CroALa & LatTy: documentum

.F. .A. Tranquilli Parthenii Dalmatae contra Thurcas communes Christianorum hostes ad Deum optimum maximum Oratio. Summe Pater / rerumque sator / qui lucida olympi Et loca pura tenes nullum metuentia finem: Qui quatis imperio terram / coelumque profundum: Horrida Neptuni miscentemque aequora ventis Compescis: rursusque iubes attollere fluctus. Sacratam accinctus candenti fulmine dextram. Das animum / vitamque bonis / mentemque pudicam. Ad scelera innumeris sectaris perdita semper Suppliciis / iusta mundum sub lege gubernans. Huc precibus conuerte meis pia numina Castis: Immeritos que cura trahat / quam longa laboris Ingentis series mortalia pectora verset Diste Pater / nostrosque metus / miseramque ruinam. Quam rabidus populoque tuo / gentique minatur Hostis / atrox Vultu / manibusque rapacior atris. Religio quem nulla mouet: qui fasque / piumque Contriuit pedibus / contempserit ore nefando Contra hominum / legesque tuas / Pulchrumque pudorem. Nec satis est rapidis agros supponere Flammis: Maenia disiecit: vastatis aedibus amplae Dirripiuntur opes: quas ingens cura / laborque Tempore tam longo per summa pericula vitae Legerat. O superi frustra pia vota fatigant Vos hominum / gemitusque frequens / lachrymaeque fluentes Pars ante ora patrum / patrios pars ante penates Interfecta iacet: neque liuida busta paratis Conduntur tumulis: optataque funera desunt. Templa quibus careant maculis? aut denique quas non Sacrilegas sensere manus? expromere verbis Difficile est / magnosque cient suspiria luctus. Vel meminisse piget: modo sancto quaelibet aedes Nomine plena tuo fuerat: tibi thura. precesque Fundebat populus multo Christianus honore. Nunc stabulantur equi: nunc tantum Aegiptia foedo Sistra strepunt sonitu: nunc orgia vana feruntur Improba nunc longo turpem stridore Cerastem Turba colit: nec Vesta suis placidissima sanctis Virginibus prodest: quae passim crine soluto Raptatae querulis vastissima luctibus antra Impleuere / deum frustra clamore petentes Auxilium / ammisso pulchro sine lege pudore. Quid referam miseros / quos post incendia / saeui Post rabiem gladii tristis Fortuna relictos Ad grauiora nimis seruauit? dira flagello Obuolat ante oculos horrendae mortis imago! Terrent mille neces: morte infoelicior ipsa est Vita hominum / liceat modo vitam dicere / quando Libertas commune bonum / preciosius auro Atque opibus Lydis / Scithicis longeque Smaragdis Pulchrius eripitur: varios tamen adde labores Continuosque simul: quosdam prope Tartara nigra: Haerentesque locos Diti / Stygiaeque paludi / Insatiatus amor / lucri quoque dira cupido Viscera telluris miseros detrudit in ima Vnde Hecatem / et grata praecinctum lampade Phoebum Conspicere / at frustra sublato lumine / tentant. Occupat hinc macies squallentia corpora: pallor Plurimus ore venit / morbi / et properata senectus. Cogitur hic duris terram proscindere vinctus Compedibus / semperque pati quoscunque labores: Et tumidas perferre hyemes / Hyadasque madentes: Concretisque graui requiescere frigore campis Vestis egens: demum tolerare famemque sitimque. Ille loco tauri collum summitere iniquis Ponderibus currus flagris agitatus adustis: Aspera seu duris. spumantiaque aequora remis Vertere / uel coelo noctesque diesque sereno Excipere / et nebulas / sonituque tonitrua magno Densa micante polo: quando vndique pontus / et aether / Fulminibus iaculatus Athos / atque altus Olympus Contremit / et superis vsta Acroceraunia flammis. Hinc Aquilo praeceps / illinc rugientibus Auster Turbinibus magnos voluentes Aethere fluctus Ingeminant causasque metus / mortemque minantur. Ipse igitur saeuo busiride saeuior hostis / Atque Oethaeis nimium crudelior aris Sic tua contemnit temere decreta: fidemque Debilitat: gratumque tibi / populumque fidelem Conterit assiduis (velut ingens turbo) procellis. Haec fera Thurcarum soboles tot regna / tot vrbes Imperio adiecere suo / ditissimaque arua: Paphlagonasque vagos / buxo vndantemque Cythoron. Faelicemque Gygis patriam: cui Maesia cultu Laeta superiaceant: propriae quoque causa ruinae Alta diuturno collapsaque pergama bello. Deinde premit lyciam / primis notosque volucrum Auspiciis Caras: Cilicum transgressus et vndas / Inuisas tunc Cydne tuas / quum tabida regis Corpora reddideras: Armenis Proxima post haec Moenia Cappadocum / rigidi claramque Trapezon In gremio Euxini: Medos / Parthosque fugaces / Vsque ad longinqui feruentia culmina Tauri / Caucaseumque iugum longas protendit habenas Imperii: cui diues Arabs / cui thure Sabaens Insignis / simul et septemplicis ostia Nili Deflexere caput: manibus tua sacra prophanis Sunt monumenta Pater / quae polluit improbus hostis / Et natale solum / et quas tu legeris vrbes. Haud Asia contentus erat / Lybiamque parauit Atque Europaeae seruit sibi frigida terrae Taurica / et Euxini resonantia littora Ponti. Armiferam Thracem / Lete populosaque regna Aemoniae / Pellamque Ducum deuicit alumnam. Quid memorem Thebas? quid claro sanguine Achaeos? Pierios colles: et amaena cacumina Cyrrhae? Eximiam Pelopisque domum: viridantis oliuae Praemiaque: et doctas aetherno nomine Athenas? Chaoniae gentemque trucem: querensque loquentes? Dardanios / Tribalosque simul iuga ferre coaegit: Misia dehinc capta est: vastatur et Illyris alma: Martigenamque lupi saeuo de more Lycei Dalmatiam populatur amens: castella Curetum Disiicit in tumulis: nec vos vaga flumina multum Pannoniae tutantur aquae: vel semper in armis Bellaces exercet equos: tristisque furore Excurrit / longis ut Maenas concita thyrsis. Non aliter flauas ignis depascit aristas Praecipitis Boreae sibilosis flatibus auctus: Quam fera progenies vastos bacchatur in agros: Continuis nostras vires quoque conterit horis. Accumulantur opes: gladiosque in cote cruentos Exacuit / cunctas donec ferus occupet oras Littus ad Hesperium: quo velox semper Iberus In mare spummosis tumidum deuoluitur vndis. Qua uel oliuifero redimitus vellere Bethis Iungitur Occeano: proprio dum Marte Britannos Vincat / et extremis Tulem quoque finibus orbis. Hoc immane genus terra Enceladoque parente Progenitum: cui nulla sitim haec opulentia tollit: Postquam terrarum diro potietur amore: Dehinc tentaturum (si fas est credere) coelum Montibus impositis conscendere: teque supremis Rex hominum / diuumque Pater depellere velle Sedibus / aetherea sanctosque in parte locatos Deiicere / et pedibus subiectas trudere in oras. Nam violat si iura Deum / populumque / fidemque Persequitur saeuo / uelut atrox bellua / morsu: Nonne putes dirae si plena potentia menti Afforet: aethereae caelestia protinus arcis Sceptra tibi eriperet: Que nos iam maxima cura Sollicitat: variosque metus / magnosque labores Ingerit: instantem dum tristia fata ruina Obiiciunt: tam grande nephas / discrimina tacta Quem non comminuant? tua quem fidissima plebes Imploret ventis / pelagoque excussa furenti Naufraga? Laedaeos fratresne? an Prothea formas Fingentem varias? lituo Tritonaue cinctum? Seu forsan nigri dominum Plutona barathri: Aut geminam prolem latonae? aut Martis inanes Belligeri sonitus / priscorum numina vana? Quae quoniam grauiter contempsimus / vndique certis Hostibus affligimur: nobis neque Sarmata / nec Thrax / Non Hierus intonsus / non est Arimaspus amicus: Quae faueat toto nulla est gens improba mundo. Heu / quod deterius / mutuis Christiana propago Decertant odiis inter se: plurimus armis Interiit populus: testantur sanguine tincti Mincius / atque Athesis: Benacus et ipse cruore Creuerat humano: pulchrae pars denique nempe Quaelibet Ausoniae miseris repleta virorum Funeribus nigro sua tristia vellere cinxit Tempora: nunc etiam nunquam fera praelia desunt Tu Pater omnipotens / atque infinita potestas / Vnica nostra salus: cuius sine numine sancto Nec folia arboribus ventis agitata mouentur / Solus opem praebere potes / obliuia si non Te teneant hominum / quod nulli credere phas est. Septeno quid enim coelum fecisse labore Prodesset / certisque locis elementa tulisse Humanae sobolis causa: Christumque figuram Accoepisse hominis: quae perdita crimina nobis Auxilium prohibent? quum te feruentior ira In scelera urgeret quondam tollenda prophana/ Nunquam passus eras / grauiter sine fine tot annos Vt tua sic acri premetur turba flagello. Tu quoque Erythraeis duri Pharaonis in vndis Signa / duces / equites / longam summerseris vltus Nequitiam / dignas tribuens pro crimine poenas. Et viduae facinus saeua obsidione fugauit Olim hostes virtute tua: vel nobilis Hester Foemina seruauit populum tua iussa sequentem. Nonne piis volucrem Phoebi nostro orbe quadrigam Commotus precibus / multis firmaueris horis? Sepe vel in paruo praesens discrimine plebi Affueras / cur nostra precor non vltima damna Te moueant: aliis faueas: videare nouerca Nonnullis: semperne metu / vastoque prememur Agmine curarum: saeui nullusque laboris Finis erit: nullisque modis minuenda ruina est? Sed quibus hostiles plagis / quibus hostibus ausus Comprimeres / fidos quum sic excludis amicos? Iusticiae quae forma tuae? peccata rependis Impia muneribus: iustorum vota precesque Negligis: haud possum tamen vnquam credere / quin te Haec teneat complexa Deum pulcherrima virtus / Qui coelum et terras aequo sub pondere libres. Hethereos quis enim temere sic iudicet ignes / Septenas coelique rotas / errantiaque astra Temporibus certis / miro quoque et ordine semper Nunc petere Antipotas / nunc has emergere in oras: Algentesque hyemes / mitis florentia veris Germina et aestatis feruentia labra tepentis / Pomiferi Autumni pallentes arbore frondes / Et pluuias / sudosque dies producere / nutu Absque tuo: vastis quis claudere posset in antris Aeoliam rabiem: quis motos sistere fluctus? Omnia continuis tua virtus temperat horis. Saepe quidem nebulas disieceris ipse rogatus: Sustuleris morbos: atque atro funera tabo Reppuleris: Martisque sonantia fulmina bello: Imperio caesare tuo Neptunus / et aer. Quare igitur qui vera tenes dominator Olympi Lumina iusticiae / totum moderaris et orbem / Crudeles / sontesque premis: virtutibus ampla Praemia das / posco miserae succurrere genti Implorate velis / ne spes nos irrita fallat. Num sileam / pastumue tuum meminisse pudebit? Quum tua candenti sanctissima numina nimbo Circumsaepta forent quondam melioribus annis Dilectam sobolem / cuius vestigia iustis Passibus insequimur / tibi longo foedere iunctam / Adiectaque fide firmasti tempus in omne. Non haec interpres diuum Cillenius Ales / Nuncia non tulerat Iunonia discolor Iris: A facie ad faciem manibus mandata sacratis In tabulis descripta tuis / et amore paterno Cum ductore loquens Hebraeae gentis ad unguem Perpetuo dederis: nostros semperque labores Tollere pollicitus: quod vel ratione suprema Duceris vt facias: animantia bruta videmus / Hircanas / saeuasque Tygres / Getulosque Leones Se quoque pro catulis ultro obiectare periclis. Haec solum natura docet: prudentia nulla est / Qua moueantur enim: qualem speremus habere Te genitor / cuius comes est sapientia summa / Et pietas immensa quidem: nisi crimina nostra Grandia te incendat: fateor peccauimus inquam Ignarus rerum populus: nos vana voluptas Gypsatis manibus / blandoque teterrima vultu Allexit: nos turpis amor / nos dira Cupido / Ambicioque / gulaeque scelus / manifesta vorago Traxerat a recto violenti tramite cursu. Quod si longeui iam te non poenitet aeui / Teque tuosque feris nisi vis committere prorsus Hostibus / O magni certissima gloria mundi Sancte Pater / pedibus qui summa tonitrua calcas / Vnica spes nostri tandem miserare piorum Auertas rabiem / tantam depelle ruinam. Supplicii satis est: seruato has denique paruas Relliquias hominum: nostris quoque viribus adde Virtutem / qua nos hostis. vesana prophani Agmina ad interitum redigamus: siue subactus Legibus / et sacrae supplex obtemperet aulae: Quisque tuum laudet nomen / votisque precetur / Quatenus excelso contingit vertice olympum Maurus Atlas lybiae / atque extremi Garamantes: Atque vbi Tithoni linquens Aurora Mariti Complexus / primas illustrat lampade terras. Vsque et Hyperboreis vicinae montibus orae Te resonent / et templa tibi pulcherrima surgat. Non aries vitulusque tuis mactentur in aris: Balsama / Myrrha recens / passim quoque pinguia thura Assiduis precibus / magno fundantur honore: Omnipotens / solusque Deus / Genitorque voceris: