuncta lacu, limo super obruta. multa 390 Ipsum quin etiam certum est involvere arena: Et sabuli immensis offusi claudere circum Aggeribus, non ipsa queant Danai ossa jacentis Ut legere. injiciam tantam super undique corpus Colluviem. ille viro tumulus, fuat altus: humari Nec sit opus, ducent rapto cum funus Achivi. Sic ait, inque ruit Peliden turbidus alto: Cum gemitu, fluctusque una, spumasque, virorum Confusam et caedem miscetque ac tollit in auras Arduus: Iliaco dirum rubet alta cruore 400 Unda viro superincumbens. Tum regia Juno Exclamat, metuens Pelidae, gurgite vasto Oppressum abriperet subito ne turgidus amnis; Vulcanum et genitrix compellans talia fatur. Surge age, nate, ingens te coram nanque Scamander Dira furit, dignus te, ut remur scilicet, hostis. Ergo ferum cohibe; multamque exprome furentis Vim flammae. ipsa Noti celeris, Zephyrique procellam Immanem, pontum in medium digressa, ciebo; Turbine quae tristes rapido ferat incita flammas; 410 Et capita involvens Teucrorum, incensaque late Arma urat. claro tu ripas igne per omnes Grassare, arboribus densis nec parce, Scamandrum Quantus et est, involve igni; nec dira furenti Vel blandis flectat verbis, vel terreat ullis Corda minis; nec vimque tuam furiasque remitte Ante ego quam jubeam monitum clamore, coerce Tum demum indomitae parcens incendia flammae. Sic ait: immensum jaculari at Mulciber ignem Continuo coepit, campum qui protinus omnem 420 Corripuit; passimque solo prostrata virorum Corpora, quos leto fortis demisit Achilles, Urebat late gliscens. exaruit omnis Subter humus: ripis exundans constitit humor. Autumno veluti Boreas undantia lymphis Arva superfusis arenti flamine siccat Confestim adveniens; spectat gaudetque colonus: Sic late campus siccatis aruit undis Omnis, et exanimem turbam celer abstulit ignis. Vulcanus claro fulgentem lumine flammam 430 Protinus in fluvium vertit. furit incitus ignis; Urunturque ulmi, salicesque humilesque myricae, Lotosque, humentesque ulvae, mollisque cyperus, Quae virides passim vestibant plurima ripas. Quin et, vorticibus mediis quicunque natabant Hac illac varii pulchro sub flumine pisces, Torrentur, solers quem spirat Mulciber, igni. Uritur ipse alto latitans jam Xanthus in alveo: Compellatque dolens Vulcanum, ac talia fatur. Vulcane, haus quisquam tibi divum par fuat: ausim 440 Nec tibi ego pugnare, uris qui tam gravis hostem Igne tuo. irarum precor o jam desine: Troas At vel confestim Pelides exigat urbe. Quid mihi opus certare? urbi quid ferre caducae Auxilium? Haec ardens medio jactabat ab alveo. Interea multo fervebant igne fluenta: Igne lebes multo ceu cum fervescit opimum Pingue liquefaciens magni suis, undique lentum. Aestu adipem assiduo subjectans. arida subtus Ligna jacent, gliscitque ingenti flamma sonore: 450 Sic tum pulchra aestu miscebat flammeus ardor Flumina, nec solito se cursu evolvere lymphae Audebant; inhibet saevus vapor; ac domat igni Mulciber. Inclamans Junonem denique Xanthus Suppliciter tales effudit pectore voces: Juno, tuus cur nam mea gnatus flumina torret Praecipue, ac diro saevus furit igne? quid unus Commerui? non ipse obsto tibi, diva, deorum Quantum alii, quotquot soliti succurrere Teucris. Nunc, tibi si placitum, desistam: desinat una 460 Ille tamen. verax juro insuper, o dea, nunquam Venturum auxilio Teucris, nec tempore cladem Aversurum ullo: non, igni tota supremo Troja ubi flagrabit, laetique incendia Graji Miscebunt. Xanthum fari cum talia Juno Audiit, his, gnatum compellans, vocibus infit: Desine jam, Vulcane, meum genus, inclyte: divum Mortales propter non fas torquerier isto Nanque modo. Haec paucis Juno. dicto ocyus ille Exstinxit flammam gliscentem ac dira furentem: 470 Unda redux pronum sese dejecit in alveum. Xanthus ut est domitus Vulcano, pugna quievit Amborum: Juno, quamvis irata, diremit. Ast aliis animo divis furor incidit ingens, 385. Horrendus; mentesque odiis discordibus actae Exarsere: ruunt vesano in bella tumultu. Ampla pedum pulsu tellus immugiit, aether Insonuit circum vasto clangore. deorum Audiit in summo residens quem rector Olympo; Atque animi laetus risit, simul atque ruentes 480 Saeva deos animo discordi in praelia vidit. Jamque adeo haud longe distant. Mars scuta virorum Frangere cui ludus, pugnam orsus, cuspide ahena Praefixum robur dextra quatit, atque Minervam Aggreditur princeps, dictisque incessit acerbis: Improba, cur acuis dira in certamina divos, Confidens, audax, animis elata superbis. Anne oblita malum es facinus, cum scilicet, hortans Tydiden hasta ut peteret me saevus, adactum Ipsa manu telum ursisti, mihi corpus acuto 490 Dilacerans ferro? poenas, ut digna, vicissim Nunc dabis atque lues tandem commissa. profatus Haec ubi sic; villis horrentem perculit hasta Aegida; quae frangi nec magni fulmine quiret Icta Jovis. divam telo sic ille trabali Appetiit frustra. cedens Tritonia paullum At retro, saxum, campo quod forte jacebat, Sustulit arreptum dextra, ingens mole, nigrumque, Et facie scabrum informi, quod, limes ut esset Certus agri, positum prisci statuere coloni. 500 Hoc Marti validam cervicem diva cruento Percussit, solvitque artus: per jugera septem Ille cadens jacuit porrecto corpore, et atro Pulvere foedavit crines: circum arma dedere Ingentem flictu sonitum. dea risit, et altum Exclamans, fudit laetanti has pectore voces: Demens, nondum etiam sensisti, robore et armis Quanto ego sim melior, quam tu, mecum, improbe, qui te Haud metuis conferre tamen? sic strate, dolensque, Maternas luito Diras, quae irata merentem 510 Devovet, Argivūm pravus quod gente relicta Foedifragam haud dubitas Troum defendere gentem. Haec ait, atque oculos avertit diva nitentes. Ast illum Jove nata Venus dextraque prehensum Erexit, duxitque manu, vix mente recepta, Immanes gemitus rumpentem pectore ab imo. Quam simulac vidit Juno, dea candida, tali, Haud mora, compellans affatur voce Minervam. O Jovis aegisoni proles Tritonia, rursus Effrons illa (vides?) Martem per tela cruentum 540 Ex acie ducit; celeri super ingrue cursu. Sic hortata deam Juno est: ruit illa volucri Laeta pede; ac Venerem assequitur. pectusque sub ipsum Perculit ingenti dextra. collapsa solutis Concidit haec genibus, languens, animisque, Virenti Ambos vidit ubi pariter tellure jacentes, Effudit gaudens virgo has Tritonia voces: Tales o utinam sint omnes, quotquot Achivam Rem contra pugnant, Priamo Phrygibusque ferentes Auxilium; fortes aeque, validique; jacenti 550 Venit ut adjutrix Marti Venus, et mihi sese Contulit adversis invicto pectore telis. Nae, longo functis bello Phrygiaque potitis Urbe, frui placida jamdudum pace liceret. Talia jactabat: risit Saturnia Juno. Sic Phoebum interea Neptunus voce lacessit: Phoebe, quid abstamus? tempus concurrere, pugnam Sunt alii quando exorsi. nam turpe reverti est Immunes belli Jovis ad caelestia tecta Aeratasque domos. agedum, prior incipe, natu 560 Qui minor es: nec enim mihi pulchrum invadere pugnam, Aevo qui longe tibi praesto, pluraque novi. Stulte, ut corde cares! memori nec mente recursant, Quae divum soli tulimus mala plurima quondam Litore in Iliaco; celsa Jovis aede profectos Conduxit pacta cum nos mercede superbus Laomedon anni ad spatium, addictosque premebat Imperitans, jussisque deos haud mollibus urgens. Tunc ego Trojugenis urbemque et moenia struxi Lata, oculis miranda, virum quae frangere nulla 570 Vis queat, herbiferis nemorosae in vallibus Idae. Ducebas camuros tu, Phoebe, ad pascua tauros. Verum ubi mercedis dulces optantibus horae Attulerunt finem; pretio fraudavit utrumque Laomedon, terrensque minis dimisit inani Spe lusos. memini saevum tibi namque minari: Atque pedes vinctum atque manus serviliter ambas, Puppe cava impositum trans vasti caerula ponti Missurum hinc venum longinque ad litora gentis. Quin etiam ambobus ferro dicebat acuto 580 Abscissurum aures. irato corde reversi Nos divum sumus ad sedes, fallacia questi Pollicita, et cassos, nulla mercede, labores. Gratus an haec propter tu facta juvasque fovesque Trojugenas? non tu nobiscum incumbis, ut omnes Laomedontiadae pereant male funditus, ipsis Cum gnatis, et conjugibus, patriaque, domoque. Haec rector maris: Arcitenens cui talia reddit: Vecordem, Neptune, reor, sensuque carentem Jure putes, misera tecum pro gente virorum 590 Si pugnem similes foliis qui nempe vigescunt Interdum, atque alacres vescuntur munera terrae, Inde brevi enerves languent pereuntque. cruentae Nos igitur pugnae parcamus: mutua caedant Illi se telis, ac pergant cernere ferro. Sic fatus, retro gressum tulit, ille parentis Nam fratrem est veritus collata invadere dextra. Quem simul ac vidit, regno memoranda ferarum, Silvipotens Dictinna, soror convicia fratri Fecit, et irato dedit has de pectore voces: 600 Phoebe fugis? laudem Neptuno linquis et omnem, Atque decus multo quaesitum, ignave, labore? Cur, demens, arcumque et inania spicula gestas? Non magnis posthac verbis te patris in aede Jactantem audiero, jactabas qualia nuper Inter caelicolas: telis arcuque paratum Letifero contra Neptunum invadere pugnam. Sic ait: increpitus nihil at respondit Apollo. Magna sed immanes conjux Jovis arsit in iras; Atque, deam probris onerans, haec ore profatur: 610 Quī nam, effrons, ausa es tu me consistere contra? Durum opus est mecum pugna contendere, quamvis Auratosque arcus gestanti, et lucida ferro Spicula. foemineo generi te nempe leaenam Jupiter attribuit, quam velles et dare leto Annuit; infestisque Orco demittere telis In domibus stratas necopina morte puellas. Nae tibi, diva, feras agitare in montibus altis Est satius, silvisque vagantes figere cervas, Quam conferre manum stulte melioribus. at, si 620 Bella tamen tentare placet, pugna ocyus, ut jam, Noris, ego quanto sim fortior, improba; quae me Par veluti virtute, audes consistere contra. Sic effata, manum laeva comprendit utramque: At dextra pharetram ex humeris detraxit, et ambas Circum aures multo pulsabat non sine risu Huc illuc sese versantem: effusa cadebant Tela solo; volucres terram stravere sagittae. Tum lacrimis perfusa genas dea fugit, ut altae Accipitrem fugiens rupis tremefacta columba 630 Cum volat in latebram, cui non fatale cruento Ungue capi fuerat: sic longe diva relictis Aufugit levibus jaculis pulchraque pharetra. Latonam at divum compellans nuncius, infit: Non ego congrediar tecum, dea: triste supremi Uxores contra Jovis est pugnare. deorum, Ut lubet, in coetu jactato. me tibi victum. Haec ille: at curvosque arcus, volucresque sagittas Diva legens, passim putri tellure jacentes, Sustulit, arma parens victae infelicia natae. 640 Illa fugam celerans, late fulgentis Olympi Venerat in sedes, Jovis aurea tecta, patrisque Insedit genibus, perculso corde; tremebat Ambrosius circum peplus. risitque, puellam Et pater ad sese excepit, dehinc talia fatur: Quis te, nata, ausus divum est sic plectere, ceu si Patrasses aliquid manifesto in lumine probri? Haec genitor paucis: paucis cui filia contra Virgineis gaudens vittis, nemorumque tumultu. Juno, pater tua me conjux pulsavit, et omnes 650 Una deum incendit vesana in praelia mentes. Haec illi alterno miscent sermone. Scamandri Interea campo longe digressus Apollo Ilion ingreditur sacram. nam corda premebat Cura ingens olli, manibus ne structa deorum. Urbs, praeter fatum Graja sub gente periret, Illo capta die, versis et subruta muris. Ast alii ad sedes venere ingentis Olympi Caelicolae, hi tumido volventes pectore fluctus Irarum, hi parta praestanti laude superbi; 660 Atque omnes magno taciti assedere Tonanti. Haud minus interea Troas dabat acer Achilles Exitio, sternens pariter currusque, viroque. Vastus ut incensa late furit ignis ab urbe Fumiferam glomerans nubem; quem suscitat ingens Ira deūm: cunctisque labor, multisque suprema Ingruit actutum clades: sic atque labores Atque mala Iliadis Peleïus intulit heros. At Priamus (sacra in turri nam stabat) Achillem Territus ingentem agnovit; cui Troica pubes 670 Terga dabat, nusquam consistens, robore vique Cassa omni. ergo altae plorans fastigia turris Deserit, ac senior, portas ubi venit ad ipsas, Custodes trepide compellans, talia mandat. In manibus, juvenes, portas retinete patentes, Dum pavidi cives veniant: (versa agmina, Achilles Instat enim turbans: clades heu foeda propinquat) Verum ubi se fessum portis immiserit agmen, Continuo firmos juncto apte robore postes Claudite. namque urbi dirus ne se inferat una 680 Vir metuo. Haec senior dederat mandata: recludunt Illi continuo portarum claustra, remoto Objice; quod miseris tam nigro in turbine lucem Attulit. Arcitenens tum Phoebus moenia linquens Evolat, ac sese fert obvius, arceat hostem Ut Teucris, clademque extremo in tempore sistat. Illi urbem rapido cursu, murumque petebant, Arentesque siti, collecto et pulvere foedi: Versa virum dius Pelides terga premebat, Ingentique hasta pubem sternebat. acerba 690 Usque truci rabies gliscit sub corde; decusque Eximiae cupit usque referre et praemia laudis. Illo sacra die cepissent moenia Graji Ipse Antenoriden ni Phoebus Agenora praesens Excitet egregium bello. cui corde sub alto Indidit audaces animos deus; et stetit atrae Ipse manus inhibens praestanti numine Mortis, Haud procul a Fago, circum denso aere septus. Is, tergo instantem non longe ut vidit Achillem, Constitit, et curis ingentibus anxius altum 700 Dat gemitum, et tacito secum haec sub corde volutat: Me miserum! fugiam dirum tremefactus Achillem Si turbae immixtus fugientum ad moenia Troum, Sic quoque me capiet, ferroque invadet acuto Imbellem obtruncans. Quid si versa agmina dira Caede sinam hic foede sternat; celer ipse capessam Iliacum at fugiens campum, saltusque virentes, Et dumeta Idae subeam; dehinc vespere sero, Fessus ubi abluero sudorem in flumine, furtim Dardanios redeam ad muros? sed inania stulte 710 Haec mihi cur frustra mens alto in pectore versat? Heu metuo, in campum ne me divertere ab urbe Sentiat, ac rapidis pedibus citus occupet heros, Nec mihi jam liceat mortem et crudelia fata Effugere. invictis nam longe viribus omnes Ille viros animisque unus praestantibus anteit. Quin potius contra gradior, pro moenibus et sto Obvius? illi etiam corpus violabile ferro, Una et inest anima; utque ferunt mortalis et ipse est, Jupiter usque virum magno licet auctet honore. 720 Sic ait, inque gradu manet hosti adversus eodem, Fortem animum pulchro pugnae succensus amore. Ac veluti densos frutices, lustra horrida, linquens, Venantem contra fert se panthera, periclum Nec metuit, nec versa fugae dat terga, nec usquam Clamore, atque canum latratu exterrita cedit; Eminus ac telo, vel cominus icta, furori Haud parcit confossa tamen, nec desinit acri Ire animo contra, dum vel saevum arripit hostem, Vel cadit ipsa suo se frustra in sanguine versans: 730 Sic magni proles Antenoris, altus Agenor, Versa negat dare terga fugae imperterritus ante, Collata saevo dextra quam pugnet Achilli. Ille gravem prae se clypeum gerit; et quatit hastam Ingentem librans; magno et clamore profatur: Hac te luce urbem sperabas, inclyte Achilleu, Eversurum altam Priami, Troasque daturum Exitio. demens! haec longus moenia circum Restat adhuc labor, et duro sub Marte dolores. Multa intus pubes, nec bello ignava, tuemur, 740 Pro se quisque, urbem, carisque parentibus omnes, Conjugibus natisque omnes dura omnia contra Adsumus auxilio. sed tu tua fata subibis Jam, reor, heic, quamvis saevus bellator et audax. Sic ait, ac telum dextra contorsit acutum Ingenti. stridens auram secat hasta, sub ipsum Acta genu, adversum crus certo et perculit ictu, Ocrea quod circum stanno ingens ducta recenti Horrendum insonuit: longe tamen hasta retrorsum Pulsa iit, aerata subiit nec cuspide corpus. 750 Dona etenim obstiterunt denso Vulcania textu. Pelides tum deinde furens in Agenora dium Irruit: eximiam cupido sed magnus Apollo Invidit laudem; rapiens et Agenora, tectum Nube cava longe deus abstulit, atque pericli Securum bellique immunem jussit abire: Ipse dolo a Teucris ignarum abducit Achillem. Nanque, arma et vultum mentitus Agenoris, ipsos Pelidae stetit ante pedes, citus irruit ille, Praecipiti cursu fugientem pone secutus. 760 Dum fugit hic, dum terga premit Peleïus heros Arva secans, Xanthi retro et conversus ad amnem Usque brevi spatio praeeuntem attingere sperat (Nanque dolo captum spe Phoebus lactat inani): Interea trepidi venere ad moenia Troës, Atque intus laeti se condunt agmine denso, Confertimque urbem complent, nec sistere cursum Quisquam audet muros extra, sociosque manere; Quaerere nec pugna quis raptas, quisve reversus Incolumis: plenis cupidi sed condere in urbem 770 Certant se portis, cursu quoscunque volucri Ereptos leto servarunt genua pedesque.

HOMERI ILIADOS LIBER VICESIMUS SECUNDVS. Sic trepido hi cursu fusi per moenia, quales Hinnulei, terguntque artus sudore madentes, Atque sitim potu restinguunt, membraque longo Fessa opere acclinant ad propugnacula. Grajūm Interea pubes muro clypeata propinquat Hectora sed vinctum duri vis effera fati Extra urbem tenuit, Scaeaeque ad limina portae. Parte alia Aeaciden compellat Phoebus Apollo: Nam cur me insequeris celeri pede fretus, Achille, Mortalis divūm? nec sentis, quem premis audax, 10 Esse deum; stultusque furis sine fine modoque. Non tibi jam cordi est turbatos perdere Troas. Quos urbs tuta sinu condit: tu devius erras Incassum. nec enim leto me straveris, aevo Natum immortali, Parcarum et lege solutum. Huic celer immani Pelides concitus ira: Laesisti male me Arcitenens, teterrime divūm, Huc muro avertens. multi nanque, ante subirent Quam muros, strati jacuissent pulvere in atro. Eximia nunc me fraudasti laude; fugacem 20 Servasti et pubem ex facili; quod scilicet ullum Haud metuis facti ultorem. mihi nanque facultas Si foret ulcisci, non hoc impune tulisses. Haec ait; atque animis ingentibus efferus urbis Iliacae ruit ad muros. per nota sonantem Ut rapiens currum plani volat aequora campi Victor equus cursu facili: sic genua movebat Atque pedes alacer, cursu nec lassus Achilles. Hunc Priamus longe agnovit, campoque volantem, Fulgentemque armis, clarum ceu sidus, in aestu 30 Quod primo autumni exoritur, lateque coruscis Astra inter claret radiis, fulgetque sub alta Nocte; canem dicunt quem nimbiferi Orionis; Igne ardens claro sidus, verum omine diro Triste, sitim morbosque ferens mortalibus aegris: Sic pectus circa Pelidae saeva micabant Aera, furens rapido cursu dum fertur ad urbem. At senior tristesque alto de pectore plorans Rumpebat gemitus, manibus pulsabat honestum Et caput elatis alte, moestoque ululatu 40 Clamabat, dulcem exorans inflectere gnatum Si posset. Scaea stabat nil territus ille Pro porta, opperiens venientem immotus Achillem, Vesano et pugnae mentem succensus amore. Cui senior tenditque manus, moestaque morantem Voce vocans, lacrimis haec supplex fatur obortis: Hector dulce caput, sanguis meus, huc ades, istum Nec solus, nullo Troum stipante, maneto; Confestim subeas fatum ne triste cruento Stratus ab Aeacida: multo est nam fortior ille. 50 Improbus o utinam dis tam carus foret aequis, Quam mihi. jam leto domiti, campoque jacentis Membra canes rabidae traherent, diraeque volucres; Linqueret ac saevus mihi tunc praecordia moeror. Ille orbum fecit multa me prole bonaque Efferus; atque alios mihi gnatos morte peremit, Venum alios capiens longinquas misit in oras. Quin et nunc Teucros inter tuta urbe receptos, (Me miserum!) haud video, frustra quaerens, Polydorum Dīs forma similem, clarumque Lycaona, dia 60 Quos mihi Laothoë peperit. sed, lumine dulcis Hi vitae in castris Danaūm si forte fruuntur, Aere queant redimi, atque auro: nam plurima nobis Gaza domi est, gnatae quam praebuit inclytus Altes. Quod si morte jacent, Orcum et subiere, dolebo Ipse quidem, et mater, quorum de sanguine creti: Luctus erit populo brevior tamen, ultima si non Tu quoque fata feras Pelidae stratus ab hasta. Murum, gnate, subi: fer gressum in moenia, Troas Ut pavidos serves, et Troadas, ut decus ingens. 70 Victori ne des Pelidae, neu tibi dulcis Flos aevi pereat misero. Me respice saltem, Gnate, mala pressum aerumna, sensuque vigentem Mentis adhuc: fessum extremae. sub fine senectae Quem forte in misera perdet Saturnius, urbem Captam hosti, ac dirae cladis genus omne videntem: Mactari ferro gnatos, mea viscera, gnatas Raptari, thalamos everti, corpora terrae Infantum allidi puerorum, dum fera gliscit; Ira, nurus manibus vexari dira furentum 80 Grajorum. haec passum spectacla horrenda cruenti Me fortasse canes ipsum mandentque trahentque Pro foribus; jaculove aliquis, vel figet acuto Postquam ense imbellem, vique hanc de corpore pellet Dura animam) ipse alui quos intra regia fidos Tecta canes, vesci ad mensam, servareque suetos Limina: large, hausto domini qui sanguine primam Ante domum tepida satiati caede jacebunt. Non foedum est juveni, duro in certamine pugnae Cum cecidit ferro confossus membra, jacere 90 Nudatumque artus, largoque cruore madentem, Morte tamen pulchrum florenti corpore in ipsa: At senis incanumque caput, barbamque, retectum Et ventrem saevo ore canum si turba perempti Dilacerat, nullum mortali hoc foedius usquam est Spectaclum, atque magis miserum et lacrimabile. Tales Fundebat senior questus, canamque trahebat Caesariem vellens manibus: verum Hectora nullo Quibat, multa rogans ploransque, inflectere pacto. Nec minus et mater plorabat perdita luctu; 100 Atque sinum laxans dextra, laevaque papillam Exsertam ostendens, tales dabat anxia voces: Hanc cernens reverere Hector. miserere parentis Longaevae. puero si quando, haec ubera praebens, Tristem sedavi fletum, nunc mente recurset, Gnate, precor memori. saevum arce a corpore clausus Urbe hostem: demens, ne sta pro moenibus olli Obvius. heu, leto si te dabit, haud ego molli Te impositum lecto, carum, mea viscera, germen, Inclyta nec tua te conjux deflebit: at altas 110 Grajorum longe ad naves discerpta jacentis Membra canes avidi crudeli dente vorabunt. Hectora sic ambo fletu precibusque parentes Aggressi orabant: neuter sed flectere mentem Evaluit. manet impavidus pro moenibus ille Usquam nec cedens, venientem exspectat Achillem. Magnus uti coluber, pastus mala gramina, servat Trux sua lustra, virum opperiens; atque aestuat ira, Horrendoque oculos micat igni; tectaque circum Convolvit sese impavidus pugnaeque paratus: 120 Hector magnanimo sic vim sub pectore condens Indomitam, nusquam cedebat, nixus eodem Ille gradu; et clypeum procurvae ad grandia turris Saxa gravem acclinans. curis tamen aestuat intus, Atque haec solicito secum sub corde volutat: Me miserum! subeo si portas, moenia et urbis, Polydamas primus dictis me incesset amaris. Ocyus ad muros Troas qui ducere jussit Nocte hac, heu miseros quae perdidit; acer in arma Qua rediit Trojae clades ac terror Achilles: 130 Ast ego contempsi monstrantem vera, monenti Cum foret utilius multo submittere mentem: Nunc, populum indocilis postquam nil tale merentem Exitio stravi, pudet ora subire meorum, Et vereor Troasque et Troadas: hoc mihi nequis Olim deterior tamen exprobret: Ipse suorum Exitio pubem dedit Hector robore fretus. Sic dicent. fuerit mihi tunc optatius acri Depugnasse animo, inque urbem rediisse perempto Aeacida, aut pulchra cecidisse heic morte peremptum 140 Aeacida a magno patriae pro moenibus urbis. Quod si deponam clypeum, galeamque relinquam; Et muro acclinans hastam, dehinc ipse profectus Magnanimo occurram supplex et inermis Achilli, Argivamque Helenam, quamcunque in puppibus altis Et Paris huc vexit gazam, quae tristis origo Prima fuit belli, dicam aequa mente daturum Atridis; tum quidquid opum latet urbe, seorsum Pollicear Grajis ultro partirier; omnes Inde adigam Troas testari numina divūm, 150 Nil fore, quod celent, rerum, quas continet amplo Urbs gremio; nil, quod non partes, fraude remota, In geminas tribuant, cedat quarum altera Grajis. Sed quid ego haec autem nequidquam vana voluto? Quid si, cum veniam supplex, genibusque furentis Advolvar, me nil miserans ferus ille, precantem Nec veritus, ferro armatus invadat inermem; Tam facile et perimar, mulier quam nescia belli? Non est qui possit blando sermone moveri, Nec quicum liceat garrire ac vana jocari: 160 Garrit ut a quercu interdum saxoque puella Et juvenis. praestat pugnare, ac noscere tandem, Eximiam laudem cui Jupiter annuat aequus. Dum tales dubio mutabat pectore curas Hector, in adversum cursu tendebat Achilles. Fulmineus veluti Mavors in vertice cristas Concutiens per bella ruit, sic ille ruebat, Sublatamque humero quatiebat concitus hastam Fraxineam, ingentem. totum cui corpus ahena Luce micat; qualem fundit vel flamma, vel ipse, 170 Ardet ubi Eoo surgens de gurgite, Phoebus. Non tulit horrendam speciem, non Hector eodem Sustinuit mansisse loco, Scaeamque reliquit Immemor a tergo portam. mora nulla, fugacem Aeacides pedibus melior premit. Ille volantes Ut quondam ante alias longe pernicior omnes Accipiter visam aeria de rupe columbam Insequitur lapsu facili: raptim volat illa, Obliquatque viam fugiens tremefacta; superstat Hostis atrox, promitque ungues, et clangit acutum; 180 Dira fames avidum exacuit, praedaeque cupido: Sic celer Aeacides planta pernice volabat Igneus; obliquo cursu vitare volantem Sic frustra optabat patriae sub moenibus Hector Genua levis jactans. Et jam post terga relictus Agger erat, surgensque altas caprificus ad auras. Hac rapidi muro subter venere per amplae Strata viae, gravibus qua pressa est orbita plaustris, Ad scatebram, geminus pulchri fons unde Scamandri Prosilit; ille quidem calidus fumique vaporem 190 Efflans, subjecto veluti si ferveat igne; Aestate hic gelidus media, ceu grandine constet, Atque nivem glaciemque algenti devehat alveo. Hos duo structa manu niveo de marmore labra Excipiunt; ubi, dum quondam pax alma vigeret, Nec Danaūm Phrygias exercitus isset ad arces, Iliades puro vestes in fonte lavabant. Troius hac Hector simul et Peleïus heros, Hic fugiens, hic tergo instans fugientis, anheli Transcurrere. fugit fortis, sed fortior illum 200 Insequitur; nimbo similes celerique sagittae Ambo. non etenim vel pellis rapta juvenco, Vel pecus est pugnae pretium; quae praemia vulgo Cursor habet: magni sedenim de sanguine certant Hectoris, hic cupiens servare, hic perdere leto. Ac veluti Eleo quondam in certamine metam Se circum rapidi flectunt, spumisque madescunt Alipedes palmae studio; queis munus opimum Vel mulier captiva, tripus vel ponitur aureus: Sic magnam Priami variis ter cursibus urbem 210 Lustravere viri, quos desuper omne deorum Concilium summo celsi de vertice Olympi Spectabat. Rex in mediis haec Jupiter orsus: Caelicolae magni, carum caput Hectora pelli Dardanios circa muros, frustraque pericli Velle fugam, video; curisque ingentibus angor. Nam saepe Idaei sinuoso in vertice montis, Atque urbe in summa tauros mactavit ad aras Ille meas; cursu quem nunc premit acer Achilles. Verum agite, atque animo quae nunc sententia surgat 220 Dicite, seu dirae juvenem subducere morti, Seu victum placeat manes demittere ad imos. Jupiter haec. reddit contra sed talia Pallas: o pater, o nutu cogis qui nigra potenti Nubila, et horrisonas torques per inania flammas, Mortalem, dura fatorum lege teneri Quem nosti, serves, certaque a morte reducas? Tu major: factum sed non laudabimus omnes. Cui pater omnipotens: Dulcis Tritonia, pone Corde metum; non haec animo sententia nostro 230 Certa sedet. quid, non simulata mente locutum Sensisti? mitem certe facilemque futurum Me tibi, polliceor. tu quae fert corde voluntas Exsequere, atque metu coeptis ne absiste. Volentem His gnatam exacuit dictis pater. ilicet auras Diva secans, alto venit de vertice Olympi, Hector ubi ingenti gyro fugit usque, nec ullam Dat fesso requiem celeri pede fretus Achilles. Qualis venator cervum canis urget in altis Montibus expulsum latebris, perque horrida dumis 240 Tesqua, per et valles; altum hic se condere certat In nemus: ille sagax quaeritque, erratque, latentemque Invenit: argutis resonant latratibus agri: Talis frustra optat latebram, nec fallit Achillem Hector. nam quoties ad muros flectere cursum Tentavit, turrique altae succedere, si quis Lasso ferret opem jaculans, hostemque fugaret Missilibus; toties tentantem ad litora vertit Pelides subito praecurrens, moenibus ipse Et proprior longe seclusum absterruit urbe. 250 Ac veluti nocte obscura, cum somnia mentem Vana cient, alter cedentem urgere videtur Frustra, alter celerare fugam, nec posse: ruebant Sic ambo; fugientem avido non prendere cursu Hic poterat: non ille fuga vitare sequentem. Nec leto eriperet sese, ni, fine sub ipso Occurrens, habilem juveni per membra vigorem, Et celerem afflasset pedibus vim Phoebus Apollo. Flammeus ergo volat campo. Processerat agmen Myrmidonum interea. socios at parcere ferro 260 Ipse procul jussit, dextraque et vertice toto Abnuit Aeacides currentem incessere telis. Quippe timet ne forte prior quis vulneret: ipse Post veniat, primae referat nec laudis honorem. Jam geminos quartum ad fontes et labra Scamandri Ventum erat. Ipse manu lances tum Jupiter aureas Sustulit, imposuitque amborum tristia fata; Hectoris hinc: ast hinc, Pelidae. pondere sedit Pressa suo, nigrumque gravis descendit ad Orcum Hectoris atra dies, hunc liquit Phoebus Apollo 270 Suspirans: illi placido Tritonia vultu Miranti stetit ad latus, et sic ore locuta est: Aeacida armipotens, magni cui rector Olympi Ille favet, clarum nunc te ad tua castra reducet Gloria. tempus adest, fortis quo concidat Hector. Non illum adversae fortunam evadere pugnae Fata sinunt; lacrimans non si procumbat Apollo Ante Jovem, genua amplectens, genibusque volutans. Verum age, tu paullum interea consiste, laboris Esto aliqua et longi requies: huc ipsa dolosis 280 Priamiden verbis ad praelia dura vocabo. Sic ait; ille deae, promisso munere laetus, Paruit, et longa nitens stetit arduus hasta. Deïphobi at simulans incessum atque arma Minerva, Omnia Deïphobo similis, vocemque, habitumque, Hectora consequitur, fictoque ita pectore fatur: Heu, frater venerande, nimis cursu acer Achilles Te premit. audendum dextra. consistere contra Tempus adest, atque arma viro mecum obvia ferre. Haec fanti, haec contra reddit Mavortius Hector: 290 Deïphobe, haud nescis longe ut te fratribus unum Praetulerim cunctis, Priamo quicunque creati Atque Hecuba: posthac multo sed carior idem, Frater, eris; tutos extra procedere muros Optasti quando solus, fratrique tulisti Auxilium: mansere alii. Tritonia contra: Multa quidem lacrimans genitor, venerandaque mater, Et flentum circa comitum me plurima turba (Tantus habet cunctis mentes et pectora terror) Conata est patriis retinere in sedibus: at me 300 Ingens assiduo pulsabat cura dolore Te super, atque animos stimulis figebat acutis. Verum age tempus adest tela obvia ferre, nec hastis Pacere. nunc ferro cernendum, nostra ne Achilles Arma ferat tepido rorantia sanguine victor, An victus spolia ampla suo det foeda cruore. Haec ubi dicta dedit, fallax praecessit: at Hector Pone subit magnum gradiens, hostique propinquat. Tum prior has alto fudit de pectore voces: Non te, Pelide, fugiam velut ante; sat urbem 310 Ter magnam circa fugi, nec territus usquam Stare loco, et ferro potui decernere. sed nunc Stat conferre manum, stat vinci aut vincere. divūm At memores, firmant foedus qui numine, pugnae Dicamus legem. si te demittere ad umbras, Ut reor, annuerit caelo pater ille; jacentem Non ego te saevus foedabo; fortia tantum Arma legam, Danai referent exsangue cadaver. Tu nunc sponde eadem, tua si fors coepta secundet. Torvus at ille: Mihi quas leges, fidaque narras 320 Foedera? nulla viris fulvisque leonibus unquam Foedera sunt, saevo mollis nec jungitur unquam Agna lupo; non ullus amor, nec foedera nobis Esse queant, fuso alteruter dum sanguine Marti Spectaclum torvo jaceat. nunc roboris esto, Virtutisque memor, saevis nunc acer in armis. Nulla fugae ratio. Pallas te scilicet hasta Ipsa mea jam transadiget, jam dira meorum Funera morte lues merita, Danaūmque labores. Haec memorat, vibransque hastam contorsit: at Hector 330 Praevidit contra venientem, et corpore paullum Subsedit flexo: supra caput aerea stridens Horrendum volat hasta, solo et defixa tremebat In viridi, post terga viri. Tritonia Pallas Quam subito evulsam (nil senserat Hector ) Achilli Reddidit ipsa ferens. vitata morte superbus Cui sic Priamides laetanti pectore fatur: Errasti, vana spe lusus scilicet: at me Ab Jove cognoras moriturum. certe ita mendax Dixisti; mendax, et garrulus, et vafer idem; 340 Territus ut pavida languerem ad fortia mente. Non tamen indecorem sternes, hastamque licebit Ingerere in tergum fugientis: tela ferenti Obvia sed pectus, si quis deus hanc tibi laudem Annuit, adversum perrumpe. hanc ipse vicissim Nunc devita hastam, tenues quae transilit auras Aerea; totam utinam defixam in corpore gestes. Hoc levius Teucris bellum fuat, improbe, caeso Te, miseros gravius quo nemo et acerbius urget. Haec fatus, magna longam vi conjicit hastam, 350 Et clypei umbonem medium ferit. irrita cuspis Retro abiit vacuas longe sed pulsa per auras. Hector at ingemuit, quod frustra fugerat ingens Emissum dextra telum; incertusque dolensque Dejecit vultum; haud aliud, quod mittere posset, Nanque aderat telum. magna tum voce vocatque Deïphobum, poscitque hastam: dilapsus at ille Cesserat in tenues ventos. tum denique fraudem Sensit; et has gemitu fudit de pectore voces: Heu miserum huc divi me ad mortem nempe vocarunt. 360 Quippe ego Deïphobum mihi fratrem adstare putabam: Urbe sed inclusus muro est super ille: Minerva Me specie captum fallax delusit inani. Nunc mihi mors instat misero mala, nunc mihi triste Imminet exitium: nusquam fuga. scilicet olim Servari caput hoc Phoeboque Jovique placebat, E mediis ultro qui me rapuere periclis Incolumem facilesque bonique: immania nunc me Fata premunt, urgentque inimico numine Parcae. Non tamen ignavus moriar, laudemque decusque 370 Oblitus. contra stat niti, et morte sub ipsa Magnum aliquid patrare, aetas quod postera laudet. Haec ubi sic fatus, vagina diripit ensem Ad latus haerentem, magnum, ferroque rigentem Indomito; adversumque furens incurrit in hostem. Qualis ubi altivolans obscura e nube virentem Sese aquila in campum praeceps demittit, et agnum Aut pavidum leporem pedibus levis involat uncis: Sic ensem vibrans torvus ruit Hector acutum. Nec minus Aeacides contra volat igneus, altum 380 Incensus furiis pectus; laevaque micantis Praeportat clypei textum admirabile; nutat Quatuor insignis conis in vertice cassis, Aurataeque tremunt moto circum aere cristae, Quas apici densas aptarat Mulciber alto. Multa intempestae ceu vesper noctis in umbra Luce micat; nullum quo caelo est pulchrius astrum: Sic multa Aeacidae cuspis tum luce micabat Fulgens. quam dextra librans fatale parabat Priamidae vulnus; pulchrum acri et lumine corpus 390 Lustrabat; ferro quae pars mage pervia. totum Aerea, Patrocli exuviae, circum arma tegebant: Colla humerumque inter parva modo parte patebat Guttur, ubi est animae leto via proxima. longam Hac hastam subito incurrens celer egit Achilles. Trans abiit teneram cervicem cuspis ahena, Nec tamen aere gravis praecidit fraxinus udae Vocis iter, verbis alterna ut reddere posset Verba. Heros jacuit collapsus pulvere in atro. Haec super at, victo insultans, jactavit Achilles: 400 Hector, post saeva Patroclum morte peremptum Tu fore te incolumem sperabas; nec metus ullus Ulla mei nec erat ratio. vesane, relictus Ultor ego ad naves fueram, praestantior armis Haud paullo; tibi qui nervos et genua resolvi. Nunc tua membra canesque trahent avidaeque volucres Strata solo foede: Patroclo at justa frequenti Persolvent pompa mecum funebria Graji. Haec ille: ast Hector languens jam morte propinqua: Per caput obtestor supplex, per genua, parentes 410 Perque tuos, canibus ne foedis linque vorandum. Accipe sed magnum pondus fulvi aeris et auri, Quae tibi dona dabunt genitor meus, et mea mater, Corpus et exanimum redde, ut me rite supremo Defletum imponant Troësque ac Troades igni. Olli torva mens contra sic fatur Achilles: Improbe, ne frustra supplex per genua, parentes Perque meos ora, crudos cui dentibus artus Ipse velim, si fas, lacerans absumere de me Tam male promerito. canibus data praeda jacebis; 430 Non erit ut Troum tibi dedecus arceat ullus. Non, decies mihi tanta ferant si dona, daturos Plura etiam dehinc polliciti: non, quantus es, auro Si te Dardanides Priamus compenset, in alto Non erit ut positum te lecto defleat unquam Mater, quae genuit; foedi sed nuda vorabunt Membra canes, rapientque avido dirae ungue volucres. Haec ait: ille animam vix ducens talia reddit. Noram ego te; precibus nec flecti posse putabam Cui duro constat mens et praecordia ferro. 430 At tibi ne quondam sim poena, et justa deorum Ira, vide, qua luce Parisque et Phoebus Apollo Te tamen ad Scaecae mactabunt limina portae. Sic fantem nox atra gravi caligine texit: Ast animus volucri se lapsu ex artubus Orco Abdidit, ipse suam fortem viridisque juventae Amissum plorans florem, viresque relictas. Quem tamen exstinctum sic est affatus Achilles: Tu morere: ast olim fatum aequa mente subibo Ipse meum, quemcunque dabunt mihi Jupiter et dī 440 Finem alii. Haec dicens frigenti e corpore traxit Hastam heros. hanc deinde manu seponit, et arma Ipse viri ex humeris largo perfusa cruore Detrahit. interea Grajūm se plurima circum Affundit pubes, mirantur grandia membra, Mirantur formam attoniti, figuntque jacentem Pro se quisque: abiit nemo non vulnere adacto. Atque aliquis socium compellans talia fatur? Pro superi! quanto est nunc tactu mollior Hector, Quam saevo incendit naves cum turbidus igni. 450 Haec aliquis Grajūm dicebat, cuspide figens Hectoreum propior corpus. Tum dius Achilles, Exstinctum raptis postquam spoliaverat armis, Grajorum stans in medio, sic ore profatur: O socii, Argivae gentis regesque ducesque, Hunc domuisse virum quando mihi numina divūm Annuerunt, mala qui genti plura omnibus unus Intulit Argolicae: bello tentemus et armis Urbem etiam, aggressi circum; noscamus ut, hosti Incluso quae nunc surgat sententia. foeda 460 Num linquent arcem capti formidine, rapto Hectorе; an, hoc etiam sublato morte, manere Audebunt. sed cur vana haec sub pectore verso? Ad naves jacet heu lacrimarum et funeris expers Patroclus! cari non me lux ulla sodalis Immemorem arguerit, donec vitalibus auris Vescar, genua vigor nec prorsum deseret omnis. Imos quin etiam si forte oblivia manes Caeca tenent, dulcis non obliviscar amici Ipse tamen, quamvis obscuro conditus Orco. 470 Nunc agite, o juvenes, laetum Paeana canentes Vertamus gressus ad naves; atque trahamus Hoc simul exanimum longe hinc ad litora corpus. Gloria parta ingens: nostro jam Marte peremptus Hector; quem divis aequabant, vota, solebant Cui facere, ut superis, et sacra indicere Troës. Sic ait: ac dium conversus ad Hectora, foedum Aggreditur facinus. ferro transfodit acuto Ambos nanque pedum nervos, a calce recludens Ipsum usque ad talum, taurino e tergore lorum 480 Dehinc intro inseruit, curru et religavit ab alto; Cervicemque trahi, resupino corpore, sivit Atque comas. currum post insilit, armaque eodem Imponit, caesi exuvias, laetusque flagello Admonuit bijugos. cursu hi pernice volabant: Excitus Hectoreo pulvis sub vertice ad auras Ibat, caesaries circum turbata fluebat, Formosumque caput totum atro in pulvere foede Stratum erat; heu quondam formosum: at Jupiter hosti Tum saevo dederat turpandum ante ora parentum, 490 Tellure in patria. luctu quem perdita cernens Mater, vellebatque comam, capitisque decorum Velamen longe abjecit, lamentaque, et altos Effudit moesto plorans de pectore questus. Nec minus et genitor flet moerens, fundit et imo Corde graves gemitus infelix; totaque circum Singultu, questuque, et foemineo ululatu Urbs resonat: summo ceu si de culmine celsa Ilios in cineres Argivo corruat igni. Vix cives Priamum retinent, luctuque furentem, 500 Dardaniisque ultro conantem erumpere portis. Ille solo sese abjiciens, et nomine supplex Quemque suo appellans orabat: Parcite, amici; Ne retinete. unus sinite hinc egressus Achaeas Ipse adeam solus, nullo comitante, carinas. Advolvar supplex genibus, saevumque trucemque Orabo. aetatem veritus, miseransque senectam Si flecti possit. qualis sum, talis et illi Est genitor Peleus; satus unde atque altus, ut esset Exitio Teucris, meque ut male perderet unum 510 Praecipue. cui tot florenti aerate peremit Heu misero gnatos. quos luctu mersus acerbo Non tamen una omnes tam ploro, quam Hectora solum. Hic me orbum, saevus dolor hic me trudet ad Orcum. Ille meis saltem in manibus, quando ultima fata Urgebant, auras jucundi et lumina Solis Liquisset moriens! fletu quissemus amaro, Mater et ipse, animum, longaque explere querela. Haec ululans flebat senior, flebantque frequentes Trojugenae; moesto gemitu circum aura sonabat. 520 Ast Hecube luctum sic orsa est Troadas inter. Nunc ego cur vivam, quam fors te, gnate, perempto Perdidit heu miseram? te propter magna ferebar, Totam et laudabar noctesque diesque per urbem. Tu spes, tu patriae columen, semperque paratum: Civibus auxilium; qui te ceu numen Olympo Delapsum laeti votis precibusque solebant Excipere: incolumis quibus esses nunc decus ingens. Parca sed immanis te saevo heu funere mersit. Talia jactabat lacrimans. Super Hectore conjux 530 Nondum etiam audierat quidquam; nec nuncius olli Venerat, ante urbem Scaeaeque ad limina portae Mansisse. ergo, domus tacitae in penetralibus altis Abdita, purpuream studio texebat inani Ipsa manu chlamydem, vario fulgentia pingens Texta opere. interea famulas circumdare multo Jusserat igne amplum tripodem, tepidamque parare Lympham, molle viro reduci ad sua tecta lavacrum. Demens! necdum etiam norat procul inde lavacri Expertem a magna crudeli morte Minerva 540 Aeacidae manibus domitum. sed missus ab alta Plorantum fremitus turri, luctuque furentum Confusus clamor miserae pervenit ad aures. Intremuere artus perculsa mente, remissi Exciderunt manibus radii: tum protinus alta Voce vocans famulas turbato haec pectore fatur: Festinate duae comites mihi: noscere factum Quid sit enim trepidat mens anxia. certe ego diae Audivi socrus vocem; tremefactaque corda Subsultant, segni torpent ac frigida subter 550 Genua gelu. Priami gnatis certe ingruit, eheu! Triste aliquid. superi longe hoc avertite ab aure, Quod dicam: sedenim timeo, ne dius Achilles Audacem a muro secluserit Hectora solum In campos, cursuque agitet per plana relictum A sociis. timeo ne leto denique sternat, Imponatque orsis ne finem audacibus, et quam Usque habuit, nimiae virtuti; qua male fretus Non Troum in turba tutus mediisque manebat Ordinibus: longe sed primos ante volabat 560 Procurrens, nullique virūm vi cedere certus. Haec effata, furens luctu celsa evolat aede, Maenas ut, incensum trepidans cor: pone sequuntur Quam famulae, atque pari celerant vestigia gressu. Verum ubi perventum ad turrim turbamque virorum Constitit, et muro campos prospexit ab alto. Atque ilium videt ante urbem raptarier, et jam Axe trahi rapido celsa ad tentoria Grajūm. Ergo oculos miserae nox contegit atra: retrorsum Labitur exanimis, longe redimicula, vittae 570 Reticulum, crines cohibet quod plectile vinclum, Fusa solo, capite a pulchro delapsa, jacebant. Velum, quod dederat Venus aurea, qua bonus illam Hector luce altis ex aedibus Eetionis Duxit, multa dedit postquam sponsalia laetus Munera: languentis frigentia membra sorores Hectoreae, atque nurus Priami collapsa tenebant Inter se, luctu attonitae; dulcemque timebant Vitam exhalaret saevo ne absumpta dolore. Ut rediit tandem ad sese, mentemque recepit, 580 Crebra gemens inter moestas haec Troadas infit: Hector, me miseram! fato ergo nos sumus ambo Nati uno; sacris Trojae tu in moenibus, aede. In Priami: Thebis ego Hypoplaco in silvosa Inque domo, parvam qui nutriit, Eetionis Nutriit heu miseram miser ipse. optatius esset Nunc certe, si me nunquam genuisset; acerbo Quam viduam in luctu linquis longe abditus altum In barathrum inque domum caecam illaetabilis Orci. Quid puer ille infans, laevo qui numine frustra est 590 Progenitus miseris? cui non tu mortuus usu Hector eris, non ille tibi, qui gentis Achaeae Effugiet si forte manus, lacrimosaque belli Exitia: aerumnae misero tamen atque labores Haud aberunt. patrios turbatis finibus agros Quippe adiment alii puero. qui nanque parentem Infelix puer amisit, jam non habet ullos Se circa aequales; dejecto solus at usque It vultu, lacrimisque rigat manantibus ora; Fert et egens sese ad patrios pudibundus amicos, 600 Atque hunc accedens laena trahit anxius, illum: Apprendit supplex tunica, si forte precantis Quem miseret, praebet cyathum vix parcus, et ora Prima rigant, siccum nec tangunt vina palatum. Hunc aliquis vivo florens utroque parente Mensa abigit plagisque puer, probrisque: Recede, Non tuus heic; pater est nobis conviva. repulsus Ille redit matrem ad viduam rorantia fletu Ora madens. meus Astianax! cari ante parentis In genibus niveumque adipem, solamque medullam 620 Vesci qui solitus; ludo et cum fessus ocellos Claudebat, somnum dulci nutricis in ulna Carpebat strato in molli, puerilia plenus Pectora deliciis. at nunc duram feret idem Aerumnam infelix, orbatus patre perempto; Astianax: puerum sic Troës nomine dicunt. Quod celsos illis muros tu solus et urbem Servabas, Hector. nunc primo in litore curvas Ad naves tua membra, parentibus atque propinquis Heu procul a caris, vermes pascentur edaces, 630 Dira canum si quid rabies satiata reliquet: Membra heu nuda! tibi at vestis tenuisque decensque Multa domi, Iliadum vario perfecta labore. Quam certum est omnem flagrantibus urere flammis. Usus erit nullus; nec in illa veste cubabis, Quam dedero: ast inter Troasque et Troadas esto Hic tibi bonos rapto crudeli morte supremus. Hos dedit Andromache moesto de pectore questus; Et moestae Iliades circum adgemuere gementi.

LIBER VICESIMUS TERTIUS Sic Troës gemitu complebant moenia. Graji Parte alia postquam laetum paeana canentes Venere ad naves, et fluctisonum Hellespontum, Sparsi quisque suas alii petiere carinas: Solos at spargi nequaquam est passus Achilles Myrmidonas; pubemque inter stans talia fatur Belligeram: O socii dulces, bello inclyta pubes, Myrmidones, ne quis mihi nunc de more volucres Curru solvat equos. sic ut sumus, ocyus alto Curru invecti omnes Patrocli ad triste cadaver 10 Fundamus lacrimas, is quando est lumine cassis Unus honor. tristi satiati denique luctu Solvemus bijugos, atque heic coenabimus omnes. Sic ait: illi aegro ploratus corde frequentes Dant jussos: luctumque viamque praeibat Achilles. Ter circa exanimum bijugos egere comantes Luctifico moesti gemitu. Thetis alma dolore Atque gravi cunctis incendit pectora luctu. Terra madet lacrimis, lacrimis maduere profusis Arma virūm. talem plorabant, morte cruenta 20 Absumptum bellique ducem pugnaeque magistrum Princeps ante alios plorat Peleïus heros; Caede virūm horrendas et supra pectus amici Imponens palmas, haec moesto ex ore profatur: Salve, dulce ipso caput o Patrocle sub Orco. Cuncta equidem actutum solvam, quaecunque perempto Sum tibi pollicitus: pertractum huc Hectora saevis Crudum epulas canibus tristes dare; deinde flagrantem Ante pyram, ipse manu ferro mactare corusco Bissenos claro juvenes de sanguine Troum, 30 Efferus, et furiis te ob caesum immanibus ardens. Sic ait; ac rursus foeda atque indigna cadaver Saevus in Hectoreum molitur. nanque jacentis Ante Menoetiadae lectum tellure locavit In gelida pronum, porrectum pulvere in atro. Interea circum socii pulchra aere corusco Arma solo exuti ponunt: altumque frementes Abjungunt curru alipedes: tum deinde carinam Juxta Pelidae, turba ingens, ordine longo Consedere. epulo ferali dius Achilles 40 Accepit cunctos, mensa et solatus amica est. Multa boum passim sternuntur pinguia ferro Corpora; multae et oves, balatuque omnia moesto Complentes caprae; multi albis dentibus apri, Denso florentes pingui, torrentur in igne, Vulcani extenti per flammas; sanguis obibat Plurimus at medium rivo spumante cadaver. Tum primi Danaūm proceres tentoria ad alta Atridae coetu Aeaciden duxere frequenti, Vix longis victum precibus, magnosque sodalem 50 Ob caesum irarum volventem pectore fluctus. Hi postquam regis venere ad limen amici, Continuo multa ingentem circundare flamma Vocales tripodem praecones jussit Atrides; Orando Aeaciden possint si flectere, lymphis Abluat ut tabo squallentia membra cruento. Abnegat; atque, Jovem testatus, talia fatur: Haud faciam, testis mihi Jupiter, ille deorum Maximus atque idem longe optimus, ante liquentem Non opus huic capiti, non fas, affundere lympham, 60 Patroclum extremos quam ponam tristis in ignes, Et statuam tumulum, sectamque a vertice donem Rite comam. huic alius nunquam dolor ingruet ullus Nam similis, misero infelix dum vita manebit. Nunc tamen ingratae reddamus tempora mensae. Mane novo silvam, rex, caedi et secta jubeto Robora conferri, praeberi et plurima; habentem Quanta virum par est nigras hinc ire sub umbras; Ocyus ex oculis hunc ut longe auferat ignis Indomitus: redeant sua quisque ad munia Graji. 70 Haec ille. haud quisquam dictis non paruit. ergo Omnes considunt pariter, raptimque paratis Vescuntur dapibus festini, et vina coronant. Postquam epulis sese explerunt, dulcique Lyaeo Quisque suas abeunt ad sedes, fessaque suavi Corpora dant somno septa intra Martia. curvo Pelides posuit defessa in litore membra, Stratus humo in pura, fluctus qua rauca sonantes Allabi soliti. plorans heic ille frequentes Inter Myrmidonas jacuit. cui protinus omnes 80 Dissolvitque animi curas, et corpora circum Se blandus fudit somnus: lassaverat artus Namque viro pulchros durus labor, Hectora longo Dum sequitur cursu ventosae ad moenia Trojae. Huic infelicis Patrocli flebilis umbra Advenit, vivo similis parque omnia, corpus Mole ingens, pulchrosque oculos, vocemque sonoram, Induta et, quales nuper gestarat amictus. Sic stetit Aeacidae supra caput; atque ita fatur: Dormis, heu dormis, nostri securus, Achille? 90 Curabas vivum certe: nunc negligis idem Exstinctum. tumulo conde oсуus, ostia Ditis Ut subeam; manes nunc me, simulacra carentum Luce, abigunt, arcentque aditu, nec flumina me trans Ire sinunt, umbramque aliis miscerier umbris; Sed latas vagor ante fores, et limen ad Orci, Frustra. Nunc flenti dextram da, obtestor; ab alto Nunquam Erebo huc reducem adspicies post justa soluta Extremumque ignem; nobis nec, ut ante, licebit Secretis turba, castrorum in parte remota 100 Consulere, alternoque diem sermone morantem Condere; fatum hausit quando me triste, quod olim Obtigerat dias venienti lucis in oras. Et tibi, quem superis virtus exaequat, Achille, Fatum est Iliacae perdi sub moenibus urbis. Hoc tibi praeterea dico mandoque, sodali Si caro parere velis: fac ne mea seorsum Ossa tuis, simul at jaceant; simul aedibus olim Ut sumus in vestris alti ambo, tempore quo me Impubem pater ipse Menoetius ex Opoënte 110 Deduxit vestras ad sedes caede fugatum Patrata, leto qua imprudens Amphidamantis Luce dedi gnatum, ob talos male percitus ira. Cum bonus excepitque suo me limine Peleus, Atque aluit laetus, fidumque ad praelia jussit Esse tibi famulum comitemque. haec propter utrunque Idem habeat locus exstinctus, urna aurea, munus Eximium tibi quam dedit olim diva creatrix. Haec ubi sic fatus, Pelides dicta vicissim, Pauca refert: Curnam, carum caput, huc mihi noctu 120 Venisti; atque istaec mandas mihi singula? nil non Exsequar actutum peragens tua jussa: sed adsta Me propius, quaeso, complexi ut moesta parumper Corda gravi gemitu, luctu et pascamus amaro. Haec ait, ac palmas collo protendit; inanem Nec tamen est umbram complexus. fumus ut, altam Illa abiit stridens sub terram: dius Achilles Excitus attonito similis consurgit, et, inter Se plausis manibus, lugubri haec voce profatur: Sunt certe obscuri caecis in sedibus Orci, 130 Sunt animae tenues hominum, simulacraque vana. Nam mihi Patrocli superadstitit umbra gemensque Et plorans tota, quam longa est, nocte; deditque Multa orans mandata, ipsi vultuque habituque Patroclo similis. Pelides talia fatus Incendit luctu socios. hi triste cadaver Dum circa plorant, Aurora incessit ab ortu, Et roseis lucem digitis pulchra extulit almam. Continuo Atrides totis jumenta virosque Excitat e castris, multam et jubet undique silvam 140 Convehere. Idomenei ante omnes it belliger ipse Mariones famulus, sociosque hortatur et urget Strenuus; in saltus fert se ingens turba, bipenne Et gerit in manibus ferrum, contortaque lino Vincula: praecedunt oneri jumenta ferendo. Jamque iter emensi per prona atque ardua, longos Transgressi et flexus, tandem subiere virentis Irriguos Idae saltus. heic omnis acuto Aggressa est ferro proceras caedere quercus Continuo pubes. vasto illae pondere terram 150 Plangebant sonitu ingenti; quas deinde jacentes Findebant Graji, constrictaque robora magnos In fasces valido mulorum imponere dorso Certabant: agiles illi celeri pede terram Carpebant, densis per lustra horrentia dumis Quamprimum optantes noto se reddere campo. At juvenes truncos ingenti mole ferebant, Quisque suum (Idomenei sic regis jusserat acer Meriones famulus): quos, ut venere, virenti Abjecere solo defessi, et rite locarunt 160 Litore in undisono structos, ubi jussit Achilles Patroclo atque sibi fieri commune sepulcrum. Hi, postquam reduces ingentem in litore silvam Deposuere, illic densi assedere frequenti Coetu omnes: pubem at Peleïus imperat heros Myrmidonum cingique armis, et jungere curru Cornipedes. parent omnes, atque aere corusco Inclusere artus, pulchrisque in curribus adsunt Aurigaeque et heri. praeit ostro insignis et auro Turma equitum; peditum subit ingens nimbus: at ipsum 170 In medio socii Patroclum rite ferentes Incedunt, sectamque comam de vertice flavo Injiciunt, totumque insternunt crine cadaver. Pone caput manibus gelidum sustentat Achilles Moerens, nigra Orci mittens in regna sodalem. Hi, postquam venere locum, quo jusserat ire Pelides; corpusque toro posuere pyramque Confestim ingentem struxerunt robore secto. Heic aliud caro designat munus amico Aeacides. busto secedens nanque parato, 180 Ipse comam ferro secuit sibi, pulchra nitentem, Sperchio sacram fluvio quam intonsus alebat. Dehinc pontum adspectans moerenti haec pectore fatur: Sperchie, incassum Peleus pater, hanc, tibi vovit, Me patrias reducem ad sedes post bella, daturum Sectam rite comam, magnorum et pinguia centum Sacra boum; atque mares nivei dehinc velleris agnos Quinquaginta ipsos mactantem ex, ordine puros Jacturum in fontes, ubi multo fragrat odore Ara tibi, atque sacer multa viret arbore lucus. Haec senior vovit: votum sed fugit inanes Neglectum in ventos. dulcem nunc tristia quando Fata negant reditum, decisum hunc vertice crinem Patroclo extremos praestat dare munus in ignes. Sic ait; atque comam caris deponit amici In manibus, luctuque omnes incendit Achivos. Ante, modus fieret quam fletu, conderet almam Sol pelago praeceps lucem: sed dius Achilles Majorem petit Atriden ac talia fatur. Atride (Grajūm populus te nanque jubentem Audiet ante omnes); mentem satiare licebit Tristi alias etiam luctu: secedere Grajos Hinc alios, oro, coenamque parare jubeto. Nos, propius tangit quos hic dolor, omnia rite, Quae restant, soli curabimus. heic tamen opto Nobiscum reges maneant. Haec fatus Achilles. Ille autem dicto confestim paret, Achivos Et curvas jubet ad naves coetu ire soluto. Queis curae funus, manserunt. nec mora, magnam Certatim struxere pyram, quae se ardua partem 210 In centum porrecta pedes tendebat in omnem. Hac moesti in summa posuere exsangue cadaver. Ante pyram taurosque immanes, atque bidentes Lanigeras mactant: direpto et tergore costis Rite parant curantque. adipem queis dius Achilles Omnibus exemptum sumpsitque, et corpus amici A capite usque pedes totum contexit ad imos. Tum nudata boum congessit corpora circum Atque ovium, accumulans; mellisque, et pinguis olivi Urnas, acclinans feretro, locat; inde superba 220 Eximios cervice pyram conjecit in amplam Bis duo cornipedes festinus: pectore moestos Interea plorans gemitus fundebat ab alto. Ille novem mensae adsuetos regalia habebat Intra septa canes. horum duo caedit acuto Ense, pyrae injiciens; bissenos denique Troum Egregios mactat juvenes male percitus ira, Immisitque ferum, cuncta ut depasceret, ignem. Post haec suspirans dulcem his compellat amicum: Salve ipsis nigri, Patrocle, in sedibus Orci. 230 Cuncta tibi solvi, fueram quaecunque perempto Pollicitus: bis sex juvenes de sanguine claro Trojugenum, ferro mactatos, en vorat ignis Tecum omnes. dare nanque vorandum non placet igni Hectora, sed canibus. saeva furiatus ab ira Tales ille minas jactabat: nec tamen artus Hectoreos tetigere canes. Venus aurea, magni Nata Jovis, longe ipsa canes noctesque diesque Arcebat; liquidoque virum perduxit olivo Ambrosiis fragrante rosis; ne per sola terrae 240 Aspera Pelides posset lacerare trahendo. Phoebus at obscuram caelo demisit ab alto In campos nebulam, nigra et caligine texit Nil aliud, praeter spatium quo exsangue cadaver Stratum erat; igniferi ne Solis flammeus ardor Siccaret nudosque artus nervosque jacenti. Patrocli interea segni succensa nequibat Igne pyra absumi, in cineres et vertier atros. Ergo aliud secum tacitus molitur Achilles. Quippe rogo paullum secessit; flamina supplex 250 Et duo, Threïcium Boream Zephyrumque, vocabat, Sacraque pollicitus, pateraque liquentia libans Vina, iterumque iterumque obtestans blandus, adessent Confestim ut faciles, igni congestaque silva Ut celeri arderet, gliscens et flamma cremaret Continuo positum suprema in parte cadaver. Talibus orantem pernix e nubibus Iris Audiit; atque tulit ventis pia vota duobus. Illo forte die graviter spirantis in aede Aeria Zephyri convivia laeta frequentes. 260 Ducebant venti: celeres cum lapsa per auras Venit, marmoreoque in limine constitit Iris. Hanc simul atque oculis venti videre, relictis Surrexere alacres dapibus, divamque vocabant Ad se quisque ultro. mensae considere at illa Abnuit; ac roseo stans haec tantum edidit ore. Non vacat heic, venti, considere: quippe revertor Oceani ad fluvium longe, sedesque remotas Aethiopum; faciunt nam dīs solemnia sacra; Ipsa etiam in partem ut veniam: verum ocyus ire 270 Pelides orat Boream, Zephyrumque sonorum; Sacraque promittit, vestro si munere gliscat Flamma rogi, positus jacet in quo scilicet olli Patroclus, plorat quem nunc gens omnis Achivūm. Haec effata, leves abiit dea lapsa per auras: Illi autem magnoque ruunt stridore frementes, Aëriasque urgent nubes. jam caerula ponti Alta super flantes volitant, surguntque sonori Vi flatus undae ad caelum; jam litora Trojae Prima tenent, vastoque pyram se murmure in ipsam 280 Intulerunt: stridunt flammae, furit aestus ad auras. Hi flammam tota jactabant nocte furentem Ingenti huc illuc fremitu: perstabat Achilles Nocte vigil tota; cratere et moestus ab aureo Vina cavo hauribat cyatho; fundebat et usque Multa solo, terramque rigans, miserique sodalis Dulcem voce vocans animam. pater, ossa supremo Igne urens nati, ut plorat, qui morte hymenaeos Mutavit, mersitque suos moerore parentes: Ossa urens cari sic tum plorabat amici 290 Pelides, juxtaque pyram reptabat, et altas Rumpebat lacrimans fera sub nocte querelas. Lucifer at postquam Solis praenuncius almi Venit, quem crocea fulgens in veste secuta Aequoreas late fundit se Aurora per undas; Languit igne rogus collapso, et flamma quievit. At Boreas, Zephyrusque abeunt, sua tecta petentes, Per mare Threïcium; vasto quod murmure subter Ingemuit, fluctuque fremens immane tumebat. Tunc et Pelides paullum digressus ab igni 300 Procubuit; dulcisque viro languentia membra Irrigat, ac toto fundit se corpore somnus. Interea Atriden circa procerum manus ingens Affluit. horum una gradientum densus Achillem Excitat e somno strepitus. sese erigit ergo, Hisque sedens visos compellat vocibus ultro: Atridae, atque alii primores gentis Achaeae; Ante pyram affuso mihi totam exstinguite baccho, Qua se cunque ignis fudit vis: deinde legamus Ossa Menoetiadae seorsum. Internoscere magnus 310 Nec labor: in media solus nam rite jacebat Ille pyra: extremis congesti in partibus una Cornipedesque virique ardebant. ossa reperta, Lectaque, moerentes phiala ponemus in aurea, Atque adipe in duplici: donec mea fata sub Orcum Me quoque condiderint. nec magna mole sepulcrum Nunc fieri, at modicum quiddam, placet: edite in auras Quod celsum, lateque ingens extendite, post me Exstinctum fuerit quicunque superstes, Achivi. Sic ait: hi celeres Pelidae jussa capessunt: 320 Purpureoque pyram primum exstinxere Lyaeo, Qua vis flammae ierat. cinis altus corruit: illi Ossa legunt mitis socii candentia, flentes Aurata et condunt phiala, pinguemque superne Atque inferne adipem sternunt: tentoria in alta Inde ferunt, niveoque tegunt velamine, lino E tenui. post haec sulcoque includere bustum Festinant, circaque pyram monstrata sepulcro Fundamenta locant, collatoque aggere, structo Et tumulo, redeunt. Coetum heic non passus Achilles 330 Dissolvi; at populos tenuit, magnoque frequentes. In circo jussit considere. puppibus ipse Continuo e celsis profert ingentia dona, Victori pretium, tripodas, fulvosque lebetas, Et mulos, et equos, valida et cervice juvencos, Captivasque, aurumque, incani et robora ferri Principio rapidis praestantia munera ponit Aurigis. primo captivam ducere forma Insignem, atque operum doctam; latumque, tumentemque, Instructumque ansis tripodem. tum deinde secundo 340 Ponit equam, indomitae cui sextus fluxerat annus, Quaeque notham gravida prolem, gestabat in alvo. Eximium statuit dehinc, tertia dona, lebetem Intactumque igni, niveo et candore nitentem. Quarto auri ponit duo magna talenta; recentem At phialam quinto duplicem. tum surgit, Achivūm Et medius placido tales dat pectore voces: Atridae, Grajique omnes, Mavortia pubes, Haec circo stant in viridi jam dona, manentque Aurigas. alium si quem nunc propter Achivi 350 Certarent, ferrem celsa ad tentoria munus Primum ego. nanque mei quam cunctos robore vincant Scitis equi; leti expertes maris arbiter alti Quos Peleo patri Neptunus tradidit, ille Deinde mihi senio fessus concessit habendos. Ipse tamen maneo, caelesti et semine creti Alipedes; moerent saeva qui morte perempto Auriga miti atque bono, qui scilicet illis Curabatque jubas oleo, puraque lavabat Corpus aqua, haec propter lugent, terraeque profuso 360 Crine, gemunt alto perfixi corda dolore. Verum agite, et rapido vos laeti accingite cursu, Quisquis equis fidit levibus curruque volucri. Haec ubi sic fatus Pelides, haud mora, surgunt Aurigae. princeps, Admeti regia proles, Eumelus celerum solers agitator equorum. Post hunc magnanimi Diomedes inclyta Tydei Proles ostendit sese, Phrygiosque sonanti Curru jungit equos, magno quos abstulit heros Aeneae, ast ipsum leto subduxit Apollo. 370 Post hunc Atrides surgens flavus Menelaus Sub juga cogit equos celeres Aethenque Podargumque Illam Agamemnoniam, proprium hunc. Aethen Echepolus Olim Anchisiades majori munus Atridae Praebuit, Iliacas iret ne miles ad arces, Segnis at in patria vitam oblectaret inertem Sede manens. magnas dederat nam Jupiter olli Divitias, laetusque amplam Siciona colebat. Hanc junxit, rapido ardentem se immittere cursu. Quartus equos parat Antilochus, Mavortia proles 380 Magnanimi Nelidae. olli currum duo ducunt Cornipedes Pylii. cui tum pater adstitit, et sic Sponte sua doctum monuit, quod profore posset. Antiloche, florentem aevo te Jupiter altus, Neptunusque pater magno dilexit amore, Atque ambo docuere artes artusque regendis Curribus omnigenos. haec propter voce doceri Nil opus est nostra doctum ultro. flectere metas Nam bene scis circa. sed equi tibi currere non tam Sunt, quam aliis, celeres, hoc ne obsit, gnate, timendum est. 390 Hi rapidos agitant bijugos, molirier ipsi Plura tamen quam tu solerti mente nequibunt. Ergo age, consilia atque artes nunc injice menti Omne genus, palmae ne spes te ludat inanis. Arte faber melior, quam viribus; arte magister Jactatam ventis puppim regit aequore in alto; Arte bonus vincitque alios palmamque capessit Auriga. est agili qui curru fretus equisque, Huc atque huc lato metam circumvolat orbe, Nec bijugos retinet campo sine more vagantes: 400 At sapiens qui versat equos auriga volucri Non adeo cursu celeres, metam usque tuetur, Et gyrum flectit propior; nec tendere nescit Lora apte, intentusque animi praeeuntibus instat, Nunc metam, facile ut possis pernoscere, dicam. Aridus attollit se campo stipes in ulnam, Aut piceae aut quercus, nullo et putrescit ab imbri. Hinc atque hinc lapides duo stant candore nivali, Trita ubi se angustis arctat via faucibus: ampla Circum planities cursu patet omnis in orbem: 410 Seu prisci monumenta viri, seu meta priori, Haec fuerit saeclo: cursu nunc dius Achilles Hoc statuit signum postremo; proximus huc tu Flecte rotas, bijugos juxta et compelle sinistram Acclinis paullum in partem curru super: urge Saevus equum interea dextrum clamore, volanti Et manibus da lora: sinister se magis usque, Atque magis metae admoveat sic, axis ut ipsam Praeteriens metam possit strinxisse videri. At saxum interea ne attingas, nate, caveto; 420 Ne laedantur equi, currus frangantur et ipsi, Laetenturque alii, doleas tu irrisus ademptum Omne decus: cladem hanc solers vitare memento. Nam propior metae si praelabere, sequentum Non erit ut quisquam te praevolet, aut tibi sese Par ferat; a tergo non si vel Ariona dium Pellat, equum Adrasti, divino e semine cretum, Vel quos Laomedon olim his nutrivit in oris Eximios. Postquam sic gnato singula Nestor Praecepit, viridi rediens consedit in herba. 430 Quintus Meriones insignes crine comanti Egit equos. scandunt currus, cursuque parati Conjiciunt fortes, conjectas dius Achilles Quassabat. fors Nestoridae prima exit in auras Antilochi. dehinc Eumelo sors obtigit: inde Belligero Menelao: hunc fortis deinde secutus Meriones. post hunc postremus prodiit, omnes Optimus ante alios bello, Tydeïus heros. Ergo alacres capiuntque locum, stantque ordine. plano Tum longe in campo metas ostendit Achilles; 440 Atque bonum apposuit Phoenicem, qui comes olim, Armiger et fuerat Peleo; jussitque notare Cursum oculis, memorique animo, quae gesta, referre. Hi, signo audito, simul omnes ecce flagellum Extollunt, flagrisque invadunt terga frementum Alipedum, varioque instant clamore. carinas Hi fugiunt cursu rapido, longeque patentes Transmittunt campos celeri pede: pulvis ad auras Subter pectoribus volat excitus, ille procellae Aut nigrae similis nebulae. quatit usque volantum 450 Aura jubas: currus nunc terram tangit, in auram Nunc vacuam fertur subsultans: corpore stantes Aurigae prono pendent, trepidantque micanti Corda sinu palmae cupidis, blandique minacesque Exhortantur equos: illi Zephyrumque Notumque Antevolant, fulvae se tollit nimbus arenae. Postremo sedenim cursus in fine, retrorsum Cum sese ad litus verterunt, quisque valeret Quid virtute sua perspectum est denique, equorum Et fuga se intendit magis et magis usque. volabant 460 Tum Pheretiadae prae cunctis, turbinis atri Instar, equae. post has Trojani deinde feruntur Tydidae Diomedis equi: nec longius absunt, Sed prope jam tangunt currum, scandentibus usque Assimiles. terga Eumeli latique calebant Flatu humeri, capite instantes quem pone volabant. Jamque virum vel praetereat prior ipse, vel aequet, Ambiguam et faciat laudem: sed Phoebus Apollo Iratusque olli est subito, excussitque flagellum E manibus. doluit Diomedes; atque tepentes 470 Ex oculis fudit lacrimas, fugisse volantes Eumeli quod vidit equas: sibi lentius ire At bijugos, nullo et monitos languere flagello. Tydiden sedenim fallax qui laesit Apollo Fraude mala, magnam haud latuit Tritonida, caro Quae subito regi occurrens dedit ipsa flagellum; Vique dea inspirans complevit pectus equorum. Dehinc adit Admeti natum, diffringit ahenum Atque jugum ipsa manu misero. fugere solutae Cornipedes, temoque solo gravis incidit: ille, 480 Ante rotas curru excussus, cubitumque cruentat, Osque simul naresque et frontem allidit; obortis Complentur lacrimis oculi; vox faucibus haeret. Tydides laxas dat praeter laetus habenas, Et longe ante omnes victor volat, acre Minerva Quando et equis robur facilis dedit, et decus ipsi. Tydiden spatio sequitur post deinde relicto Atrides; hunc Antilochus; notaque paternos Hortans voce monet bijugos: Incumbite; cursum Nunc o, nunc celeres intendite. non ego equorum 490 Esse pares jubeo Tydidae, praebuit ipsa. Queis celerem Pallas vim praesens, et decus olli Eximium. Atridae bijugos pertingite, cursu Haud passi vinci rapido; ne foemina vobis Aethe ingens probrum offundat. cur, viribus omnes Ante alios validi, languetis? sic ego dico, Sic et erit: non vos Nestor, velut ante, benigne Accipiet curans reduces: at saevus acuto Mactabit ferro actutum, si forte remisso Praemia nunc segnes animo pejora feramus. 500 Ite igitur, cursuque alacres celerate volucri. Haec mihi erit curae interea molirier, astu: Tramite ut elabar (ratio nec fallet) in arcto. Dixerat: hi, dominum veriti tam dura minantem Intendere acres non longo tempore cursum. Continuo Antilocho visa est via faucibus arctis, Atque cavo non aeque sinu, qua turbidus imber Tellurem ingenti sulco prosciderat, amplae Atque viae partem rumpens, effoderat omnem Amne locum hiberno. currum hac Menelaus agebat, 510 Concursus celerum devitans ille rotarum. Nec minus Antilochus flectitque ac devius urget Alipedes, cursumque sequax obliquat eodem. Atrides timuitque, et clamans: Quo ruis, inquit, Quo demens? currus inhibe: nimis arcta duobus Est via. mox, expers spatio in majore pericli, Praeterages: currus nunc curru impactus utrunque Laeserit evertens. Menelaus talia frustra Dicta dabat. stimulat magis et magis ille volantes Acer equos, vox nulla velut venisset ad aures 520 Quam longus disci jactus, quem torsit in auras Vir valido experiens robur juvenile lacerto, Tam longe Antilochi bijugi effugere: retrorsum Traxit equos retinens Atrides. sponte remisit Ille sua cursum, metuens ne offensus equorum Mutuus et currus utrique everteret, ipsos Sterneret excussos et foedo in pulvere, pulchrae Dum nimium celerant succensi laudis amore. Isque adeo Antilochum tumido sic increpat ore: Antiloche, o hominum, quotquot sunt, pessime, dī te, 530 Ut meritus, perdant; falso quem dicere Graji Prudentem soliti. sed certe praemia victor Haud referes, fraudem ni ejures. talia fatus, Hortatur bijugos alacri sic voce morantes: Ne mihi, ne segnes consistite: cura dolentes Ne teneat. genua ante illos defessa pedesque Deficient, quam vos. ambo illi nanque juventae Expertes, longum nec gnavi ferre laborem. Dixerat: hi regem veriti fugere volucri Praecipites cursu, et Pyliis, mora nulla, propinquant 540 Rursus equis, tergoque instant, juxtaque feruntur. Interea Danai circo, ingens turba, sedebant In viridi, ac volucres sublato in pulvere currus Spectabant longe defixi lumina. primus Idomeneus Cretum ductor caligine densa Offusos agnovit equos, ut forte sedebat Turbam extra, terrae sublimis in aggere. vocem Ille hortantis equos vel longe agnovit amici Ante alios, et equum vidit, cui, corpore toto Spadici, mediam frontem macula alba notabat, 550 Luna velut, candens, omnique ex parte rotunda. Ergo alacer subito exsiluit, laetusque profatur: O socii, Argivae gentis regesque ducesque, Solus equos cernens nosco? novistis an una Vos quoque? certe alii bijuges, aliusque videtur Nunc auriga prior. medio sunt, ut reor, illae Passae aliquid campo, primae quae praepete cursu Advenere illuc; quas circumflectere metam Vidi equidem primas. oculis nunc omnia lustrans Haud usquam video. miserum fluitantia lora 560 Aurigam fugere, feros retinere jugales Nec potuit, metamque rota vitare volucri, Sicut opus. curru excussus, credo, excidit illic Diffracto infelix, et equae in diversa solutae Diffugere, furor cum dirus pectora cepit. State, aciem arrecti contendite vos quoque: non sat Dispicio ipse quidem: ast, alios qui nunc volat ante Omnes, Aetolus vir gente videtur et Argis Regna tenens, Tydei proles, fortis Diomedes. Haec fantem increpuit celer Ajax natus Oileo: 570 Idomeneu, properas cur fari haud nota? patentem Illae at equae longe campum volucri pede tranant. Nec tanto in Danais natu es minor omnibus; acres Nec tibi, quae Danaūm nemo videt, ex capite uni Prospiciunt oculi: sed stultus inania garris, Usque loquax, contra quam te decet, heic ubi multi Sunt alii, qui te regnoque et robore vincunt. Eumeli Pheretiadae nam, quae prius, et nunc Ante feruntur equae, lora et victor tenet ille. Idomeneus contra objurgans: Nugator, Achivum 580 Optime rixari et maledicere, caetera nullo Non pejor, saevusque animis et moribus asper, En age vel tripodem, vel, si vis forte, lebetem Ponamus; litemque ut judicet, esto Agamemnon Arbiter ambobus, videatque et dicat equorum Utri utros praeeant, damno ut rem denique noscas Ipse tuo. haec fudit Cretum rex percitus ira. At celer exsiluit rursum Ajax, aspera verbis Verba parans contra: lis et magis ac magis atrox Glisceret; at surgens Pelides talia fatur: 590 Parcite, nec saevis ultra contendite verbis, Ajax, Idomeneu: non vos decet; at foret aequum Irasci, si forte alius quis talia peccet. Verum ambo in circo taciti considite, equorum Et cursum spectate. ipsi huc ad praemia gressu Festino venient; cunctis et nosse licebit Argivis, quisnam sit primus, quisve secundus. Sic ait: at spatio sese propiore ferebat Tydides urgens bijugos ac terga flagello Usque gravi pulsans. cursu pernice volabant 600 Alipedes, alteque elato corpore campum Carpebant agiles; sublatus pectora pulvis 502. Aurigae petit usque; auro stannoque coruscans Currus equos raptim sequitur; vix pressa rotarum In tenui linquit vestigia canthus arena. Tum circo stetit in medio, (manabat ab alta Sudor equis cervice, amploque a pectore, spargens Multus humum) curruque e pulchro desilit heros Ad terram, atque jugo fulgenti accline flagellum Deponit: Sthenelus nec fortis multa moratur; 610 Verum alacer pugnae pretium capit, atque puellam Ducere, et auratum tripodem dat ferre vocatis Continuo sociis; curru celer ipse calentes Solvit equos, vinclisque levat fumantia colla. Post hunc Antilochus Nelides acer agebat Cornipedes, flavum vafro praegressus Atriden Astu, non celeri curru: Menelaus adurget Quem tamen, atque viro magis et magis usque propinquat. Quam parvo distat spatio volventis ab aereo Orbe rotae sonipes, rectorem qui vehit, acri 620 Contendens alacer nisu, currumque sonantem: (Nanque extrema pilo contingit cauda comante Huic canthum, juxta qui volvitur, atque pusillo Tractu abstat, pernix campo dum currit aperto) Tam prope Neliden fertur Menelaus, et urget Usque virum; ille prius longe post terga relictus, Quanto per vacuum tractu volat aëra discus; Antilochum at juxta venit cito, pulchra comantis Aethes dum cursu gliscit vis auctior ipso. Quin, spatium si majus adhuc restaret utrique, 630 Ambiguum nedum linquat, sed provolet ante. Meriones, magni fidus comes Idomeneos, Atriden sequitur longe, quantum levis hasta Missa volat; quod equos segnes magis omnibus egit; Certare et curru norat minus omnibus ipse. Extremus pulchros moerenti corde trahebat Filius Admeti currus; curruque revinctas Rursus equas, aegre pellebat. dius Achilles Quem miserans visum, in mediis haec fatur Achivis: Postremus redit hic longe optimus. ergo secundum, 640 Ut par est, olli tribuamus munus Achivi: Prima sibi victor Tydeïus auferat heros. Sic ait: hi laeto dictum clamore probarunt. Munus equam Eumelo sed ne daret, obstitit acer Antilochus, clamans laedi sua jura, fidemque Polliciti: magnum qui sic affatur Achillem: Istud si facies, tibi certe irascar, Achille. Donum adimis mihi nempe meum, quod laeserit olli Fors currus et equas celeres fortique bonoque. Debuerat magnos at rite in vota vocare 650 Ille deos; non tunc extremus nanque redisset. Quod si te miseret, si fert ita corde voluntas, Est auri tibi multa intra tentoria et aeris Copia, sunt pecudes, famulaeque, armentaque equorum. Horum aliquid tollens, olli da postmodo munus, Continuo vel nunc, coram ut lauderis Achivis. Hanc ego equam haud ulli dedero: mecum illius ergo, Si quis vult, sumptis pugnet licet ocyus armis. Sic ait: arrisit, gavisus mente, sodali Pelides caro ante alios; dehinc talia fatur: 660 Antiloche, Eumelo munus me promere quando Vis aliud; promam, tibi nec parere negabo. Munus erit thorax, quem magnanimo Asteropaeo Detraxi aere gravem solido, cui fulgida stanno Candenti vario flexu circum nitet ora, Mirum opus, et magni quod, credo, fecerit heros. Dixerat; et fidum jubet ocyus Automedonta Ire, et loricam penetrali e sede nitentem Ferre. citus volat ille; atque aerea texta reversus Eumelo in manibus posuit, quae pectore laeto 670 Accepit juvenis, duri solatia casus. Heic Grajūm in medio surgit Menelaus, acerbo Ille dolens animo, flagranti et fervidus ira. Neliden contra Antilochum. regale paranti Dicere tum praeco sceptrum dedit; atque loquentis Verba audire omnes, ac voci parcere jussit. Heros dehinc tales prompsit de pectore voces: Antiloche, o prudens dudum et cordate, repente Nunc alius, quidnam patrasti? meque pudore Indecorem afficiens, et equos mihi fraude volucres 680 Impediens cursu in medio, pejoribus actis Ante tuis; victor non tu virtute, sed astu? Verum agite, Argivūm quotquot regesque ducesque, Aequum heic ambobus jus dicite, gratia neutri Prosit; ne Grajūm quis dicat: vicit Atrides Antilochum vana fingens mendacia lingua, Et sibi equam ducens abiit; non curribus, at vi Atque opibus melior magnis: vel, si placet, aequum Ipse ego jus dicam, quisquam reprehendere Grajūm Quod merito nequeat; quo nil pote rectius esse 690 Huc ades, Antiloche, atque manu, quo nuper agebas Laetus equos, stans pro curru sustolle flagellum; Tange et equos, jura et Neptuno teste, volentem Non tenuisse meos vafro molimine currus. Antilochus contra prudens cui talia fatur: Parce irae: multo mihi nanque infirmior aetas, Quam tibi, rex Menelaë. prior tu scilicet aevo es, Et melior. juvenum scis ut mens devia recto Saepe abeat calle, in praeceps ut saepe feratur, Consilio tenuisque ac futilis. ergo, quod actum, 700 Fer patiens: at equam tibi sum nunc ipse daturus Sponte mea, cursu quam cepi. quin, tibi poscas Rerum aliud si quid, quae sunt mihi cunque, libenti Cuncta animo dederim potius, quam tempus in omne Exciderim, rex, corde tibi, magnisque scelestus Displiceam divis. Dehinc, fatus talia, pulchram Duxit equam, tradens Menelao. protinus illi Mens risit. ceu laeta seges horrentibus arvis Ros ubi crescentes perfudit multus aristas: Sic tibi mens risit gaudens, Menelae, sub alto 710 Pectore. Tum juveni dictis haec fatur amicis. Ultro equidem tibi nunc cedam, Nelida, vel ira Incensus. nec enim certe levis esse solebas Ante hac ventosusque animi; nunc stulta juventa Incauto vicit mentem. non nectere fraudem Majori, meliusque et cautius. alter Achivūm Nec quisquam e facili me nunc flexisset: at ipse Me propter passus multa es; durosque tulistis, Tuque, paterque tuus pro me, fraterque labores. Idcirco et precibus flectar; curruque volucri 720 Quam merui, tibi equam donabo; sentiat omnis Ut Danaūm pubes, non me saevo atque superbo Esse animo. Haec fatus dedit ipse Noëmoni pulchram Ducere equam, Antilochi socio: sibi tertia dona Accepit, multo clarum fulgore lebetem. Meriones auri quartus duo magna talenta Abstulit, ad palmam quo venerat ordine. quintum Restabat munus, phiala ingens: parte ab utraque Hanc habilem donat Pelides Nestori Achivūm Confessu in medio portans, et constitit ultro 730 Ante senem, ac tales expromit pectore voces: Sume, pater, servaque domi quod tempus in omne Te Patrocli admoneat, donum ferale, sepulti; Quem raptum heu nusquam, velut ante, videre licebit In Danais. munus do gratis. nam neque caestu, Nec lucta, aut jaculo certabis, nec pede curres Impiger: urget enim tibi tristis membra senectus. Sic ait; inque manus tradit: laetatus at ille Accepitque datum, dulcique haec ore profatur: Vera istaec, venerande puer, quaecunque locutus. 740 Non mihi firmi artus, non pes, non brachia utroque Ex humero, atque manus agiles, o amice, moventur. Atque utinam nunc membra, aevo florente, vigerem! Qualis eram, tumulo intulerunt Amaryncea Epei, Buprasio in magno, quo regem tempore; gnati Et regis posuere viris certamina. nemo Par mihi vel similis venit; non gentis Epeae Quisquam, non Pylius, non, quos Aetolia misit, Praestantum quisquam juvenum. nam caestibus audax Enopiden vici Clytomedea, deinde profectum 750 Pleurone Ancaeum lucta; rapidisque praeivi Iphiclum pedibus celerem; tum Phylea missa Et Polydorum hasta. duo me vicere sed unum Actoridae curru. qui, ne pulcherrima ferrem Victor, quae cursu restabant praemia equestri, Conscendere axem gemini; tractabat et alter Lora, alter bijugis caedebat terga flagello. Talis eram: juvenes at nunc juvenilia tractent; Ipse, olim heroum in numero qui clarus habebar, Jam tristi enervis cogor parere senectae. 760 Verum age, quae restant, indic certamina, totum Funeris et munus caro persolve sodali. Hoc mihi ego accipioque lubens, et laetor amantem Quod redamas, memor usque mei, nec te latet, inter Grajugenas quanto Nestor sit dignus honore. Haec propter tibi dī faciles dent omnia, quae vis Sic ait: ille, senis laudem postquam audiit omnem, Rursus abit, Grajūm ingrediens ante ora frequentum; Ac tristis pugnae, si quis decernere duro Forte velit caestu, duo ponit praemia. mulam 770 Sexennem, longos aptam durare labores, Indomitam sed adhuc, multa et vix arte domandam, Ipse manu adductam statuit, circoque revinxit In medio, pretium victori. deinde rotundo Orbe cavum ponit calicem, solatia victo. Tum medios inter stans haec effatur Achivos: Atridae, Grajique omnes, Mavortia pubes, Horum ergo duram nunc caestu invadere pugnam Praestantes virtute duos, atque arte jubemus. Annuerit Phoebus cui laudem, et victor Achaeo 780 Agnitus a coetu fuerit, sibi laetus ad altas Hanc agito naves mulam, validamque, laborem Et quae ferre queat longum. qui victus abibit, Hunc referet calicem duri solatia casus. Dixerat. ast acerque animis, et corpore vasto Ingens, immani caestu et pugnare peritus, Continuo, proles Panopeïa, surgit Epeus; Injecitque manum mulae; dehinc talia fatur. Huc veniat, calicem qui vult sibi tollere: mulam Non etenim, credo, quisquam hinc sibi ducet Achivūm, 790 Me victo, caestu qui glorior optimus esse. Non satis, inferior quod sum, Mavortia quando Praelia miscemus? cunctis excellere eidem Non licet in rebus, nusquam nec ferre secundas. Quippe hoc edico, re quod praestabitur ipsa: Discindamque artus feriens, atque intima frangam Ossa. adsint propius, queis cura est cunque, sodales; Ocyus atque meis properent efferre subactum Hinc manibus. tales jactabat pectore voces, Dira minans. Graji circum obstupuere silentes; 800 Nec quisquam contra se tanto ex agmine tollit, Euryalum praeter, Talaionides Mecisteus Quem genuit similem praestanti corpore divis; Mecisteus Talaionides, qui se tulit olim Oedipodae ad funus Thebas, prostravit et omnes Cadmeos, quicunque ausi confligere caestu. Hunc studio ingenti curabat maximus armis Tydides, acuens dictis; corpusque revinxit Campestri medium velans, dehinc taurea lora Induxit manibus. Jam, pugnae accinctus uterque, 810 Procedunt circum in medium, validosque lacertos, Brachiaque extollunt pariter, pugnamque furentes Invadunt, miscentque manus. sub vulnere malae Horrendum crepitant; magnis fluit undique sudor Artubus exundans. subito cum dius Epeus Irruit, Euryali et, trepidas dum lumina volvit, Vestigatque oculis feriat qua parte, sonore Perculit ingenti malam: nec tempore longo: Ille stetit; planxit collapso at corpore terram. Turbidus ut Boreas valido cum flamine pontum 820 Horrificans, piscem subito projecit in actam, Inde iterum algoso tegit idem ab litore sorbens: Sic plagaque virum dejecit, rursus et idem, Magnanimus dextra dejectum attollit Epeus. Ast olli fidi adstiterunt hinc inde sodales, Confessu et medio ducunt; aegrosque trahentem Pone pedes, caput et jactantem, atque ore cruorem Crassum ejectantem, confusum et mente suique Ignarum densi exportant; calicemque reversi Accipiunt, tristi moerentes corde, relictum. 830 Tertia tum Danais certamina ponit Achilles, Et pulchra ostendit praedurae praemia luctae. Igni aptum tripodem victori, amploque locavit Ventre, boves pretio bis sex qui posse mereri Est visus Grajis: at victo serva locata est In medio mulier, multorum docta Minervae Illa operum, pretio bubus par visa quaternis. Tum coetu in Danaūm stetit heros, atque ita fatur: Surgite, et hoc conferte gravem de munere luctam. Haec ait. exsurgunt ingens Telamonius Ajax, 840 Ac rerum sapiens, fraudum et consultus Ulysses Praecinctique ambo, ante oculos, atque ora virorum Procedunt circum in medium, validisque vicissim Implicuere artus manibus, vinxitque virum vir: Hinc atque hinc arrecta duo ceu tigna domorum, Quae faber aptavit ventorum flamina contra. Terga, crepant firmis amborum attracta lacertis; Humidus ad terram sudor fluit; atque rubentes Apparent passim vibices per latera ampla, Perque humeros: instant longo certamine anheli, 850 Quis tripodem referat, primos et victor honores. Non Laërtiades magnum subvertere quibat Ajacem: contra obnixum non sternere Ulyssem Vi Telamoniades ulla duroque labore. Inde, ubi spectantes ceperunt taedia Grajos, Sic Ithacum prior alloquitur Telamonius Ajax: Progenies divum, solerti pectore, Ulysse, En age sublimem vel tu me tolle, vel alte Tollam ego te; dederit quem finem cunque supremus Jupiter alterutri; cui coeptum cunque secundet. 860 Sic ait; ac terra sublimem attollit: at artes Atque dolum solers non est oblitus Ulysses; Poplitis et flexum percussit pone: supinus Ille, genu, cecidit confestim in terga, soluto: Ast Laertiades olli super incidit amplum In pectus: populos circum stupor altus habebat, Spectaclo attonitos ingenti, ac densa frementes. Inde iterum recti steterunt; magnumque vicissim Ajacem Laërtiades tollebat: at alte Tollere conatus frustra, vix denique terra 870 Dimovit paullum; atque genu subsedit; et ambo Tellurem planxere una, et jacuere propinqui, Strataque foedabant simul atro in pulvere membra. Tertia quin etiam instaurent certamina rursus Erecti: sedenim consurgens dius Achilles Continuit cupidos, placidoque haec pectore fatur: Parcite jam; durum nec frustra urgete laborem; Victor uterque, pari donati munere, abite; Ut jam alii certent aliud certamen Achivi. Sic ait: illi ambo parentque, et pulvere foedos 880 Abstergunt sumptisque involvunt vestibus artus. Pelides cursu confestim dona pedestri. Collocat ante oculos, magnum cratera nitenti Perfectum argento, forma quo pulchrius usquam Nil erat. eximia caelarant Sidones arte Mirum, opus: hinc vectum Phoenices trans vada ponti, Et portu in Lemni expositum, regale Thoanti Obtulerant munus; tum deinde, Lycaone capto Priamida, pretium juvenis dedit esse redempti Patroclo heroi Iasonides Euneus. 890 Hunc quoque Pelides, dum solvit justa sodali, Constituit circo in magno, memorabile donum Primo, qui celeri fugiens pede praevolet omnes. Ingentem taurum posuit multaque secundo Victori praepinguem adipe, extremoque talentum Auri dimidium. tum sic stans ore profatur: Surgite, queis cordi est certando haec dona referre. Sic ait Aeacides. Ajax tum surgit Oilei, Et prudens Laërtiades, et Nestore natus Antilochus, juvenum ante alios pernicior omnes. 900 Nulla mora est; cepere locum, stantque ordine. Achilles Dehinc metam ostendit: vento simul ocyus illi Corripiunt spatium, primoque ab limite longe Praecipites fugere. ante omnes concitus Ajax Emicuit. sequitur confestim dius Ulysses Tergo instans, propiorque viam secat alite planta. Quam prope habet radium textrix operata Minervae, Inter longa manu transversum stamina ducens Subtemen; solers nec pectore dimovet unquam: Tam prope sese Ithacus cursu fert usque volucri, 910 Atque viri, positis pedibus, vestigia pulsat, Ante, levis quam se fundat circum aëre pulvis. Nec mora, nec requies; afflat caput acer et udae Cervici Laërtiades incumbit, anhelam Ore animam adspirans. magno clamore sequentem Instigant; palmaeque avidum, plausuque secundo, Vocibus et laetis omnes hortantur Achivi. Jamque adeo extremo in spatio, jam fine sub ipso Currebant: subito satus at Laërte vocavit Sub tacita secum, nec frustra, mente Minervam: 920 Audi, et opem pedibus facili fer numine, diva. Haec ait: orantem caelo Tritonia Pallas Audiit; atque habilem fudit per membra vigorem, Ipsa levans subterque pedes, palmasque superne. Ac, prope confecto dum cursu praemia uterque Involat, ecce Ajax, magna impellente Minerva, Labitur, inque fimum taurorum, dius Achilles Quos modo mactarat Patrocli ad funera, pronus Concidit, ac nares infelix oraque turpat. Ergo abit, et pulchrum craterem tollit Ulysses: 930 Posterior taurum sibi moerens accipit Ajax. Quem cornu arreptum dextra tenet, atque ita fatur, Ore fimum postquam multo expuit haud sine risu; Pro superi! dea magna pedes mihi laesit, Ulyssem Quae juvat, atque viro propior stat, ceu bona mater Haec ait: ingenti sonuerunt cuncta cachinno. Tertia Nestorides cepit sibi dona, virorum Et medio in coetu subridens talibus infit: Dicam equidem, socii, quae vobis nota: deorum Cura viros natu majores auctat honore. 940 Ajax nam paullo est aevo me grandior: iste Natus at est aetate alia secloque parentum; Cui tamen esse ajunt viridem crudamque senectam, Ut pedibus nullum non vincat, praeter Achillem. Sic ait Antilochus, celerem et laudavit Achillem. Pelides contra: Non isthaec irrita, dixit, Laus erit, Antiloche: integrum, pro parte, talentum Auri nanque feres. Haec dicens, munus adauctum In manibus posuit: laeta mente ille recepit. Post haec Aeacides praelongam collocat hastam, Ipse ferens, circo in medio, clypeumque nitentem Et galeam, queis Patroclus Sarpedona dium Exuerat: stans in mediis dehinc talia fatur: Haec ut dona ferant sibi nunc virtute, jubemus Reges Marte duo praestantes cingier armis, Vulnificumque manu adversos attollere ferrum Heic Grajūm ante oculos. tum, qui prior aerea texta Pervadet, summum degustans cuspide corpus Sic, eat ut sanguis, proprium sibi munus habebit Threïcium hunc ensem; multo quem pulchra nitentem 960 Argento cepi, vidi spolium Asteropaei: Ast haec arma ferant ambo communia; et ambos Accipiam dapibus intra tentoria opimis. Hae ubi dicta, ingens surgit Telamonius Ajax, Et proles Tidei surgit fortis Diomedes. Hi, simul atque artus ferro inclusere corusco Secreti a turba diversa in parte, theatro Intulerunt sese medio, tentare periclum. Ardentes, torvumque tuentes. at stupor omnes Spectaclo ingenti attonitos defixit Achivos. 970 Atque illi, ut propius venerunt, mutua ter sunt Congressi, ter se petierunt cominus hastis. Tunc Ajax clypeum fulgenti ex aere rotundum Perfodit: sedenim corpus contingere ferro Haud valuit, medius nam thorax obstitit hastae. At, scutum supra crassam Tydeius heros Cuspide cervicem tentabat figere acuta, Usque obiens lambensque hasta. tum vulgus Achaeum Omne, bono metuens Ajaci, parcere pugnae Jussit, et aequa ducem sibi praemia tollere utrumque 980 At pulchrum Tydidae ensem donavit Achilles, Vagina inclusum, loro et fulgente revinctum. Inde rudem statuit vesano pondere discum, Eetion valido quondam jactare lacerto Quem solitus: regem sed laeto stravit Achilles, Cumque alia curvis avexit puppibus orbem Hunc etiam immanem gaza. quem rite locavit Ante oculos: Grajūmque acuit sic pectora dictis: Surgite; et hoc aliquis certet de munere. quisquis Nam tulerit; quamvis ingentia devius arva 990 Possideat; vel quinque habeat volventibus annis, Quod sat erit, ne ferri unquam cogatur arator Indigus, aut pastor campis discedere ad urbem. Sic ait. exsurgunt bello clarus Polypoetes, Et Telamonïades Ajax, magnumque Leontei Robur, et immiti caestu modo victor Epeus. Utque pari spatio steterunt ex ordine, Epeus Sustulit atque rotans projecit in aëra discum. Post hunc fulmineo prognatus Marte Leonteus. Tertius inde manu valida Telamonius Ajax 1000 Contorsit, finemque amborum propulit ultra. Magnum ubi sed fortis discum cepit Polypoetes; Aura quam longe baculum stridente bubulcus Projicit; armentum supra volat ille rotatus: Tam longe omne ultra spatium projecit. Achivūm Clamore, et magno sonuerunt omnia plausu. Consurgunt alacres socii fortis Polypoetae, Ac laeti regale ferunt ad litora munus. Tum qui forte velint missa certare sagitta, Bis quinas posuit ferro nigrante bipennes, 1010 Dimidias. totidem forma breviore secures. Inde procul malum fulva defixit arena, Et pavidam tenui suspendit fune columbam, Tendere quo jussit ferrum. qui fixerit acto Primus avem calamo, cunctas sibi ferre bipennes; Attigerit quod si misso: quis vincula ferro Laude minor, sibi dimidias hunc ferre secures. Haec ubi sic fatus, Teucer bonus, Idomeneos Et famulus magno Grajūm se murmure tollunt. Nulla mora est, geminas aerata in casside fortes 1020 Concussere: prior Teucro locus exiit: ille Ocyus adducto telum vi misit ab arcu; Nec grege de intacto vovit solemnia Phoebo Munera, primitias agnorum. rite sagitta Ergo ipsam haud potuit (laudem hanc invidit Apollo) Figere avem: fixit, queis nexa volabat, ad ipsum Linea vincla pedem, ferroque abrupit acuto. Illa levis fugit superas exterrita in auras: Vincla infra cecidere solo delapsa: virorum Laetifico circum sonuerunt litora plausu. 1030 Meriones Teucri e manibus capit ocyus arcum, Et calamum celer imponit, quem jam ante pararat; Dehinc grege de intacto vovit solemnia Phoebo Munera, primitias agnorum; et nube sub alta Ut sese curvos flectentem vidit in orbes, Stridentique petit calamo, mediamque sub ala Figit avem; rapido telum quam trajicit ictu, Et redit, atque pedes lapsum defigitur ante Merionae, terra in viridi. trajecta columba Insedit malo rursus; tum languida collum 1040 Demisit: fluxere alae, membrisque soluta Fugit vita levis: malo at delapsa volucris Subter planxit humum: Graji obstupuere tuentes. Meriones denas victor tulit ergo bipennes: At parvas Teucer, non laeta mente, secures. Hastam dehinc longam statuit, pulchrumque lebetem In medio Aeacides, intactumque igne, mereri Atque bovem pretio qui posset. nec mora, surgunt Ambo hastam jactare boni, regnator Achivūm Atrides, magni et comes impiger Idomeneos 1050 Meriones. quibus exsurgens haec fatur Achilles: Atride, scimus valido quam robore, et hastae Missu omnes vincas. quare hoc tibi munus habeto Victor et i celsas ad puppes: demus at hastam Merionae heroi, tibi si placet, optime regum, Talia Pelides: hortanti paruit ille. Meriones hastam bonus abstulit: ast Agamemnon Talthybio pulchrum ad naves dat ferre lebetem.

HOMERI ILIADOS LIBER VICESIMUS QUARTUS. Ut coetum solvere, suas et quisque carinas Digressi petiere; alii struxere paratis Coenam epulis, dulci optantes languentia somno Membra dare: at solus fletu indulgebat Achilles, Usque memor socii dulcis; nec lumina regi Condit, qui rerum late domat omnia, somnus: Sed versat sese huc atque huc vigil; imaque fervet Mens desiderio Patrocli; vimque, animosque Ingentes, rerumque simul quae plurima gessit, Quosque simul passus constanti mente labores, 10 Bellaque, et emensi tot saeva pericula ponti, Cuncta miser tacito versat sub pectore; fletu Et madet; et, nusquam consistens, saepe sinistrum Saepe latus jacet in dextrum, pronusque, supinusque. Interdum strato exsurgit, moestusque vagatur Fluctisonum praeter litus. nec caerula supra Stagna maris sese attollens Aurora latebat Insomnem: curru sed postquam junxerat alto Cornipedes, retro Hectoreum vincire solebat Raptandum foede corpus: tum deinde, sodalis 20 Postquam ter circa tumulum raptaverat, alta Ingressus rursum tentoria, membra quieti Fessa dabat: prono porrectum at pectore in atro Pulvere Priamiden linquebat. Phoebus Apollo Quem tamen haud ulla foedari sorde sinebat, Ille vel exanimum miserans; atque aegide circum Ipse tegens totum aurata; ne saxa decorum, Dum raptim trahitur, lacerarent aspera corpus. Hectoreum sic ille, ira gliscente, cadaver Dedecorat. patris quod clara ex aede frequentes 30 Caelicolae visum miserati, hortarier acrem Majugenam cepere, cato subduceret illinc Ut furto avectum. mens omnibus una deorum Haec aliis: obstat sedenim Saturnia Juno, Neptunusque pater, virgo et Tritonia. Trojam, Et Priamum, et Priami gentem gravis utraque diva Oderat, invisam, malus olim laeserat ambas Quod Paris, et spretas damnarat; sede relicta Cum superūm ad juvenis caulas venere; duabus Praetulit ille deam, quae menti objecit amores Foemineos, tristique ussit praecordia flamma. Dehinc lucem duodena polo quando extulit almam Aurora, in coetu divūm sic fatur Apollo: Dura nimis, superi, vobis atque effera mens est Non pingues Hector tauros, lectasque bidentes, Caprigenumque pecus vestris adolevit in aris? Quem non vel cassum vita servare, suaeque Uxori, et gnato vultis, miseraeque parenti, Et Priamo patri, cupidis et reddere Teucris; Ut corpusque urant, et solvant justa perempto: 50 Usque sed (indignum) juvat indulgere cruento Aeacidae, cui nil rectae sub pectore et aequae Mentis inest; animus cui trux, et nescius usquam Inflecti. agrestis veluti leo nil nisi saevum Corde agitat, vique exultans, animisque superbis, Pastorum ruit in caulas, objectaque tentat Saepta ovium, explerique epulo festinat opimo: Sic ferus est, animum sic mitem abjecit Achilles; Nec pravi rective ullus vesana remordet Corda pudor. Jam saepe aliquis mage dulce sodali 60 Morte caput raptum luxit, fratremve parente Cretum una, aut gnatum: sed fletu expletus amaro Imposuit finem lacrimis, luctumque remisit. Quippe mali est patiens animus mortalibus aegris. Hic contra furit usque, et cassum lumine bigis Priamiden raptat dilecti ad busta sodalis: Demens! nec famam curat, nec triste veretur Exitium capiti, si nobis moverit iram Quantumvis bello fortis, qui corpus inane, Ac terram vexat vita sensuque carentem. 70 Haec Phoebus: contra Juno Saturnia: Quid ni, Arcitenens, faciant dī, quae vis, Hector honore Judicio divūm si magno aequatur Achilli? Hectora lactavit mulier mortalis; Achilles Natus matre dea est; quam scilicet ipsa ego quondam Nutrivi educens, et sacri foedere divam Conjugii junxi Peleo, dīs omnibus unus Prae cunctis qui carus erat mortalibus. illis Defuit haud quisquam divum de gente hymenaeis; Tuque etiam citharam gestans conviva sedebas, 80 Nulli fide unquam, fautorque comesque malorum. Sic Juno: altitonans contra sic Jupiter infit: Parce deis, Juno, irasci. non Hectora dium Pelidenque uno superi dignamur honore. Caelicolis inter Teucros at carior omnes Hector erat, carus mihi certe: dona ferebat Semper enim praeclara; ullo nec tempore egebat Ara mihi dapibus pingui et nidore, liquentis, Nec large fuso Bacchi libamine; solus Hic quando superis honor est. sed tollere corpus 90 Velle viri furto parcamus (possit Achille Haud etenim ignaro tolli) cui caerula mater Semper adest cuncta observans noctesque diesque. Sed Thetin huc divūm si quis vocet; ipse ego nympham Alloquar ut coram, et jubeam regalia dona Ut Priami accipiat, nec reddere corpus Achilles Abnuat Hectoreum. Sic fatus Jupiter: Iris Confestim surgit stridentibus ocyor auris, Inter et horrentem praeruptis saltubus Imbrum Atque Samum sese nigrum dejecit in aequor. 100 Unda gravi gemuit casu: subit illa profundum, Ut pila cornu haerens, pontum quae fertur ad imum, Plumbea, mortem avidis ut portet piscibus. illic Adveniens Thetin est ingenti nacta sub antro, Quam nymphae circum aequoreae de more sedebant. Illa sui fatum gnati plorabat, obortis Uda genas lacrimis; magnis virtutibus omnes Vincentem heroas, patria procul urbe manebat Exitus Iliacas miserum quem tristis ad arces. Adstitit huic Iris, roseoque haec edidit ore: 110 Surge, Theti, aeternis qui temperat omnia late Consiliis, superas te acciri jussit ad arces. Cui Thetis: Acciri cur me jubet ille deorum. Maximus? heu! vereor coetu me inferre beato Uda genas fletu, gravibus mentem anxia curis. Verum ibo, quidquid, dicet parere parata. Haec ait, atque caput nigranti obnubit amictu. Sic iter ingreditur: praeit Iris: scissa deabus Dat maris unda locum, dehinc scandunt litus et altas, Caelestum ad sedes vastum per inane feruntur. 120 Quas simul ingressae, magnum invenere Tonantem Aurato medium in solio, circumque beatos Caelicolas. divum patri tum proxima (cessit Ultro Pallas enim) sedit Tethis: ipsa deorum Cui Juno regina ferens dedit aurea rite Pocula, et affatu divam demulsit amico. Oblatum illa bibit nectar, dehinc pocula rursus Reddidit. interea sic fari est Jupiter orsus: Venisti aetherei celsum huc ad limen Olympi, O Theti, moesta animi, luctuque exercita mentem 130 Ingenti: sedenim dicam, dea, sedibus huc te E patriis curnam caeli ad convexa vocarim. Nona dies haec est, divis cum jurgia gliscunt Hectoreum corpus, bellacem et Achillea propter. Hectoris hi furtim frigentia membra jubebant Majugena tolli a vafro: decus ipse reservo Hoc ingens, o diva, unam te propter, Achilli, Quam vereorque animo, et cupio mihi semper amicam. Nunc age, castra subi Danaūm, gnatumque moneto. Dic, omnes olli divos, praeque omnibus ipsum 140 Praecipue irasci me scilicet, Hectora saevus Quod retinet, nec Trojugenis Priamoque redemptum Reddit adhuc. metuet me forsitan, atque cadaver Restituet, ponetque feros de corde furores. Ipse Irin mittam Priamo, gnatumque jubebo Oblato redimat pretio, Grajūmque profectus Ad naves, immitem animum queis placet, Achilli Secum dona ferat, gazae non parcus avitae. Jupiter haec: paret jussu Themis alma, supremo Et celeri sese lapsu demisit Olympo; 150 Et gnati mater subiit tentoria. moestos Quem nacta est gemitus fundentem pectore ab imo. At circum socii celerabant prandia, longis Horrentem et villis, praegrandem et corpore pingui Mactarant agnum. juveni tum proxima sedit; Permulsitque manu, et blanda sic voce locuta est: Ecquis erit finis fletus longique doloris, Nate? tuum quando parces jam denique tristi Excruciare animum luctu mensaeque torique Oblitus? curam seclude, ac tristia laetis 160 Verte, precor. nec enim tibi vitae longa supersunt Tempora: mors at adest misero, visque ultima fati Nunc animo haec hauri. venio tibi nuncia magno Ab Jove; qui superos tibi nempe irascier, et se Prae cunctis dicit, retines quod lumine cassum Priamidem, nec Trojugenis, Priamoque redemptum Reddis adhuc. agedum corpus jam redde parenti Exanimum, accipiens dederit quae ditia dona. Dixerat. huic paucis responsum reddit Achilles: Huc veniat, pretium qui det, secumque cadaver 170 Avehat, id quando fieri vult rector Olympi. Sic illi ad naves, gnatusque et caerula mater, Multa inter sese alterno sermone loquuntur: Jupiter ast Irin Trojanas mittit ad arces. Surge, ait, Iri; alti linquens et culmen Olympi, I Phrygias Trojae ad sedes Priamumque jubeto Ire altas Danaūm ad naves et litora, natum Ut pretio redimat genitor. dic regia secum Dona ferat, mentem irato queis placet Achilli. Solus eat, nullo Troum stipante: minister 180 Unus at e numero praeconum, jam gravis aevo Ipse etiam atque annis effoetus, flectat habenis Qui mulas rhedae insistens, supraque cadaver Impositum ad muros revehat, comitetur euntem. Fidere mente jube, nec mortem aut triste putare Quidquam animo; talem caeli de vertice mittam Olli ego nanque ducem, leto qui perculit Argum, Majugenam. ille senem cultos deducet, et ipsum Pelidae ad limen statuet: nec Martius heros Ingressum penitus celsa in tentoria ferro 190 Mactabit, sinet aut sociūm mactarier ulli. Non fatuus praecepsve animi, non immemor ille est Officii: at miti possit qui parcere mente Supplicibus, et jura deūmque hominumque vereri. Jupiter haec: Iris celeri pede fugit, et auras Certa secans, altas Priami pervenit in aedes. Heic alti gemitus plorantum, atque omnia luctu Plena. patrem circa gnati moestique sedebant, Spargebantque sinum lacrimis: jacet ipse suorum In medio, vili contectus corpora laena, 200 Cervicemque caputque immundo pulvere foedus, Quem terra sese versans injecerat amens Ipse suis large manibus: gnataeque nurusque Lamentis, misero et questu regalia complent Tecta, virūm memores, tantis virtutibus auctos, Tot numero, dederat quos leto Argiva juventus. Nuncia tum Priamo Jovis adstitit; atque ita, vocem Submittens, regem dictis affatur amicis: (Ille deam agnovit; metuensque exhorruit artus) Dardanide, confide animo, gelidumque pavorem 210 Mitte: malae haud venio tibi nanque huc nuncia fortis, Sed bona ut apportem, missu Jovis, qui procul absens Te curat tamen atque animo miseratur amico. Nunc dium redimi jubet Hectora, donaque Achilli Ferri digna, animum quae placent. te jubet illuc Solum ire, haud ullo Troum stipante: minister Unus at e numero praeconum, jam gravis aevo Ipse etiam atque annis effoetus, flectat habenis Qui mulas rhedae insistens, supraque cadaver Impositum ad muros revehat; comitetur euntem. 220 Aude animo fidens, nec mortem aut triste putare Quidquam mente velis; talem de vertice Olympi Mittet nanque ducem, leto qui perculit Argum, Majugenam. qui te custos deducet; et ipsum Pelidae ad limen statuet; nec Martius heros, Ingressum penitus celsa in tentoria ferro Mactabit, sinet aut sociūm mactarier ulli. Non fatuus praecepsque animi, non immemor ille est Officii, at miti possit qui parcere mente Supplicibus, et jura deūmque hominumque vereri. 230 Haec ait; eque oculis dilapsa evanuit: ille Confestim gnatos jussit currumque parare Et mulas; curru dehinc arcam aptare. superbum Hinc cedro aeterna constructum, suaveolentem In talamum senior descendit. clausa jacebat Multa ubi praedives, spectari et digna supellex. Huc Hecubam senior vocat ocyus; atque ita fatur: Infelix conjux, alto mihi nuncia venit. Ab Jove; meque jubet Grajorūm ad litus, et altas Ire rates, gnatum ut redimam; et regalia ferre. 240 Dona, quibus dirus placari possit Achilles. Dic, tibi quid placeat fieri. mihi mens animusque Ardet enim puppes inimicaque castra subire; Nec metus est noctu hostili me credere turbae. Sic ait: altum ululans conjux cui talibus infit: Hei mihi! quonam abiit tibi mens? sapientia quonam Fugit pulsa; olim quam propter clarus haberi Consueras late, in populis, quique extera longe Regna colunt, quos et justi regis aequus habenis Imperii? solus Grajas tu accedere puppes; 250 Audebis? coramque viro te sistere, totque, Tamque bonos misero qui gnatos misit ad Orcum? Dura tibi ferro constant praecordia. si te Ceperit, aut oculis te vir si viderit ille Saevusque infidusque; tuam non ille dolebit Fortunam miserans, non parcet, sceptra, tuamque Canitiem veritus. tuta ergo heic praestat in urbe Flere una exitio semotos. Hector at (olim Parca gravis puero quod primo nevit in ortu, Infelix miserum peperi quo tempore) pascat 280 Nempe canes, oculis longe amplexuque parentum, Regem apud immitem. cujus discerpere adhaerens, Atque vorare utinam possim jecur! aequa rependat Poena mei saevam gnati sic denique caedem. Quem cur dedecorat? nec enim virtutis egentem Nec bello segnem occidit, sed moenibus urbis Pro patriae stantem Troasque et Troadas ante , Nec vitare hostes certum, nec vertere turpi Terga fugae. Has Hecube dedit aegro e pectore voces. Tum senior: Ne me, certum ilicet ire, retenta. 290 Ominibus jam parce istis, nec tristis eunti Esto avis intra aedes. nequidquam flectere mentem Hanc speras, conjux. mortalis nanque juberet Si me quisquam illuc, aut vates ire, sacerdos Aut divūm, pecudum vel fibras doctus aruspex; Mendacem veluti, sprevissem. nunc, mora nulla (Ipse deum vidi nam coram, atque auribus hausi Ipse meis vocem) celer ibo, et jussa capessam. Quod mihi si ad Grajas fatum est occumbere puppes Haud renuo. complexum ulnis mea pignora, largo 300 Explero ut mentem fletu, vel mactet Achilles. Sic ait; atque arcas aperit, bissenaque promit Pepla, leves totidem laenas, totidemque tapetas; Dehinc totidem tunicas; totidem dehinc pallia visu Pulchra; decem profert dehinc auri tota talenta, Atque duos tripodas fulgentes aere, lebetas Et quatuor, pateramque, nihil qua pulchrius: olli Quam Thraces dederant, donum ingens, cum Ilio ab alto Olim Threïcias orator venit ad urbes. Hanc quoque tum senior, nil parcens, protulit. acri 310 Imum pectus enim flagrabat amore, redemptum Gnati ferre domum quavis mercede cadaver. Hic thalamo egressus Teucros absterret ab altis Porticibus, dictisque furens objurgat acerbis. Ite, mali, indecores, scelerosi; abscedite. luctus Nilne domi est vobis, quod me lugere frequentes Venistis? juvat anne, malis quod Jupiter urget Hoc caput, et misero mihi gnatum perdidit omnes Eximium ante alios? sedenim noscetis et ipsi Jam faciles Danais vinci perdique, perempto 320 Hectore. me nigras adiget mors ante sub umbras, Spero equidem, videam quam vasta eversaque Grajis Pergama, et horrendam cladem excidiumque meorum. Haec fatur; sceptroque viros incursat: at illi Dilapsi fugere senem. male percitus ira Hic gnatos verbis ultro incessebat amaris Increpitans, Helenumque, Parinque, Agathonaque clarum Pamonaque, Antiphonumque, et fortem ad bella Politen, Deiphobumque, atque Hippothoum, Diumque: novenos Hosce senex onerat probris; ac talia mandat: 330 Festinate, mali, segnes, expendere poenas Digni omnes. utinam cunctos mactasset Achilles Hectore pro solo. fatis heu natus iniquis Eximios genui gnatos, columenque decusque Trojugenum; quos Parca mihi jam sustulit omnes: Mestora dīs similem, cursuque et curribus acrem Troilon, utque deum mortales inter agentem, Hectora, quem posses divino semine cretum, Non hominis dixisse genus. mihi perdidit illos Impius heu misero Mavors: haec probra supersunt Omnia) mendaces, agnorum instare rapinae Haedorumque, choros ductare ac ludere sueti. Statis adhuc, necdum currumque paratis ituro, Et rhedam haec celeres imponitis omnia supra? Sic ait: hi patris veriti convicia rhedam Extulerunt agilem cursu, pulchramque, recentemque Atque arcam super impositam vinxere: nitenti Inde jugum flavens buxo, mediaque tumescens Parte, ambit multo firmans quod circulus aere, Detraxere citi paxillo, unaque jugale 330 Prompserunt lorum ter ternis haud minus ulnis. Posthaec rite jugum summo in temone locarunt, Anulus ut clavum exciperet, nexuque ligarunt Hinc atque hinc triplici; lori pars ultima flexu Supposita est apto. thalamo dehinc munera ab alto, Corporis Hectorei pretium, regalia promunt, Et curru imponunt pulchro, cumulantque. jugales Hinc mulos junxere, olim, non vilia dona, Quos dederant Mysi Priamo; nutribat et ipse Rite senex cura ingenti, praesepe revinctos; 340 Ad nitidum. hos curru jungebant, aedibus altis Nondum etiam egressi, rex aevo fessus et una. Idaeus, cordati ambo, rerumque periti. Quos juxta stetit adveniens, mentem anxia curis, Fulgentemque auro pateram, plenamque Lyaeo Ipsa manu portans Hecube, libanda supremo Dona Jovi ante abitum; bijugos quae sedula propter Constitit, ac tales fudit de pectore voces: Sume, Jovi et liba patri; supplexque rogato, Hostibus e mediis ut te in tua tecta reducat 350 Incolumem; quando, me frustra obstante, carinas Ire juvat, miser, hinc ad Grajas. at sedet istud Quando animo, venerare Jovem, qui conspicit omnem Aëriis celsae Trojam de rupibus Idae; Atque roga, veniat velox tibi nuncius ales, Jupiter omnigenas quem diligit ante volucres, Quique alias omnes vi longe ac robore vincit. Hic roga, ut adveniat dextra de parte, volantem Conspicias ut tute oculis, fretusque secundo Omine belligeras Grajorum invisere puppes 360 Haud dubites. talis quod si tibi nuncius alto Ab Jove non veniet, Grajūm ad tentoria, celsas Atque rates hinc ire equidem non horter, abire Quanquam animus gestit, mensque illuc incita fertur. Tum Priamus: Renuam haud equidem parere monenti, O conjux. orare Jovem, caeloque supinas Ferre manus pulchrum est; genitor si forte precantem Respiciat miserans. Dixit, promamque liquentis Jussit aquae manibus puros invergere rores. Adstitit haec, laeva pelvim et subjecit: aquai 370 Humorem at purum dextra extulit. hinc ubi lavit Rite, datam accepit pateram, saeptoque domorum In medio stans vina senex libavit, et altum Suspiciens caelum haec effudit pectore dicta: Jupiter, aëriae celsis de rupibus Idae Qui populis late imperitas, summe, optime divūm, Da, veniam ut gratus Pelidae ad regia septa, Aut certe miserandus. avem tu mitte volucres Ante alias caram, genitor, tibi, robore et omne Vincentem genus alituum; quam parte volantem 380 Ipse oculis videam a dextra, fretusque secundo Omine belligeras, Grajorum invisere puppes Haud dubitem. Haec senior lacrimis fundebat obortis. Jupiter ex Ida bonus audiit, atque nigrantem Olli aquilam, Percnon quam dicunt nomine, praedae Adsuetam, augurio nullus quo certior ales, Continuo misit. thalami quam janua late Ampla patet domini praedivitis, ales utrinque Ingentes tam late alas pandebat, et urbem Supra agili dexter lapsu volitabat: amicum 390 Illi omen videre, et cunctis gaudia laetum Complerunt pectus. Pulchro tunc membra locavit In curru senior festinans, egit et amplum Extra vestibulum, resonantiaque atria junctos. Certus equos. muli praeeunt, quos nixa trahentes Plaustra rotis quatuor prudens Idaeus agebat: Pone at equi subeunt, longo quos ipse flagello Rex agit, hortaturque urbis per compita. cari Una omnes multo gemitu lacrimisque sequuntur, Ipse velut certae properet se opponere morti. 400 Jamque adeo hi celsae progressi e moenibus urbis Suppositos ambo in campos venere: paternas At gnati et generi ad sedes rediere. meantes Interea campo rexque Idaeusque supremum Haud latuere Jovem. visum hic miseratus amica est Mente senem; et Majae prolem non multa moratus His pater alloquitur dictis; ac talia mandat: Nate, (viris nam te mortalibus ire sodalem, Atque audire preces facilem juvat) i celer, altas Et Priamum ad naves Danaūm sic ducito, Achivūm 410 E numero nemo ut videat vel sentiat ante, Aeacidae subeat quam septa ingressus Achillei. Sic ait: ille patris laetus mandata capessit. Continuo levibus nectit talaria plantis Pulchra, aeterna, auro fulgentia; queis vada supra Caerula, et ingentes terrarum flammeus oras Carpit iter sublime, levi non segnior aura. Corripit hinc virgam, blando qua tacta virorum Lumina demulcet somno, somnoque jacentes Excitat. hanc manibus gestans volat ille, sub arces 420 Et venit Iliacas ad fluctisonum Hellespontum. Tum juveni incedit similis, cui, sanguine creto Regali, prima pubent lanugine malae Florentes; homini qua nulla venustior aetas. Ili jam veteris Priamus praecoque sepulcrum Transierant. illic poturos flumen uterque Ad placidum tenuit bijugos. nox humida terras Interea late nigro velarat amictu. Ecce autem Idaeus sublustri vidit in umbra Majugenam contra venientem; ac talia fatur: 430 Dardanide, quid opus facto sit consule: magni Res est consilii. video huc se ferre citato Nanque virum gressu: qui nos leto dabit ambos. Quare age, vel celeri curru fugiamus ad urbem; Vel, genua amplexi, conemur flectere, flecti Si potis est, precibus. tremefacto has pectore voces Ille dabat. confusa seni est mens; corda micabant; Arrectaeque comae, corpusque exhorruit omne; Stabat et attonito similis. deus ipse propinquans At pavido dextramque bonus porrexit, amico 440 Atque, manum apprendens, vultu scitarier infit. Quo pater ambrosia currum sic noctis in umbra Dirigis, ignavo late dum corpora somno Strata jacent? non tu spirantes robur Achivos, Qui prope sunt, metuis? qui teque odere tuosque Infensi. quorum nigra te nocte vehentem Si tot opes aliquis videat, quidnam tibi, quaeso, Mentis erit? nec enim juvenis tu; debilis aevo est Et comes iste tuus; nequeat deprensus utervis Ut pugnare virum contra, qui vim prior ultro 450 Intulerit: sed ego nec te laedam, o bone; si quis Et laesisse velit, propulsem: nanque parentem Ceu carum te, magne senex, venerorque coloque. Haec ille: at contra respondit Troius heros. Vera istaec, fili, fateor quaecunque locutus. Me quoque divūm aliquis dextra tamen aequus amica Protegit, atque animo curat; qui miserit ultro Huc mihi te, faustum comitem, vultuque decoro Mirandum, atque habitu, sapienti et mente; beata, Credo equidem, superūm natum de gente deorum. 460 Suscipit ille: Senex, recte istaec: sed mihi verax Dic age, consilium nec cela. mittis ad urbes Hinc procul externas aliquo rerum optima, captam Ut tibi post urbem maneant servata? pavore Deseritis sacram perculsi anne Ilion omnes? Talis enim leto periit vir, sanguine cretus Ille tuo, nulli Grajūm virtute nec armis Impar. Haec fantem miratus, talia rursus Laomedontiades: Juvenum longe optime, quisnam es? Unde tibi genus est? gnati cui fortia facta. 370 Nota mei, et letum, quod perdit meque meosque. Huic iterum Majae proles: Regum optime, tentas Tu me nempe, rogans super Hectore. saepe ego vidi Hectora magnanimum claro in certamine pugnae. Cumque rates actos ad curvas victor acuto Caedebat ferro Danaos, stragemque ciebat Horrendam. immunes belli nos dira frementem Stabamus taciti mirantes. arma sinebat Non etenim tractare Atridae iratus Achilles: Hujus ego sum nanque comes; rate vectus eadem 480 Unus Myrmidonum veni huc de gente. Polyctor Me genuit praedives opum, nunc ille senecta Languens, atque tibi similis. sex, prole beatus Pulchra, habet is gnatos; ego septimus. huc mihi, ductis Sortibus, Iliacum comitari ad litus Achillem Obtigit. in campum veni speculator ab altis Nunc ratibus. Danai nam eras, ubi fulserit Eos, Omni vestra parant invadere moenia opum vi. Arma fremit pubes, ardetque in bella; furentem Nec possunt regum cohibere, ac sistere jussa. 490 Tum senior: Quando Pelidae fidus Achilli Es comes, hoc, oro, dic verax: nunc meus altas Hector adhuc jacet ad puppes? an frigida membra Concidit ferro, et canibus projecit Achilles? Ille refert: Non saeva canum vis, atque ferarum Alituum, venerande senex, discerpta voravit Membra: sed abjectus prope curvas ille carinas Aeacidae jacet in septis. duodena jacenti Haec lux: necdum etiam putrescit: secla minuta Necdum etiam, bello caesos quae sueta vorare, 500 Vulneribus innata, vorant exsangue cadaver. Illum Pelides immiti corde sodalis Ad tumulum primo raptat surgentis in ortu Aurorae: sedenim non turpat. mente vel ipse Mirere attonita adveniens, ut roscidus artus, Ut pulcher jaceat; siccato membra cruore Ut niteat; nusquam ut sordescat; plurima, totum Queis fuerat corpus confossum, vulnera nusquam Cernantur. gnatum tibi sic post ipsa beati Funera caelicolae examinem curantque foventque. 510 Sic ait: at senior gavisus talia reddit: Aeternis, fili, persolvere debita divis Dona, bonum; nec enim meus unquam munera sanctis Reddere caelitibus neglexit natus, avitas Dum coluit sedes. ergo illum et morte peremptum Dī memores curant. agedum nunc, accipe pulchrum Hunc calicem, servaque tibi; duc ocyus et me, Ut veniam auspicibus dīs ad tentoria Achillei. Talia dicebat. subridens ille vicissim: Tentas me, senior, juvenem. tua munera Achille 520 Non erit ignaro ut capiam; quem scilicet unum Ante omnes veneror; metuo et mihi sumere quidquam Detractum regi; ne quid mihi postea triste Contingat. gratis ego te, vel puppe per undas, Vel terra pedibus, medium quoque ducere in Argos Haud renuam; quisquam nec vir te invaserit usquam, Me duce contempto. Dixit; currumque citosque Scandit equos, et lora celer tortumque flagellum Corripuit manibus; vimque ipse in pectus equorum, Mulorumque habilem duros afflavit in artus. 530 Jamque adeo ad fossas, et propugnacula Grajūm Advenere. illic vigiles in gramine coenam Curabant: quibus adveniens Cyllenius una Omnibus infudit placidum per membra soporem. Ipse manu portasque aperit, vectesque retrudit Oppositos, Priamumque infert, rhedamque sequentem. Dehinc, ubi Pelidae venere ingentia tandem Ad septa, eximio quae, sectā ex abiete, regi Myrmidones secere, horrenti et desuper ulva Instravere altum culmen, valloque frequenti 540 Ingentem duxere aulam tentoria circum. Stabat firma ingens abiegno janua vecte, Quem terni obdebant connixi vespere primo Myrmidones, totidem reserabant mane recenti: Solus at ipse manu valida impellebat Achilles. Ille seni hos aperit postes, praebendaque Achilli Dona intro ducit: curru tum laetus ab alto Desilit; ac Priamum compellans, talia fatur; Rex, tibi ego celso veni delapsus Olympo Mercurius, divūm e coetu, deus ipse, parentis 550 Imperio summi ductor tibi missus: ad arces Nunc abeo superas; coram nec sistar Achilli Conspicuus. nec enim facilem mortalibus aegris Usque adeo decet esse deum. tu ingressus, adito Aeaciden supplex, genibusque advolvere, et ora, Per patrem rite, ac gnatum, divamque parentem Obtestans; blanda et permiscens corda loquela. Sic ait; atque altas longe secessit Olympi: Protinus in sedes. curru descendit ab alto Ad terram senior; mulas et jussit ibidem, 560 Aeripedes et equos fraenis retinere manentem Idaeum: ipse gradum celerans sese intulit intra Tecta, ubi Pelides ad mensam forte sedebat. Nactus ibi saevum regem videt ille. sodales Seorsum alii: soli e sociis at pocula regi Praebebant stantes juxta Automedonque, cruenti Alcimus et Martis clarum genus: atque peracta Omnis erat jam coena viro, sed mensa remota Nondum etiam. hos Phrygiae magnus regnator ut illuc Ingrediens vidit, propior stetit, estque repente 570 Genua feri Aeacidae complexus; deinde madenti Caede virum horrenda, qua tot mactaverat olli Heu gnatos, sese acclinans, dedit oscula dextrae. Ac veluti noxa implicitus cum caede patrata Extorris liquit patriam vir, fugit in urbem Et procul externam, dominique exterritus aedes Divitis ingreditur; circum stupet inscia turba: Sic Priamum obstupuit cernens Peleius heros, Obstupuere alii, conversique ora tenebant Atque oculos inter se cuncti. exorsus at ille 580 Suppliciter tales fudit de pectore voces: Magne vir, et superis non impar, patris, Achille Nunc memor esto tui; qui durae in fine senectae, Sic ut ego, degit fessusque ac debilis aevo. Quem fortasse premunt infenso pectore circum Finitimi, nec adest qui cladem ac triste repellar, Exitium. ille tamen tete audit vivere, salvum Et gaudet; speratque dies noctesque reversum Litore ab Iliaco complecti ac cernere coram, Quem genuit: misero mihi sed spes nulla, malorum 590 Haud ullum superest solamen. quippe ego gnatos In Troum genui praestantes gente. relictum Horum vix ullum video patriaeque mihique. Quinquaginta illi numero, venistis Achivi Quando huc, florebant - vicenos edidit, uno Dempto, Hecube mihi sola omnes: peperere puellae Ast alios aliae tedia intra regia. leto Hi mihi pene omnes diro sub Marte perempti Occubuere: unum, qui nosque urbemque tueri Perstabat patriis pugnans pro moenibus, ipse 600 Stravisti nuper, dium Hectora. nunc ego veni Illius huc ergo, ut redimam, praebendaque large Mecum dona tuli. quae tu ne despice, Achille; Sed magnos reverere deos; miserare senectam Hanc, precor, ipse, tui patris non immemor. illo Certe ego flebilior, magis et miserandus. adegit Me fors ferre, hominum quae nemo pertulit unquam; Atque viri dextram, ferro mactavit acuto Qui mihi tot natos, admotis tangere labris. Sic ait, et cari monitu genitoris Achilli 610 Confudit moerore animum, penitusque sub alto Corde pii magnum fletus incendit amorem. Ille senem dextra apprendit, paullumque removit Leniter ab se arcens. fletu indulgebat uterque Eximii Priamus memor Hectoris, ante volutans Peliden sese genibus minor: ipse parentem Carum at Pelides deplorans, atque vicissim Patroclum lugens. circum tecta ampla sonabant Myrmidonum fletu spectantum, et multa gementum. Verum ubi jam tristi luctu est expletus Achilles, Ac flendo egestus liquit praecordia moeror; Exsurgitque, senemque manu mentumque, verendam Canitiem incani et capitis miseratus, amice Sublevat, ac verbis affatur talibus ultro: Heu miser, heu multos animo perpesse dolores! Ausus es ad naves te ferre huc solus Achaeas? Atque viro coram te sistere, qui tibi totque, Tamque bonos stravi leto inter praelia gnatos? Firma tibi ferri duro stant robore corda. Verum age, jam conside. alto sub pectore curas, Quae cruciant animum, tristes residere sinamus. Quid prosit luctu, et longae indulgere querelae? Dī fatum hoc miseris dederunt mortalibus, aegri Ut curis vivant, curis vacui omnibus ipsi. Nanque Jovis duo sunt in limine dolia. rebus Nempe malis plenum hoc: illud melioribus; haurit Unde, hominum generi tribuit quae munera cunque. Cui pater altitonans miscens dedit, ille vicissim Adversisque dolet rebus, gaudetque secundis; Cui dedit ex uno genitor mala, tristibus illum 640 Aspera fors satis exercet; multaque passus, Nec dīs, nec carus mortalibus, usque vagatur. Sic Peleo dederunt divi primo inclyta ab ortu Dona. viros inter nanque omnes claruit olim, Dives opum, magnaque acres ditione gubernans Myrmidonas. quin et mortali sanguine creto Dī thalami aequoream sociarunt foedere divam. Huic etiam sed triste malum rex aetheris alti Addidit, experti sobolis, cui regia tradat Sceptra, unam et nacto prolem, cui funus acerbum 650 Fata parant. longa nec fessum aetate parentem Nunc saltem praesens foveo: sed litore longe A patrio versor Trojae sub moenibus altis; Teque, senex, bello haud cesso vexare tuosque. Te quoque felicem non mendax fama ferebat, Florentemque opibus, Macari quot condita Lesbos, Et Phrygia, atque ingens complectitur Hellespontus. Caelicolae at postquam noxam hanc clademque tulere Usque tibi muros circum pugnaeque virorum, Et caedes gliscunt, saevique incendia belli. 660 Fer tamen, assiduo noli et tabescere luctu. Nam nil proficies, nec gnatum fletibus Orco Abduces, vitae revocans ad lumina: quin te Ipse magis crucies, cumulesque dolore dolorem. Tum senior, vultus augusti aequandus honore. Caelitibus: Ne vero, inquit, ne coge sedere, Care Jovi Aeacida, indefletus dum jacet Hector, Justorumque expers intra tentoria. redde Ocyus; ut carum videam caput: at tibi dona, Quae non pauca tuli, facilis precor accipe; et illis 670 Di faciant longumque frui, patriasque reverti Incolumi ad sedes contingat, vivere quando Me pateris, caelumque sinis lucemque tueri. Ille sub haec, torvumque tuens, gemitumque sub alto Corde premens: Ne me irrita, longisque lacesse Jam precibus. gnatum quem poscis, reddere dudum Est animus. nam jussa ferens mihi venit ab ipso Huc Jove, me genuit quae mater, filia Nerei. Te quoque (nequidquam celas manifestus) ad altas Huc aliquis puppes duxit deus. ire quis hostes 680 Esset enim in medios ausus vir quamlibet aevo Florens? ipsa pedem quis ferre in castra; latere Custodes; solus portarum ingentia claustra Quis reserare manu, vectemque impellere quisset? Ergo ciere animum dictis nunc parce. dolore In medio; ne forte, senex, male percitus ira Nec te ipsum mittam incolumem; genibusque trucidem Affusum; violemque Jovis mandata supremi. Sic ait: ille autem timuitque, nec hiscere quidquam Est ausus contra. tecto se turbidus alto 690 Extulit Aeacides, veluti leo; pone secuti Sunt gemini regem famuli, Mavortia corda, Alcimus Automedonque, Patroclum ut Parca peremit, Pelidae ante alios cari acceptique ministros. Confestim hi curru ac rheda solvere jugales, Vocalemque senis praeconem in regia tecta Duxere, ac posita longaevum in sede locarunt. Hectorei capitis pretium dehinc ditia dona Deponunt: tunicam tantum unam, pallia pulchra Et liquere duo; veste hac ut rite cadaver 700 Traderet ad patrios indutum ferre penates. Tunc heros vocat ancillas, lymphaque tepenti Abluere, et pingui perducere corpus olivo Imperat, ex oculis amotum; cernere posset Ne Priamus gnatum; tristi ne forte dolore Percitus infelix genitor cohibere nequiret Iram animo: subito furiis accensus at ipse Mactaretque senem, et violaret jussa Tonantis. Dehinc, ut frigentes lavere oleoque nitenti Perduxere artus famulae, circumque dedere 710 Artubus et tunicam, pulchro et regalia textu Pallia; sublatum lecto super ipse locavit Pelides; gemini et rhedae imposuere ministri. Tum vero ingentem gemitum dat pectore ab alto; Et fidum hac lacrimans compellat voce sodalem: Parce irae, precor, haec nigro si forte sub Orco Audieris, Patrocle. suo do ferre parenti Hectora: dona dedit sed non spernenda; tuam tu Unde feres partem actutum, quam ferre decebit. Sic ait, ac subiit tentoria rursus Achilles, 720 Conseditque iterum solio, quod liquerat ante, Adversus Priamo; tum blandus talia fatur: Jam tibi servitio exemptus, quod nempe rogasti, Atque toro in molli positus jacet Hector; in ortu Quem primo Aurorae aspicias referasque licebit Avectum ad muros. tristem secludere curam Nunc decet, ac victu vires revocare. nec ipsa Abstinuit victu Niobe, bissena domorum Septa intra subito cui strata est funere proles, Sex nati, ac totidem natae. deus abstulit illos 730 Arcitenens: ast has gaudens Dictynna sagittis, Irati Niobae prae se contemnere pulchram Latonam haud veritae; geminos dea magna crearat Quod tantum divos: multam prolem ipsa. sed omnem Prolem olli, gemini merserunt funere divi. Illa novem pubes jacuit miseranda diebus Intumulata. alti populos nam rector Olympi Verterat in lapidem. decima sed luce sepulcro Caesam dī sobolem intulerunt, defessaque luctu Immani genitrix tandem jejunia solvit. 740 Haec Sipyli solis nunc longe in montibus, illic, Esse ubi nympharum frondosa cubilia fama est, Quae solitae choreas Acheloia ducere propter Flumina; inexpleto moeret vel saxea fletu; Egerit et lacrimis quos dī fecere dolores. Nos itidem, venerande senex, accumbere mensae, Atque dapum meminisse decet. post flebis in altam. Ilion ingressus natum, tristesque revecto, Ut lubitum, solves lacrimas sine fine modoque. Dixerat; ac surgens pinguem candore nivali 750 Mactat ovem: socii nudant, curantque, minutim Et sectam verubus figunt: ignique subactas. Detraxere dapes. Cerealia dona canistris Attulit Automedon; coenam partitur Achilles: Hi jactantque manus, dapibusque epulantur opimis. Postquam exempta fames epulis, et vina quierunt, Dardanides Priamus dīum adspectabat Achillem, Admirans qualisque foret, quantusque: decora Nam specie est visus non impar caelitibus dis. Aeque Dardaniden Priamum adspectabat Achilles, 760 Et faciem admirans augustam, et verba diserta. Mutua dehinc postquam est adspectu expletus uterque, His prior est Priamus verbis affatus Achillem. Nate dea, placito sternam da fessa cubili Membra, precor; capiam dulcis quo munera somni Quamprimum. nec enim somno unquam lumina clausi, Perdidit ex quo animam sub te meus Hector: at usque Multa gemo, versoque graves in pectore curas, Aedes ante meas me foedo in pulvere sternens. Nunc orique dapes admovi, et dulcia tandem, 770 Ante hac jejunus, transmisi gutture vina. Sic ait: ille torum jussit, mora nulla, sub altis Porticibus socios famulasve locare, superque Purpureas sterni vestes, pulchrosque tapetas, Mollibus et villis horrenda tegmina, laenas. Illae abeunt extra limen, claroque coruscam Igne facem in manibus gestant; geminumque sub altis Porticibus struxere torum, vestesque superne Insternunt, regisque alacres praecepta facessunt. Tum, Priamum ille joco terrens, haec fatur Achilles: 780 Care senex, extra somnum cape, ne quis Achivūm Huc veniat regum, qui me noctesque diesque Multi adeunt, mecumque agitant de more frequentes Consilia. horum aliquis si te de nocte jacentem Viderit heic, regi Danaūm narrabit Atridae, Atque moram injiciet, prima ne luce redemptum Possis confestim castris efferre cadaver. Dic age sed verax, forti quot justa diebus Persolves gnato funebria? et ipse quietus Ut bello interea parcam, teneamque morando 790 Magnanimos, ne saeva ruant in praelia, Grajos. Dixerat ille: senex contra cui talia reddit: Hectoreum siquidem vis curem funus, Achille, Quidnam optem, quidnam gratum mihi feceris, audi. Moenibus inclusos scis Troas, scis procul urbe Esse nemus, vulgi scis corda et strata pavore. Ergo dies plorare novem, dum silva cremando Congeritur, mens est carum intra tecta cadaver: Rite ustum decima terra dehinc condere luce; Et populo praebere epulas: undena redibit 800 Lux ubi, tollemus tumulum structo aggere: claram At duodena mari cum lucem proferet Eos, Si pugnare usus, sumptis pugnabimus armis. Ista tibi, senior, sic ut vis, omnia fient (Suscipit Aeacides): Danaos inhibere furentes Cura mihi fuerit, durumque avertere Martis Certamen, quanto dixisti tempore, Teucris. Sic fatus dextram dextrae commisit, ut illi Ambiguam certo firmaret pignore mentem, Eximeretque animo curam trepidumque timorem. 810 His adis, praeco et Priamus cubuere paratis Ante fores ambo in lectis cordatus uterque Et rerum prudens. penetrali in sede petivit Ipse etiam somnum Pelides. ad latus olli Accubuit pressitque torum Briseïs eundem. Dīque, hominesque alii sera sub nocte jacebant Languida jam molli devincti membra sopore. At non Mercurium sopor occupat. ille sub alto Pectore versat enim qua regem educere castris, Portarum et sacros custodes fallere possit: 820 Ergo citus capiti superadstitit; atque ita fatur: Nec metuis, malecaute senex? nec cura salutis Ulla tuae mentem pulsat, te dius Achilles Intactum postquam sivit? sic hostibus audes In mediis dulcem securus carpere somnum? Hectore pro caro tu multa et magna dedisti. At te pro vivo dederint ter tantaque totque Gnati qui superant, si te jam norit Atrides, Si Graji norint ad curvas esse carinas. Sic ait: extimuit senior, juxtaque jacentem 830 Excitat Idaeum. mulas tum junxit equosque: Ipse deus curru ac rhedae, mediosque per hostes Duxit agens, quisquam Grajūm nec sensit euntes. Verum ubi perventum divini ad sacra Scamandri Est vada, sidereas celsi deus ivit Olympi Ad sedes: croceis Aurora in vestibus almam At lucem terras late diffudit in omnes. Hi lacrimis gemituque et luctisono ploratu Urgebant porro bijugos; corpusque vehebant Exanimum ad muros. nec vir, nec foemina sensit 840 Ulla, unam praeter Cassandram. Pergama pulchrae Haec similis Veneri conscenderat: inde parentem Prospexit stantem in curru, Idaeumque parentis Praeconem; et fratris, perculsa mente, cadaver Agnovit lecto impositum; lacrimansque gemensque Exululat, magnisque implet clamoribus urbem. Ite, ait, o Troësque et Troades, ite frequentes, Hectoreum veniens comitari ac visere corpus: Si quando laeti victorem in moenia plausu Excepstis reducem post praelia. civibus, urbi Et patriae eximiumque decus fuit Hector, et ingens Laetitia. Has moesto jactavit pectore voces; Nec vir nec mulier tota usquam est urbe relicta Ulla. omnes ingens invasit moeror; et arsit Corde imo dolor indomitus. magno agmine portis Effusi occurrunt venienti, ac triste cadaver Vectanti. primae conjux atque anxia mater Vellebantque comas manibus; carumque ruentes Ad rhedam caput amplexae, tum cetera circum; Flet turba, et miseris incendit questubus auras. 860 Illi adeo tota, quam longa est, luce sub urbe Occasum ad Solis plorassent Hectora dium: E curru at senior clamans ita farier infit: Quid circumfusi statis? decedite, rhedam Porro ut agam. intulero cum gnati corpus in aedes, Tum longo mentem ploratu explere licebit. Sic ait; at partes diducta est omnis in ambas Turba, viamque dedit rhedae semota patentem. Illi altas postquam ad sedes, regalia tecta, Advenere, toro componunt corpus in alto, 870 Cantoresque locant juxta, queis flebile cura est Ordiri carmen. carmen lugubre canebant Hi, crebro mixtum gemitu: carmenque secutae Iliades moesto singultim corde gemebant. Quas inter complexa caput magni Hectoris, orsa est: Andromache tristem sic moesta voce querelam: O conjux, vita es mihi primo ereptus in aevo, Meque domi viduam liquisti; filius infans Est et adhuc dulces vitae productus in oras Heu frustra; aetatis cui, credo, attingere florem 880 Pubenti nunquam continget. culmine ab alto Corruet urbs etiam Grajis eversa. peristi Nam tu, Hector, servare urbem, Troumque pudicas Infanti cum prole uxores pectore forti Qui sueras. curvis quas nunc in puppibus hostis Abducet captas; hasque inter me quoque saevus Avehet. ipse, puer, vel me comitabere ad urbes Grajugenum, immiti ut domino famulere, labore Qui terat indecori miserum; vel te efferus ira Grajūm aliquis dextra arreptum (miserabile!) ab alta 890 Dejiciet turri; cui fratrem scilicet Hector Confodit ferro, gnatumve, patremve; sub hasta Hectorea quando terram petiere cruento Ore ingens Grajūm numerus. non aspera mitis Inter erat nam bella pater tuus. ergo per urbem Jure illum plorant cives, quibus arcuit hostem Infando at miseros, Hector, moerore parentes Complecti. mihi sed prae cunctis triste relictum est Heu desiderium, et moeror, saevique dolores. Non etenim lecto affixae ac tua fata dolenti 900 Porrextique manus abiens, et morte sub ipsa Dixti aliquod prudens dictum, quod mente maneret Fixum alta, et dulcem fletum sine fine cieret Noctes atque dies memori. Sic illa querelam Absolvit: comites circum adgemuere gementi. Tunc Hecube miseros exorsa est anxia luctus: Hector, dulce caput, longe mihi carior omnes Ante alios, genui Priamo quos tradita natos. Carus eras et dīs certe, dum vita manebat: Dīs, qui te curant aequi vel morte peremptum. 910 Pelides alios me cretos trans mare captos Vendebat, mittens Samumve, Imbrumve, feramve In Lemnum: postquam te ferro stravit acuto, Improbus ille tuum raptavit saepe cadaver Patrocli circa tumulum, tua dextera leto Quem dedit: at socium nec sic revocare sub auras Evaluit, nec te raptans foedare; recensque, Roscidus et patria qui nunc mihi pulcher in aede Ecce jaces, qualis, miti quem stravit Apollo Arcitenens telo primaevo in flore juventae. 920 Sic ait; incenditque gravi circum omnia fletu. Tertia dehinc Helene tristem sic orsa querelam est: Hector care mihi ante omnes, quam numine laevo Abductam malus Iliacas huc vexit ad arces, Atque sibi thalamo junxit, Paris: (ante perire At satius miserae fuerat) vicesimus et jam Annus hic est patrias liqui cum perdita sedes, Et veni ad Teucros infelix hospita: nullum A te unquam sedenim tam longo tempore verbum Audivi asperius. quin si me laedere quisquam 930 Forte domi audebat frater tuus? aut soror, ipsa Vel socrus (socer usque mihi mitisque bonusque Nam fuit, ac patri similis) maledicta procacis Sistere tu monitisque tuis lenique solebas Ingenio. haec propter ploro te, meque, dolore Saucia cor tristi: cui nemo jam super urbe In tota est comis facilisque; odere sed omnes, Atque male infensi miseram aversantur, et horrent. Sic flevit; Teucri flentem plangore secuti Luctifico, tristi sonuit domus ampla tumultu. 940 Tum Priamus, tota populis ex urbe vocatis, Ite, ait, ac caesam conferte ad moenia silvam. Insidias ne quis metuat, fraudesque latentum Grajorum. mihi nam dimisso a puppibus ipse Pelides ultro promisit, nil fore noxae A Danais Teucrūm cuiquam prius, efferat almam Quam lucem duodena vadis Aurora relictis. Sic ait: hi validis festinant jungere plaustris Cornipedes; portisque effusi ex omnibus, ingens Turba, ibant late per saltus et nemora alta, Immensamque novem totis vexere diebus Materiem. ast Aurora diem mortalibus almum Cum decima extulerat rediens, fortem Hectora flentes Exportant, gelidumque pyra posuere cadaver In summa, subterque ignem de more coruscum Injecere: altis gliscunt incendia flammis. Postera dehinc Aurora polo cum dispulit umbras, Hectoream ante pyram pompa venere frequenti: Purpureo et primum sparserunt busta Lyaeo Qua se cunque ignis tulerat: dehinc candida fratres 960 Unanimi, et cari legerunt ossa sodales, Perfusique genas lacrimis, altumque gementes; Aurata mox rite urna collecta locarunt, Mollibus et peplis fulgenti murice tinctis Contexere; solo dehinc infodere cavato, Et stravere super de more ingentia saxa; Hinc tumulum injecto struxerunt aggere. custos Multus erat circum in speculis, ne quis procul hostis Ingrueret, vulgoque furens se inferret inermi. Structus ut est agger tumuli, rediere; frequenti 970 Et coetu positis tecta intra regia densi Considunt mensis, dapibusque epulantur opimis. Hectoreo sic justa pii solvere sepulcro. FINIS.